Transcript Jak_tworzymy_szpz-zjazd_I_dla_uczestnikow

Jak tworzyć
Szkołę Promującą Zdrowie
Biała Podlaska, 30.10.2012
Katarzyna Stępniak –
Krajowy koordynator ds.
promocji zdrowia w szkole
Terminy zjazdów:
I – 30.10.2012
II – 29.11.2012
Herb - poznajmy się
O mnie
Coś więcej o mnie
Autoportret
Z czym przychodzę na warsztat
Oczekiwania i motywacja
• Czego oczekuję od warsztatów?
• Zgłosiłam/zgłosiłem się na to szkolenie,
ponieważ …
Cele szkolenia
• Przypomnienie koncepcji, strategii i
etapów tworzenia szkoły promującej
zdrowie.
• Przygotowanie społeczności szkolnej do
stworzenia szkoły promującej zdrowie.
• Przygotowanie uczestników do
przeprowadzenia diagnozy w szkole jako
podstawowego elementu pracy w szpz.
Zdrowie i promocja zdrowia
• Skojarzenia związane ze zdrowiem
- zdrowie to….
• Czynniki wpływające na zdrowie
• Promocja zdrowia
Definicja zdrowia
Stan dobrego samopoczucia fizycznego,
psychicznego i społecznego, a nie tylko
brak choroby lub kalectwa
i niepełnosprawności
(WHO 1947)
Zdrowie jest:
• Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może
realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz
zmieniać środowisko i radzić sobie z nim.
• Zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa,
gwarantującym jego rozwój społeczny
i ekonomiczny; tylko zdrowe społeczeństwo może
tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się,
osiągać odpowiedni poziom jakości życia.
• Środkiem do codziennego życia (a nie jego celem),
umożliwiającym lepsza jego jakość.
Czynniki wpływające na zdrowie:
ćwiczenie
Koło czynników zdrowia wg Lalonde
(1974)
Środowisko
20%
Czynniki
genetyczne 20 %
Służba Zdrowia
10%
Styl życia 50%
Czym jest „promocja zdrowia”?
Promocja zdrowia jest to proces
umożliwiający
ludziom zwiększanie kontroli nad swoim
zdrowiem oraz jego poprawę.
(Karta Ottawska)
Promocja zdrowia jest dyscypliną nauki
i sztuką wspomagania ludzi
w dokonywaniu zmian w ich stylu życia, aby
mogli zbliżyć się do optimum swego zdrowia.
(wg O’Donnell’a)
Podstawowe różnice miedzy celami
profilaktyki i promocji zdrowia
Profilaktyka
ZDROWIE
ZDROWIE
Zapobieganie
chorobom
Promocja
zdrowia
ZDROWIE
ZDROWIE
Utrzymanie
status quo
Potęgowanie
(„zwiększenie
potencjału”
zdrowia)
Terapia
Terapia
Profilaktyka
Profilaktyka
Promocja zdrowia
Promocja zdrowia
Co znaczy dla mnie
Szkoła Promująca Zdrowie?
Dlaczego chcemy być szkołą
promującą zdrowie?
Szkoła:
• jest miejscem, gdzie członkowie społeczności
szkolnej nie tylko uczą się i pracują, ale żyją; gdzie
powinni nie tylko odpowiednio wywiązywać się z
obowiązków, ale także dobrze się czuć,
• jest elementem środowiska lokalnego: oba te
środowiska wzajemnie na siebie oddziałują,
• powinna przygotować młodych ludzi nie tylko do
następnego etapu edukacji, ale również do życia - w
tym do dokonywania „zdrowych” wyborów.
Promująca:
• tworząca warunki (fizyczne i społeczne)
sprzyjające ochronie i pomnażaniu
zdrowia,
• umożliwiająca aktywne uczestnictwo
społeczności szkolnej w działaniach na
rzecz zdrowia.
Zdrowie:
• ma swój wymiar fizyczny, psychiczny
społeczny i duchowy, które powinny być
w harmonii,
• decyduje o jakości życia ludzi obok
wykształcenia i warunków
ekonomicznych.
