Transcript Üçüncü Bölüm - Öğretim Analizi

Öğretim Analizi
Öğretim Analizi
• Bir öğretmenin dört görevi bulunur.
– Öğretme
– İdare ve yönetim
– Meslek/konu alanı uzmanlığı
– Öğrenci danışmanlığı
• Öğretme: öğrencilerin öğrenmelerini
kolaylaştıracak öğretim etkinliklerini planlar,
uygular ve değerlendirir.
2
Öğretim Analizi
• Öğretim süreci öncesi iki soruya cevap bulunması
gereklidir.
– Ne öğretilecek?
– Nasıl öğretilecek?
• “Ne öğretilecek” sorusunun cevabı öğretim
amaçlarının saptanması ve bunların analiz
edilmesiyle belirlenir.
• Öğretim amaçları bir ders,kurs yada program
sonunda öğrencilerin ne yapıyor, ne biliyor
olacaklarını beliten genel, kapsamlı ifadelerdir.
3
Öğretim Analizi
• Öğretim amaç analizi;
– “Öğrenciler tam olarak neleri öğrenirlerse bu amaç
gerçekleşir?” sorusu cevaplanarak belirlenir.
– Bir diğer şekliyle içeriğin belirlenmesidir.
• Öğretim içeri belirlendikten sonra bunların
nasıl öğretileceği planlanmalıdır.
• Öğretim için yapılacak bütün planlar bu amaç
analizi sonuçlarına göre yapılır.
4
Öğretim Analizi
• İyi bir amaç analizi;
– Öğrencilerin bu amaçlara ulaşmak için hangi bilgi
ve becerileri öğrenmeleri gerektiğini saptar,
– Bu bilgi ve becerilerin nasıl öğretileceğini belirler,
– Hangi ortamda öğretilmesi gerektiğini belirler,
– Nasıl değerlendirileceğini belirler,
– Hangi araç-gereçlere ihtiyaç duyulacağını saptar ve
– Öğretim sırasında hangi noktaların vurgulanması
gerektiği konusunda ipuçları sağlar.
5
Amaçların Sınıflandırılması
• Taksonomi bir sınıflandırma sistemidir.
• Bu sistemde öğrenme ürünleri en karmaşığa,
kolaydan zora sıralandırılmıştır.
• Her aşama bir sonrakinin önkoşuludur.
• Üst düzeydeki davranışlar, alt düzeydeki
davranışlara göre daha karmaşıktır.
• Üst düzeydeki bir davranışın kazanılması, alt
düzeydeki davranışın kazanılmasına bağlıdır.
6
Amaçların Sınıflandırılması
• Bloom ve arkadaşları tarafından geliştirilen
Bloom’un öğrenme ürünleri taksonomisi bu
alandaki başarılı çalışmalardan önde
gelenlerindendir.
• Bu çalışmada öğrenme ürünleri üç alanda
toplanmıştır.
– Bilişsel öğrenmeler
– Duyuşsal öğrenmeler
– Psikomotor öğrenmeler
7
Bilişsel Öğrenmeler
• Zihinsel etkinliklerin ağırlıkta olduğu
davranışları kapsar.
– Bilgiyi tanıma ve hatırlama
– Bilginin üzerinde işlemler yapma
– Bilgi ile ilgili kavramlar, genellemeler, kuramlar
geliştirme
• Bilişsel öğrenmeler altı kategoride ele
alınmıştır.
8
Bilişsel Öğrenmeler
• Basitten karmaşığa doğru hiyerarşik bir yapı
bulunmaktadır.
– Bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve
değerlendirme.
• Her bir davranışın öğrenilmesi ondan önceki
diğer davranışların öğrenilmesine bağlıdır.
9
Bilişsel Öğrenmeler
• 1. Düzey - Bilgi Düzeyi:
– Ezber öğrenmeyi içerir.
– Olgular, ilkeler ve terimlerin hatırlanmasını
gerektirir.
•
•
•
•
Gösterilen eşyaların isimlerini söyleyebilmek
Belirli bir nesneyi bir dizi nesne arasından seçebilmek.
Bir kavramı tanımlamak.
Bir nesne yada olgu ile ilgili bazı özellikleri görünce
tanımak.
Bilgi
Say, Tanımla, Tarif Et, Çiz, Bul, Belirle, Sınıflandır,
Listele, Eşleştir, İsimlendir, Söyle, Yaz.
