Transcript „ZBRODNIA I KARA” Fiodor Dostojewski

Pochodził z niezamożnej rodziny z Moskwy. Związany z tajnym kołem
dyskusyjnym, został w 1849 roku wraz z jego członkami aresztowany. Kara
śmierci, na którą był skazany została wymieniona na cztery lata katorgi.
Po odbyciu Po odbyciu kary przebywał w zesłaniu w Semipałatyńsku. W
1859 roku zamieszkała w Petersburgu. Jego najwybitniejszymi utworami
były m.in: „Wspomnienia z domu umarłych”(1860-1862), „Zbrodnia i
kara”(1866), „Idiota” (1868) . Klasyk światowej powieści psychologicznej.
GENEZA UTWORU
Powieść „Zbrodnia i kara” ukazywała
się
początkowo w czasopiśmie „ Russkij Wiestnik”
w 1866 roku. Wydanie książkowe ukazało się w
1867 roku. Na napisanie powieści złożyło się
kilka powieści, a mianowicie areszt czy też kara
śmierci zamieniona na 4 lata katorgi na Syberii.
Na katordze
Dostojewski przeczytał Puszkina
„Cyganie”, który prawdopodobnie był jedną z
inspiracji do napisania „Zbrodni i kary”.
Innym źródłem do napisania tego utworu było
śledzenie przez autora w prasie wzmianek na
temat zbrodni i zbrodniarzy, którzy uważali się za
jednostki wybitne. Sam w chwili pisania utworu
znajdował się w trudnej sytuacji finansowej. W
powieści wiernie opisuje świat biedoty.
 „ZBRODNIA”- odnosi się do morderstwa na
starej lichwiarce jakiego dokonał Rodion
Raskolnikow
„KARA”- odnosi się do konsekwencji czynu jaki
popełnił główny bohater.
Akcja prawdopodobnie rozgrywa się w latach 60.
XIX wieku, obejmuje 14 dni lipca. Miejscem akcji
jest Petersburg- ówczesna stolica Rosji. Epilog
opowiada o wydarzeniach toczących się kilka
miesięcy później na Syberii, gdzie Raskolnikow
odbywa karę.
TREŚĆ KSIĄŻKI
Były student prawa Rodion Romanowicz Raskolnikow postanawia zamordować starą
lichwiarkę Alonę Iwanownę i zagarnąć jej majątek. Młody człowiek jest przekonany o
moralnym uzasadnieniu swego czynu. Raskolnikow jest niezmiernie ambitny i wrażliwy,
boleśnie odczuwa swoją poniewierkę i nędzę, ostro doświadcza poczucia rozziewu
pomiędzy własnymi możliwościami duchowymi i intelektualnymi a ograniczeniem
przypisanej mu kondycji społecznej. Spotkanie w szynku z Marmieładowem i refleksja
nad bezmiernym upodleniem ojca Soni Marmiełodowej uświadamia mu
niesprawiedliwość świata i budzi poczucie solidarności ze skrzywdzonymi i upadłymi.
Jego zagubienie i świadomość sytuacji bez wyjścia pogłębiają listy od matki, z których
dowiaduje się o ciężkiej sytuacji materialnej swoich bliskich i upokorzeniach swojej
siostry Duni, skompromitowanej przez Swidrygajłowa i gotowej dla ratowania
finansów rodziny oddać rękę znacznie starszemu od niej i antypatycznemu
radcy Łużynowi. Obrazy ludzkiego cierpienia, wizje okrutnych zdarzeń z dzieciństwa
(bestialskie zatłuczenie konia przez jego prymitywnego i brutalnego właściciela)
konkretyzują w świadomości Rodiona rozpaczliwą decyzję zamordowania starej
lichwiarki i zdobycia w ten sposób pieniędzy, które umożliwią godne życie jemu i
rodzinie, pomogą nieść pomoc cierpiącym i poniżonym. W zamiarze tym utwierdza go
rozmowa podsłuchana w triaktierni: oficer i student rozważają moralną słuszność tego
czynu, przywołując dla przykładu rozpaczliwą postać starej.
