Transcript "Zbrodnia i kara 1"

Zamysł powieści zaczął kształtować się już w latach 50., kiedy pisarz
przebywał na katordze. Interesował się wtedy psychologią
współwięźniów (wśród których znajdowali się również skazani za
morderstwo), przeczytał też wtedy ponownie dzieła Puszkina, w tym
m.in. utwór Cyganie. Poemat ten, opowiadający o mężczyźnie,
niweczącym swoje ideały poprzez popełnioną zbrodnię, przyczynił się
znacznie do wykrystalizowania się pomysłu na Zbrodnię i karę. W
latach 60. Dostojewski zamieścił w brudnopisie refleksję na temat
utworu: Aleko zabił. Świadomość, że sam nie jest godzien ideału,
który dręczy jego duszę. Oto zbrodnia i kara.
Pisarza zainspirowała również sprawa Pierre'a François Lacenaire, o
której przeczytał pod koniec 1860 roku, kiedy przeglądał francuskie
sprawozdania z procesów, aby zdobyć ciekawe i sensacyjne
informacje do swojego pisma "Wriemia". Pochodzący z Lyonu
Lanciere, student prawa, w 1829 roku zabił w pojedynku siostrzeńca
polityka Beniamina Constanta.
Po odbyciu kary zajął się twórczością literacką, jednak kontakty z
dawnymi współwięźniami, bieda i niezaspokojone ambicje popchnęły go
w końcu do zabójstwa na tle rabunkowym. Ponownie trafił do więzienia;
podczas odbywania wyroku opublikował tomik wierszy. Lanciere uważał
się za jednostkę wybitną i wyjątkową, twierdził również, że nie jest
zbrodniarzem, a jedynie ofiarą swojej epoki.
Sprawa Lanciere'a pomogła Dostojewskiemu skonstruować postać
Raskolnikowa. Z kolei trudności finansowe, jakie dręczyły pisarza w 1864
roku i wynikające z nich kontakty z lichwiarzami, wierzycielami i policją,
przyczyniły się do opisania sytuacji życiowej bohatera, a jego
moskiewska ciotka Kumanina, od której zmuszony był pożyczyć 10 000
rubli, posłużyła za prototyp powieściowej Alony Iwanowny, starej
lichwiarki. Z kolei do stworzenia postaci policjanta, Nikodema Fomicza,
mógł Dostojewski wykorzystać rysy rewirowego, z którym pisarz
kontaktował się w sprawie swoich kłopotów materialnych i który udzielił
mu licznych informacji o pracy policji.
Autor: Fiodor Dostojewski
 Czas akcji: 14 dni w lipcu 1865 roku- od 7 lipca(poniedziałek)
do 20 lipca(niedziela); wydarzenia opisane w Epilogu: wyrok
na Raskolnikowa zapada w grudniu 1865 roku, następnie
Dostojewski uznał kilka perypetii z pierwszego roku pobytu
bohatera na zesłaniu
 Miejsce akcji: Petersburg, stolica Rosji, niekiedy nazywana
stolicą północną; w Epilogu Syberia
 Główny bohater: Rodion Romanowicz Raskolnikow
 Rodzaj literacki: epika
 Gatunek literacki: analityczna proza dialogowa