10
Bilişsel Öğrenmeler
• 2. Düzey - Kavrama Düzeyi:
– Önceden öğrendiklerini yeni düzenlemeyle sunar.
•
•
•
•
•
•
Bir olayı, bir tabloyu açıklama.
Olguların nedenlerini, nasıllarını belirtme.
Bir nesneyi bir kategori içerisinde sınıflandırma.
İki olayı karşılaştırma.
Bir kavramı kendi kelimeleri ile tanımlayabilme.
Özetleme, orjinal bir örnek verme.
Kavrama
Göster, Tartış, Açıkla, Genelle, Tanımla, Örnekle, Yorumla,
Başka kelimelerle açıkla, Tahmin et, Özetle, Söyle.
11
Bilişsel Öğrenmeler
• 3. Düzey - Uygulama Düzeyi:
– Daha önce öğrenilen kavramsal ifadeler ve
genellemelerin yeni durumlarda kullanılması ile
ilişkilidir.
•
•
•
•
Bir matematik problemini çözmek.
Bir görevi yerine getirmek.
Bir dizi kural ve yöntemleri kullanmak.
Önerilen bir iş planının sonuçlarını tahmin etmek.
Uygulama
Uygula, Değiştir, Seç, Hesapla, Hazırla, Üret, Rol yap,
Göster, Kullan.
12
Bilişsel Öğrenmeler
• 4. Düzey - Analiz Düzeyi:
– Bir bütün ya da sistemin organizasyon ve yapısını
tanıma;
• Problem, bütün ya da sistemi öğelerine ayırma
• Problem, bütün ya da sistemin öğeleri arasındaki
ilişkileri belirleme
• Problem, bütün ya da sistemdeki kuram, ilke ve
genellemeleri tanıma.
Analiz
Analiz et, Nitelendir, Sınıflandır, Karşılaştır, Tartış, Sonuç
çıkar, Farklılaştır, Ayrıştır, Test et, Araştır, Böl.
13
Bilişsel Öğrenmeler
• 5. Düzey - Sentez Düzeyi:
– Fikir ya da öğeleri belli ilişki ve kurallara göre
birleştirip yeni bir bütün oluşturma yeteneğidir;
• Problemle ilgili öğeleri düzenle
• Problem durumu ile ilgili çözüm öner
• Farklı kaynakları kullanarak kendine özgü ürün geliştir.
Sentez
Yarat (Kompozison yazmak), Oluştur, Meydana getir, Tasarla, Geliştir,
Birleştir, Keşfet, Yap, Düzenle, Canlandır, Planla, Üret, Tekrardan yaz.
14
Bilişsel Öğrenmeler
• 6. Düzey - Değerlendirme Düzeyi:
– Belli bir iş, metot, çözüm ya da ürünün değeri
hakkında belirli ölçütler kullanarak yargıda
bulunmak.
• Bir görüş ya da öneriyi eleştirmek ya da savunmak.
Değerlendirme
Değerlendir, Tartış, Değer biç, Seç, Sonuçlandır,
Eleştir, Karar ver, Ölç, Yargıla, Kanıtla, Sına, Sırala.
15
Duyuşsal Öğrenmeler
• Bir nesne, bir olay, bir konuya karşı ilgi, tutum,
tavır ve duygu gibi davranış eğilimlerini içerir
– Derslerine iyi çalışmaları
– Çevreyi korumaları
– Kurallara uymaları
• Duyuşsal amaçların öğretim sonunda
değerlendirilmesi zordur.
16
Duyuşsal Öğrenmeler
• Duyuşsal bir amaç incelendiğinde, öğrencinin
davranışı bir şeyler yaparak veya bir şeyler
söyleyerek sergilendiği görülür.
– Bu noktadaki birşeyler psikomotor bir beceri ya da
bilişsel bir öğrenmedir.
• Dolayısıyla, duyuşsal öğrenmeler bilişsel ve
psikomotor davranışların kazanılmasını destekler.
– Matematik dersine değer vermeyen bir öğrenci, o
konu hakkında bilgi ve beceri sahibi olması ya da
öğrenme isteği duyması zordur.
17
Duyuşsal Öğrenmeler
• 1. Düzey - Alma Düzeyi:
– Belli bir fikir, olay ya da uyarıcıya dikkat etme.
– Bunlara karşı hoşgörülü olma.
– Belirli uyarıcıları diğerlerinden ayırarak seçme.
• Örnek: çevreyi kirletmeyenlere karşı hoşgörülü olma/iyi
niyet benimseme.
18
Duyuşsal Öğrenmeler
• 2. Düzey – Tepkide Bulunma Düzeyi:
– Bellirli uyarıcılarla ilgilenme, onlara belli
biçimlerde tepkilerde bulunma.
• Örnek: Yerde bir çöp bulduğunda onu yerden alıp çöpe
atma.
• 3. Düzey – Değer Verme Düzeyi:
– Bir davranış, olay ya da olguya önem verme.
• Örnek: Yerlere çöp atmaya büyük önem verme, kendi
çevresinde buna gayret gösterme.
19
Duyuşsal Öğrenmeler
• 4. Düzey – Örgütleme Düzeyi:
– Farklı değerleri tutarlı bir değerler sistemi oluşturacak
şekilde örgütleme.
• Örnek: Çevresindeki diğer kişileri de yere çöp atmama
konusunda etkilemeye çalışma
• 5. Düzey – Bir Değer ya da Değerler Bütünüyle
Nitelenmişlik Düzeyi:
– Özümsenen değerle tutarlı bir yaşam felsefesi ya da
dünya görüşü geliştirme.
• Örnek: Yerlere çöp atmama ilkesini bir yaşam felsefesi haline
getirme, çeşitli örgütlere üye olma, bu konuda çeşitli
eylemler düzenleme.
20
Psikomotor Öğrenmeler
• Belirli fiziksel hareketlerin belli bir sıraya göre
doğru, hızlı ve otomatik olarak yapılması
sonucunda ortaya çıkan davranışlardır.
– Müzik aleti çalma.
– Yemek pişirme.
– Daktiloda on parmak yazı yazma.
– Şekil çizme
– Bir yarayı sarma.
21
Psikomotor Öğrenmeler
• Bloom ve arkadaşları psikomotor
öğrenmelerle ilgili bir sınıflandırma sistemi
geliştirmemişlerdir.
• Geliştirilmiş birçok taksonomi olmasına
rağmen, Simpson’un taksonomisi en çok
kullanılan taksonomidir.
22
Psikomotor Öğrenmeler
• 1. Düzey – Algılama (Yorumlama) Düzeyi:
– Bir becerinin nasıl yapıldığını izleme; hareketlerin
farkına varma.
• 2. Düzey – Kuruluş (Hazırlanma) Düzeyi:
– Bir motor hareket için zihinsel, bedensel ve duygusal
yönden hazır olma.
• 3. Düzey – Kılavuz Denetiminde Yapma Düzeyi:
– Bir beceriyi, önce beceriyi yapan başka bir kişiyi taklit
ederek ve daha sonra kendi kendine yaparak öğrenme.
23
Psikomotor Öğrenmeler
• 4. Düzey – Mekanizma (Alışkanlık) Düzeyi:
– Bir beceriyi kendi başına, hiç kimseden yardım
almadan istenilen hassasiyette yapma.
• 5. Düzey – Karmaşık Dışa-Vuruk Faaliyet Düzeyi:
– Karmaşık bir beceriyi kolayca, en az zaman ve enerji
harcayarak yapma.
• 6. Düzey – Uyarlama (Değiştirme) Düzeyi:
– Önceden kazanılan becerileri, yeni durumlarda
kullanma.
24
Psikomotor Öğrenmeler
• 7. Düzey – Yaratma Düzeyi:
– Yeni, orjinal bir motor davranış geliştirme.
25
Amaçları Belirlemek Neden Önemlidir?
• Öğretim amaçları birçok faaliyetin planlanması,
geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi
için ölçüt görevi görür.
–
–
–
–
–
Öğretim ortamının seçimi, düzenlenmesi
Öğretim strateji ve materyallerinin geliştirilmesi
Ölçme araçlarının geliştirilmesi
Öğrenci başarısının değerlendirilmesi
Öğretim program ve materyallerinin değerlendirilmesi
• Öğretim amaçları ölçülebilir, gözlenebilir nitelikte
olmalı ve öğrencinin neleri yapabileceği
tanımlanmalıdır.
26
Amaçlar Nasıl Yazılır?
• Ölçülebilir ve gözlemlenebilir bir öğretim
amacı üç temel öğeden meydana gelir.
– Davranış, şart ve standart.
• Amaçların Davranış Unsuru
– Bir öğrencinin neyi yapabileceğini gösterir.
– Kullanılan sözcükler yeteri kadar açık olmalıdır.