Jak to się zaczęło…
Pomysł na szkołę promującą zdrowie narodził się wiele
lat temu w Europie. Już w połowie lat osiemdziesiątych,
kiedy działać zaczął ruch zdrowych miast narodziła się
również jako „bliźniacza” koncepcja zdrowiej szkoły.
W 1989 roku ukazał się pierwszy międzynarodowy
dokument programowy pn.: Zdrowa szkoła opracowany
przez WHO i Szkocką Grupę Edukacji. Publikacja ta
została przetłumaczona na język polski i ukazała się
jako pierwsze tłumaczenie w Europie w 1990 roku.
1989
Healthy School Report
I. Young, T. Williams
1990
polska wersja
30 000 egz.
przesłane przez MEN
do szkół
Jak to się zaczęło…
Od 1991 roku rozpoczęła się polska przygoda ze szkołą
promującą zdrowie.
- pierwsze Porozumienie między Ministrem Edukacji
Narodowej a Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej.
- powołanie Koordynatora i Polskiego Zespół ds.
Projektu Szkoła Promująca Zdrowie.
- wyłonienie 15 szkół podstawowych zlokalizowanych w
14 województwach.
Placówki – szkoły projektowe - podjęły się tworzenia
strategii, wypracowywania i sprawdzania metod pracy
szkoły promującej zdrowie oraz organizacją projektu.
Jak to się zaczęło…
Od 1992 roku Polska została przyjęta do Europejskiej Sieci
Szkół Promujących Zdrowie. W 1997 roku zorganizowano I
Konferencję Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie
w Salonikach (Halkidiki).
W dokumencie programowym uczestnicy konferencji
zapisali, iż:
- Szkoła Promująca Zdrowie jest inwestycją dla
edukacji, zdrowia i demokracji;
- Każde dziecko i młody człowiek w Europie ma prawo
i powinien mieć możliwość uczyć się w szkole
promującej zdrowie.
Definicja
Szkoły Promującej Zdrowie
SzPZ tworzy warunki i podejmuje
działania, które sprzyjają:
• dobremu samopoczuciu społeczności
szkolnej,
• podejmowaniu przez członków
społeczności szkolnej działań na rzecz
zdrowia własnego i innych oraz tworzenia
zdrowego środowiska.
Polski model szpz
Standardy Szkoły Promującej Zdrowie
1.
Szkoła Promująca Zdrowie pomaga członkom
społeczności szkolnej (w tym rodzicom) zrozumieć i
zaakceptować koncepcję szkoły promującej zdrowie.
2.
Szkoła promująca zdrowie zarządza projektami
promocji zdrowia w sposób sprzyjający:
Uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu
społeczności szkolnej, w tym rodziców
i społeczności lokalnej
Skuteczności i długofalowości działań.
•
•
Standardy Szkoły Promującej Zdrowie
3. Prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników, i
dąży do zwiększenia jej skuteczności.
4. Tworzy klimat społeczny sprzyjający:
- zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników,
- osiąganiu przez wszystkich sukcesów i wspierający ich
poczucie własnej wartości,
- uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków
społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności
lokalnej.
5. Tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu,
bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i
pracowników.
