Transcript Wykład X
Zakaz kąpieli z Australii Poparzenia wywołane przez Chironex fleckeri Chironex fleckeri Innym przedstawicielem tej rodziny jest Chiriopsalmus quadrigatus zwany osą morską. Physalia physalis (żeglarz portugalski) Zasiedla ciepłe wody tropikalne. Trucizna zawiera składniki śmiertelne i hemolityczne, A siła jej działania jest w 25% taka, jak jadu kobry. Do tej pory odnotowano parę przypadków śmiertelnych. Nomopilema nomurai (meduza piaskowa) Spowodowała kilka wypadków śmiertelnych na Morzu Południowo- Chińskim Żeglarz portugalski (Physalia physalis) • Wśród jamochłonów zamieszkujących powierzchnię wody najlepiej widoczne są bąbelnice, należące do rurkopławów. Ich pływające pęcherze mają jaskrawe kolory: niebieskie, fioletowe, purpurowe. Z powodu tych kolorów, przypominających barwy średniowiecznych statków portugalskich, bąbelnica otrzymała nazwę żeglarz portugalski. Wierzchnia część pęcherza ma postać grzebienia, który spełnia funkcję żagla. Za jego pomocą bąbelnica dryfuje w wodzie. U dołu pęcherza średnicy 20 cm znajdują się polipy oraz zwisają liczne nici chwytne długości 30 metrów. Nici te są wyposażone w jadowite parzydełka. Siła jadu bąbelnicy jest tak duża, że człowiek, który dotknie nici wyrzuconych na brzeg, doznaje poparzenia, któremu towarzyszy silny ból. Typ: Echinodermata (szkarłupnie) Większość szkarłupni jest trująca, jednak tylko kilku przedstawicieli tego typu posiada toksyny mogące spowodować zatrucia ludzi. Gromada: Asteroidea (rozgwiazdy) Zatrucia ludzi przez rozgwiazdy opisano na podstawie gatunku Acanthaster planci (korona cierniowa).Występuje on na rafach koralowych i posiada 5 –6 centymetrowe igły. Igły pokryte są trzywarstwową powłoką, która z kolei połączona jest z komórkami gruczołowymi produkującymi toksyny. Przerwanie tej powłoki podczas zatapiania igły w ciało ofiary powoduje wydzielanie toksyn. Acanthaster planci Gromada: Echinoidea (jeżowce) Spotykane są w wodach na całym świecie. Posiadają dwa rodzaje organów jadowych: igły i pedicelaria. Zazwyczaj tylko jeden ich rodzaj na właściwości toksyczne. Wśród jeżowców są : Gatunki długoigłowe: – mogą wpuścić truciznę przez przerwanie powłoki pokrywającej igły (rodzaj Diadema) - lub poprzez uwolnienie trucizny w czasie złamania z wydrążonych igieł (rodzaj Echinothrix) Diadema sp. Echinothrix sp. Typ: Mollusca (mięczaki) Gromada: Gastropoda Jadowite ślimaki występują w ramach rodziny Conidae. Zamieszkują muliste i piaszczyste mielizny wód rafowych w oceanach Indyjskim i Spokojnym. Są drapieżcami polującymi za pomocą jadowego harpuna. Jest to w kształcie rurki przekształcona radula, wypełniona trucizną. Ich jad jest tak silny, że może zabić w ciągu kilku sekund człowieka. Za większość przypadków śmiertelnych u ludzi odpowiada gatunek Conus geographus. Conus geographus Gromada: Cephalopoda U wybrzeży Australii spotykane są jadowite ośmiornice. Należą one do dwóch gatunków: Hapalochlaena lunulata i Hapalochlaena maculosa. Posiadają one dwa gruczoły, które produkują do śliny dwa rodzaje trucizny. Pierwszy przeciwko krabom, które są podstawą diety tych ośmiornic. A drugi to tetrotosyna, która służy do obrony przed drapieżnikami. Trucizna jest wytwarzana w śliniankach przez symbiotyczne bakterie. Gotowość ich aplikowania sygnalizują niebiesko opalizujących pierścieni w górnej części