SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE

"Zdrowie nikomu nie spada z nieba, o zdrowie trzeba stale zabiegać"

Kto z nas zastanawia się na co dzień, jakie czynniki mają wpływ na nasze zdrowie?

Mówimy o :

skażeniu środowiska i słabej opiece medycznej

"spadku po przodkach” stylu życia

Najmniej chętnie przyznajemy, że to stylem życia wpływamy na swoje zdrowie i kondycję.

Źle się odżywiamy Żyjemy w permanentnym stresie i zapracowaniu

bez aktywnego wypoczynku i rekreacyjnego sportu

Uzależniamy się od używek, TV, komputera

Co to jest promocja zdrowia ?

Jest procesem nastawionym na zdrowie jego pomnażanie i rozwój, głównie poprzez uczenie zachowań prozdrowotnych

Szczególnie ważna wydaje się praca z dziećmi i młodzieżą, ponieważ skuteczność oddziaływań jest większa, gdy są one skierowane do młodszego odbiorcy, bez utrwalonych złych, antyzdrowotnych nawyków. Przekazując młodym ludziom wiedzę o zdrowiu i kształtując ich postawy oraz umiejętności, można nauczyć ich prowadzenia zdrowego stylu życia, warunkującego

zachowanie zdrowia przez całe życie

zachowanie zdrowia przez całe życie.

• Zdrowie należy tutaj rozumieć jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby albo niepełnosprawności

.

• Zdrowie, to także zdolności i umiejętności pełnienia określonych ról społecznych, adaptacji do zmian środowiska i radzenia sobie z tymi zmianami .

Wymienione w definicji trzy aspekty zdrowia są wzajemnie ze sobą powiązane i oznaczają:

fizyczny

prawidłową budowę i funkcjonowanie całego organizmu,

• • •

psychiczny -

umysł zdolny do jasnego i logicznego myślenia emocje i uczucia z umiejętnością ich wyrażania i rozpoznawania oraz radzenie sobie ze stresem i sytuacjami trudnymi,

społeczny

zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi

Aspekt psychiczny i społeczny razem tworzą psychologiczny wymiar zdrowia człowieka.

Czynniki warunkujące zdrowie

Koło czynników zdrowia

53% 21% 10% 16% środowisko genetyczne opieka medyczna styl życia

Największy wpływ na zdrowie człowieka ma prowadzony przez niego styl życia , rozumiany jako zespół codziennych zachowań dotyczących:

• odżywiania, • aktywności fizycznej i rekreacji, • higieny, • bezpieczeństwa, • spożywania substancji uzależniających, • relacji międzyludzkich • radzenia sobie ze stresem.

Zachowania sprzyjające zdrowiu (prozdrowotne ,pozytywne):

• Aktywność fizyczna, • Racjonalne żywienie, • Czystość ciała i otoczenia, • Zachowanie bezpieczeństwa, • Utrzymywanie właściwych relacji między ludźmi, • Radzenie sobie ze stresem, • Poddawanie się profilaktycznym badaniom medycznym,

Zachowania zagrażające zdrowiu (antyzdrowotne, negatywne):

• Palenie tytoniu , • Nadużywanie alkoholu, • Używanie innych substancji psychoaktywnych, • Ryzykowne zachowania seksualne,

W niewielkim stopniu zdrowie zależy od czynników :

• środowiska fizycznego (głównie od zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby) , • biologicznych (m.in. od uwarunkowań genetycznych), • opieki medycznej ( poziomu usług służby zdrowia).

O zdrowie należy dbać w każdym okresie życia, doskonalić je i pomnażać poprzez dokonywanie właściwych wyborów i podejmowaniu decyzji sprzyjających zdrowiu. Promocja zdrowia powinna wykraczać poza obszar działań służby zdrowia i zająć ważna miejsce wśród zadań realizowanych m.in. przez polityków, ekologów, nauczycieli.

Podsumowując



promocja zdrowia jest to proces zmierzający do zachowania lub wzmocnienia zdrowia, pomagający ludziom w kształtowaniu zdrowego stylu życia i środowiska sprzyjającego zdrowiu.

•

TROCHĘ Z HISTORII

• Koncepcja szkoły promującej zdrowie narodziła się w Europie w połowie lat osiemdziesiątych. • W 1992r. utworzono Europejską Sieć Szkół Promujących Zdrowie, która zakłada że: szkoła promująca zdrowie to inwestycja dla edukacji, zdrowia i demokracji każde dziecko i młody człowiek w Europie ma prawo i powinien mieć możliwość uczyć się w szkole promującej zdrowie • Polska włączyła się do sieci we wrześniu 1992 r., jako jeden z pierwszych krajów.

