www.1yenimesajinizvar.com

Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözlerdir.

İyi

insan,

üç bazı

kitaplar, çocuk,

hangi bulanık

ev...

su,

Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne gelerek onu niteleyen , belirten , çeşitli yönlerden gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir.

Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da belirtmesi gerekir .

Görevlerine Göre Sıfatlar

Niteleme Sıfatları

Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle belirleyen bir sıfat çeşididir.

mavi

gömlek,

gri siyah

pantolon, bulutlar( renk )

çalışkan solgun

öğrenci,

yaşlı

yüzler ( durum ) adam,

uzun

boy,

dar

giysi,

geniş

salon ( biçim )

Belirtme Sıfatları

Adların önüne gelerek onları işaret , belgisizlik , soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat çeşididir.

Belirtme sıfatları , adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir :

a)İşaret Sıfatları

Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat çeşididir.

bu

ev,

şu öteki

sokak, kapı,

diğer o

yıllar, elbise,

beriki

adam

İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse, işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur.

O kitabı ben de okudum.

İşaret Sıfatı Onu , ben de okudum.

İşaret Zamiri

“ İşte ” sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek onun anlamını pekiştirebilir.

İşte

Halep,

işte

arşın. ( İşaret sıfatı .)

İşte

bu adam.

( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir .)

b) Belgisiz Sıfatlar

Bir adın önüne gelerek onu sayı , ölçü , miktar kesin olarak değil de aşağı yukarı yönünden tam ve , belli belirsiz bir biçimde gösteren sıfat çeşididir.

Birkaç

soruma cevap veremedi.

Birçok

sorunum var, hangisini çözeceksin?

Kimi

insan, artık böyle düşünmüyor.

Bütün

çocuklar güzeldir.

Fazla

mal göz çıkarmaz.

Öğretmen,

her

insana güvenilmeyeceğini söyledi.

!!!

“ Her , birkaç , hiçbir , herhangi , bir , biraz ” gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar çoğul eki almadan kullanılır.

Her

insan böyle düşünmez.

Birkaç

kitap okumakla adam olunmaz.

“ Bütün , kimi , bazı ” belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar tekil de çoğul da kullanılabilir.

Bütün

ağaçlar çiçek açtı.

Kimi

kitaplar işe yaramaz.

Bazı

çocuk ders çalışmayı sevmez.

“ Bir ” sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona “ herhangi bir ” sözcüğünün anlamını katarsa belgisiz sıfattır ; “tek” anlamını katarsa, sayı sıfatı olur.

Bir bayram onu ziyaret edelim. Belgisiz sıfat Testte yalnızca bir soruyu çözememiş.

Sayı sıfatı

c

) Soru

Sıfatları

Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten, bir sıfat çeşididir.

Soru sıfatları , adların özelliklerini, sayısını, yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla gösteren bir sıfat çeşididir.

Nasıl

bir ev istiyormuş?

Sınıfta kaç öğrenci vardı?

Oraya hangi yoldan gidilir.

Asansör kaçıncı kata çıktı .

Babası ne iş yapıyormuş?

Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla belirtirse soru sıfatı ; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri ; bir eylemin önüne gelip onun anlamını pekiştirip sınırlarsa soru zarfı olur.

Çocuk

ne

işle uğraşıyor ?

Soru sıfatı Çarşıdan sana

ne

alayım?

Soru zamiri Buralarda

ne

dolaşıyorsun?

Soru zarfı

Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez. Hangi okula gidiyormuş?

(Soru anlamı verir.) Hangi okula gittiğini bilmiyorum.

(Soru anlamı vermez.)

c) Sayı Sıfatları

Sayı adlarıyla sayı adlarından “-inci, -ar(-er), -ız(-iz)” ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur.

Ayrıca, “ilk” ve “son” sözcükleri sıralama bildirdiği için adların önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur.

Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır.

İki, bir doğal sayıdır.