Metody pracy szkoły promującej zdrowie
Ćwiczenie-paski
Strategia tworzenia
szkoły promującej zdrowie
•
•
•
•
Podejście siedliskowe
Podejście „od ludzi do problemu”
Uczestnictwo społeczności szkolnej
Demokratyzacja życia w szkole
Podejście siedliskowe
• Miejsce, gdzie ludzie żyją, pracują, bawią się i
korzystają z różnych świadczeń,
• Organizacja mająca specyficzną strukturę,
zasoby, funkcje,
• System społeczny (całość), który zmienia się,
aby promować zdrowie (a nie miejsce,
w którym podejmowane są działania związane z
promocją zdrowia)
Schemat powiązań między siedliskami
w społeczności lokalnej
Podejście tradycyjne
„od problemu do ludzi”
• Problemy priorytetowe oraz programy
służące ich rozwiązaniu ustalane są poza
szkołą
• Ludzie są mało zainteresowani
rozwiązywaniem problemów zleconych
Podejście nowe - „od ludzi do problemu”
• Społeczność szkolna sama identyfikuje
własne problemy, wybiera problemy
priorytetowe
i podejmuje działania prowadzące do ich
rozwiązania
• Osoby z zewnątrz wspierają te działania
Uczestnictwo społeczności szkolnej
Uczestniczyć – „współdziałać w jakiejś akcji; mieć
swój udział, swoją część” (wg Słownika Języka
Polskiego)
• SzPZ tworzą przedstawiciele społeczności
szkolnej sami dla siebie.
• Ważne jest wsparcie i zaangażowanie
przedstawicieli społeczności lokalnej.
• Aktywne uczestnictwo uczniów
w działaniach szkoły promującej zdrowie.
Drabina uczestnictwa
Decyzje podejmowane wspólnie
z inicjatywy młodych
Młodzi inicjują i kierują
wybranymi działaniami
Decyzje podejmowane są wspólnie
z inicjatywy dorosłych
Różne stopnie
uczestnictwa
Informowanie i konsultowanie
decyzji
Wyznaczanie do zadań,
ale informowanie
Pozory partnerstwa
(„kumplostwo”)
Dekoracja
Brak uczestnictwa
Manipulacja
Demokratyzacja życia w szkole
• Rozwój samorządności – danie uczniom możliwości
współdecydowania o swojej szkole, klasie oraz o sobie i
swoim zdrowiu, ustalanie praw uczniów, warunków i
zasad współpracy, tworzenie struktur demokratycznych w
szkole, w tym poszukiwanie nowych form pracy
samorządu uczniowskiego, współpracy z rodzicami;
• Wprowadzanie nowych zasad komunikowania się
ludzi – demokratyczny styl zarządzania, rola liderów,
dialog – uczniowie, pracownicy szkół, rodzice,
przedstawiciele społeczności lokalnej.
Demokratyzacja życia w szkole
• Rozwój samorządności – danie uczniom możliwości
współdecydowania o swojej szkole, klasie oraz o sobie i
swoim zdrowiu, ustalanie praw uczniów, warunków i
zasad współpracy, tworzenie struktur demokratycznych
w szkole, w tym poszukiwaniu nowych form pracy
samorządu uczniowskiego, współpracy z rodzicami;
• Wprowadzanie nowych zasad komunikowania się
ludzi – demokratyczny styl zarządzania, rola liderów,
dialog – uczniowie, pracownicy szkół, rodzice,
przedstawiciel społeczności lokalnej.
Metody aktywizujące
- podstawą pracy w szkole
promującej zdrowie
Cykl uczenia się opartego
na doświadczaniu (wg Kolba)
1. Doświadczanie
4. Własne
eksperymentowanie
2. Refleksja
i dyskusja
3. Pogłębianie, porządkowanie,
Korekta wiedzy
Metody nauczania
Metody podające
(np. wykład, pogadanka)
Metody aktywizujące
(np. dyskusja, projekt,
wchodzenie w rolę)
Argumenty „za” i „przeciw”
stosowaniu metod
Aktywnych
Podających
Metoda projektu jako sposób
włączania uczniów w działania na
rzecz zdrowia
„Metoda projektów określa strukturę
działań, ale nie podaje recepty, jak
uczyć”
J. H. Helm, L. G. Katz 2003
Projekt
Projekt to zamierzony plan działania,
postępowania: pomysł, plan, szkic jakiegoś
przedsięwzięcia, np. ustawy, dokument
zawierający rysunki techniczne, obliczenia,
opisy, kosztorysy itp., związane z
zamierzoną budową obiektu budowlanego
lub urządzenia technicznego.
Słownik wyrazów obcych J. Tokarskiego
Metoda projektu
Metoda projektów polega na tym, że uczniowie
samodzielnie (pod dyskretną opieką nauczyciela)
realizują „duże” zadanie (przedsięwzięcie) w
oparciu o przyjęte wcześniej założenia.
Wykonując zadanie zdobywają określoną wiedzę
i kształtują szereg umiejętności, a prezentując
swój projekt publicznie przekazują tę wiedzę
innym.
Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole.
Zeszyt 1, KOWEZ 2000, E. Goźlińska
Dwa rodzaje projektów
Projekty
badawcze,
edukacyjne
Projekty
działania
lokalnego
Etapy realizacji projektu
• Zainicjowanie projektu i wybór obszaru
tematycznego.
• Formułowanie i wybór szczegółowych tematów
projektu oraz tworzenie zespołów do ich realizacji.
• Przygotowanie opisu projektu i zawarcie kontraktu.
• Przygotowanie harmonogramu działań i podział
zadań.
• Wykonanie projektu, konsultacje i raport.
• Prezentacja projektu.
• Ocena projektu.
Korzyści wynikające ze
stosowania metody projektu
w szkole
• Świadome uczestnictwo w podejmowanych
działaniach
• Kształtowanie umiejętności społecznych
• Stosowanie wiedzy z różnych przedmiotów
w praktyce (interdyscyplinarny charakter)
Czego nie należy stosować!
• Porównywania
• Rywalizacji
• Organizacji konkursów, w których są
przegrani
Proces tworzenia
szkoły promującej zdrowie:
• polega na oddolnym wprowadzaniu
zmian poprzez realizację kolejnych
projektów (od diagnozy do ewaluacji),
• przebiega różnie w różnych
środowiskach odpowiednio do diagnozy
potrzeb i zasobów,
• realizowany jest zgodnie z zasadą
małych kroków.
Etapy tworzenia szpz
Model działań w tworzeniu szkoły promującej zdrowie – modyfikacja
modelu L. W. Greena i M. Kreutera
Etap I - przygotowanie
1. Entuzjasta, pomysł
2. Pozyskanie sojuszników (zarażanie
innych i Dyrekcji szkoły)
3. Dyskusja w gronie pedagogicznym
4. Uzyskanie informacji o programie
5. Wybór szkolnego koordynatora i
powołanie szkolnego zespołu ds.
promocji zdrowia
Okres przygotowawczy – warunki wstępne
• Aktywność na rzecz promocji zdrowia w szkole
i środowisku (działania te są zawarte i widoczne
w misji i wizji szkoły)
• Otwartość na zmiany
• Przekonanie o słuszności idei Dyrektora szkoły oraz
większości Rady Pedagogicznej
• Aktywność i twórcze zaangażowanie w realizację
ścieżki edukacyjnej – edukacja prozdrowotna (lub
innych form realizacji edukacji zdrowotnej
w przypadku placówki).
Okres przygotowawczy
• Kontakt z wojewódzkim koordynatorem
• Uchwała Rady Pedagogicznej
• Pisemna deklaracja chęci przystąpienia do sieci
Okres przygotowawszy trwa od 1 roku do 3 lat.
Co trzeba zrobić w okresie
przygotowawczym?
• Odbyć formę doskonalenia Rady Pedagogicznej
z obszaru SzPZ.
• Powołać szkolny zespół i koordynatora.
• Podjąć systemowe działania w zakresie promocji
zdrowia
• Monitorować stale samopoczucie całej
społeczności szkolnej.
• Opracować raport.
Struktura
SZKOŁA
• Szkolny koordynator ds. promocji
zdrowia – kluczowa osoba w tworzeniu
SzPZ. Lider, który inicjuje i ułatwia
dokonywanie zmian.
• Szkolny zespół promocji zdrowia –
przedstawiciele wszystkich grup
społeczności szkolnej, osoby aktywne,
otwarte na nowości, zaangażowane,
wspierające koordynatora
Wiarygodny koordynator
Co ja robię dla swojego zdrowia?
koktajl-party
Jakie cechy powinien posiadać
wiarygodny koordynator?
