Transcript Sigorta Sözleşmesinin Unsurları

Sigorta Hukuku
19.12.2012
SİGORTA SÖZLEŞMESİ - 1
Sözleşmenin temsilen akdedilmesi
Temsil, TBK m. 40 - 48 hükümlerinde düzenlenmiş
olup, bu hükümler sigorta sözleşmesine de uygulanır.
Ancak TTK m. 1406 ve 1407 hükümleri ile sigorta
sözleşmesinin
temsilen
akdedilmesi
hakkında
düzenleme getirilmiştir.
TTK m. 1406 / 1 - Bir kişi, diğer bir kişinin adına onu
temsilen sigorta sözleşmesi yapabilir; temsilci yetkisiz
ise ilk sigorta döneminin primlerinden sorumlu olur.
(TTK m. 1411 – Prim daha kısa zaman dilimlerine göre
hesaplanmamış ise, TTK’na göre sigorta dönemi bir
yıldır.)
…
Yetkisiz temsilci, her halde değil, TTK m. 1406 / 2
uyarınca yetkisiz temsil olunan icazet (onama)
vermediği (ya da icazet vermesi mümkün olmadığı)
takdirde ilk dönem priminden sorumlu olur.
TBK m. 47 - Temsil olunanın açık veya örtülü olarak
hukuki işlemi onamaması hâlinde, bu işlemin
geçersiz olmasından doğan zararın giderilmesi,
yetkisiz temsilciden istenebilir. Ancak, yetkisiz
temsilci, işlemin yapıldığı sırada karşı tarafın,
kendisinin yetkisiz olduğunu bildiğini veya bilmesi
gerektiğini ispat ederse, kendisinden zararın
giderilmesi istenemez. Hakkaniyet gerektiriyorsa,
kusurlu yetkisiz temsilciden diğer zararların
giderilmesi de istenebilir.
…
TTK m. 1406 / 2 - Adına sigorta sözleşmesi yapılan
kişi, rizikonun gerçekleşmesinden önce sözleşmeye
icazet verebilir veya 1458. madde hükmü saklı
kalmak üzere riziko gerçekleşince de sözleşmeye
sonradan icazet verebilir.
Riziko gerçekleştikten sonra, yetkisiz temsil olunan
(sigorta ettiren) rizikonun gerçekleştiğini biliyorsa,
sözleşmeye icazet verebilir mi?
Madde gerekçesinde yapılan açıklama: Rizikonun
gerçekleşmesinden sonra icazet verilmesi, rizikonun
gerçekleştiği konusunda bilgi sahibi olunmamasına
bağlıdır. Bunu belirtmek için TTK m. 1458 hükmünün
saklı olduğu ifadesine yer verilmiştir.
…
Başkası adına yapıldığı anlaşılmayan veya
yetkisiz yapılan sigorta sözleşmesi: Menfaati
bulunması şartıyla, temsilci adına yapılmış
sayılır (m. 1406 / 3).
Temsil edilen sigorta ettiren sigorta
şartlarıyla ilgili talimat vermemişse temsilci,
sigorta sözleşmesini, sözleşmenin yapıldığı
yerdeki mutat şartlara göre yapar (m. 1407).
…
SÖZLEŞME YAPILMASINDA ZORUNLULUK
1. SÖZLEŞME YAPILMASI ZORUNLULUĞU
Sözleşme özgürlüğü ilkesi gereği isteğe bağlılık esastır.
Bu kuralın istisnası: Zorunlu Sigortalar
Zorunlu sigorta, yapılması bir kanun hükmü ile zorunlu
kılınmış olan (olması gereken) sigortalardır.
Kamu yararı, ekonomik ve sosyal gereklilik bulunması,
zarar görenlerin korunması gerekliliği gibi sebeplerle
bazı sigorta sözleşmelerinin akdi zorunlu kılınır.
Özellikle sorumluluk sigortaları alanında bazı sigortaların
yapılması zorunlu ise de, zorunlu sigortalar sorumluluk
sigortalarından ibaret değildir; (TMK m. 815, FKK m. 17)
bazı mal sigortalarının yapılması da zorunludur.
…
Sigorta sözleşmesi yapılmasının zorunlu kılınması
Anayasa’nın 48. maddesinde düzenlenen sözleşme
özgürlüğünün sınırlandırılmasıdır.
Anayasa’nın 13. maddesi uyarınca
temel hak ve
özgürlükler, özüne dokunulmaksızın, ilgili maddede
öngörülen sebeplerle ve ancak kanunla sınırlandırılabilir.
Anayasa m. 7: Yasama yetkisi TBMM’ne aittir;
devredilemez. Anayasanın kanunla düzenlenmesini
emrettiği konularda idareye kanunla dahi olsa genel ve
sınırları belirsiz düzenleme yetkisi verilemez; verilmesi,
TBMM’ne ait yasama yetkisinin devri niteliğindedir.
Sigortacılık Kanunu m. 13: Bakanlar Kurulu zorunlu
sigorta ihdas edebilir. Anayasa’nın 7. maddesine
aykırı.
…
Türk hukukunda mevcut bazı zorunlu sigortalar
Bakanlar Kurulu tarafından dahi ihdas
edilmemiştir. Bazı kamu tüzel kişileri kendi
görev alanlarını ilgilendiren konularda sahip
olduğu düzenleme yapma yetkisine dayanarak
çıkardığı yönetmeliklerle zorunlu sigortalar
ihdas
etmektedir
(deniz
yolu
yolcu
taşımacılığı sorumluluk sigortası, deniz
alacakları sigortası, sigorta acenteleri ile
sigorta ve reasürans brokerleri mesleki
sorumluluk sigortası gibi)
Bu durum, sadece Anayasanın 13. maddesine
değil, SK m. 13 / 1 hükmüne de aykırıdır.
…
Sözleşme yapma zorunluluğunun öngörüldüğü
hallerde, sözleşme yapmakla yükümlü olan,
dilediği sigorta şirketi ile sözleşme yapabilir.
SK m. 13 / 1 - Sigorta şirketleri, … faaliyet
gösterdiği sigorta branşlarının kapsamında
bulunan
zorunlu
sigortaları
yapmaktan
kaçınamaz.
TTK m. 1483 - Sigortacılar, diğer kanunlardaki
hükümler
saklı
kalmak
üzere,
faaliyet
gösterdikleri dalların kapsamında bulunan
zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamazlar.
SK m. 13 / 1 hükmünün sorumluluk sigortaları
bakımından tekrarı
…
2. Sözleşmeyi Türkiye’de yapma zorunluluğu:
KURAL: Türkiye’de yerleşik (gerçek ve
tüzel) kişiler, Türkiye’deki sigortalanabilir
menfaatlerini,
Türkiye’de
faaliyette
bulunan sigorta şirketlerine ve Türkiye’de
yaptırmak zorundadır (SK m. 15 / 1).
Aksine hareket edenler adli para cezası ile
cezalandırılır (SK m. 35 / 15).
…
İSTİSNA: YURT DIŞINDA DA YAPILABİLECEK SİGORTALAR
•ihracat ve ithalat konusu olan mallar için nakliyat sigortaları
•uçak, helikopter ve gemiler için, dış kredi ile satın alındıklarında
münhasıran dış kredi miktarı ile sınırlı olarak ve dış borç
ödeninceye kadar; yurtdışından finansal kiralama yolu ile
getirilmelerinde finansal kiralama sözleşmesi süresi ile sınırlı
olmak üzere yaptırılacak tekne sigortaları
•gemilerin işletilmesinden doğan (gemi işletenlerin) sorumluluk
sigortaları
•hayat sigortaları
•kişilerin Türkiye haricinde bulanacakları süre için bu süre ile
sınırlı olmak kaydıyla veya geçici olarak yurt dışında kaldıkları
sırada yaptırabilecekleri ferdi kaza, hastalık, sağlık ve motorlu
taşıt sigortaları (SK m. 15 / 2)
•18.11.2008 tarihli BKK ile TUGS’nde kayıtlı gemi ve yatların
tekne sigortaları da
yurtdışında da yaptırılabilir.
SÖZLEŞMENİN BELGELENMESİ - POLİÇE
TTK m. 1424 – (1) Sigortacı, sigorta sözleşmesi kendisi veya acentesi
tarafından yapılmışsa, sözleşmenin yapılmasından itibaren yirmidört saat, diğer
hâllerde onbeş gün içinde, yetkililerce imzalanmış bir poliçeyi sigorta ettirene
vermekle yükümlüdür. (2) Sigorta ettiren poliçesini kaybederse, gideri kendisine
ait olmak üzere, yeni bir poliçe verilmesini sigortacıdan isteyebilir. (3) Poliçenin
verilmediği hâllerde, sözleşmenin ispatı genel hükümlere tabidir .
Buna göre sigorta sözleşmesinin mevcudiyeti ile tarafların hak ve borçları, kural
olarak poliçe ile ispatlanır. Bu nedenle sözleşmenin sigorta poliçesi ile
belgelenmesi gerekir. Poliçe düzenlenip verilmemiş ise, HMK m. 200 uygulanır.
HMK m. 200 - Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi,
yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin,
yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri ikibinbeşyüz Türk Lirasını geçtiği
takdirde senetle ispat olunması gerekir. Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri
ödeme veya borçtan kurtarma gibi bir nedenle ikibinbeşyüz Türk Lirasından
aşağı düşse bile senetsiz ispat olunamaz. (2) Bu madde uyarınca senetle ispatı
gereken hususlarda birinci fıkradaki düzenleme hatırlatılarak karşı tarafın açık
muvafakati hâlinde tanık dinlenebilir.
…
Poliçe düzenlenip verilmesi, kural olarak primin
ödenebilmesi, buna bağlı olarak sigortacının
sorumluluğunun başlaması açısından önemlidir.
TTK m. 1431 / 1 – Sigorta priminin tamamı, taksitle
ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksit, sözleşme yapılır
yapılmaz ve poliçenin teslimi karşılığında ödenir. Karada
ve denizde eşya taşıma işlerine ilişkin sigortada prim,
poliçe düzenlenmemiş olsa bile sözleşmenin yapıldığı
anda ödenir.
TTK m. 1421 / 1 – Aksine sözleşme yoksa, sigortacının
sorumluluğu, primin veya ilk taksidinin ödenmesiyle,
karada ve denizde eşya taşıma işlerine ilişkin sigortada
sözleşmenin yapılmasıyla başlar.
TTK m. 1424 / 1 - Sigortacı poliçenin geç verilmesinden
doğan zarardan sorumludur.
…
TTK m. 1425 – (1) Sigorta poliçesi, tarafların
haklarını, temerrüde ilişkin hükümler ile
genel ve varsa özel şartları içerir; rahat ve
kolay okunacak biçimde düzenlenir.
(2)
Poliçenin
ve
eklerinin
içeriği,
teklifnameden
veya
kararlaştırılan
hükümlerden farklıysa, anılan belgelerde yer
alıp teklifnameden değişik olan ve sigorta
ettirenin, sigortalının ve lehtarın aleyhine
öngörülmüş bulunan hükümler geçersizdir.
Sigorta Sözleşmesinin Unsurları
• 1. Sigortanın konusu:
• Zarar sigortalarında sigortalının rizikoya maruz
şeye ilişkin menfaati.
• Hayat sigortalarında bir kişinin kendisinin veya
üçüncü kişinin hayatının devamı veya sona
ermesi durumu ile ilişkisi.
Sigorta Sözleşmesinin Unsurları - 2
• 2. Riziko:
• Gerçekleşip gerçekleşmeyeceği veya ne zaman
gerçekleşeceği belli olmayan ve
• gerçekleşmesi halinde zarar veya diğer bir
ekonomik ihtiyaç doğuran olay.
• Rizikoyu teşkil eden olay sigorta ettirenin /
sigortalının kanuna, ahlaka, kamu düzenine,
kişilik haklarına aykırı bir fiili olamaz (TTK m.
1404).
Sigorta Sözleşmesinin Unsurları - 3
• 2. Riziko:
• Gerçekleşmiş veya gerçekleşmesi ihtimali ortadan
kalkan riziko sigorta edilemez.
• Rizikonun gerçekleştiğini veya gerçekleşme
ihtimalinin ortadan kalktığını taraflar bilmiyorsa
sözleşme geçerlidir.
• Sigortacı veya sigorta ettiren veya (sigortadan
haberi olmak şartıyla) sigortalı biliyorsa sözleşme
geçersiz. Sigortacı bilmiyorsa prime hak kazanır
(TTK m. 1458).
Sigorta Sözleşmesinin Unsurları - 4
•
•
•
•
•
Sigortalanan riziko:
Zarar sigortalarında sigortalanan riziko
a. tür
b. zaman
c. yer itibarıyla sınırlandırılır.
Sigorta Sözleşmesinin Unsurları - 5
• 3. Sigorta bedeli:
• Hayat sigortalarında sigortacının ödeyeceği
meblağ.
• Zarar sigortalarında sigorta tazminatının üst
sınırı (TTK m. 1461/1).
• Taraflarca belirlenir. İstisnası: Zorunlu
sigortalar (SK m. 12).
Sigorta Sözleşmesinin Unsurları - 6
• Aktif zarar sigortalarında sigorta bedeli kural
olarak sigorta değerine eşit olmalıdır.
• Sigorta değeri: Sigorta konusu menfaatin
değeri.
Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine
Eşit Olmaması
• Sigorta bedeli sigorta değerinden düşükse:
• Eksik sigorta (TTK m. 1462)
• Sigorta konusu menfaat tam zıyaa uğrarsa
sigortacı sigorta bedelini öder.
• Kısmi zarar halinde “oran kuralı” uygulanır.
Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine
Eşit Olmaması - 2
• Oran kuralı: Sigortacı, sigorta bedelinin sigorta
değerine oranı neyse zararı o oranda tazmin
eder.
• Örnek: Sigorta bedeli 1.000 TL
• Sigorta değeri 3.000 TL
• Zarar: 600 TL
• Oran: 1/3
• Sigortacı 200 TL öder.
Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine
Eşit Olmaması - 3
• Sigorta bedeli sigorta değerinden yüksekse:
• Aşkın sigorta (TTK m. 1463).
• Sigorta bedelinin sigorta değerini aşan kısmı
geçersizdir.
• Primin bunu karşılayan kısmı indirilir, ödenmişse
iade edilir.
• Sigorta ettirenin mali çıkar sağlamak için
kötüniyetle yaptığı aşkın sigorta geçersizdir.
Sigortacı durumu bilmiyorsa, öğrendiği sigorta
döneminin sonuna kadar prime hak kazanır.