W chorobliwym podnieceniu Raskolnikow udaje się z wizytą do lichwiarki, morduje ją
siekierą, rabuje złote zastawy i sakiewkę z pieniędzmi. Zaskoczony przez jej siostrę,
Lizawietę, zabija także niebezpiecznego świadka i w popłochu ucieka. Zbrodnia zostaje
wykryta niemal natychmiast i jej sprawca ma kłopoty z opuszczeniem kamienicy.
Przeżyty wstrząs i gorączkowe zabiegi mające na celu ukrycie śladów pogłębiają
nerwową przypadłość Raskolnikowa i widoczną już dla wszystkich niezborność
psychiczną. Rodion chowa zrabowane pieniądze i kosztowności w ustronnym miejscu,
błąka się w stanie niepełnej świadomości po mieście, wreszcie - już w swojej izdebce doznaje ataku choroby, która przez cztery dni unieruchamia go w gorączce i malignie.
Przez ten czas opiekuje się nim przyjaciel – student Razumichin. Po oprzytomnieniu
Raskolnikow dowiaduje się, że podejrzenia o zamordowanie lichwiarki kierują się w
stronę malarza pokojowego Mikołaja, u którego znaleziono kolczyki z zastawów starej
(kolczyki te zgubił Raskolnikow).Niespodziewana wizyta starającego się o rękę Duni
Łużyna wzmaga napięcie Raskolnikowa, oburzony młodzieniec obraża i wyrzuca z
domu niefortunnego konkurenta siostry. Łużyn podczas kolacji przygotowanej przez
matkę Rodiona obraża kobiety. W konsekwencji zaręczyny zostają zerwane.
W swoich wędrówkach po mieście Raskolnikow staje się świadkiem wypadku
ulicznego, w którym zostaje ranny stary Marmieładow. Rodion eksportuje ofiarę do
domu i poznaje jego córkę, Sonię. Z przysłanych przez matkę pieniędzy ofiarowuje
dziewczynie na pogrzeb Marmiełodowa dwadzieścia rubli. Tego samego wieczoru w
jego izdebce pojawiają się przybyłe do Petersburga jego matka i siostra Dunia. W
burzliwej rozmowie Rodion namawia Dunię do zerwania z Łużynem; ma bowiem
świadomość, że decyzja małżeństwa jest także rodzajem poświęcenia się dla brata.
Obie kobiety są zresztą przerażone stanem psychicznym Raskolnikowa. Opiekę nad nim
roztacza zawsze gotów do altruistycznych czynów Razumichin; Raskolnikowa zaczyna
także odwiedzać Sonia. Przychodzi wreszcie pora na stawienie czoła niebezpiecznemu
przeciwnikowi, jakim jest oficer śledczy Porfiry Pietrowicz. Już przy pierwszej rozmowie
z Porfirym Raskolnikow jest zaniepokojony inteligencją, żelazną logiką i dociekliwością
psychologiczną śledczego. Poznaje także w tym czasie Swidrygajłowa i już pierwsze
kontakty z krzywdzicielem Duni powodują wystąpienie u niego ambiwalentnych uczuć
odrazy i fascynacji. W trakcie coraz częstszych odwiedzin w domu Marmieładowych i
przy bliższym poznaniu Soni Raskolnikow uświadamia sobie niezwykłą szlachetność i
dobroć tej "upadłej" dziewczyny.
Poczucie wspólnoty w upadku i naruszeniu praw moralnych zbliża Raskolnikowa do Soni.
Dalsze wizyty u Porfirego uświadamiają Rodionowi coraz wyraźniej zagrożenie, jakie czyha
na niego ze strony dociekliwego śledczego. Nosząc w sobie ciężar skrywanej zbrodni,
wyznaje wreszcie swoją winę Soni i spotyka się nie z oczekiwanym potępieniem, ale
współczuciem i litością. Odrzuca także podsuwaną przez Sonię myśl o dobrowolnym wzięciu
odpowiedzialności za swój czyn. Do Petersburga przybywa Swidrygajłow. Wynajmuje
mieszkanie obok mieszkania Soni i tam podsłuchuje jej rozmowę z Raskolnikowem.