ciała. Hapalochlaena lunulata ( średnica do 15 cm) Pisces (ryby) Płaszczki Niektóre płaszczki np.: ogończe, skrzydlice, orlenie i mobule posiadają trzon ogonowy zaopatrzony w jeden lub więcej kolców jadowych. Kolce jadowe płaszczek Kolcem płaszczka może zadać trudno gojące otwarte rany, wstrzykując dodatkowo silną truciznę. Jad jest dość silną neurotoksyną prowadzącą w skrajnych przypadkach do zatrzymania akcji serca. Rząd: Scorpaeniformes (skorpenowate) Wszystkie ryby należące do tej rodziny są jadowite. Zamieszkują wody umiarkowane i tropikalne. Różnią się między sobą siłą i ilością jadu. Gruczoły jadowe znajdują się u podstawy niektórych kolców płetw. „Użądlenie” jest bolesne i może być nawet niebezpieczne dla ludzi. Jad zawiera neurotoskyny. Rodzina: Pteroidae (skrzydlice) Znane są z posiadania długich, stosunkowo smukłych kolców. Produkują dość słaby jad. Najbardziej znanym jadowitym gatunkiem spośród tej grupy jest Pterois volitans. Pterois volitans Rodzina: Scorpaenidae (skorpeny) Mają większe i mocniejsze kolce a także wieksze gruczoły jadowe. Są to mało ruchliwe denne ryby. Przedstawicielem jest np. Scorpaena scrofa występująca w Atlantyku i Morzu Śródziemnym. Scorpaena scrofa Rodzina: Synanceidae (szkaradnice) Jest najbardziej jadowitą grupa ryb na świecie. Mają duże gruczoły jadowe i 13 kolców jadowych. Ukłucie jest niezmiernie bolesne i szybko rozwija się opuchlizna. Objawy wiążą się z głębokością wbicia kolców. Jeżeli cierń przebije wieksze naczynie krwionośne następuje szybko agonia i w ciągu kilku minut śmierć. Nie ma skutecznego środka przeciw temu jadowi. Jeżeli zranionemu człowiekowi uda się przeżyć, to najczęściej konieczna jest amputacja kończyny. Do najbardziej znanych przedstawicieli należą: Synanceceia verrucosa i Synanceceia trachynis. Zamieszkują wody ciepłe. Synanceceia verrucosa Rodzina : Trachinidae (ostroszowate) Ryby te są równie niebezpieczne co skorpeny. Posiadają od 5 –7 cierni w przedniej części płetwy grzbietowej, oraz kolce na pokrywach skrzelowych. U nasady promieni płetwy piersiowej i nasady ciernia okrywy skrzelowej znajdują się gruczoły jadowe. W Oceanie Atlantyckim i Morzu Śródziemnym żyje ostrosz Trachinus draco. Jad tej ryby jest bardzo silny i niebezpieczny dla człowieka. Trachinus draco Rodzina: Muraenidae (mureny) Pewne tropikalne gatunki muren dysponują prawdziwymi zębami jadowymi, a większość posiada toksyczna wydzielinę śluzówki wyścielająca jamę glebową. Ukąszenie muren porównywalne jest w skutkach do ukąszenia żmii. Mięso muren może być trujące, w tym z rodzaju Muringa Gymnothorax moringa Murena helena (występuje w M. Śródziemnym) Rodzina: Tetraodontidae (nadymkowate) Ludzie nie są narażeni na zatrucie od ukąszenia lub ukłucia, jest ono przyczyną spożywania tych ryb jako pokarmu. Trzewia tych ryb, szczególnie ikra i gonady są wysoce trujące. Zawierają neurotoksynę zwaną tetrodotoksyną (TTX). Stwierdzono też występowanie toksyny w skórze i w niewielkich ilościach w tkance mięśniowej. Samice są bardziej trujące od samców. Większość zatruć zdarza się w rejonie Indo – Pacyfiku szczególnie w Japonii, gdzie uważana jest za przysmak (słynna ryba „fugu”). Pierwszym objawem zatrucia jest drętwienie warg, zgon następujepo 4-5 godzinach w wyniku arytmii serca lub niewydolności oddechowej. Arothron stellatus (najpopularniejsza „fugu”)