Fiodor Dostojewski
(1821-1881)
powieściopisarz rosyjski ; studiował w
Szkole Głównej Inżynierii Wojskowej na
wydziale fortyfikacji ; zesłany na 4 lata
przymusowych robót w Omskim Ostrogu ;
wydał z bratem Michałem czasopismo
„Epoka”; pierwsza żona Dostojewskiego
Maria (chora na gruźlicę) i jej zmarły mąż
Aleksander Isajew (nałogowy alkoholik) w
książce zostali przedstawieni jako rodzina
Marmieładow. Po śmierci Marii ożenił się z
Anną Grigoriewną Snitkin. Przeżyli wspólnie
14 lat. W tym czasie stworzył, dyktując
żonie ,wszystkie swoje najważniejsze
utwory. Jego dzieła : Idiota, Biesy, Młokos,
Bracia Karamazow, Zbrodnia i kara.
Zbrodnia i kara (tytuł oryginalny: Priestuplienije i
nakazanije) powstała w latach 1865-1866.
Początkowo opublikowana została na łamach
czasopisma Russkij Wiestnik (1866). Pierwsza wersja
utworu, a właściwie zarys fabuły z 1865 nosił tytuł
Pijaniutcy. Pierwsze wydanie książkowe ukazało się
w 1866 roku, natomiast pierwszy przekład na język
polski pióra Bolesława Londyńskiego w 1887roku.
Nie oddaje on jednak wieloznaczności tytułu
oryginału. Samym tytułem autor sugeruje
czytelnikowi, że nie chodzi mu wyłącznie o sam fakt
popełnienia zabójstwa, lecz o uświadomienie, że
przekroczenie prawa jest w ogóle niedopuszczalne i
z takiego przekroczenia wynikają konsekwencje
zarówno dla jednostki jak i dla społeczeństwa.
 Siedlisko brudu,
nędzy, cierpienia,
patologii
 „Wenecja Północy”
 Z jednej strony
stolica przepychu i
zbytku, z drugiej
zaś występku i
zbrodni
 Miasto kontrastów
społecznych
 Prostytucja i
przestępstwa były
plagą stolicy Rosji
W powieści można wyróżnić następujące wątki:
 tzw. Napoleoński (wyjątkowe uprawnienia dla genialnych jednostek,




którym zezwala się na najstraszliwsze wykroczenia, ale tylko w przypadku, gdy
przestępstwa te służyć będą doboru ludzkości)
kryminalny (przeanalizowanie policyjnych metod demaskujących sprawcę na
przykładzie śledztwa w sprawie zabójstwa lichwiarki i jej siostry)
demoralizacji życia miejskiego (degradacja obyczajów spowodowana
miedzy innymi napływem do stolicy prostytutek i alkoholików rekrutujących się z
warstwy chłopskiej)
karierowiczowski (typ człowieka bezwzględnego, dążącego do zapewnienia
sobie pozycji w społeczeństwie za pomocą intryg i matactw, jako dominujący
wśród napływowej, prowincjonalnej inteligencji , a więc typ osobnika w rodzaju
Łużyna)
nawrócenia Raskolnikowa (mozolna droga powrotu do Chrystusa
bohatera, który dopiero po katordze wyzbył się pychy i doznał duchowego
uzdrowienia)
Jego imię wywodzi się z greckiego słowa rodon
(róża). Wskazuje ono, że człowiek, który je nosi,
powinien być kimś wyjątkowym nietuzinkowym,
wyrastającym ponad przeciętność, niczym róża
wśród kwiatów. Słowo „raskolnikow” oznacza
odszczepieńca.
 23-letni młodzieniec, ateista, były student prawamusiał przerwać naukę z powodu braku pieniędzy,
morderca- zabił lichwiarkę i jej siostrę Lizawietę.
 Bohater wyobcowany ze społeczeństwa, o
wygórowanej ambicji, dumny, przekonany o
własnej wyjątkowości i powołaniu do
wiekopomnych czynów.

Siostra Raskolnikowa, córka Pulcherii.
Imię Eudoksja jest pochodzenia greckiego i
oznacza kogoś, kto cieszy się dobrą sławą.
Eudoksja ma jednak dość nadwerężoną
reputację zalotami Swidrygajłowa oraz
zabiegami matki, by wydać ją za nie cieszącego
się dobrą opinią Łużyna, tylko po to, by
zapewnić karierę Rodionowi.
 Postać energiczna, pewna siebie, władcza, budzi
szacunek.
 Jej mężem został Razumichin, przyjaciel
Raskolnikowa.


Właściwe nazwisko Wrazumichin.
Nazwisko określa go jako człowieka kierującego się
rozumem, jego imię własne – Demetrios, czyli rosyjski
Dymitr- stanowiące pierwotnie przymiotnik greckiej
bogini płodów, Demeter, przywodzi na myśl
sielankowy tryb życia w harmonii z przyrodą.
 Z braku pieniędzy porzucił studia i zaczął zarabiać
dając korepetycje, przerabiając rozmaite zagraniczne
popularnonaukowe broszurki.
 Przyjacielski, uczynny, orędownik pracy organicznej.
 Przyjaciel Raskolnikowa.