Pojawienie się Swidrygajłowa niepokoi Rodiona, szczególnie lęka się on o swoją siostrę,
którą Swidrygajłow usiłuje zdobyć. Jego postępowanie jest niezrozumiałe i podejrzane, np.
otacza opieką osierocone dzieci Marmieładowych. Ostatecznie w poczuciu przegranej
popełnia samobójstwo. Rozmowa z Porfirym, po której Raskolnikow zdaje sobie sprawę, że
śledczy jest przekonany o jego winie i czeka jedynie na przyznanie się zbrodniarza, wywiera
jednak wpływ na jego dalsze postępowanie. Rodion żegna się z matką i Dunią i chociaż
nadal usiłuje bagatelizować wagę swego czynu (w odruchu megalomanii wyrzuca sobie
nawet "lichość" zbrodni), udaje się na policję i oświadcza, że jest mordercą lichwiarki i jej
siostry. Podczas procesu jasno i szczegółowo przedstawia okoliczności zabójstwa,. Zostaje
skazany na ośmioletnią katorgę - sąd bierze pod uwagę stan psychiczny oskarżonego w
momencie dokonania czynu, dobrowolne zgłoszenie się na policję i inne okoliczności
łagodzące. Skazańcowi podczas katorgi syberyjskiej towarzyszy Sonia. Raskolnikow w czasie
odbywania kary dowiaduje się, że matka umarła, a Dunia wyszła za Razumichina.
Przebywszy ciężką, groźną dla życia chorobę przeżywa także głęboką duchową przemianę.
Powraca do dawno porzuconej wiary religijnej, pod wpływem Soni zaczyna rozumieć
wartość transcendentnych praw moralnych i chrześcijańskie podstawy wiary w odkupienie
win skruchą i cierpieniem.
 Rodion Raskolnikow- 23-letni były student prawa. Był to młodzian
o pięknych oczach, ciemnoblond włosach, wysoki, wysmukły i
przystojny. Żył w skrajnej nędzy. Mieszkał w jednej z
najbiedniejszych dzielnic Petersburga. Cierpiał z powodu swej
nędzy i tego, że matka i siostra poświęcają się dla niego. W jego
umyśle zrodził się plan zamordowania lichwiarki czego dokonał.
Twierdził, że ludzie dzielą się na dwie kategorie: zwykłych i
niezwykłych. Po dokonaniu zbrodni bohater zachowuje się jak
obłąkany. Izoluje się od ludzi, ciężko choruje, boi się
zdemaskowania. Słysząc na komisariacie o zbrodni mdleje. Dzięki
Soni przyznaje się do winy. Odbywa 4 lata katorgi na Syberii.
 Sonia- córka Marmieładowa z pierwszego małżeństwa. Sonia była
dość przystojną, choć szczupłą blondynką niskiego wzrostu o pięknych
niebieskich oczach. Lat miała osiemnaście. Rodzinna sytuacja
finansowa i alkoholizm ojca spowodowały, że została prostytutką. Była
bardzo religijna. Zakochała się w Raskolnikowie.
 Siemion Zacharowicz Marmieładow- były radca tytularny, mąż
Katarzyny Iwanowny, ojciec Soni. Ma około 50 lat. Jest alkoholikiem
doprowadzającym rodzinę do ruiny. Nie był w stanie utrzymać
żadnego miejsca pracy, przepijał wszystko co zarobił, pożyczał
pieniądze, kradł we własnym domu. Twierdził, że w alkoholu szuka nie
ukojenie, lecz cierpienie. Zginął w wypadku-został stratowany przez
konie, gdy pijany przechodził przez ulicę.
 Katarzyna Iwanowna- żona Marmieładowa, macocha Soni. Choruje na
gruźlicę, jest przemęczona, przepracowana. Nałóg męża sprawia, że
odnosi się agresywnie do dzieci. Po śmierci męża popada psychiczną i
umiera. Dzieci trafiają do sierocińca.
 Alona Iwanowna- 60-letnia lichwiarka, skąpa, bezwzględna,
podejrzliwa. Zostaje zamordowana przez Raskolnikowa.
