Transcript Czy mieszkalnictwo jest barierą rozwoju społeczno

Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego
Czy mieszkalnictwo jest barierą rozwoju
społeczno-gospodarczego miast?
Złotów, 16-17 lutego 2012r.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spadek ludności miast
• Współczesny proces urbanizacji przebiega w warunkach zmniejszania się
liczby ludności Polski. Według prognoz demograficznych GUS, do 2030r.
liczba ludności Polski miałaby zmniejszyć się do 36,8 mln.
• Liczba ludności miast spada, a na wsiach rośnie. Przyczyną tego stanu
rzeczy są m. in. powolne zmiany statusu administracyjnego obszarów
wiejskich w pobliżu miast. Gminy podmiejskie, pomimo znacznego
napływu mieszkańców zarówno z głównego ośrodka miejskiego,
jak i z obszarów wiejskich zachowują status administracyjny obszarów
wiejskich.
• Nie można jednak stwierdzić, że mamy do czynienia z zahamowaniem
procesu urbanizacji w Polsce. Proces urbanizacji postępuje ale przybiera
niekorzystną postać procesu suburbanizacji. Mieszkańcy miast
wyprowadzają się w poszukiwaniu wyższej jakości życia, dostępnych
gruntów, domów i mieszkań do gmin podmiejskich.
• Proces suburbanizacji charakteryzuje się tym, że poza funkcjami
mieszkalnymi gminy podmiejskie nie oferują mieszkańcom innych
typowych dla miast funkcji.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Suburbanizacja
• Proces suburbanizacji interpretowany jest, jako etap, forma lub faza
urbanizacji. Suburbanizacja jest podstawowym elementem strukturalnym
kształtowania się obszarów metropolitalnych.
• Statystycznym wymiarem procesu urbanizacji jest migracja mieszkańców
miasta oraz nowych migrantów do danego obszaru metropolitalnego na
tereny podmiejskie. Selektywny napływ migracyjny do tych ośrodków
i obszarów, powiększający ich zasoby kapitału ludzkiego odbywa się
kosztem obszarów poza metropolitalnych.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Suburbanizacja
•
Depopulacja miast jest wynikiem ujemnego przyrostu naturalnego oraz
migracją na wieś. Przejawia się to spadkiem zaludnienia w samym
obszarze centralnym oraz szybszym wzrostem ludnościowym terenów
podmiejskich.
• Cechą charakterystyczną procesu suburbanizacji jest znacznie szybszy
rozwój mieszkalnictwa w stosunku do przyrostu wzrostu miejsc pracy
i usług.
• Powstawanie w otoczeniu wielkich miast monofunkcyjnych obszarów
mieszkalnictwa jednorodzinnego powoduje silne uzależnienie od
transportu indywidualnego, problemy transportowe i planistyczne miast.
W miastach obserwowany jest szybki przyrost ruchu samochodowego,
prowadzący do nasilenia problemów komunikacyjnych związanych
z zatłoczeniem głównych arterii komunikacyjnych. Generalnie udział
komunikacji zbiorowej w obsłudze transportowej mieszkańców ulega
zmniejszeniu.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Suburbanizacja
•
•
•
Wzmocnienie procesu suburbanizacji, a zwłaszcza rozlewania się miast,
spowodowane jest częściowo zjawiskami depopulacji zachodzącymi
w centralnych częściach obszarów miejskich. Proces depopulacji obejmuje
również znaczne obszary wiejskie i małe miasta leżące poza wpływami
obszarów metropolitalnych.
Kluczowym problemem rozwoju polskich miast jest nieskoordynowany rozwój
obszarów funkcjonalnych największych miast. W ich sferach podmiejskich
nasila się zjawisko żywiołowej urbanizacji i rosnącego chaosu przestrzennego.
Niekontrolowana suburbanizacja doprowadza do degradacji środowiska
przyrodniczego, utraty atrakcyjności miejsc rekreacyjnych oraz inwestycyjnych.
W miastach nie realizuje się koncepcji miasta zwartego, na skutek zbyt wolno
i w zbyt małej skali prowadzonych procesów rewitalizacji centrów miast, nie
stanowiąc realnej przeciwwagi wobec procesu rozlewania się miast. Miejskie
programy rewitalizacji najczęściej dotyczą śródmieść, z uwagi na koncentrację
zjawisk kryzysowych w centrach miast oraz prestiżowego charakteru
śródmieść-rynków, głównych ulic, historycznych części miast.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dekapitalizacja zasobów mieszkaniowych
•
•
•
•
W polskich miastach występują znaczne obszary zdegradowane. Rewitalizacji
wymagają stare dzielnice śródmiejskie, osiedla w zabudowie blokowej, tereny
przemysłowe i poprzemysłowe, w tym obszary składowe i portowe, tereny
powojskowe.
Szczególnie duża jest skala degradacji budynków, infrastruktury, choć
w polskich miastach nie występują na dużą skalę zjawiska wymierania całych
dzielnic mieszkaniowych, bowiem ludzie nadal zamieszkują zasoby
mieszkaniowe o najniższej wartości użytkowej, zdekapitalizowane. Przyczyną
tego stanu rzeczy jest deficyt mieszkań, szczególnie dla najuboższych gryp
społecznych.
Systematycznie rośnie luka remontowa. Powodem tego stanu jest fakt nie
prowadzenia remontów i modernizacji zabudowy mieszkaniowej na skalę
odpowiadająca potrzebom.
Prowadzone inwestycje remontowo-modernizacyjne, z powodu braku środków
finansowych nie mają charakteru systemowego - w skali kwartałów zabudowy,
ulic, osiedli lub dzielnic. Skala zaniedbań i potrzeb w zakresie działań
rewitalizacyjnych przerasta możliwości finansowe samorządów miast i nie
pozwala na samodzielne rozwiązanie problemu.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Starzejące się społeczeństwo
• Istotnym problemem rozwoju demograficznego całego kraju jak i rozwoju
obszarów miejskich jest nasilający się proces starzenia się mieszkańców.
Następuje systematyczne starzenie się społeczności miejskiej. Zjawisko
dotyczy zarówno obszarów centralnych wielkich miast oraz małych miast
tracących na skutek migracji ludności zwłaszcza młodej i lepiej
wykształconej.
• Starzenie się społeczeństwa miejskiego oraz obniżenie dynamiki rozwoju
ludnościowego miast, dotyczy zarówno obszarów centralnych wielkich
miast oraz małych miast, na skutek migracji ludności zwłaszcza młodej
i lepiej wykształconej. Zjawisko to jest przede wszystkim zagrożeniem
rozwoju gospodarczego miast, bo zagrożony jest rozwój kapitału ludzkiego
i społecznego miast.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ubóstwo
• W ośrodkach metropolitalnych występuje wyższy poziom życia,
jednocześnie obserwuje się wzrost zróżnicowań społeczno –
przestrzennych w miastach i na obszarach metropolitalnych. Problemy
społeczne, pojawiające się w przestrzeni miast enklawy nędzy - to
następstwa bezrobocia, niskich kwalifikacji i marginalizacji na rynku pracy.
Zmieniająca się rzeczywistość stawia pewne grupy zawodowe w pozycji
przegranej w konkurencji o dobrze płatne miejsca pracy. Przekształcenia
własnościowe, a zwłaszcza prywatyzacja oraz odejście od subsydiowania
gospodarki mieszkaniowej, spowodowały silną segregację mieszkaniową
w przestrzeni miasta według kryterium majątkowego ludności.
W konsekwencji mamy do czynienia ze zjawiskiem mobilności
przestrzennej w formie suburbanizacji, tj. przenoszenia się
dotychczasowych mieszkańców miasta, którzy odnieśli sukces, na
przedmieścia.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ubóstwo
• Przejawem wzrostu zróżnicowań społeczno-gospodarczych jest pojawienie
się nowych i znaczne rozszerzenie dotychczas istniejących obszarów nędzy
i bogactwa w miastach. Współcześnie problem ubóstwa w miastach
polskich, przestaje być tylko następstwem bezrobocia, niskich kwalifikacji
i marginalizacji na rynku pracy.
• Problem wzrostu ubóstwa tłumaczy się oddziaływaniem procesów
globalizacji i restrukturyzacji gospodarczej związanej z przejściem do
społeczeństwa postindustrialnego, segmentacji rynku pracy, a zwłaszcza
wycofaniem się z koncepcji państwa opiekuńczego.
• Lokalizacja przestrzenna ubóstwa to główny składnik narastania polaryzacji
społeczno-przestrzennej. Pierwszym przejawem wykluczenia społecznego
jednostki lub rodziny jest segregacja przestrzenna.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Segregacja społeczna i przestrzenna
• Już w latach dziewięćdziesiątych nasilało się narastanie segregacji
społecznej oraz pogłębił się proces upadku i marginalizacji obszarów starej
zabudowy.
• Ludność bogata koncentrowała się w przestrzennie odizolowanych
enklawach wysokiego standardu mieszkaniowego albo w osiedlach
zamkniętych, natomiast ludność biedna na obszarach starego
zdekapitalizowanego budownictwa.
• Przejawem narastania zróżnicowań jest pojawienie się zaległości
w opłatach za mieszkanie, a następnie zróżnicowanie poszczególnych
obszarów miasta ze względu na stopień wyposażenia gospodarstw
domowych. Towarzyszy temu starzenie się i szybkie zużycie nie
remontowanej infrastruktury technicznej mieszkań, w większym stopniu
zjawiska patologii społecznej, w końcu następuje „wymuszona” migracja
prowadząca bezpośrednio do segregacji społecznej.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Segregacja społeczna i przestrzenna
•
•
•
•
•
Charakterystycznym zjawiskiem w polskich miastach jest powstawanie
zamkniętych strzeżonych osiedli mieszkaniowych, tzw.” osiedli za bramą”, na
których zamieszkują bardziej zamożni mieszkańcy miast.
Motywem zamieszkania na takim osiedlu jest potrzeba zapewnienia sobie
bezpieczeństwa, jak również niestety chęć odgrodzenia się od ludzi
biedniejszych, którym nie powiodło się tak dobrze w życiu.
Obszary wykluczenia społecznego, dziedziczenia biedy to: wielkie blokowiska
z lat 60-tych i 70-tych, zamieszkałe przez kolejne pokolenia sprowadzonych do
miast w celu ich industrializacji oraz tradycyjne regiony ubóstwa miejskiego dzielnice o złej sławie, gdzie kumulują się zjawiska ubóstwa.
Niedobór ilościowy mieszkań dla rodzin średnio zamożnych i ubogich
skutkować będzie tym samym licznymi napięciami i konfliktami społecznymi.
Istnienie obszarów nędzy i wykluczenia, prowadzące do ich slamizacji oraz
obszarów bogactwa i luksusu skutkuje zróżnicowaniem społecznoprzestrzennym miast.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Statystyczny deficyt mieszkań
• W miastach występuje nadmierny deficyt mieszkań. Prowadzi to do
ograniczenia mobilności społecznej i przestrzennej ludności, co zmniejsza
potencjał rozwojowy wielkich miast.
• Niedostępność budownictwa mieszkaniowego dla przeciętnego
mieszkańca, wraz z ograniczoną rewitalizacją starszych zasobów
mieszkaniowych generuje szybki wzrost segregacji przestrzennej
mieszkańców według kryterium dochodowego.
• Efektywne potrzeby mieszkaniowe, poparte zasobami finansowymi
i dostępnością kredytu, są znacznie niższe niż statystyczny deficyt, będący
różnicą miedzy liczbą gospodarstw domowych, a liczbą mieszkań.
Wyzwaniem dla polityki państwa jest zwiększenie dostępności mieszkań,
szczególnie dla grup o niższych i niskich dochodach.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podsumowanie
• Problemy mieszkalnictwa, takie jak potrzeby remontowe, deficyt mieszkań
skupiają się w miastach.
• Niskie standardy mieszkaniowe wpływają bezpośrednio na sferę społeczną
(zapobieganie wykluczeniu), gospodarczą (mobilność ludności, wartość
majątku, koszty eksploatacji, zużycie energii) i przestrzenną (niski standard
zabudowy, ekstensywne wykorzystanie przestrzeni zainwestowanej,
ekspansja budownictwa na nowe tereny).
• Poprawa warunków i jakości życia w miastach jest podstawowym
warunkiem rozwoju gospodarczego, generującego przyciąganie do miast
nowych mieszkańców i utrzymanie dotychczasowych reprezentujących
wysoki poziom kapitału intelektualnego.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Doskonalenie zarządzania usługami publicznymi i rozwojem w jednostkach samorządu lokalnego
Dziękuję za uwagę
[email protected]
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego