realizm

• • • • • Realizm klasyczny ( Tukidydes , Machiavelli , Hobbes ) Morgenthau i realizm neoklasyczny Schelling i realizm strategiczny Waltz i neorealizm

• Tukidydes • • • SM to nieunikniona rywalizacja i konflikty między starożytnymi państwami-miastami Grecji.

Zwierzęta polityczne są wielce nierówne pod względem swej siły, możliwości zdominowania innych i obrony własnej Autor słynnego studium wojny peloponeskiej

Tukidydes o silnych i słabych

• • Sprawiedliwość w stosunkach ludzkich jest tylko wtedy momentem rozstrzygającym, gdy po obu stronach równe siły mogą ją zabezpieczyć; jeśli zaś idzie o zakres możliwości, to silniejsi osiągają swe cele, a słabsi ustępują (…). Najlepiej może postępują ci, którzy równym sobie nie ustępują, dla silniejszych zachowują szacunek, wobec słabszych mają umiar. Zastanówcie się nad tym po naszym odejściu i pamiętajcie, że podejmujecie decyzję w sprawie ojczyzny, którą macie tylko jedną i której los zależeć będzie od tej jednej decyzji: dobrej lub złej…

• Tukidydes postrzegał SM jako anarchię niezależnych państw, które tak naprawdę nie mają innego wyboru, jak tylko stosować się do reguł i praktyk polityki siły, w której bezpieczeństwo i przetrwanie państwa są podstawowymi wartościami, wojna zaś jest ostatecznym rozjemca.

• • • Siła (lew) i przebiegłość (lis) to 2 główne narzędzia polityki zagranicznej.

Mężowie stanu muszą być zarazem lisami i lwami.

Jest to theory of survival (teoria przetrwania) • Machiavelli

• Hobbes • • Dylemat bezpieczeństwa: Osiągnięciu bezpieczeństwa osobistego i bezpieczeństwa wewnątrzpaństwowego dzięki powołaniu do życia państwa nieodłącznie towarzyszy stan zagrożenia bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego, wynikający z anarchiczności systemu państw.

Hobbes o stanie natury

• • W takim stanie nie ma miejsca na pracowitość, albowiem niepewny jest owoc pracy i , co za tym idzie, nie masz miejsca na obrabianie ziemi ani na żeglowanie, nie ma bowiem żadnego pożytku z dóbr, które mogą być przewiezione morzem; nie ma wygodnego budownictwa (…) ani sztuki, ani umiejętności, ani sztuki słowa, ani społeczności. I życie człowieka jest samotne, biedne, bez słońca, zwierzęce i krótkie

Podstawowe wartości wg trzech klasyków realizmu

Tukidydes

Przeznaczenie polityczne Konieczność i bezpieczeństwo Przetrwanie polityczne bezpieczeństwo

Machiavelli

Zręczność polityczna Sposobność i bezpieczeństwo Przetrwanie polityczne Cnota obywatelska

Hobbes

Wola polityczna Dylemat bezpieczeństwa Przetrwanie polityczne Pokój i szczęście

Wspólne poglądy przedstawicieli realizmu klasycznego

• • • Położenie człowieka cechuje brak bezpieczeństwa i konflikt ( tym problemem trzeba się zająć i go rozwiązać ) Istnieje pewna wiedza czy też mądrość polityczna, pozwalająca zmierzyć się z problemem bezpieczeństwa Stan braku bezpieczeństwa i konfliktu jest cechą ludzkiego życia

Morgenthau i realizm neoklasyczny

• • • • Ludzie są z natury zwierzęciami politycznymi. Dążą do władzy i chcą się cieszyć owocami jej posiadania.

Bezpieczeństwo nie jest możliwe poza państwem.

Rdzeniem koncepcji jest polityka siły Inna jest moralność w sferze prywatnej, a inna w sferze publicznej

• „polityka jest walką o władzę nad ludźmi i bez względu na jej ostateczny cel władza jest jej celem bezpośrednim, sposoby zaś jej zdobywania, utrzymywania i demonstrowania decydują o technice działań politycznych” • (Morgenthau)

Morgenthau o moralności politycznej:

• • Realizm opiera się na założeniu, że uniwersalnych zasad moralnych w ich abstrakcyjnym, uniwersalnym brzmieniu nie można stosować do działań państw, ale należy je przefiltrować przez konkretne okoliczności czasu i miejsca.

Jednostka może sobie powiedzieć: Fiat iustitia, pareat mundus (niech zginie świat, byleby sprawiedliwości stało się zadość), państwo jednak nie ma prawa tak mówić w imieniu tych, którzy znajdują się pod jego opieką”

Sztuka rządzenia według neoklasycznej koncepcji realistycznej Morgenthaua

Natura ludzka (Podstawowe cechy)

Animus dominandi Interes własny

Sytuacja polityczna (Środki i kontekst)

Polityka siły Władza polityczna Uwarunkowania polityczne Umiejętności polityczne

Polityka (Cele i wartości)

Etyka polityczna (rozwaga itp.) Potrzeby ludzkie (bezpieczeństwo itp.) Interes narodowy Równowaga sił

• • • • • •

6 zasad politycznego realizmu Morgenthaua:

Polityka wyrasta ze stałej i niezmiennej natury ludzkiej, która jest zasadniczo egocentryczna, skupiona na samej sobie i egocentryczna Polityka stanowi „autonomiczną sferę działania”, nie można jej sprowadzać do ekonomii. Przywódcy państw powinni postępować zgodnie z wymogami mądrości politycznej Dbanie o własny interes jest podstawową cechą natury ludzkiej Etyka stosunków międzynarodowych jest etyką polityczną czy też sytuacyjną, zupełnie odmienną od moralności indywidualnej Realiści nie zgadzają się z koncepcją, wg której pewne państwa mogą narzucać swoje ideologie innym narodom Sztuka rządzenia to działalność trzeźwa, nieinspirująca, wymagająca głębokiej świadomości ludzkich ograniczeń i niedoskonałości.

Schelling i realizm strategiczny

• • • Analizował proces podejmowania decyzji w polityce zagranicznej Używał pojęcia „groźba” Działalność w sferze polityki zagranicznej ma charakter instrumentalny, jest wolna od wyborów moralnych

Schelling o dyplomacji

• • • • Dyplomacja jest targowaniem się; zmierza ona do wyników, które choć nie są idealne dla żadnej ze stron, są dla obydwu lepsze niż inne opcje. (…) Można się targować w sposób uprzejmy bądź grubiański, odwoływać się zarówno do gróźb, jak i propozycji, można akceptować status quo albo ignorować wszelkie prawa i przywileje, można wychodzić z założenia braku zaufania, niekoniecznie zaś zaufania. Ale (…) w grę musi wchodzić jakiś wspólny interes, choćby tylko uniknięcie wzajemnego zniszczenia, oraz świadomość potrzeby skłonienia drugiej strony do opowiedzenia się za rozwiązaniem, które jest dla nas do przyjęcia.

Kraj dysponujący dostateczną siła militarną może nie potrzebować się targować.

•

Prezydent Nixon o interesie narodowym USA (1970)

Nasz pierwszy i najważniejszy cel polega na tym, aby w dłuższej perspektywie mądra polityka zagraniczna służyła naszym interesom. Im bardziej polityka będzie się wspierać na realistycznej ocenie naszych i nie tylko naszych interesów, tym skuteczniejsza będzie nasza rola na świecie. Nie podejmujemy działań w świecie dlatego, że mamy takie a nie inne zobowiązania; mamy zobowiązania, ponieważ działamy w świecie. Nasze interesy muszą określać kształt naszych zobowiązań, a nie odwrotnie.

Realistyczna dyplomacja- realizm instrumentalny i realizm strategiczny

Typ środki Cele wartości

Renesansowa dyplomacja Machiavellego

Realizm instrumentalny Siła i przebiegłość Oportunizm i szczęście Bezpieczeństwo i przetrwanie Cnota obywatelska

Nuklearna dyplomacja Schellinga

Realizm strategiczny Inteligencja, stalowe nerwy, podejmowanie ryzyka Logika i sztuka wymuszania Bezpieczeństwo i przetrwanie (neutralny pod względem wartości, nienormatywny)

• Realizm strategiczny i neorealizm • Związane z zimną wojną

Kenneth Waltz i neorealizm

• • Zaproponował naukowe wyjaśnienie międzynarodowego systemu politycznego. Nie opisywał natury ludzkiej i pomijał etykę rządzenia.

• Przedmiot badań:

struktura systemu

(structure of the system)

Pojęcia w koncepcji Waltza:

• • • • • Distribution of power – rozmieszczenie siły w centrum zainteresowań badawczych Anarchy – podstawowa cecha SM Capabilities – państwa różnią się pod względem swoich mocno zróżnicowanych zdolności Great-power war – wojna między mocarstwami jako źródło zmiany w systemie Power politics – polityka siły jako cecha anarchicznego systemu państw

Neorealistyczna teoria Waltza: struktura i rezultaty

Struktura międzynarodowa

Państwa-elementy i stosunki między nimi

Rezultaty międzynarodowe

(rezultaty współzawodnictwa państw) Anarchia międzynarodowa Państwa jako „podobne elementy” Nierówne zdolności państw Stosunki między mocarstwami Równowaga sił Międzynarodowa cykliczność i powtarzalność Międzynarodowy konflikt, wojna Zmiana międzynarodowa

Waltz o znaczeniu struktury

• • • Interes władcy, a później państwa, jest sprężyną działania; konieczności polityczne rodzą się z nieregulowanego współzawodnictwa państw; dzięki kalkulacji opartej na tych koniecznościach można odkryć politykę, która będzie najlepiej służyła interesom państwa; sukces jest ostatecznym sprawdzianem polityki; definiuje się go jako zachowanie i wzmocnienie państwa (…) ograniczenia strukturalne tłumaczą, dlaczego metody te są stale stosowane pomimo różnic istniejących miedzy osobami i państwami, które się do nich odwołują

• • • Realiści są pesymistami co do możliwości postępu ludzkości i współpracy ponad granicami państw narodowych. Jakie podają przyczyny tego pesymizmu?

Dlaczego realiści kładą tak wielki nacisk na bezpieczeństwo?

Jakie są różnice między neoklasycznym realizmem Hansa Morgenthaua a neorealizmem Kennetha Waltza?