Transcript “Sıfatlar ” Slayt İndir
www.1yenimesajinizvar.com
Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözlerdir.
İyi
insan,
üç bazı
kitaplar, çocuk,
hangi bulanık
ev...
su,
Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne gelerek onu niteleyen , belirten , çeşitli yönlerden gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir.
Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da belirtmesi gerekir .
Görevlerine Göre Sıfatlar
Niteleme Sıfatları
Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle belirleyen bir sıfat çeşididir.
mavi
gömlek,
gri siyah
pantolon, bulutlar( renk )
çalışkan solgun
öğrenci,
yaşlı
yüzler ( durum ) adam,
uzun
boy,
dar
giysi,
geniş
salon ( biçim )
Belirtme Sıfatları
Adların önüne gelerek onları işaret , belgisizlik , soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat çeşididir.
Belirtme sıfatları , adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir :
a)İşaret Sıfatları
Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat çeşididir.
bu
ev,
şu öteki
sokak, kapı,
diğer o
yıllar, elbise,
beriki
adam
İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse, işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur.
O kitabı ben de okudum.
İşaret Sıfatı Onu , ben de okudum.
İşaret Zamiri
“ İşte ” sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek onun anlamını pekiştirebilir.
İşte
Halep,
işte
arşın. ( İşaret sıfatı .)
İşte
bu adam.
( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir .)
b) Belgisiz Sıfatlar
Bir adın önüne gelerek onu sayı , ölçü , miktar kesin olarak değil de aşağı yukarı yönünden tam ve , belli belirsiz bir biçimde gösteren sıfat çeşididir.
Birkaç
soruma cevap veremedi.
Birçok
sorunum var, hangisini çözeceksin?
Kimi
insan, artık böyle düşünmüyor.
Bütün
çocuklar güzeldir.
Fazla
mal göz çıkarmaz.
Öğretmen,
her
insana güvenilmeyeceğini söyledi.
!!!
“ Her , birkaç , hiçbir , herhangi , bir , biraz ” gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar çoğul eki almadan kullanılır.
Her
insan böyle düşünmez.
Birkaç
kitap okumakla adam olunmaz.
“ Bütün , kimi , bazı ” belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar tekil de çoğul da kullanılabilir.
Bütün
ağaçlar çiçek açtı.
Kimi
kitaplar işe yaramaz.
Bazı
çocuk ders çalışmayı sevmez.
“ Bir ” sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona “ herhangi bir ” sözcüğünün anlamını katarsa belgisiz sıfattır ; “tek” anlamını katarsa, sayı sıfatı olur.
Bir bayram onu ziyaret edelim. Belgisiz sıfat Testte yalnızca bir soruyu çözememiş.
Sayı sıfatı
c
) Soru
Sıfatları
Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten, bir sıfat çeşididir.
Soru sıfatları , adların özelliklerini, sayısını, yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla gösteren bir sıfat çeşididir.
Nasıl
bir ev istiyormuş?
Sınıfta kaç öğrenci vardı?
Oraya hangi yoldan gidilir.
Asansör kaçıncı kata çıktı .
Babası ne iş yapıyormuş?
Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla belirtirse soru sıfatı ; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri ; bir eylemin önüne gelip onun anlamını pekiştirip sınırlarsa soru zarfı olur.
Çocuk
ne
işle uğraşıyor ?
Soru sıfatı Çarşıdan sana
ne
alayım?
Soru zamiri Buralarda
ne
dolaşıyorsun?
Soru zarfı
Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez. Hangi okula gidiyormuş?
(Soru anlamı verir.) Hangi okula gittiğini bilmiyorum.
(Soru anlamı vermez.)
c) Sayı Sıfatları
Sayı adlarıyla sayı adlarından “-inci, -ar(-er), -ız(-iz)” ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur.
Ayrıca, “ilk” ve “son” sözcükleri sıralama bildirdiği için adların önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur.
Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır.
İki, bir doğal sayıdır.