 Lizawieta Iwanowna-przyrodnia siostra Alony. Osoba bardzo religijna,
źle traktowana przez siostrę, poniżana, wykorzystywana, wykonuje
polecenia siostry. Ginie przypadkiem wraz z siostrą.
 Dymitr Razumichin-wierny przyjaciel Raskolnikowa, którego poznał na
studiach. Wspiera Rodiona w trudnych chwilach, opiekuje się nim w
czasie choroby. Zakochał się od pierwszego wejrzenia w Duni, został jej
mężem.
 Porfiry Pietrowicz - sędzia śledczy, ma ok. 50lat. Doskonały znawca
psychiki ludzkiej. Przyodziewa maskę by po chwili odsłonić
prawdziwe oblicze. Prowokuje podejrzanego, stosuje ironię, blef,
szyderstwo.
 Dunia(Awdotia)Raskolnikow – starsza siostra Raskolnikowa.
Wykształcona, pracuje jako guwernantka. Energiczna, skromna,
zdecydowana i szlachetna. Wychodzi za Razumichina.
 Pulcheria Raskolnikow- matka Raskolnikowa, wdowa. Pełna miłości
i poświęcenia dla dzieci. Po przyznaniu się do morderstwa syna
przechodzi załamanie nerwowe. Umiera w czasie pobytu
Raskolnikowa na Syberii.
 Piotr Pietrowicz Łużyn- 45-letni prawnik, wyniosły, próżny. Pragnie
ożenić się z kobietą ubogą, by ta do końca życia była mu wdzięczna,
oddana i podporządkowana. Mściwy, zadufany w sobie intrygant.
 Arkadiusz Iwanowicz Swidrygajłow- mąż Marfy, ziemianki, u której
pracowała Dunia. Ma około 50 lat. Dopuścił się wielu przestępst,
m.in. Molestowanie 14-latki, doprowadzenie do samobójstwa
służącego, prawdopodobnie otruł żonę.
• Motyw zbrodni: najważniejszy motyw w powieści. Raskolnikow dokonuje
podwójnego morderstwa. Bohater nie może udźwignąć ciężaru zbrodni,
czuje na sobie piętno zbrodniarza, okazuje się słaby psychicznie. Ma
koszmary, boi się zdemaskowania, izoluje się od ludzi. Skruchę okazuje
dopiero na Syberii.
• Motyw przemiany: Raskolnikow przechodzi pozytywną przemiane- z
mordercy w człowieka, który chce swym cierpieniem odkupić zbrodnie.
Decydującą rolę w tej metamorfozie odegrała Sonia.
• Motyw miłości: Sonia i Raskolnikow zakochują się w sobie. Sonia wyznaje
Rodionowi miłość przed jego przyznaniem się do winy. Raskolnikow
uświadamia sobie uczucie podczas katorgi, gdzie zaczyna odżywać jako
człowiek.
• Motyw Biblii: Biblia towarzyszy Soni, tę księgę otrzymał też od niej
Raskolnikow na Syberii. Widoczne są nawiązania do postaci
biblijnych-Sonia przypomina biblijną grzesznicę Marię Magdalenę,
Raskolnikow może być porównany do Łazarza, podobnie jak on
„zmartwychwstaje”.
• Motyw buntu: Raskolnikow buntuje się przeciwko porządkowi
świata, próbuje go zmienić. Cierpi powodu swej nędzy i
niesprawiedliwości społecznej. Buntuje się też przeciwko Bogu, chce
stworzyć własne zasady.
• Motyw snu: bohaterowie Dostojewskiego często mają koszmary
senne. W czasie snu ujawniają się ich najskrytsze myśli, sny też są
zapowiedzią i komentarzem wydarzeń.
• Motyw miasta: miasto jest jednym z bohaterów powieści.
Petersburg ukazany jest oczami osób biednych, poznajemy zaułki
nędzarzy, dzielnice zamieszkane przez lichwiarzy, prostytutki,
pijaków. Dostojewski wiernie opisuje topografię Petersburga.
 Opracowania lektur i wierszy
 Zbrodnia i kara - streszczenie w pigułce
Paulina Hołub, 3th