Transcript Laboratuvar ve Arazide Çalışma Kuralları Dökümanı için Tıklayınız.

LABORATUVAR VE ARAZİDE
ÇALIŞMA KURALLARI
Prof. Dr. Feryal AKBAL
Genel Kurallar
 Laboratuvarlarda tek başına, izinsiz ve laboratuvar sorumlusu
yokken çalışılmamalıdır.
 Laboratuvar sorumlusunun bilgisi dışında hiçbir cihaza, deney
düzeneğine, kimyasala ve diğer malzemelere dokunulmamalıdır.
 Laboratuvarda çalışıldığı sürece çalışmanın özelliğine göre
gözlük, yüz maskesi, eldiven v.b. gözü ve cildi koruyucu
ekipmanlar kullanılmalıdır.
 Laboratuvar önlüğü daima kapalı olmalıdır. Önü açık önlükle
çalışmak tehlikelidir.
 Laboratuvarlarda düzeni bozacak veya tehlikeye yol açabilecek
şekilde hareket edilmemelidir.
Çalışma Alanlarının
Temizlenmesi
 Laboratuvarda çalışılan alan her zaman temiz
tutulmalıdır.
 Laboratuvar
çalışmalarının
bitiminde,
kullanılan
tezgahlar ve cam malzemeler mutlaka temiz
bırakılmalıdır.
 Laboratuvar
ortamına
numune/kimyasal
madde
dökülmesi durumunda temizlenmelidir.
 Laboratuvar malzemeleri kirli ve içinde kimyasal madde
ile bırakılmamalıdır.
 Laboratuvar malzemelerinin temizliği sırasında eldiven
kullanılmalıdır.
Çözelti Hazırlama
 Çözelti hazırlarken kimyasal maddelerin “Güvenlik Bilgi
Formlarında (Material Safety Data Sheet, MSDS)”
belirtilen güvenlik önlemleri alınmalıdır.
 Korozif maddelerle çözelti hazırlanması sırasında
mutlaka koruyucu gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.
 Laboratuarda yanıcı ve toksik maddelerle çalışılırken
mutlaka çeker ocak kullanılmalıdır.
 Asidin üzerine kesinlikle su ilave edilmemeli, asit suya
azar azar karıştırılarak ilave edilmelidir.
 Stok şişesine pipet daldırılmamalıdır.
 Pipet kullanırken mutlaka puar kullanılmalıdır.
Kesinlikle ağız ile kimyasal madde çekilmemelidir.
Çözelti Hazırlama
 Analizin başarısında, kullanılan tartı, ölçü gereçleri ile analiz
kaplarının “kimyasal temizliği” son derece önemlidir.
 Analizde istenilen duyarlık derecesine bağlı olarak çeşitli yıkama
yöntemleri bulunmaktadır. Bunlara göre kapların temizlenmesi,
çalkalanması, kurutulması ve temiz olarak korunması gerekir.
 Analizde kullanılan saf kimyasal maddelerden tartım alırken, çok
pahalı olan bu maddelerin, kirli spatül ve tartım kaşıkları ile
kirletilmemesine dikkat edilmelidir.
 Çözeltiler
ihtiyaca
uygun
miktarlarda
hazırlanmalıdır.
Gerektiğinden fazla hazırlanan çözeltiler nedeniyle önemli madde
kayıpları olmaktadır.
Numune ve Çözelti
Saklama
 Oda
sıcaklığında
bozulabilecek
numuneler,
buzdolabında ağzı kapalı şişelerde saklanmalıdır.
 Buzdolabının verimli şekilde kullanılabilmesi için
numune
hacmine
uygun
saklama
kapları
kullanılmalıdır.
 Çalışma tamamlandığında veya çalışmanın süresi
dolduğunda
numune
kapları
buzdolabından
çıkarılmalıdır.
 Numune ve çözeltiler beher, balon joje gibi kaplarda
buzdolabında saklanmamalıdır.
Etiketleme
 Kimyasallar,
numuneler,
çözeltiler
mutlaka
etiketlenmelidir. Etiket üzerinde hazırlanış tarihi,
saklama süresi, numune sahibi, çözeltinin/numunenin
özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler yer
almalıdır.
 Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması
durumunda
da
yeni
kabın
etiketlenmesi
unutulmamalıdır.
Cihaz kullanımı
 Hassas terazi kullanılmadığı zamanlarda kapalı ve yüksüz
olmalıdır.
 Hassas terazinin dengesi kontrol edilmelidir. Su terazisindeki hava
kabarcığının ortalanmış olması gerekmektedir.
 Hassas terazi üzerine veya etrafına kimyasal madde
dökülmemesine özen gösterilmelidir. Dökülen kimyasal madde
fırça ile temizlenmelidir.
