Transcript Slide 2 - Limperg Instituut

Cijferanalyses:
Effectief of voorspelbaar irrationeel?
(The hidden forces that shape our decisions)
Robin Litjens
BDO bureau vaktechniek
Docent /promovendus Nyenrode Business Universiteit
Extern deskundige / Gastdocent Universiteit van Tilburg
Slide 1
25 mei 2011 Symposium Statistical Auditing
Introductie
Film : Dan Ariely (www.ted.com)
Conclusie ?
Slide 2
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Stellingen
‘Kern tot het verbeteren van kwaliteit van
accountantscontrole is het begrijpen van onze
eigen beperkingen, niet het verzwaren van
toezicht of aanvullende beroepsregels.‘
´Het accountantsberoep is pas klaar voor
statistische/wiskundige innovatie wanneer zij
haar eigen beperkingen begrijpt en de effecten
daarvan kan reduceren.´
Slide 3
25 mei 2011 Symposium Statistical Auditing
Agenda/Introductie
• Professioneel Kritische Instelling &
deugdelijke grondslag
• Irrationaliteit bij Cijferanalyses
• …nog een voorbeeld
• Relatie met Statistical Auditing
• Afsluiting
Slide 4
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Professioneel Kritische Instelling
• ...een houding die een onderzoekende instelling,
alert zijn op omstandigheden die kunnen duiden op
eventuele afwijkingen die het gevolg zijn van
fouten of fraude en een kritische beoordeling van
controle-informatie, omvat.
• Dit begrip benadrukt slechts dat we kritisch –en
rationeel– moeten zijn.
• Dus: Zijn accountants niet irrationeel?
Slide 5
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Tuchtzaken Accountants
• … deugdelijke grondslag
Jaar
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
Totaal
Gemiddelde
St.Dev.
Slide 6
Zaken
38
57
125
59
81
71
53
50
43
37
53
45
61
773
59,4
23,3
Deugdelijke
grondslag
2
9
20
12
18
13
12
13
20
5
6
6
6
142
10,9
5,8
Aandeel
5%
16%
16%
20%
22%
18%
23%
26%
47%
14%
11%
13%
10%
18%
10%
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Een accountant rapporteert
over de uitkomst van een
door hem uitgevoerd
onderzoek slechts voor zover
zijn deskundigheid en de door
hem verrichte
werkzaamheden daarvoor
een deugdelijke grondslag
vormen.
Hij zorgt ervoor dat de
rapportering de uitkomst van
zijn werkzaamheden duidelijk
weergeeft.
Werkzaamheden van accountants
Invloed accountant
Complexiteit
Laag
Hoog
Laag
Aansluitingen
Rekenkundige juistheid
Cijferanalyses
Test of Controls
Hoog
Complexe berekeningen
(pensioen/impairment)
Cijferanalyses
Statistische technieken
Cijferanalyse is een verzamelnaam voor: cijferbeoordelingen, totaal- en
verbandscontroles (proof-in-total) en controle met normen.
Cijferanalyse is het analyseren van kenmerkende verhoudingscijfers en trends,
inclusief het daarop aansluitende onderzoek van fluctuaties en verbanden, die
niet overeenstemmen met andere gegevens of afwijken van verwachtingen.
50 wetenschappelijke artikelen beoordeeld aangaande cijferanalyses en irrationeel
gedrag.
Slide 7
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Irrationaliteit & cijferanalyse
Algemeen
1. Accountants steunen overmatig op kwalitatief slechte cijferanalyses doordat
hij/zij ‘onderdeel is’ van de procedure - de accountant overschat zijn eigen werk;
2. Hoe complexer de omgevingsfactoren hoe minder hiermee door de accountant
rekening wordt gehouden bij het formuleren van het probleem of doelstelling
van de cijferanalyse;
3. De initiële cijferanalyse wordt uitgevoerd voordat kennis van omgeving is
verkregen of geüpdatet;
4. Cijferanalyse wordt –als gegevensgerichte werkzaamheid- als enige ingezet.
(AFM rapport 2010)
Slide 8
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Irrationaliteit & cijferanalyse II
Het stellen van een hypothese
1. Accountants gebruiken niet de volledig beschikbare data om een hypothese te
stellen. Het gebruik van beperkte data laat een –voor de accountant– duidelijker
verband zien;
2. Een hypothese wordt al heel snel gesteld in het proces – voordat alle relevante
data beschikbaar zijn – of zelfs voorafgaand aan het proces;
3. De accountant stelt één centrale hypothese terwijl er –op basis van informatiemeerdere plausibele hypothesen zijn;
4. Wanneer de accountant wel meerdere hypothesen stelt behandelt hij/zij deze
hypothesen als zelfstandig. Accountants boordelen niet de samenhang van de
hypothesen;
5. Wanneer data complex is of wanneer er veel complexiteit in één getal aanwezig
is (bijvoorbeeld: brutomarge) dan stellen accountants vaak de verkeerde
hypothese;
6. Accountants hebben moeite met het aanpassen van de hypothese aan nieuwe
informatie.
Slide 9
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Irrationaliteit & cijferanalyse III
Het evalueren van een hypothese
1. Bijna altijd wordt één verklaring gedocumenteerd voor een afwijking, terwijl er in de praktijk
vaak meerdere van belang zijnde verklaringen zijn. Vaak wordt er maar één bron
geraadpleegd;
2. Een aanzienlijk gedeelte van accountants ‘bedenkt’ zelf verklaringen voor afwijkingen;
3. Een accountant stelt vaak meerdere hypothesen en selecteert dan één hypothese die het
beste past bij de uitkomsten;
4. Accountants zijn slecht in het herkennen van patronen in afwijkingen en hebben de neiging
om afwijkingen als incidenten/uitzonderingen te beschouwen. Accountants zijn beperkt in
staat om verschillende afwijkingen in totale samenhang te evalueren;
5. Een overgroot gedeelte van de informatie verkrijgt de accountant rechtstreeks van cliënt
(hypothese stellen én verklaren). We hechten veel waarde aan de uitleg van de cliënt
ondanks dat er andere aanwijzingen zijn;
6. Een accountant hecht veel waarde aan geaggregeerde cijferanalyse waarbij verwachting
in lijn ligt met werkelijkheid - zelfs als uit gedetailleerdere analyses tegenstrijdige
informatie blijkt;
7. Verklaringen worden eerder geaccepteerd wanneer de cliënt direct een verklaring
voorhanden heeft.
Slide 10
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Irrationaliteit & cijferanalyse III
Het evalueren van een hypothese
1. Bijna altijd wordt één verklaring gedocumenteerd voor een afwijking, terwijl er in de praktijk
vaak meerdere van belang zijnde verklaringen zijn. Vaak wordt er maar één bron
geraadpleegd;
2. Een aanzienlijk gedeelte van accountants ‘bedenkt’ zelf verklaringen voor afwijkingen;
3. Een accountant stelt vaak meerdere hypothesen en selecteert dan één hypothese die het
beste past bij de uitkomsten;
4. Accountants zijn slecht in het herkennen van patronen in afwijkingen en hebben de neiging
om afwijkingen als incidenten/uitzonderingen te beschouwen. Accountants zijn beperkt in
staat om verschillende afwijkingen in totale samenhang te evalueren;
5. Een overgroot gedeelte van de informatie verkrijgt de accountant rechtstreeks van cliënt
(hypothese stellen én verklaren). We hechten veel waarde aan de uitleg van de cliënt
ondanks dat er andere aanwijzingen zijn;
6. Een accountant hecht veel waarde aan geaggregeerde cijferanalyse waarbij verwachting
in lijn ligt met werkelijkheid - zelfs als uit gedetailleerdere analyses tegenstrijdige
informatie blijkt;
7. Verklaringen worden eerder geaccepteerd wanneer de cliënt direct een verklaring
voorhanden heeft.
Slide 11
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Slide 12
Irrationaliteit & cijferanalyse resumé
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
… nog een voorbeeld
Robin Litjens: Risicoanalysemodellen te statisch, in: Accountancynieuws, sept. 2010
Slide 13
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Relatie met statistical auditing
Wiskundige statistische technieken zullen een radicale omwenteling gaan
veroorzaken (Jacques de Swart).
Ontsluiting:
“Met nieuwe tools kunnen aanzwellende datastromen sneller en beter worden
begrepen, zonder dat de kosten van het analyseren de spuigaten uitlopen.”
Analyse:
“Nu al worden er technieken toegepast om verschillen tussen verwachte en
gerealiseerde omzetcijfers te analyseren. Of tussen gebudgetteerde en
gerealiseerde marketingkosten. Vroeger werden zulke gegevens intuïtief
beoordeeld. Maar als je met reeksen exacte cijfers werkt en daar bepaalde
regressietechnnieken op loslaat, zie je soms correlaties die je op het eerste
gezicht niet zag. Als je vervolgens ook nog meerdere soorten van analyses met
elkaar in verband brengt, kan dat relevante inzichten opleveren over de gang
van zaken in een onderneming.”
Slide 14
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Relatie met statistical auditing
Burgstahler & Dichev (JAE 1998)
Durtschi & Easton (JAE 2010)
Scaling & sample selection induce an intuitively acceptable effect!
Slide 15
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing
Tot slot
Meer lezen?
Dan Ariely
Robin Litjens
Slide 16
Predictably irrational & The upside of irrationality
Cijferanalyses: Effectief of voorspelbaar irrationeel?
In: Accountancynieuws – November 2010
25 mei 2011- Symposium Statistical Auditing