• Örneğin lehimlemek, tanımlamak, hesaplamak ifadeleri
yeteri kadar açık ve ölçülebilir iken, bilmek, inanmak
ifadeleri yeteri kadar açık ve ölçülebilir değildir.
(Bkz. Ölçülebilir Davranış İfadeleri ,Sf.32)
27
Amaçlar Nasıl Yazılır?
• Amaçların Şart Unsuru
– Öğrencinin davranışı hangi şartlar altında
gerçekleştireceğini tanımlar.
– Şartlar yardım edici (sağlanan kaynaklar) veya
sınırlayıcı (kısıtlamalar) olabilir.
•
•
•
•
•
Kılavuz kitaptan yararlanarak
Kılavuz kitaptan yararlanmadan
İki saat içerisinde (zaman sınırlaması)
Gerçek bir iş ortamında (ortam sınırlaması)
Hesap makinesi kullanmadan (malzeme sınırlandırılması)
28
Amaçlar Nasıl Yazılır?
• Amaçların Standart Unsuru
– Öğrencinin ulaşması beklenen davranışın düzeyi
veya yeterlilik derecesini tanımlar.
•
•
•
•
•
İyi düzenlenmiş, anlaşılır bir yazılı ödev (Kalite)
%95’i doğru (Başarı yüzdesi)
En fazla bir hata ile (En çok hata miktarı)
30 dakikada (Üretim hızı/zamanı)
Sınıfta yapılan açıklamalara göre (Referans gösterme)
– (Bkz. Öğretim Amacı Örnekleri,Sf.34)
29
Öğretim Amaçları Nasıl Belirlenir?
• Eğitim programı
– Verilen eğitim programındaki amaçlar, yeterlilikler listesi,
konular, ilke ve açıklamalar incelenerek
• Ders kitapları
– Ders kitaplarında her ünitenin başında ünite amaçları yer
alır.
• İhtiyaç analizleri
– Bir sınav sonucunda öğrencilerin başarısız olma nedenlerini
bulmak için yapılan ihtiyaç analizi
• Öğretmenin kendi fikirleri
– Öğretmen bu dersle ilgili tecrübeli ise, öğrencinin neler
öğrenmesi gerektiğine yönelik fikirleri olacaktır.
30
Amaçlar Ne Kadar Kapsamlı Olmalıdır?
• Bazı amaçlar bir saatten daha kısa bir sürede
öğretilebilecek davranışları içerir.
• Bazı amaçlar ise çok daha uzun bir sürede
öğretilebilecek becerileri içerebilir.
• Amaçların, planlama sürecine rehberlik etmesi
için kapsam ve sınırlılıklarının belirgin olması
gerekir.
– “Öğrencilere bilgisayar kullanma becerisi
kazandırmak” amacının kapsamı çok geneldir.
31
Amaçlar Ne Kadar Kapsamlı Olmalıdır?
– “Öğrenciler, verilen bir metni, bir kelime işlemci
kullanarak yazabilecek, kaydedebilecek ve çıktısını
alabilecek.”
– “Öğrenciler, “Excel” programını kullanarak öğrenci
kayıtları tutmak için bir veri tabanı yazlımı
geliştirebilecek.”
– Birinci amaç, ikinci amaca göre daha dar kapsamlıdır
ve bir ders sonunda hedefin gerçekleşmesi beklenir.
– İkinci amaç, birinci amaca göre daha geniş kapsamlıdır
ve bir dönem sonunda hedefin gerçekleşmesi beklenir.
• Amaçların belirgin, dar kapsamlı ve açık bir
şekilde ifade edilmesi gerekir.
32
Amaç Analizi Ne Demektir? Nasıl
Yapılır?
• Bireyin tam olarak amacı gerçekleştirirken ne
yapıyor olacağını basamak basamak
tanımlamak anlamına gelir.
• Amaç analizi iki aşamayı içerir.
– Amacı bir öğrenme alanı içinde sınıflamak (Bkz.
Tablo 3.5 sf.37)
– Uygun analiz teknikleri ile öğrencinin amaca
ulaşmak için neleri öğrenmesi gerektiğini (önkoşul
öğrenmeler) belirlemek ve sıralamak
33
Amaç Analiz Teknikleri
Psikomotor Amaçların Analizi
• Öğretim Amacı: Bir otomobil tekerleğini
değiştirmek.
1. İşlemler ve işlem basamaklarının belirlenmesi ve
sıraya konulması (Bkz. Şekil 3.1 sf.39)
2. Alternatif yolların belirlenmesi (Bkz. sf.39)
3. Standartların belirlenmesi (Bkz. sf.40)
4. Araç-gereçlerin belirlenmesi (Bkz. sf.40)
5. Gerekli-ilgilil bilgilerin belirlenmesi (Bkz. sf.40)
• Psikomotor amaç analiz formu incelenebilir. (Bkz.
Örnek 1 sf.38)
34
Amaç Analiz Teknikleri
Bilişsel Amaçların Analizi
• Öğretim Amacı: Verilen farklı büyüklükteki doğal
sayıları doğru olarak beş dakikada birbirinden
çıkarmak.
1. Önkoşul bilgi ve becerileri belirle
2. Bir önceki basamaktaki bilgiler için gerekli önkoşul
bilgi ve becerileri belirle
3. Önkoşul öğrenmelerin ne kadar daha analiz edilmesi
gerektiğini belirle (genellikle giriş davranışlarına
kadar)
4. Giriş davranışlarını belirleyin
5. Öğrenme hiyerarşisini oluşturun (Bkz. Şekil 3.2 sf.43)
6. Öğrenme hiyerarşisinin doğruluğunu kontrol edin
35
Amaç Analiz Teknikleri
Duyuşsal Amaçların Analizi
• Öğretim Amacı: Araba kullanırken trafik
kurallarına uyma.
– Duyuşsal amaçlar psikomotor ya da bilişsel davranışlar
içerir.
– Amaç analizi, amacın içerdiği öğrenme alanı temel
alınarak yapılır.
– Önceden bilişsel yada psikomotor bilgilerin öğrenilmiş
olması gerekir.
• Örneğin trafik kurallarının neler olduğu
– Örnek duyuşsal bir amaç analizi için kitapta Şekil 3.3
(sf.44) incelenebilir.
36
Öğrencilerin Analizi
• Öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyine uygun
planlanması ve uygulanması öğretimin
başarısını etkiler.
• Öğrencilerin önceden sahip oldukları bilgi,
beceri ve tutumlar giriş davranışları olarak
adlandırılır.
• Giriş davranışlarını dikkate almamak veya
yanlış saptamak konunun çok güç veya çok
basit olmasına neden olabilir.
37
Öğrencilerin Analizi
• Öğrenciler giriş davranışları açısından farklılık
gösterirler.
• Hedef öğrencilerin giriş davranışlarını
belirleme amaç analizi ile aynı anda
yapılmalıdır.
• Hedef öğrenciler, bazı önkoşul davranışlara
önceden sahip oldukları için giriş davranışlarını
saptama amaç analizini de sağlıklı bir şekilde
yapmamızı bize sağlamaktadır.
38
Öğrencilerin Analizi
• Öğrenciler birçok yönden birbirinden farklılık
gösterirler.
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Kavramsal ilişkileri kavrama/hatırlama yeteneği
Fiziksel, duygusal ve sosyal gelişim
Öğrenme arzusu, motivasyonu
Öğrenme biçimi
Bireysel/grupla çalışma yeteneği
Kas koordinasyonu
Okuma ve dinleme yeteneği
Kendini sözlü ve/veya yazılı ifade etme yeteneği
Öğrenme hızı ve kapasitesi
39
Öğrencilerin Analizi
• Öğrencilerin özellikleri ile ilgili üç kaynaktan
bilgi toplanabilir.
1. Öğrenciler
a) Test uygulamak
b) Öğrencilerle görüşme
c) Öğrencileri gözlemleme
2. Öğrenciler hakkında bilgisi olan kişiler
3. Kendi varsayım ve tahminleriniz
40
İçeriğin Sıralanması ve Modüllere
Ayrılması
• Bu aşamaya gelmişseniz, bir programın
içeriğini belirlemiş oldunuz.
• İçeriğin öğrencilere hangi sırada sunulması
gerektiği saptanmalıdır.
• Bu konuda en kullanışlı araç yapmış olduğunuz
öğretim analizidir.
• İçerik kolaydan zora, basitten karmaşığa doğru
sıralanmalıdır.
41
İçeriğin Sıralanması ve Modüllere
Ayrılması
• Daha sonra tüm içerik belirli uzunlukta
modüllere bölünmelidir.
• Genellikle bir modül bir saatten kısa ve üç
saatten uzun olmamalıdır.
• Eğer zaman yanlış ayarlanır ise, her bir
modülün gösteri ve uygulanması için yeterince
zaman ayrılmalıdır.
42