Ad İki Sıfat kişi yolda önünü kesmiş. Ad

Asıl Sayı Sıfatları

Adların sayısını gösterir.

beş

kalem

üç

çocuk

bin

lira

Sıra Sayı Sıfatları

Sayı sözcüklerine ”-inci” eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir.

dördüncü

kat

üçüncü

sokak

ikinci

sınıf

Üleştirme Sayı Sıfatları

Sayılara “-ar, -er” ekinin getirilmesiyle onlara paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir.

ikişer

elma

yüzer

lira

birer

elbise

Kesir Sayı Sıfatları

Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir.

yüzde elli yüzde on kar, üçte bir şans...

hata,

Topluluk Sayı Sıfatları

Sayı sözcüklerine “-ız, -iz” ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir sıfat çeşididir.

ikiz

çocuklar

beşiz

bebekler

Yapılarına Göre Sıfatlar

Basit Sıfatlar

Kök durumunda olan sıfatlardır.

iki

sandal,

eski

yüzler,

bu

ev

Türemiş Sıfatlar

Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin getirilmesi ile oluşan sıfatlardır

.

bulan

ık

kapı

da ki

su, bit

kin

yüzler, nöbetçi, su

suz

yaz

Bileşik Sıfatlar

Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir. Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir:

1.

Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar

Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik yazılan sıfatlardır.

yalınayak boşboğaz

çocuklar kadınlar

2. Kurallı Bileşik Sıfatlar

Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.

Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır

:

Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle: Sıfat tamlaması Büyük kapı lı ev Sıfat Ad sıfat tamlaması güzel göz lü kız Sıfat Ad

Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada lık, -lik ekinin getirilmesiyle: Sıfat tamlaması On yıl-lık bekleyiş Sıfat Ad Sıfat tamlaması iki ay lık süre Sıfat Ad

Bir takısız ad tamlamasında, tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle : Takısız ad tamlaması Mermer sütun-lu saray Sıfat Ad Takısız ad tamlaması deri mont-lu çocuk Sıfat Ad

Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle : yıkık duvar (duvar

ı

Sıfat tamlaması yıkık ev) Kırık cam (cam

ı

Sıfat tamlaması kırık pencere )

Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur : baba-dan kalma ev Sıfat Ad El den düşme dolap Sıfat Ad

Sıfatlarla İlgili Özellikler

San (Unvan) Sıfatları

İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı, tanıtma sözcükleridir. Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda kullanılabilirler.

Bekir Sıtkı

Bey Damat

Ferit

Paşa Doktor

Ahmet

Bey Profesör

İsmail Hakkı

Gazi

Osman

Paşa

Sıfatlarda Pekiştirme Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların pekiştirilmesidir.

Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir :

Niteleme sıfatındaki ilk ünlünün sonuna “ m,p,r,s ” ünsüzlerinden uygun olan birinin getirilmesi yoluyla:

Te r

temiz ev,

be m

beyaz gömlek,

u p

uzun boy,

ma s

mavi deniz

İkileme yoluyla : eğri büğrü

pırıl pırıl

yollar su

irili ufaklı sarı sarı

taşlar liralar

Sıfatlarda Daralma

Niteleme sıfatlarının sonuna -cik, -cek, -ce, (-i)msi ve ( i)mtrak” eklerinden uygun olan birinin getirilmesiyle onların anlamlarında ve derecelerinde bir azalma ve daralmanın meydana gelmesidir.

büyü

cek

kalın

ca

ev kitap yüksek

çe

acı

msı

tepe biber kızıl

ımtrak

hava ( büyüğe yakın ) ( kalın gibi ) ( yükseğe yakın ) ( acıya yakın ) ( kızıla yakın )

Sıfat Tamlamaları

Sıfatların, adları nitelemesi veya belirtmesiyle oluşmuş söz gruplarına sıfat tamlaması denir.

Tamlayan Tamlanan

Sıfat Ad

Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan olup önce, ad tamlanan olup sonra gelir.

Tamlayan

Engin Sessiz sedasız İşe yaramaz Bazı Bu

Tamlanan

deniz ortam eşyalar insanlar fikir

Sıfat tamlamalarında, tamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir.

Uzun boylu esmer Tamlayan çocuk Tamlanan Kırmızı Tamlayan elbise, ayakkabı ve çanta Tamlanan

Sıfatlar, bir ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan görevinde kullanılabilir

.

Yeşil köşkün lambası T.yan çocuğun masmavi gözleri T.nan

Kareli yatak örtüsü Sıfat B.siz ad t.

Bir yaz günü Sıfat B.siz ad t.

Sıfatların Adlaşması

Bir niteleme veya sayı sıfatı, cümlede bir adın önüne gelmezse ya da çoğul, tamlama ve ad durum eklerinden biriyle çekimlenmiş olarak kullanılırsa, tür yönünden adlaşır. Bunlara adlaşmış sıfat denir.

Yaşlı adam ayağa kalktı.

Sıfat Ad

Yaşlı ayağa kalktı.

Umutsuz insanlar Sıfat Ad başarılı olamaz.

Umutsuzlar , başarılı olamaz.