 Çeker ocaklar kullanılmadan önce havalandırma sistemi
çalıştırılmalıdır.
 Çeker ocakla çalışırken kimyasal maddeler çeker ocağın ön
kısmından en az 15 cm içeriye konulmalı ve çeker ocağın camı
mümkün olduğunca kapalı tutulmalıdır.
 Kullanılması bilinmeyen cihazların kullanımı mutlaka deneyimli
kişilerden ve yazılı kullanma belgelerinden öğrenilmelidir.
Cam Malzeme
Kullanımı
 Cam eşyaları kullanırken kırık ve keskinlikler içerenler
kullanılmamalıdır.
 Kirli ve çatlak cam eşyalar kullanılmamalıdır.
 Termometre, pipet vb. yuvarlanabilecek cam eşyalar laboratuvar
tezgahı üzerine yere düşmelerini önleyecek şekilde konulmalıdır.
 Sıcak cam malzeme soğuk ortam içerisine veya çalışma
tezgahının üzerine konulmamalıdır. Cam malzemenin çatlamasına
veya kırılmasına neden olabilir.
 Kırılan cam malzemeler, çöp kutusuna değil “kırık cam kutusuna”
atılmalıdır.
Kimyasal Madde
Kullanımı
 Kimyasal maddelerin pek çoğu yanıcı, yakıcı, partlayıcı ve
zehirleyici özelliklere sahip oldukları gibi bir kısmıda ortam
koşullarına bağlı olarak zamanla saflıklarını kaybedebilirler. Bu
nedenle bu gibi maddelerin saklanmasında ve kullanılmalarında
özelliklerinin iyi bilinerek önlem alınması gerekir.
 Örneğin hidroskobik (nem çekici) maddelerin ambalajlarının
sağlam ve ağızlarının çok iyi kapatılmış olması gerekir. Aynı
şekilde ışıktan etkilenen maddelerin karanlıkta saklanmaları,
yanıcı ve patlayıcı nitelikte olanların ateşten uzak ve emniyetli bir
ortamda korunmaları gerekir.
Kimyasal Madde
Kullanımı
 Laboratuvarda bulunan bütün kimyasallar tehlike içerirler. Bu
nedenle kesinlikle kimyasallara çıplak elle dokunulmamalıdır.
 Laboratuvarlarda içinde kimyasal madde olan hiçbir kap etiketsiz
olmamalıdır.
 Şişesinden alınan kimyasallar kullanılmasa bile hiçbir zaman
tekrar orijinal şişesine konulmamalı, orijinal şişenin içerisine pipet
daldırılmamalıdır.
 Bir çözeltiyi almak için kullanılan pipet farklı bir çözelti şişesine
daldırılmamalıdır.
GÜVENLİK BİLGİ FORMU
(Material Safety Data
Sheet, MSDS)
Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan
kimyasal maddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim
sağlamaktır. Üretici firmalar ürünleri için bu formları
üretmek ve dağıtmakla yükümlüdür. Güvenlik Bilgi
Formları her kullanıcıya açıktır. Formlar laboratuvar
yönetiminden veya internetten temin edilmeli ve herhangi
bir kimyasal madde ile çalışmaya başlamadan önce
MSDS mutlaka gözden geçirilmelidir.
GÜVENLİK BİLGİ FORMU (Material
Safety Data Sheet, MSDS)
F+: Çok Kolay Yanabilir (Extremely Flammable)
Parlama noktası 0°C 'tın altında olan ve kaynama noktası maksimum 35 °C
olan sıvılar bu sembol ile gösterilirler. Normal hava basıncında ve ortalama bir
sıcaklıkta yanabilen gaz ve gaz karışımları da son derece kolay yanabilir
sınıfında yer alırlar.
Alınacak Önlemler :
Çok kolay yanabilen maddeler, açık alev, kıvılcım ve ısı kaynaklarından uzak
tutulmalıdırlar.
T : Zehirli (Toxic)
Az bir miktarı yutulduğunda, solunduğunda veya cildin absorbsiyonu yoluyla
vücuda girdiğinde sağlık üzerinde dikkate değer derecede zarar veren bazen
ölüme neden olan maddelerdir.
Alınacak Önlemler :
Bu sembole sahip maddelerin insan vücudu ile hiçbir şekilde temas
etmemeleri sağlanmalıdır. Eğer bu tür bir madde ile temas ettiyseniz hemen
doktora gidiniz. Zehirli maddelerin taşınması için bu konuda hazırlanmış özel
talimatlara uyunuz.
GÜVENLİK BİLGİ FORMU (Material
Safety Data Sheet, MSDS)
T +: Çok Zehirli (Very Toxic)
Az bir miktarı yutulduğunda, solunduğunda veya cildin absorbsiyonu
yoluyla vücuda girdiğinde sağlık üzerinde dikkate değer derecede zarar
veren bazen ölüme neden olan maddelerdir.
Alınacak Önlemler :
Bu sembole sahip maddelerin insan vücudu ile hiçbir şekilde temas
etmemeleri sağlanmalıdır. Eğer bu tür bir madde ile temas ettiyseniz
hemen doktora gidiniz. Zehirli maddelerin taşınması için bu konuda
hazırlanmış özel talimatlara uyunuz.
C : Korrozif (Corrosive)
Bu sembole sahip olan maddeler canlı doku ile temas ettiğinde zarar
verirler, ciddi yanıklara nede olurlar.
Alınacak Önlemler :
Korrozif malzemelerle çalışılırken gözleri, cildi ve elbiseleri korumak için
özel önlemler alınmalıdır. Buharları solunmamalıdır. Herhangi bir kaza
durumunda veya kendinizi iyi hissetmediğiniz durumda hemen doktora
gidiniz.
GÜVENLİK BİLGİ FORMU (Material
Safety Data Sheet, MSDS)
Xn: Zararlı (Harmful)
Zararlı sembolü ile gösterilen maddeler sağlığa, zehirli sembolü ile
gösterilen maddelerden daha az zarar verirler. Bu tür maddelerin
solunması, yutulması ve cilt yoluyla absorbsiyonu sonucunda akut veya
kronik rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olur.
Alınacak Önlemler :
Zararlı maddelerin insan vücudu ile teması önlenmelidir.
Xi: Tahriş edici (Irritating)
Tahriş edici maddeler, anlık, uzun süreli ve tekrar eden temaslarda ciltte ve
mukoz dokuda iltihap ve tahriş oluşmasına neden olurlar. Cilt ile temas etmeleri
durumunda hassasiyet oluştururlar.
Alınacak Önlemler :
Xi sembolüne sahip kimyasal malzemelerin göz ve cilt ile temas etmemeleri
sağlanmalı ve buharları solunmamalıdır.
N: Çevre için tehlikeli (Dangerous for the Environment)
Çevre için tehlikeli maddeler suya veya toprağa karıştığında hemen veya daha
sonra doğada zarar oluştururlar.
Alınacak Önlemler :
Bu tür malzemelerin kanalizasyona, su kaynaklarına ve toprağa
verilmemeleri sağlanmalıdır. Atıkların yok edilmeleri konusunda özel
düzenlemelere uyulmalıdır.
ARAZİ ÇALIŞMALARI
 Arazi çalışması öncesinde konu ile ilgili ön hazırlıklar yapılmalıdır.
 Daha önceden ilgili alanda yapılan çalışmalar (tez, rapor, makale)
incelenmelidir.
 Arazi çalışmalarında ihtiyaç duyulabilecek araç ve gereçler temin
edilmelidir.
 Arazide ölçüm yapılacaksa gerekli olan cihazların kullanımı
öğrenilmeli ve kalibrasyonları yapılmalıdır.
 Arazi çalışması sırasında verilerin kaydedileceği çizelgeler
hazırlanmalıdır.
 Arazi çalışmaları esnasında numuneler numune alma prosedürüne
uygun şekilde alınmalıdır.
 Alınan numuneler etiketlenmeli ve en kısa zamanda laboratuvara
ulaştırılmalıdır.
NUMUNE ALMA ESASLARI
“Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metodları
Tebliği (R.G:10.10.2009/ 27372)”
‘’TS EN ISO 5667-3 Su Kalitesi- Numune Alma- Bölüm-3: Su
Numunelerinin Muhafaza, Taşıma ve Depolanması İçin Klavuz’’
’TS 9545 EN ISO 5667-13 Su Kalitesi- Numune Alma- Bölüm 13:
Kanalizasyon ve Su Arıtma Tesislerinden Çamur Numunesi Alma
Klavuzu”
’TS 9923 Toprak Kalitesi- Yüzey Topraktan Numune Alma, Numunelerin
Taşınma ve Muhafaza Kuralları Standartı”
‘’TS 9547 ISO 5667-12 Su Kalitesi- Numune Alma- Bölüm 12: Dip
Sedimentlerinden Numune Alma Klavuzu”
 Bir kamu kurumu veya özel kuruluşta
gerçekleştirilecek olan çalışmalarda (ölçüm,
envanter, eğitim vb.) öncelikte ilgili kuruluş ile
görüşmeler yapılıp gerekli izinler alınmalıdır.
 Çalışma süresi boyunca işyerinin kurallarına
uyum sağlanmalıdır.