KKD Ayak ve Bacak Koruyucular

Hazırlayan : Hüseyin GÖK

Ders Konusunun Hedefi Kişisel koruyucu donanımlardan ayak ve bacak koruyucuların hakkında genel bilgi sahibi olunması Ayak ve bacak koruyucuların seçiminde nelere dikkat edilmesi gerekir Hangi iş sektöründe hangi ayak koruyucular kullanılır

İçindekiler Kısaca işleyeceğimiz konular şöyledir; • KKD Tanımı • İş Ayakkabılarında Standardizasyon • Ayaklara Zarar Verebilecek Muhtemel Tehlikeler • Ayak ve Bacak Koruyucular • Ayak ve Bacak Koruyucularının Kullanılmasının Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler • İş Ayakkabılarında Sağlık • İş Ayakkabılarının Kullanım Sonrası Kontrolü

Genel Olarak

KKD Tanım:

Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu maksada uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları ifade eder.

Genel Olarak Özellikle tehlikeli sınıfa giren işyerlerinde KKD kullanmamız gerektiğini biliyoruz. Bazen unutabiliriz yada uygun olarak kullanmayız. Bu durumlarda yaralanma riski taşıdığımızı hatta ölebileceğimizi unutmamalıyız. Vücudumuzun farklı bölümleri ayrı ayrı korunmalıdır. Ve her farklı risk farklı tipte kişisel korunma ekipmanı gerektirir. Yanlış koruma ekipmanı kullanmamızın yada koruma ekipmanı yanlış kullanmamız sağlığımızı riske atar. Her yıl yaklaşık binlerce çalışan ayaklarından yaralanmaktadır. Bu kazaların büyük bir kısmı iş ayakkabısı/botu giyilmemesinden veya kullanılan ayakkabı/botun sağlam, işe uygun olmamasından kaynaklanmaktadır.

Genel Olarak Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO)’ nun ; iş kazalarından dolayı olan yaralanmaların vücudun etkilenen bölümlerine göre dağılımı ile ilgili derlediği istatistiksel sonuca bakıldığında; ayak %34’ le başta gelmektedir .

İş Ayakkabılarında Standardizasyon Ayak ve bacak yaralanmaları maden, inşaat, metal sanayi ve benzeri bir çok iş kolunda sıkça rastlanılan kazalardır. Farklı sektörlerde, ağır parçaların ayak üzerine düşmesi, erimiş metal ya da sıvıların, kimyasalların ayak ya da bacak üzerine dökülmesi veya sıçraması sonucu doku kayıplarının ve yanıkların oluşması, sivri cisimlerin batması, sıcak zemin üzerinde çalışma kaynaklı sağlık problemleri, kaygan zemin üzerinde çalışma sonucu düşmeler, alerjik deri reaksiyonları, egzema ve böcek ve yılan sokmaları gibi çeşitli risklerle karşılaşılmaktadır.

İş Ayakkabılarında Standardizasyon Ayak ve bacak korumada önemli olan maruz kalınan riske uygun dizlik, ayakkabı, bot ya da çizme gibi ürünlerin seçilmesidir. Çalışma ortamında ve çalışılan zeminde sıcaklığın derecesi, bu sıcaklıktaki çalışma süresi, ortamda kullanılan maddeler, hangi işlemlerin yapıldığı ve nasıl çalışıldığı, zeminin kayganlığı, elektrik direnci, ayakkabının dış ya da iç mekanda mı kullanılacağı, uzun süreli ayakta durulması ve benzeri konularda bilgi edinilmelidir. Hangi tip ayakkabıya ihtiyaç duyulduğuna karar verildikten sonra dikkat edilecek diğer hususlar arasında ayakkabının yüzeyi, tabanı, çelik iç tabanı ve bilek kısmı bulunmaktadır.

CE işareti bulunulan ayakkabı, kişisel koruyucu direktifine dayanan EN ISO 20344 standardındaki zorunlu testlerden geçmiş, performansı yüksek kalitede malzemelerden yapılmış demektir.

İş Ayakkabıları standartları kapsamında kullanılan ortak semboller • • • • • • • • • P : Çelik ara taban (1100 kg'a kadar geçirgenlik direnci) C : Elektrik direnci 100 Kilo Ohm'a kadar (iletken ayakkabı) HI : Sıcaklığa karşı izolasyon A : Antistatik ayakkabı (elektrik direnci 0.1 - 1000 MegaOhm arası) CI : Soğuğa karşı izolasyon HRO : ısıya dirençli taban (300ºC'ye kadar) WRU : suya dayanıklı saya (ayakkabı yüzeyi) E : topuk bölgesinin enerji abzorbsiyonu ESD : elektrostatik boşalım

EN ISO 20345 İş Ayakkabıları (200 joule - Çelik Darbe Dayanımı) • • • • • SB : Temel Güvenlik S1 : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban S1 P : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban, Çelik Ara Taban S2 : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban, Suya Dirençli S3 : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Yağa Dayanıklı Taban, Suya Dirençli , Çelik Ara Taban

EN ISO 20347 İş Ayakkabıları (Burun Darbe Dayanımı olmayan) • • • • 01 : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi 01 P : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi , Çelik Ara Taban 02 : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Suya Dirençli 03 : Anti statik, Şok Emici Topuk Bölgesi, Suya Dirençli, Çelik Ara Taban

Ayaklara Zarar Verebilecek Muhtemel Tehlikeler Şunlardır 1- Çalışanların ağır malzemeleri kaldırmaları durumunda 2- Keskin kenar veya köşeler 3- Aşınmış elektrik telleri 4- Kaygan zeminler 5- Islak ortamlar 6- Kimyasallar 7- İnşaatlar / Yıkma çalışmaları