Każda osoba angażująca się w tworzenie
szpz powinna wiedzieć, że:
• jej udział jest całkowicie dobrowolny,
• działania te mają służyć poprawie
samopoczucia wszystkich członków
społeczności szkolnej,
• każdy będzie współtwórcą tego procesu i
ma szansę aktywnie w nim uczestniczyć.
Etap II – diagnoza stanu wyjściowego
- Badanie członków społeczności szkolnej
- Zebranie danych
- Ustalenie listy problemów
Diagnoza w Szkole Promującej Zdrowie
Co wpływa na moje samopoczucie?
U, N, R, Psz
Jest to etap niezbędny do rozpoczęcia i zaplanowania działań w programie.
Podstawą tej fazy pracy jest stworzenie listy problemów wymagających rozwiązania w
danej społeczności szkolnej. Lista ta będzie stanowić punkt wyjścia do wyboru problemu
priorytetowego tzn. takiego, który społeczność szkolna uzna za najważniejszy,
najpilniejszy do rozwiązania oraz jest gotowa podjąć działania służące jego rozwiązaniu.
•
Istotne jest też podsumowanie tego, co już w szkole zrobiono, jakie mamy
osiągnięcia, co nam się udaje w promocji zdrowia.
•
Społeczność szkolna sama przeprowadza diagnozę, planuje swoje działania i
sprawdza ich efekty. Ważne jest, aby w procesie diagnozowania, zbierania i
analizowania danych uczestniczyli przedstawiciele wszystkich grup społeczność
szkolnej, a wyniki zostały udostępnione całej społeczności szkolnej.
•
Obecnie istnieje szeroki wybór narzędzi diagnostycznych dla szkół. Do diagnozy
można wykorzystać także typowe arkusze, stosowane w szkołach promujących
zdrowie. do badania samopoczucia członków społeczności szkolnej lub
kwestionariusze do autoewaluacji działań szkół w zakresie pięciu standardów.
•
Proponuje się regularne przeprowadzanie diagnozy przed zaplanowaniem działań na
każdy rok.
O czym należy pamiętać przy przeprowadzaniu diagnozy
•
•
Zbieraj dane obiektywne i porównywalne (mierzalne).
Zbieraj tylko dane, które naprawdę wykorzystasz. Zanim zapytasz innych (np. w
ankiecie), zapytaj siebie:
– Dlaczego o to pytam?
– Czy dane te są na pewno potrzebne?
– Jak wykorzystam te dane?
• Zaplanuj prosty i przejrzysty sposób zbierania danych.
• Włącz do diagnozy jak najwięcej ludzi.
• Jeśli chcesz uzyskać od ludzi informacje, zadbaj, aby:
– czuli się bezpiecznie,
– byli zainteresowani udzieleniem prawidłowych i pełnych informacji.
» Zapisz dokładnie, jak wykonałeś diagnozę (np. dobór badanych,
warunki itd.); informacje te będą niezbędne przy ewaluacji.
» Przedstaw wyniki diagnozy społeczności szkolnej i innym osobom,
które mogą być nimi zainteresowane.
Uwaga! Planując diagnozę stanu wyjściowego myśl o ewaluacji, czyli co i jak będziesz sprawdzał po
zakończeniu działań.
Zakończeniem etapu przygotowawczego
powinno być:
• ustalenie składu szkolnego zespołu i wybór
koordynatora,
• zaakceptowanie przez większość rady
pedagogicznej inicjatywy tworzenia szpz,
• analiza celów i powodów – dlaczego chcemy
się tym zająć w naszej szkole,
• ustalenie zasad współpracy oraz przepływu
informacji.
„Zadanie domowe-międzyzjazdowe”
• Powołanie zespołu roboczego, pozyskanie
sojuszników
• Przeprowadzenie diagnozy samopoczucia
(w całej szkole lub wybranych klasach)
• Opracowanie wyników diagnozy
• Wybór problemu priorytetowego
Dziękuję i zapraszam na II zjazd
[email protected]