Transcript tarımsal kredilerdeki gelişmeler - Ziraat Fakültesi

Prof. Dr. Metin ARTUKOĞLU
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü
GİRİŞ
 Tarım, dünyada stratejik sektör olarak
önemini korumaktadır.
 Günümüzde tarım, ülkeler için sınırlar ötesi
bir nitelik kazanmaktadır.
 Tarımsal üretimde kendi kendine yeterliliğin
yanı sıra, dünyanın geri kalanı için üretim ve
pazarlama yaklaşımı da ön plana çıkmıştır.
 Birçok ülke, iklim, ürün çeşitliliği, gen zenginliği
gibi sahip oldukları avantajlarını ekonomik ve
milli değer haline getirme çabası içine
girmişlerdir.
 Bütün bu çabalar tarıma her zaman gerekli önemi
vermeyi zorunlu kılmaktadır.
 Bu önem tarıma özgü politikaların özenle
hazırlanması ve uygulanmasını gerektirmektedir.
 Tarım sektörü gelişmiş ülkelerin kalkınmasında
ve sanayileşmesine kaynak yaratır.
 Tarım, sermaye devir hızının düşük olduğu,
sermaye birikimini sınırlı kaldığı bir yapı arz
eder.

TARIMSAL KREDİ NEDEN ÖNEMLİDİR ?
Sermaye birikiminin sınırlılığı;
- küçük aile işletmelerinin gelirlerinin düşük olması,
- tarımda üretimin mevsimsel olarak kesikli devam
etmesi,
- tarım ürünlerinin arz ve talebinin esnek olmaması,
- değişen pazar koşullarına uyum sağlamada gecikme,
- tarımsal ürünlerin doğa koşullarından etkilenmesi
zararlı ve
- hastalıklara karşı yetersiz kalınması gibi
etkenlerle
şekillenir.
 Tarımın finansmanı ve kredi, tarımdaki sermaye
yetersizliğini gidermede önemli birer araç olarak
ortaya çıkmaktadır.
Tarım işletmelerinde
sermaye sağlama
kaynakları
Öz kaynaklar
Dış kaynaklar
İşletmenin kendi içinden
sağlamış olduğu, uzun
süreli kullanım olanağı
olan, işletmeye maliyet
getirmeyen kaynaklardır.
Bu grup içinde işletme
sahiplerinin getirdiği
parasal fonlar ve oto
finansman yer almaktadır.
Krediler ve diğer
finansman tekniklerinden
oluşur. Tarım açısından
konuya bakıldığında bu
grupta tarımsal krediler
önemli bir yer
tutmaktadır.
TARIMSAL KREDİ NEDİR?
İşletmenin sermaye eksiklerini gideren,
olabildiğince uygun koşullarla sağlanmış ve
yine olabildiğince istenilen miktarda ve zamanda
sağlanabilen, kullanım bedeli ödenen,
süresi sınırlı olan parasal kaynaklardır.
TARIMSAL KREDİ
Tarımsal kredi,
- üretimin ve tarımsal yatırımların finansmanında,
- ekonomik ölçekli üretim tesislerinin kurulmasında
önemli bir araçtır.
Bu nedenle
- sermayesi yetersiz olan üreticilerin üretim
faaliyetlerini zamanında ve eksiksiz yerine
getirebilmeleri,
- satın alma ve yatırımlarını aksatmadan
yapabilmeleri için uygun şartlarda tarımsal
kredilerle desteklenmeleri gerekmektedir.
TARIMSAL KREDİ
Tarımsal krediler gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerde tarım sektöründeki üretimi
artırmaya ve
 bu sektördeki hayat seviyesini yükseltmeye
yardımcı olan en önemli faktördür.
TÜRKİYE’DE DURUM NEDİR?
TCZB
DİĞER
KOOP.
TKK
TSK
ÜRETİCİ
ÖZEL
BANKALAR
BANKACILIK SEKTÖRÜ VE TARIMSAL KREDİ
 2000’li yıllara kadar özel bankaların tarımsal
kredileri, diğer sektörlere verilen kredilere göre
sınırlı düzeylerde kalmıştır.