27-letni lekarz, kolega uniwersytecki Rodiona
i Razumichina.
Energiczny, co odpowiada pochodzeniu jego
nazwiska, które utworzone zostało od imienia
Zosimos, rosyjskie Zosima.
Interesował się psychiatrą i jako pierwszy
uświadomił sobie, że morderstwa dopuścił się
Raskolnikow.



Ma ponad 50 lat , ojciec Soni, mąż Katarzyny
Iwanowny, urzędnik, nałogowy alkoholik; nie
jest to już człowiek, lecz jakaś-jak sugeruje
jego nazwisko- trzęsąca się, przesiąknięta
alkoholem galaretowata substancja o
ludzkich jeszcze kształtach.
Siemion- hebrajskie Symeon, czyli „Bóg
wysłuchał”, Zachar- hebrajskie Zekkarjah,
czyli „Jahwe pamięta”.
Zmarł stratowany przez konie.


18-letnia córka z pierwszego małżeństwa
Marmieładowa, trudni się nierządem, by
wykarmić dzieci swojej macochy.
Sofia- Mądrość Boża, obdarzona ważną misją
w powieści- powiernica Raskolnikowa;
sprawiła, że Rodion przyznał się do zabójstwa
i wybrał pokutę katorgi. Dzięki niej główny
bohater przeszedł przemianę duchową.




Druga żona Marmieładowa, macocha Soni.
Ładna, nerwowa, wybuchowa, chora na
gruźlicę.
Ambitna i nieposzlakowanie uczciwa( co
sygnalizowało jej imię wywodzące się od
przymiotnika katharos, czyli ktoś czysty i bez
skazy.
Zmarła na skutek krwotoku, przy oznakach
szaleństwa.





Około 50-letni właściciel ziemski; nazwisko pochodzenia
polskiego od słowa „świdrzyć”, czyli kręcić, szukać
wykrętów.
Człowiek o bujnej, zagadkowej przeszłości, uznany za
zepsutego, oszusta, szulera, którego z więzienia za długi
wykupiła ziemianka Marfa Pietrowna, w zamian za
poślubienie jej.
Niepohamowany lubieżnik, dopuścił się gwałtu na 14letniej dziewczynce, która popełniła samobójstwo.
Zakochany w Eudoksji, ofiarował pieniądze Soni na
życie na Syberii oraz zakładom opiekuńczym na
utrzymanie dzieci Katarzyny Iwanowny.
Popełnił samobójstwo, strzelając pistoletem w skroń.



45-letni prawnik, daleki krewny nieboszczki
żony Swidrygajłowa.
Pewny siebie konformista, lecz tchórz,
urodzony obłudnik.
Posiada dwie strony osobowości- z zewnątrz
solidny i towarzyski, wewnątrz pełny
intryganckich pomysłów, którymi pragnie
zniszczyć swych wrogów.


35- letni sędzia śledczy ; wznosząc z imion
(Porfiry, od słowa porphyreo -purpurowy,
Pietrowicz , od słowa petra-opoka) ciesząca
się największym autorytetem i najbardziej
niezłomna postać powieści.
Metodą dedukcji doszedł do przekonania, że
Raskolnikow dopuścił się morderstwa.
Lizawieta
Iwanowna
60-letnia starucha,
trudniąca się
pożyczaniem
pieniędzy pod zastaw.
 Alona jest ludowym
zdrobnieniem imienia
Helena(od helenos światłość).

Zamordowane przez
Raskolnikowa.
35 –letnia przyrodnia
siostra lichwiarki, z
imienia przypisana
Bogu.
 Wyróżniała ją głęboka
pobożność.

1. Zastawienie przez Raskolnikowa zegarka u lichwiarki Alony Iwanowny.
2. Rozmowa z Marmieładowem.
3. List od matki.
4. Sen o zakatowanej kobyłce.
5. Podsłuchanie rozmowy Lizawiety z handlarzami.
6. Przygotowania do zbrodni , zamordowanie lichwiarki i jej siostry Lizawiety.
7. Ukrycie w dziurze za tapetą skradzionych rzeczy.
8. Wezwanie na policję.
9. Schowanie łupu pod głazem .
10. Odwiedziny Rodiona u Razumichina.
11. Drugi sen Raskolnikowa – katowanie gospodyni przez policjanta.
12. Nieprzytomny przez 3 dni Rodion.
13. Pomoc Raskolnikowi udzielona przez Razumichina.
14. Wizyta Łużyna u Raskolnikowa.
15. Rozmowa Raskolnikowa z Zamiotowem o morderstwie lichwiarki.
16. Śmierć stratowanego przez konie Marmieładowa.
17. Przyjazd matki i siostry Raskolnikowa.
18. Rozmowa o liście Łużyna do Duni.
19. Pierwsza rozmowa Raskolnikowa z Porfirym.
20. Trzeci sen Rodiona- zabicie lichwiarki.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rozmowa Raskolnikowa ze Swidrygajłowem.
Zerwanie Duni z Łużynem.
Wizyta Raskolnikowa u Soni.
Druga rozmowa Rodiona z Porfirym.
Oskarżenie Soni przez Łużyna o kradzież stu rubli.
Wykrycie intrygi Łużyna przez Lebieziatnikowa i oczyszczenie Soni z
zarzutów.
7. Druga rozmowa Rodiona z Sonią- przyznanie się do zabójstwa.
8. Śmierć Katarzyny Iwanowny.
9. Trzecia rozmowa z Porfirym – nakłanianie do przyznania się do winy.
10. Rozmowa Duni ze Swidrygajłowem.
11. Trzy alegoryczne sny Swidrygajłowa- sen o myszach, o zgwałconej
czternastolatce, o pięcioletniej dziewczynce przeistaczającej się w
kurtyzanę.
12. Samobójstwo Swidrygajłowa.
13. Pożegnalna wizyta Raskolnikowa u matki.
14. Wyznanie przez Rodiona zbrodni na policji.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Rozprawa Raskolnikowa.
Wyrok – 8 lat robót katorżniczych.
Zesłanie Raskolnikowa na Syberię.
Ślub Duni z Razumichinem.
Śmierć matki .
Otrzymanie przez Raskolnikowa łaski
nawrócenia.
Wyznanie Soni miłości.
- należy zabić Alonę
Iwanowną, gdyż przyczyni się to do „dobra”
społecznego
- pieniądze lichwiarki przydadzą się biednym
- nie można tolerować „wszy ludzkiej”
- jeśli jego zbrodnia nie zostanie wykryta, będzie to znaczyło, iż:
•
•
•
•
miał rację
postąpił słusznie
jego teoria jest uzasadniona
nie ma powodów do wyrzutów sumienia
• wyrażona w artykule napisanym przez Raskolnikowa
- podział społeczeństwa : ludzie „lepsi”, silni, niezwykli
- mają prawo łamania zasad etycznych w imię wielkich zadań
historycznych
- wolno im popełniać zbrodnie, jeśli okażą się zbawienne dla całej
ludzkości
Raskolnikow jako „Napoleon”
 chłodno kalkuluje korzyści z dokonanej zbrodni
 chce sam zaprowadzić „sprawiedliwość”
 zagrabione kosztowności zamierza przeznaczyć dla innych ludzi
Podobieństwa do teorii Friedricha
Wilhelma Nietzschego:
• idea nadczłowieka
- nowy typ człowieka
- żyje pełnią życia
- wypełniony wolą mocy
- odrzuca ideę Boga
MORALNOŚĆ:
• panów
• niewolników



http://sciaga.onet.pl/29969,55,,,1,21871,sciag
a.html
Lektura z opracowaniem „Zbrodnia i kara”
Fiodora Dostojowskiego
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zbrodnia_i_kara