Program realizowany jest pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej.

(1 września 2000r.porozumienie pomiędzy MEN i MZ w sprawie wspierania edukacji zdrowotnej w szkole oraz rozwoju sieci szkół promujących zdrowie).

Co to jest szkoła promująca zdrowie ?

Miejsce życia, pracy, nauki i zabawy, w którym obowiązują specyficzne normy, prawa i obowiązki.

W nim cała społeczność szkolna: Podejmuje wspólne działania dla poprawy swojego zdrowia i samopoczucia przez: zmianę zachowań zdrowotnych - tworzenie zdrowego środowiska fizycznego i społecznego Uczy się, jak zdrowiej i lepiej żyć przez: edukację zdrowotną rozwój osobisty, społeczny i zawodowy Zachęca innych w swym otoczeniu, zwłaszcza rodziców do podobnych działań przez: otwartość i dialog - partnerstwo współdziałanie

Nadrzędnym celem

szkoły promującej zdrowie

jest zdrowy styl życia

całej społeczności szkolnej.

• • • •

Szkoła promująca zdrowie zrealizować. Należy ją tylko: jest ideą, stanem doskonałym.

Idei nie można osiągnąć, ani

wcielać w życie, odkrywać w sobie i innych, służyć jej, dążyć do niej. Szkoła promująca zdrowie jest organizacją rozwijającą się.

Co jest potrzebne aby tworzyć szkołę promującą zdrowie?

MODEL DZIAŁAŃ ,,technologia”- ustalenie etapów pracy i ich realizacja IDEA koncepcja określenie kryteriów SzPZ

-

celu, do którego zmierzamy STRATEGIA metody, podejścia i inne zasady specyficzne w promocji zdrowia ORGANIZACJA struktura , która umożliwi realizację zadań i sprawdzenie efektów LUDZIE społeczność szkolna, rodzice, osoby ze społeczności lokalnej oraz osoby z organizacji i instytucji wspierającej ich wysiłki

1

.

IDEA

Trzy główne cechy szkoły promującej zdrowie

1.

Edukacja zdrowotna, jako ważny element obowiązkowego programu nauczania szkoły. 2.

Etos zdrowia ( czyli jej ,, ukryty” program) środowisko fizyczne i społeczne oraz polityka i organizacja, wspierające edukację zdrowotną i sprzyjające zdrowemu stylowi życia oraz dobremu samopoczuciu. 3. Współdziałanie z rodzicami i społecznością lokalną.

( Na podstawie: Woynarowska,Barbara (red.) (1995) Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie: doświadczenia z realizacji projektu Szkoła promująca zdrowie 1992-1995: poradnik dla szkolnych koordynatorów i zespołów ds. promocji zdrowia oraz osób ich wspierających. Warszawa: Polski Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie, s.22)

Biorąc pod uwagę te cechy przyjęto, że szkoła taka tworzona jest na trzech, wzajemnie powiązanych płaszczyznach

:

1 .KLASA

2. SZKOŁA 3. RODZICE, SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA

Istotą SzPZ jest intensyfikacją tego, czego nauczono w ramach edukacji zdrowotnej przez wspierające działania szkoły, rodziny, społeczności w której dziecko żyje.

Jeżeli to, czego młodzież nauczy się w klasie, nie jest zbliżone do tego, co widzi i stosuje w szkole, domu i najbliższym otoczeniu, to cała wiedza jest niewiarygodna i nie ma żadnego wpływu na młodego człowieka.

Szkoła promująca zdrowie to szkoła, która :

• • • • •

w szczególny sposób propaguje zdrowy styl życia wśród uczniów, wyposaża uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne do podejmowania wyborów dla poprawy własnego zdrowia, kształtuje w uczniach poczucie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych, prowadzi wszechstronną edukację propagującą zdrowie , zachęca do działań prozdrowotnych zarówno uczniów szkoły, ich rodziców i wszystkich pracowników szkoły.

2. STRATEGIA Tworzenie

SzPZ

polega na wprowadzaniu wielu zmian

• •

o charakterze systemowym, którym może towarzyszyć: opór emocje (pozytywne lub negatywne)

Etapy wprowadzania zmian:

I.

II.

II.

INICJACJA

decyzja o podjęciu innowacji, budowanie porozumienia dla jej wprowadzenia

WDROŻENIE

– próba wprowadzenia innowacji w życie

INSTYTUCJONALIZACJA

– innowacja jest postrzegana nie jako coś nowego, lecz staje się częścią rutynowej działalności szkoły

3. ORGANIZACJA

•

1.