Ayak ve Bacak Koruyucular 1- Parmak Koruyucu Ayakkabılar 2- İletken Ayakkabılar 3- Yalıtkan Ayakkabılar 4- Kıvılcım Çıkarmayan Ayakkabılar 5- Bot ve Çizmeler 6- Tozluklar

1- Parmak Koruyucu Ayakkabılar : Yuvarlanan ve ağır malzemelerle çalışılan işlerde, ayak parmaklarının korunması için çelik burunlu ayakkabı, bot veya çizme kullanılır. Güvenlik ayakkabılarının burunlarındaki metal bombeler için çeşitli ülke veya kuruluşların test standartları vardır. Ülkemizde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 532. maddesinde; emniyet ayakkabılarının burunlarındaki metal bombeler, 100 cm’ den düşecek 20 kilogram ağırlığa dayanacak şekilde çelik veya başka bir maddeden yapılmış olacaktır” denilmektedir.

2- İletken Ayakkabılar : Patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır.

3- Yalıtkan Ayakkabılar : Elektrik işlerinde çalışan işçilere yalıtkan ayakkabı verilmelidir. Elektrik şoku kazalarında koruyucudurlar. Bu ayakkabıların altı yüksek gerilime dayanıklı lastikten olur. Kuru ve sağlam haldeyken tesirli bir koruma sağlar.

4- Kıvılcım Çıkarmayan Ayakkabılar : Patlayıcı madde fabrikalarında, benzin veya diğer kolay tutuşabilecek hidrokarbonlar taşıyan tankların temizlenmesinde çalışanlar kıvılcım çıkarmayan ve aynı zamanda metal çivisi olmayan ayakkabıları kullanmalıdırlar

5- Bot ve Çizmeler : Sulu, çamurlu ve asitli ortamlarda altı lastik veya plastik botlar ve çizmeler kullanılır.

6- Tozluklar : Bacakları, ateşe ve sıçrayan kıvılcımlara karşı korumak için döküm işlerinde ve fırınlarda kullanılır. Tozluklar, pantolon veya tulum ve ayakkabı üzerine giyilir. Erimiş maddelerle yapılan çalışmalarda, özellikle diz kapağını örten, yanmaz malzemeden yapılmış tozluklar kullanılır.

Ziyaretçiler için Ayak Koruyucular Ziyaretçiler için üretilmiştir. Ayağı darbelerden, ezilmelerden koruyan çelik burunu vardır. Esnek yapısı sayesinde tüm günlük ayakkabılara takılabilir. Farklı ziyaretçiler tarafından defalarca kullanılabilir.

Ayak ve Bacak Koruyucularının Kullanılmasının Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler

Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları:

- Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları - İskelelerde yapılan çalışmalar - Bina yıkım işleri - Kalıp yapma ve sökme işleri de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar - Şantiye alanı ve depolardaki işler - Çatı işleri

Ayak ve Bacak Koruyucularının Kullanılmasının Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler

Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları:

- Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işler ve haddehaneler, büyük konteynerler, büyük boru hatları, vinç, ısı ve enerji santrallerinde yapılan işler - Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve montaj işleri - Tadilat ve bakım işleri - Ergitme ocakları, metal işleri, demir işleme presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler

Ayak ve Bacak Koruyucularının Kullanılmasının Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler - Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekupaj işleri.

- Taş yontma ve taş işleme işleri - Seramik endüstrisinde kalıp işleri - Seramik endüstrisinde fırınların içinin döşenmesi - Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri - Taşıma ve depolama işleri konserve yiyeceklerin paketlenmesi ve dondurulmuş etle yapılan işler - Gemi yapım işleri - Demiryolu manevra işleri

Ayak ve Bacak Koruyucularının Kullanılmasının Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler

Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar:

- Çatı işleri

Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar:

- Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar

Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları:

- Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler

İş Ayakkabılarında Sağlık İş ayakkabısı kullanımında en sık rastlanan sorun mantar enfeksiyonlarıdır. Ancak bu sorun çoğunlukla hijyen kurallarının bilinmemesi ve/veya uyulmamasından kaynaklanmaktadır. Bunun dışında çalışanların iş ayakkabısı giymekten kaçınmasında en önemli sebeplerden biri de ağırlığıdır. Bu sebeple iş ayakkabısı seçiminde ağır olmamasına (en fazla 1 kg/çift) dikkat edilmelidir.

İş ayakkabıları normal ayakkabıda olduğu gibi kişisel bir üründür. Temiz ve kuru çorapla giyilmesi tavsiye edilir.

Ayakkabı ve çoraplar tekrar kullanılmadan önce mutlaka kurutulmalıdır. Güvenlik ayakkabıları uzun süre giyildikleri için ayağımızı desteklemeli taban ve astarı ayağımızın konforunu sağlamalıdır.

İş Ayakkabılarının Kullanım Sonrası Kontrolü - İş ayakkabıları kullanırken gerek tabanına gerekse üst deriye bulaşan kirler ve diğer bulaşmış maddeler (yağ, kimyasal madde vb.) nemli bir bezle silinerek düzenli olarak temiz bulundurulmalıdır.

- Ayakkabıların temizlenmesinde keskin aletler kullanılmamalıdır.

- Ayakkabıların üstü kuruduğunda ve / veya belli aralıklarla uygun ayakkabı boya ve cilasıyla boyanmalıdır.

- Herhangi bir nedenle ayakkabı çok ıslandığı zaman açık, serin ve iyi havalanan yerde kendiliğinden kurumaya bırakılmalıdır. Herhangi bir ısı kaynağından yararlanarak kurutulmaya çalışılmamalıdır.