Ad İki Sıfat kişi yolda önünü kesmiş. Ad
Asıl Sayı Sıfatları
Adların sayısını gösterir.
beş
kalem
üç
çocuk
bin
lira
Sıra Sayı Sıfatları
Sayı sözcüklerine ”-inci” eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir.
dördüncü
kat
üçüncü
sokak
ikinci
sınıf
Üleştirme Sayı Sıfatları
Sayılara “-ar, -er” ekinin getirilmesiyle onlara paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir.
ikişer
elma
yüzer
lira
birer
elbise
Kesir Sayı Sıfatları
Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir.
yüzde elli yüzde on kar, üçte bir şans...
hata,
Topluluk Sayı Sıfatları
Sayı sözcüklerine “-ız, -iz” ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir sıfat çeşididir.
ikiz
çocuklar
beşiz
bebekler
Yapılarına Göre Sıfatlar
Basit Sıfatlar
Kök durumunda olan sıfatlardır.
iki
sandal,
eski
yüzler,
bu
ev
Türemiş Sıfatlar
Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin getirilmesi ile oluşan sıfatlardır
.
bulan
ık
kapı
da ki
su, bit
kin
yüzler, nöbetçi, su
suz
yaz
Bileşik Sıfatlar
Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir. Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir:
1.
Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar
Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik yazılan sıfatlardır.
yalınayak boşboğaz
çocuklar kadınlar
2. Kurallı Bileşik Sıfatlar
Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.
Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır
:
Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle: Sıfat tamlaması Büyük kapı lı ev Sıfat Ad sıfat tamlaması güzel göz lü kız Sıfat Ad
Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada lık, -lik ekinin getirilmesiyle: Sıfat tamlaması On yıl-lık bekleyiş Sıfat Ad Sıfat tamlaması iki ay lık süre Sıfat Ad
Bir takısız ad tamlamasında, tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle : Takısız ad tamlaması Mermer sütun-lu saray Sıfat Ad Takısız ad tamlaması deri mont-lu çocuk Sıfat Ad
Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle : yıkık duvar (duvar
ı
Sıfat tamlaması yıkık ev) Kırık cam (cam
ı
Sıfat tamlaması kırık pencere )
Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur : baba-dan kalma ev Sıfat Ad El den düşme dolap Sıfat Ad
Sıfatlarla İlgili Özellikler
San (Unvan) Sıfatları
İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı, tanıtma sözcükleridir. Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda kullanılabilirler.
Bekir Sıtkı
Bey Damat
Ferit
Paşa Doktor
Ahmet
Bey Profesör
İsmail Hakkı
Gazi
Osman
Paşa
Sıfatlarda Pekiştirme Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların pekiştirilmesidir.
Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir :
Niteleme sıfatındaki ilk ünlünün sonuna “ m,p,r,s ” ünsüzlerinden uygun olan birinin getirilmesi yoluyla:
Te r
temiz ev,
be m
beyaz gömlek,
u p
uzun boy,
ma s
mavi deniz
İkileme yoluyla : eğri büğrü
pırıl pırıl
yollar su
irili ufaklı sarı sarı
taşlar liralar
Sıfatlarda Daralma
Niteleme sıfatlarının sonuna -cik, -cek, -ce, (-i)msi ve ( i)mtrak” eklerinden uygun olan birinin getirilmesiyle onların anlamlarında ve derecelerinde bir azalma ve daralmanın meydana gelmesidir.
büyü
cek
kalın
ca
ev kitap yüksek
çe
acı
msı
tepe biber kızıl
ımtrak
hava ( büyüğe yakın ) ( kalın gibi ) ( yükseğe yakın ) ( acıya yakın ) ( kızıla yakın )
Sıfat Tamlamaları
Sıfatların, adları nitelemesi veya belirtmesiyle oluşmuş söz gruplarına sıfat tamlaması denir.
Tamlayan Tamlanan
Sıfat Ad
Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan olup önce, ad tamlanan olup sonra gelir.
Tamlayan
Engin Sessiz sedasız İşe yaramaz Bazı Bu
Tamlanan
deniz ortam eşyalar insanlar fikir
Sıfat tamlamalarında, tamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir.
Uzun boylu esmer Tamlayan çocuk Tamlanan Kırmızı Tamlayan elbise, ayakkabı ve çanta Tamlanan
Sıfatlar, bir ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan görevinde kullanılabilir
.
Yeşil köşkün lambası T.yan çocuğun masmavi gözleri T.nan
Kareli yatak örtüsü Sıfat B.siz ad t.
Bir yaz günü Sıfat B.siz ad t.
Sıfatların Adlaşması
Bir niteleme veya sayı sıfatı, cümlede bir adın önüne gelmezse ya da çoğul, tamlama ve ad durum eklerinden biriyle çekimlenmiş olarak kullanılırsa, tür yönünden adlaşır. Bunlara adlaşmış sıfat denir.
Yaşlı adam ayağa kalktı.
Sıfat Ad
Yaşlı ayağa kalktı.
Umutsuz insanlar Sıfat Ad başarılı olamaz.
Umutsuzlar , başarılı olamaz.