•

2.

Tworzenie SzPZ jest procesem wymagającym zaangażowania wielu ludzi i szerokich , różnorodnych działań.

Prace organizowane są przez : szkolnego koordynatora , który pełni rolę lidera oraz ,,agenta ( promotora, rzecznika) zmian szkolny zespół promocji zdrowia, w skład którego wchodzą dobrowolnie zgłaszający się przedstawiciele wszystkich grup społeczności szkolnej:

-

nauczyciele pracownicy szkoły ( w tym opiekun samorządu uczniowskiego) uczniowie pielęgniarka szkolna rodzice osoby z samorządu lokalnego

Ważne, aby osoby te cechowała: 1.

Aktywność 3. Twórcze działania 2.

Zaangażowanie 4. Wspieranie koordynatora ( Zadania i organizacja pracy zespołu zostaną przedstawione na spotkaniu szkoleniowym w nowym roku szkolnym).

cd. ORGANIZACJA

3.

Dokumentacja działań szkoły Formy: kroniki szkolne, albumy ze zdjęciami Teczki , segregatory z materiałami, planami, wynikami diagnozy wstępnej i ewaluacji wyników Filmy video, taśmy magnetofonowe, przeźrocza Plakaty ze spotkań i warsztatów - Wycinki prasowe

•

4.

Wspieranie pracy szkoły przez: wojewódzką sieć szkół promujących zdrowie tworzoną przez szkoły (które dobrowolnie przystąpiły do niej i spełniły kryteria) i wspieraną przez wojewódzkiego koordynatora i wojewódzki zespół wspierający szkoły. Wojewódzki koordynator Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie – p. Barbara Dobias- Mola; konsultant- Tomasz Wojtasik ) b) Krajową Sieć Szkół Promujących Zdrowie, która zrzesza wszystkie wojewódzkie sieci c) Europejską Sieć Szkół Promujących Zdrowie , która wspiera krajowych koordynatorów, przygotowuje materiały np. do szkolenia nauczycieli, do ewaluacji

MODEL ,, technologia” tworzenia szkoły promującej zdrowie Jego podstawą są założenia projektu oraz strategia rozwiązywania problemów.

Aby działać skutecznie w projekcie konieczne jest przestrzeganie zasad: 1.

Jasno sformułowany kontrakt oraz podział zadań między ludźmi i organizacjami.

2. Stworzenie struktury organizacyjnej ( lider zespołu), inwestycja w jej rozwój. 3.

Akceptacja i współuczestnictwo przedstawicieli odbiorców w podejmowaniu decyzji, planowaniu i ewaluacji.

4.

Powiązanie projektu z celami i zadaniami danej organizacji (program i organizacja szkoły).

5. Cykliczne planowanie zadań.

6. Rozwój współpracy między innymi strukturami, grupami, które tradycyjnie działają w izolacji.

7. Wymiana doświadczeń i wyników .

8.

Duża widoczność ( marketing) projektu w środowisku.

9. Wsparcie z zewnątrz – kształcenie, doradztwo.

Esencją szkoły promującej zdrowie są ludzie tworzący społeczność szkolną i potrafiący rozwijać dialog, którego sensem jest wiara w drugiego człowieka; wiara w jego potencjał zdrowotny (intelektualny, fizyczny, społeczny i duchowy). Szkołę promującą zdrowie można nazwać szkołą dialogu!

MODEL DZIAŁAŃ W TWORZENIU SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE 1.PRZYGOTOWANIE 5.EWALUACJA WYNIKÓW Chęć Zrozumienie idei Pozyskanie ludzi Stworzenie struktury Zobowiązania 2. DIAGNOZA STANU WYJŚCIOWEGO Sprawdzenie czy osiągnięto cel ( sukces) Zebranie danych Lista problemów 4. DZIAŁANIE Realizacja planu Monitorowanie Ewentualne korekty 3.PLANOWANIE DZIAŁAŃ I EWALUACJA Wybór priorytetu Określenie celu Budowa planu działań i ich ewaluacja

ETAPY TWORZENIA SzPZ

* inicjacja narodzenie się pomysłu i chęci tworzenia SzPZ w społeczności szkolnej * Propagowanie idei w społeczności szkolnej, wśród rodziców i społeczności lokalnej PRZYGOTOWANIE * Pozyskiwanie uczestników i sojuszników * Powołanie szkolnego koordynatora i zespołu ds. promocji zdrowia * Podjęcie wzajemnych zobowiązań przez osoby przystępujące do działania

*

Zebranie danych dotyczących aktualnych problemów ludzi, warunków funkcjonowania szkoły DIAGNOZA STANU * Analiza tych danych WYJŚCIOWEGO * Ustalenie listy problemów do rozwiązania * Wybór problemu/ów/ priorytetowych * Określenie ich przyczyny i sposobów ich usunięcia BUDOWANIE PLANU DZIAŁAŃ * Ustalenie celów I ICH EWALUACJA * Zbudowanie planu działań dla osiągnięcia celów

*

Realizacja planu DZIAŁANIA * Monitorowanie działań (ewaluacja) * Dokonywanie niezbędnych korekt dla osiągnięcia sukcesu EWALUACJA WYNIKÓW DZIAŁAŃ sprawdzenie czy osiągnięto cel

DIAGNOZA STANU WYJŚCIOWEGO W GIMNAZJUM NR 3 W BĘDZINIE badanych 95 ( 43 uczniów,32 rodziców, 20 pracowników szkoły)

Przyjazna atmosfera w szkole i klasie

Zdrowa szkoła

Dobre relacje międzyludzkie 33,30% 33,30% 33,30% 39,70% 41,27% 42,70% 49,20% 55,50% 88,90% 73% 60,30% 58,70% Czyste i przestrzenne sale sekcyjne oraz sala gimnastyczna Ograniczająca stres Zapewniająca stałą opiekę medyczną oraz pomoc psychologiczną Dbanie o własną higienę i bezpieczeństwo Promocja zdrowia przez aktywność fizyczną Partnerskie relacje nauczyciel- uczeń Wyposażenie ucznia w umiejętności życiowe /dokonywanie zdrowych wyborów życiowych/ Dbająca o wszechstronny rozwój dziecka Środowisko , w którym wszyscy troszczą się o wszystkich Promowanie zdrowego trybu życia i odzywiania

Kryteria przynależności do Sieci Szkół Promujących Zdrowie: Warunki wstępne: Szkołę/placówkę, która chce zostać przyjęta do Sieci Szkół Promujących Zdrowie powinna cechować:

•

aktywność na rzecz promocji zdrowia w szkole/placówce i środowisku lokalnym - działania te zapisane są w misji i wizji szkoły/placówki oraz zawarte w jej dokumentacji,

•

otwartość na zmiany,

•

przekonanie o słuszności idei szkoły promującej zdrowie u dyrektora szkoły/placówki, większości członków rady pedagogicznej oraz rady rodziców,

•

aktywne i twórcze zaangażowanie w realizację ścieżki edukacyjnej - edukacja prozdrowotna (lub innych form realizacji edukacji prozdrowotnej w przypadku placówki).

Okres przygotowawczy (minimum 6 miesięcy) W tym okresie:

1.

Szkoła/placówka nawiązuje kontakt z wojewódzkim (powiatowym, miejskim) koordynatorem sieci szkół promujących zdrowie. 2. Dyrektor szkoły/placówki powołuje szkolnego koordynatora promocji zdrowia i zespół koordynujący. 3. Dyrektor szkoły/placówki zgłasza szkołę/placówkę do udziału w projekcie Śląska Sieć Szkół Promujących Zdrowie.

4. Szkolny koordynator wraz z zespołem koordynującym uczestniczy w szkoleniach dla koordynatorów organizowanych przez Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny

Metis

w Katowicach. 5.

Szkolny koordynator zapoznaje radę pedagogiczną, radę rodziców oraz samorząd uczniowski z koncepcją, strategią i modelem tworzenia szkoły promującej zdrowie 6.

Rada pedagogiczna podejmuje uchwałę o przystąpieniu do projektu Śląska Sieć Szkół Promujących Zdrowie.

7 .

Szkoła podejmuje systemowe działania w zakresie promocji zdrowia. Działania te powinny być uwzględnione w dokumentacji szkolnej.

• dokonuje diagnozy wstępnej, • planuje realizację zadań i ich ewaluację.

• W czasie okresu przygotowawczego koordynator i wraz z zespołem koordynującym (w oparciu o diagnozę wstępną oraz wiedzę umiejętności zdobyte podczas szkoleń) tworzy 3 letni lub 5. letni program promocji zdrowia dla szkoły/placówki macierzystej oraz roczny harmonogram działań lub inaczej szczegółowy plan pracy.

9. Dyrektor szkoły/placówki zatwierdza ten program do realizacji – po konsultacjach z radą pedagogiczną, przedstawicielami rodziców oraz samorządem uczniowskim

.

Okres kandydacki (minimum 1 rok) Za datę rozpoczęcia okresu kandydackiego przyjmujemy datę zatwierdzenia szkolnego programu promocji zdrowia przez dyrektora szkoły/placówki.

W tym okresie: 1.

Szkoła/placówka składa koordynatorowi wojewódzkiemu szkolny program promocji zdrowia z rocznym harmonogramem wraz oraz pisemną deklarację o gotowości przystąpienia społeczności szkolnej do projektu Śląska Sieć Szkół Promujących Zdrowie, podpisaną przez:

–

dyrektora szkoły,

–

co najmniej 60% nauczycieli (w tym opiekuna samorządu uczniowskiego),

–

co najmniej 2 przedstawicieli pracowników administracyjno - technicznych,

–

przedstawicieli samorządu uczniowskiego,

–

pielęgniarkę (jeśli pracuje w szkole),

–

przewodniczącego rady rodziców.

2. Szkoła placówka realizuje zatwierdzony szkolny program promocji zdrowia. 3. Szkoła/placówka stale monitoruje samopoczucie przedstawicieli różnych grup społeczności szkolnej (badanie stopnia ich zadowolenia ze szkoły/placówki). 4. Szkolny koordynator wraz z zespołem koordynującym uczestniczy w szkoleniach dla koordynatorów organizowanych przez Regionalny Ośrodek Metodyczno Edukacyjny Metis w Katowicach.

Przyjęcie do Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.

Nadanie certyfikatu Po upływie okresu przygotowawczego oraz kandydackiego wojewódzki koordynator wraz z wojewódzkim zespołem koordynującym przyjmują szkołę/placówkę do Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie. Szkoła/placówka zastaje przyjęta do Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie oraz otrzymuje Certyfikat Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.

• •

Warunkiem przyjęcia do Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie jest: złożenie dokumentacji hospitacja szkoły przez koordynatora wojewódzkiego lub zespół koordynujący.

Szkoła dostarcza raport z podjętych działań w okresie kandydackim.

Raport ten powinien zawierać konkretne informacje. Poszczególne elementy tego raportu powinny być przygotowane przez różne osoby czy zespoły. Wskazane jest, aby część raportu przygotowali i opracowali uczniowie.

Certyfikat Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie

• • przyznawany przez

Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis w Katowicach

Placówkę Samorządu Województwa Śląskiego, koordynatora projektu

Śląska Sieć Szkół

Promujących Zdrowie.

-

Certyfikat nadawany jest na okres trzech lat .

• Certyfikat ten upoważnia do ubiegania się o

Certyfikat Krajowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie,

a w dalszej kolejności o

Certyfikat Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.

Monitoring projektu.

• W okresie obowiązywania Certyfikatu Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie (3 lata) szkoła/placówka - po zakończeniu każdego roku szkolnego przesyła raport z podjętych działań.

• W okresie przygotowawczym, kandydackim oraz członkowskim szkolny koordynator promocji zdrowia wraz z zespołem koordynującym uczestniczy w szkoleniach dla koordynatorów organizowanych przez Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny

Metis

w Katowicach.

Przyjęcie do Krajowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.

Nadanie certyfikatu Po upływie minimum 3 lat przynależności do Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie szkoła/placówka może ubiegać się o Certyfikat Krajowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie.

SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE JEST ORGANIZACJĄ dążącą do rozwoju uczącą się (,,inteligentną”) współpracującą skutecznie działającą

W tym miejscu zwracamy się do wszystkich Rodziców z gorącym apelem o wsparcie naszych działań, gdyż bez państwa udziału nie jest możliwe zrealizowanie naszych założeń. W obecnym roku szkolnym poczyniliśmy przygotowania związane z przystąpieniem naszego gimnazjum do sieci Śląskich Szkół Promujących Zdrowie, a od nowego roku pragniemy rozpocząć okres kandydacki i ubiegać się o przyznanie certyfikatu ŚŚSzPZ. Rozpoczęliśmy się starać o to miano, ponieważ uznaliśmy, że poprzez edukację zdrowotną także i nasza młodzież powinna nauczyć się dbać o zdrowie własne i społeczności, w której żyje.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Prezentację przygotowano w oparciu o materiały ze szkoleń szkolnych koordynatorów Projektu Śląskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie zorganizowanych przez Regionalny Ośrodek Metodyczno – Edukacyjny Metis w Katowicach

• • • • • •

Koordynator Wojewódzki SzPZ: Katarzyna Czapkiewicz (na urlopie) p.o. Wojewódzkiego Koordynatora SzPZ: Barbara Dobias-Mola Konsultant: Tomasz Wojtasik tel.: 032 209 53 12 lub 14 wew. 112 e-mail: [email protected]

Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis w Katowicach ul. Drozdów 21 40-530 Katowice Opracowała: Ewa Kilian