Transcript Liver Flukes:พยาธิใบไม้ที่อยู่ในตับหรือท่อน้ำดี Opisthorchis viverrini

Liver Flukes
Liver Flukes:พยาธิใบไม้ ท่ อี ยู่ในตับหรือท่ อนา้ ดี
Opisthorchis viverrini
Opisthorchis felineus (cat liver fluke)
Clonorchis sinensis (Chinese liver fluke)
Fasciola hepatica
Fasciola gigantica
Epidemiology
Liver flukes: 17 million (C. sinensis 7, O. viverrini 9
And O. felineus 1.2)
Opisthorchis viverrini: Thailand, Loa and Cambodia
Opisthorchis felineus: Russia and eastern Europe
Clonorchis sinensis: China, Taiwan, Korea, Vietnam
Opisthorchis viverrini in Thailand (2002)
North: 19.3%
Northeast : 15.7%; decline from 34.6% in 1981
Variation in prevalence from 4-33%
Central: 3.8%
South 0%
Morphology
Egg
Size: 17 X 25 µm
Operculum and knob
Miracidium
Shape: Bulb
Adult
Size: 7.4 X 1.4 mm
Lancet shape
ตัวแก่ อาศัยในท่ อนา้ ดีและถุงนา้ ดีอาจพบได้ ในท่ อของตับ
อ่ อนของคน สุนัข และแมว
-1st intermediate host เป็ นหอยนา้ จืดตระกูล Bithynia
-Cercaria ออกจากหอยแล้ วไชเข้ าปลานา้ จืดตระกูลปลา
ตะเพียน (Cyprinoid fish) เจริญเป็ นระยะติดต่ อ
(metacercaria)
เมื่อรับประทานปลาที่มี metaceracaria มันจะออกจาก cyst
แล้ วเดินทางไปเจริญในท่ อนา้ ดีและถุงนา้ ดีโดยผ่ านเข้ าทาง
ampulla of Vater
-Life span 15-20 ปี
-คนมักติดพยาธิชนิดนีจ้ ากการกิน ก้ อยปลา ปลาร้ า ปลาส้ ม
พยาธิสภาพเกิดจากการที่พยาธิใช้ sucker ดูดเกาะผนังของท่ อนา้ ดี
และเคลื่อนที่ไปมารวมทัง้ สารที่หลั่งออกมาทาให้ เกิด inflammation
แบ่ งได้ เป็ น 4 ระดับ
1. ตัวแก่ 100-200 ตัวในตับหรือไข่ น้อยกว่ า 1000 ใบ/g อุจจาระ
พบว่ ามีแค่ hyperplasia
2. ตัวแก่ มากกว่ า 200 ตัว ท่ อนา้ ดีตบี จนถึงอุดตัน
3. ตัวแก่ จานวนมากและเป็ นเวลานาน มีนา้ ดีค่ งั ค้ างในตับ
ทาให้ เกิดการอักเสบในเซลล์ ตับเกิด cirrhosis ได้
4. มีโรคอื่นร่ วมด้ วยเช่ น ขาดอาหาร พิษสุราเรือ้ รัง
จะทาให้ เกิดตับแข็งได้ มากขึน้
อาการแบ่ งเป็ น 3 ระดับ
1. ถ้ าพยาธิจานวนน้ อยอาจไม่ มีอาการเลยหรือมีไม่ มาก เช่ น
ท้ องอืดแน่ นท้ อง
2. อาการปานกลางเช่ นไข้ ต่าๆ ตับโตเล็กน้ อย
มีการอักเสบของท่ อนา้ ดี (cholangitis) เมื่อได้ รับการรักษาจะหาย
เป็ นปกติ
3. อาการรุ นแรงมีพยาธิสภาพถาวรในตับ ไข้ เบื่ออาหาร
ตัวเหลืองตาเหลือง ascites, portal hypertension
พยาธิใบไม้ ตับกับมะเร็งตับ
จากการตรวจศพผู้ป่วย 154 รายที่มี พยาธิใบไม้ ตับ
พบว่ า 58% เป็ นมะเร็งตับและในจานวนนี ้ 78% เป็ น
cholangiocarcinoma
Nitrosamine โดยเฉพาะ Dimethlynitrosamine (DMN)
อาจเป็ นสารก่ อมะเร็งเมื่อให้ สัตว์ ทดลองที่มีพยาธิใบไม้
ตับพบว่ าสัตว์ ทดลองเป็ น cholangiocarcinoma ทัง้ หมด
DMN พบได้ ในปลาหมัก ปลาร้ า ปลาเค็ม
การวินิจฉัย
-ตรวจหาไข่ พยาธิในอุจจาระ เหมาะสาหรับผู้ป่วยที่ไม่ มีการ
อุดตันของทางเดินนา้ ดี การตรวจวินิจฉัยที่แน่ นอนคือตรวจ
ตัวแก่ เพราะไข่ มีลักษณะคล้ ายพยาธิใบไม้ ชนิดอื่นได้
-ในกรณีท่ มี ีการอุดตันของทางเดินนา้ ดีแล้ วอาจต้ องตรวจ
จากนา้ ดีท่ ดี ดู ออกมา
-การตรวจทางอิมมูโน immunoelectrophoresis, ELISA
-การตรวจอื่นๆร่ วม CBC, LFT
การรั กษา
-Praziquantel
-Albendazole
การป้องกัน
รับประทานอาหารที่ปรุ งสุก
นา้ เกลือ 20% 6 ชม.หรือ กรดนา้ ส้ ม 4% ครึ่ง ชม.
สามารถทาลาย metacercaria ได้
ถ่ ายอุจจาระในส้ วมที่ถูกสุขลักษณะ
Fasciola hepatica and Fasciola gigantica
(Sheep liver fluke, sheep liver rot)
-เป็ นพยาธิใบไม้ ตับของวัว ควาย แพะ แกะ
-ในคนพบได้ บ่อยในประเทศที่มีการเลีย้ งแกะมาก เช่ น
อังกฤษ โปแลนด์ ฝรั่งเศส อเมริกาใต้ ตะวันออกกลาง
-ประเทศไทยพบน้ อยมีรายงานไม่ ถงึ 10 ราย
-เป็ นพยาธิขนาดใหญ่ ยาว 2-3 ซม. กว้ าง 1-2 ซม.
F. gigantica 3-7.5x1-2 cm.
hepatica 2-3x1-2 cm.
วงจรชีวิตและการติดต่ อ
-ตัวแก่ อาศัยอยู่ในท่ อนา้ ดีของ definitive host
ออกไข่ ปนมากับอุจจาระไข่ เจริญจนได้ miracidium
ไชเข้ าหอยตระกูล Lymnea Cercaria ออกจากหอยเจริญเป็ น
metacercaria ตามต้ นหญ้ า หรือพืชนา้
เมื่อคนหรือสัตว์ กินเข้ าไปจึง excyst ออกที่บริเวณ duodenum
แล้ วไชทะลุลาไส้ เข้ าสู่ช่องท้ องและไชสู่ทางเดินนา้ ดี
Life span ประมาณ 10 ปี
130-150x60-90µm
เหมือน F. buski, Echinostoma spp.
อาการแสดง
-Acute stage ระยะที่ตวั อ่ อนไชทะลุลาไส้ ไปสู่ตบั
อาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ไข้ เจ็บบริเวณตับ ตับโต
-Chronic stage อาจมีการอักเสบ
หรืออุดตันของทางเดินนา้ ดี ทาให้ เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน
jaundice และอาจเกิดหนองในตับได้
-Ectopic disease เมื่อตัวอ่ อนไชออกจากผนังลาไส้ อาจไปฝั งตัว
ตามที่ต่างๆได้ เช่ น ปอด หัวใจ สมอง กล้ ามเนือ้ เบ้ าตา
-Halzoun (Pharlyngeal fascioliasis) คือการกินตับแพะสดๆ
ที่มีพยาธิอยู่ ทาให้ เกิดการระคายเคืองและบวมบริเวณ pharynx
ผู้ป่วยจะหายใจไม่ ออกและอาจเสียชีวติ ได้
Surgical specimen of Fasciola hepatica-induced liver abscess (54 y-o F).
Irregularly fused abscess is formed in the subcapsular region of the liver.
Fasciola hepatica reaches the bile duct via the peritoneum and then the
liver parenchyma.
การรั กษา
-Praziquantel
-ผ่ าตัดออกในรายที่มี ectopic disease