 2001 krizinden sonra
 tarım sektörünün hızla dönüşüme girmesi,
 makineleşmenin ve modernleşmenin artması ile
birlikte
 T.C. Ziraat Bankası tarımsal kredileri, var olan
isteği karşılayamayacak düzeylerde kalmıştır.
BANKACILIK SEKTÖRÜ VE TARIMSAL KREDİ
 Bu açığı gören özel bankalar,
 kriz ile birlikte atıl kalan kaynaklarını daha iyi
değerlendirmek ve
 kaynakların geri dönüşümünü garanti altına
almak amacıyla
 tarım sektörüne yönelik kredi paketlerine
ağırlık vermeye başlamışlardır.
Çizelge 1: Türk Bankacılık Sektörünün Kredi Hacmi
ve Tarımsal Krediler
Cari
Değerlerle
Yıllar
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Toplam Kredi
Hacmi (Milyar
TL) (1)
54.05
83.38
133.23
186.32
239.70
296.08
369.52
526.52
Tarımsal
Krediler
(Milyar TL) (2)
3.97
5.03
7.02
8.01
9.74
12.85
14.95
22.81
Reel
Değerlerle*
(2)/(1)*100
7.34
6.03
5.27
4.29
4.06
4.34
4.05
4.33
Toplam Kredi
Hacmi
(Milyar TL)
54.05
72.77
109.81
140.57
169.97
186.26
229.64
301.50
Tarımsal
Krediler
(Milyar TL)
3.97
4.39
5.79
6.04
6.91
8.08
9.29
13.06
* TÜİK 2003=100 bazlı toptan eşya fiyatları indeksi kullanılmıştır.
Kaynak: www.tuik.gov.tr (Mali Aracı Kuruluş İstatistikleri/Sektörlere Göre Banka
Kredileri)
Grafik 1: Toplam Kredi Hacmindeki Değişim (Reel
Değerlerle*)
* TÜİK 2003=100 bazlı toptan eşya fiyatları indeksi kullanılmıştır.
Kaynak: www.tuik.gov.tr (Mali Aracı Kuruluş İstatistikleri/Sektörlere Göre Banka Kredileri)
Grafik 2: Toplam Tarımsal Kredi Hacmindeki
Değişim (Milyar TL) (Reel Değerlerle*)
* TÜİK 2003=100 bazlı toptan eşya fiyatları indeksi kullanılmıştır.
Kaynak: www.tuik.gov.tr (Mali Aracı Kuruluş İstatistikleri/Sektörlere Göre Banka Kredileri)
Grafik 3: Toplam Kredi Hacmi İçerisinde Tarımsal
Kredilerin Payı (%)
Kaynak: www.tuik.gov.tr (Mali Aracı Kuruluş İstatistikleri/Sektörlere Göre Banka Kredileri)
GSYİH Payı (2011)
İstihdamdaki payı (2010)
% 9
(sanayi % 22.5, hizmetler%68.5)
%25.2
(sanayi %26.2, hizmetler %48.6)
İhracattaki payı (2011)
% 3.12
İthalattaki Payı (2011)
% 3.20
Kırsal Nüfus oranı (2011)
% 30.2
Kaynak: www.tuik.gov.tr
BANKACILIK SEKTÖRÜ VE TARIMSAL KREDİ
 Takipteki alacaklar içinde en yüksek pay
- % 17.9 ile kredi kartları,
- % 13.6 ile ihtiyaç kredileri,
- % 7.3 ile inşaat ve toptan ticaret ,
- % 6.6 ile tekstil ve
- % 4.1 tarımdır.
 Takibe düşme oranı
- tarım kredilerinde % 3 olup en düşük düzeydir.
Çizelge 2 : TCZB’nın Bankacılık Sektörü Toplam
Tarımsal Kredileri içindeki Payı
Yıllar
(%)
2003
80.60
2005
71.84
2009
63.51
2010
68.76
Çizelge 3: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Verilen
Tarımsal Amaçlı Kredilerin Genel Durumu (000 TL)
Yıllar
2002
Doğrudan
Üreticiye
Verilen
TKK
Kullandırılan
162 631
65 157
2003
221 487
2004
TSK
Tar.
Kullandırılan
Kal.Koop
(DFİF)
Kullandırılan
Diğerleri
Genel
Toplam
1 998 620
74 587 130 775
2 431 770
25 299
2 682 857
89 734 187 720
3 207 097
1 038 159
37 813
2 255 932
195 501
211 464
3 738 869
2005
2 081 189
79 315
2 366 496
336 382 226 254
5 089 636
2006
3 268 304
253 651
1 089 290
483 086
99 722
5 194 053
2007
4 483 250
326 971
721 789
598 576
54 544
6 185 130
2008
5 933 277
411 678
801 708
662 765
53 508
7 862 936
2009
7 309 805
341 999
935 422
809 855
99 817
9 496 898
2010
13 067 790
366 109
1 058 662
967 919
235 811 15 696 291
2011
17 867 111
834 651
1 164 826
1 251 160
321 129 21 438 877
Grafik 4: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Verilen
Tarımsal Amaçlı Kredilerin Genel Durumu (000 TL)
Çizelge 5: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Verilen
Tarımsal Amaçlı Kredilerin Oransal Dağılımı (%)
Yıllar
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Doğrudan
Üreticiye
Verilen
6,69
6,91
27,77
40,89
62,92
72,48
75,46
76,97
83,25
83,34
TKK
Kullandırılan
2,68
0,79
1,01
1,56
4,88
5,29
5,24
3,60
2,33
3,89
TSK
Kullandırılan
(DFİF)
82,19
83,65
60,34
46,50
20,97
11,67
10,20
9,85
6,74
5,43
Tar.
Kal.Koop
Kullandırılan
3,07
2,80
5,23
6,61
9,30
9,68
8,43
8,53
6,17
5,84
Diğerleri
5,38
5,85
5,66
4,45
1,92
0,88
0,68
1,05
1,50
1,50
Genel
Toplam
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
Grafik 5: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Verilen
Tarımsal Amaçlı Kredilerin Genel Durumu (%)
Çizelge 6: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Doğrudan
Üreticiye Kullandırılan Krediler (000 TL)
Yıllar
2002
Bitkisel
Hayvansal
Su
Tarımsal
Üretim
Üretim
Ürünleri Mekanizasyon
77 552
65 816
801
18 462
Genel
Toplam
162 631
2003
113 558
92 307
1 334
14 288
221 487
2004
468 671
468 264
10 960
90 264
1 038 159
2005
933 803
913 375
18 342
215 669
2 081 189
2006
1 426 867
1 362 048
30 473
448 916
3 268 304
2007 2 027 255
1 710 839
69 041
676 115
4 483 250
2008
3 140 854
1 958 886
79 668
753 869
5 933 277
2009 4 088 895
2 344 914
114 662
761 334
7 309 805
2010
5 516 036
6 375 469
229 555
2011
7 327 531
8 339 820
319 031
Kaynak: TCZB
946 730 13 067 790
1 880 729
17 867 111
Çizelge 7: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Doğrudan
Üreticiye Kullandırılan Kredilerin Oransal Dağılımı (%)
Yıllar
2002
Bitkisel
Hayvansal
Su
Tarımsal
Üretim
Üretim
Ürünleri Mekanizasyon
47,69
40,47
0,49
11,35
Genel
Toplam
100,00
2003
51,27
41,68
0,60
6,45
100,00
2004
45,14
45,11
1,06
8,69
100,00
2005
44,87
43,89
0,88
10,36
100,00
2006
43,66
41,67
0,93
13,74
100,00
2007
45,22
38,16
1,54
15,08
100,00
2008
52,94
33,02
1,34
12,71
100,00
2009
2010
55,94
42,21
32,08
48,79
1,57
1,76
10,42
7,24
100,00
100,00
2011
41,01
46,68
1,79
10,53
100,00
Grafik 6: T.C.Ziraat Bankası Tarafından Doğrudan
Üreticiye Kullandırılan Kredilerin Oransal Dağılımı (%)
Grafik 7:TCZB Tarımsal Yatırım ve İşletme
Kredilerinin Değişimi (%)
Geri Dönüş Oranı
 TCZB kredilerinde geri dönüş oranı ortalama
%98 civarındadır.
TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ
YÖNÜYLE TARIMSAL KREDİLER
 Dünya’da kredi kooperatifleri yüzyıllardır tarımın
finansmanında önemli bir rol üstlenmişlerdir.
 Birçok Avrupa ülkesinde halen bu kooperatifler
önemlidir.
 Türkiye’de kooperatifçilik, istenilen düzeye maalesef
gelememiştir.
 Tarım Kredi Kooperatifleri bir yandan kendi öz
kaynakları, diğer yandan TCZB tarafından verilen
plasmanları kullanarak ortaklarına kaynak
sağlamaktadır.
Çizelge 8: Tarım Kredi Kooperatiflerinin Kredi
Kaynakları (000 TL)
Yıllar Özkaynaklardan TCZB
Toplam
Özkaynakların
Gelen
Kaynaklı Açılan Kredi
Payı (%)
2005
1 070 685
79 315
1 150 000
93.10
2006
1 396 349 253 651
1 650 000
84.63
2007
1 216 029 326 971
1 543 000
78.81
2008
1 468 322 411 678
1 880 000
78.10
2009
1 308 001 341 999
1 650 000
79.27
2010
1 292 556 366 109
2 658 665
48.62
Kaynak: TKK, Tarım Kredi Kooperatifleri 2011-2023 Dönemi Strateji Belgesi ve
Eylem Planı, Ankara, Ocak 2011.
GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER
ÜRETİCİDEN YANSIMALAR
Faiz oranlarının (Özellikle özel bankalar) yüksekliği
 Özel bank. % 16-37
 TCZB % 0-5
Teminat sağlamada yaşanan güçlükler
İstenilen miktarda krediye ulaşamama
Formalitelerin çokluğu
KREDİLERE YÖNELİK TESPİTLERİMİZ
 Tarım sektörü mevcut koşulları ile mutlaka
desteklenmesi gereken, stratejik konumdadır.
 Sektör birçok ülkede (özellikle AB) farklı
araçlarla önemli bütçelerle desteklenmektedir.
 Türkiye’de de tarıma yönelik destekler devam
etmeli ve arttırılmalıdır.
GENEL KREDİLERE YÖNELİK TESPİTLERİMİZ
 Tarımsal kredi konusunda birkaç yıldır
sürdürülen faiz oranının sübvanse edilmesi
uygulaması genişletilerek, sürdürülmelidir.
 Bu uygulamaların TCZB kredilerinde görüldüğü
üzere, yatırım kredilerinin artışında önemli bir
etken olduğu göze çarpmaktadır.
GENEL KREDİLERE YÖNELİK TESPİTLERİMİZ
 Tarımsal kredide önemli maliyet unsuru olan faiz dışı
etkenler yeniden değerlendirilmelidir.
 Bu maliyetlerin azaltılabilmesi için çalışma
yapılmalıdır.
GENEL KREDİLERE YÖNELİK TESPİTLERİMİZ
 TCZB mevcut alt yapısı ve önemli birikimi ile
sektörde ayrı bir konuma sahiptir.
 Bu nedenle bankanın sektörde kalması ya da
konuyla ilgili kamunun bir ihtisas bankası
kurulmalıdır.
 Özel bankaların tarım sektörüne yönelik
uygulamalarının artması olumlu bir gelişmedir.
 Tarım sektörü bu bankalar için kredilerin geri
dönüşünü garanti eden bir sektör
görünümündedir.
GENEL KREDİLERE YÖNELİK TESPİTLERİMİZ
 Tarımsal kooperatiflerin tarıma girdi sağlama ve
ürünlerin pazarlanmasındaki etkinliği ve bu
çerçevede kredilerdeki etkinliği arttırılmalıdır.
 Kooperatifler bankası seçeneği de
değerlendirilmelidir.
KATILIMINIZ ve
KATKILARINIZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM…