Transcript indir

ÇİFTÇİLERİN ÖRGÜTLENMELERİ ve
TARIMSAL ÜRETİME KATKILARI
Dr. İhsan CANAN
TÜMSİAD Mersin Şubesi
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
SUNU İÇERİĞİ
• Örgütlenme,
• Tarımda Örgütlenme,
• Tarımsal Kalkınmada Üretici Örgütlerinin Önemi
• Türkiye’de Tarımsal Örgütlenme,
• Türkiye’de Örgütlenme Modeli: TARİŞ Üzüm
•Türkiye’de Örgütlenme Modeli: PANKOBİRLİK
•Türkiye’de Örgütlenme Modeli: KONYA ŞEKER
ÖRGÜTLENME
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
ÖRGÜTLENME
• İşbirliği, disiplin ve sorunları birlikte göğüsleme amacıyla oluşturulan
kurumsal bir sistemdir
• Birlikte hareket etme, işbirliği yapma ve kurumsallaşma olarak
tanımlanabilir
• Bir ülkede, toplumda örgütlenmenin yaygın ve güçlü olması
gelişmişliğin bir göstergesidir
• Kamu örgütlenmesi ve sivil örgütlenme
• Günümüzde kamu örgütlenmesinin ağırlığı azalmakta, sivil
örgütlenme daha etkin hale gelmektedir
• Dünyada tarımsal faaliyetlerde yaygın bir örgütlü yapı mevcuttur
• Sivil örgütlenme ana hatlarıyla mesleki örgütler ve ekonomik amaçlı
örgütler şeklindedir.
TARIMDA ÖRGÜTLENME
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARIMDA ÖRGÜTLENME
Tarım, zenginlik üreten bir sektör olarak ülkelerin sanayileşmesinde
büyük rol oynamıştır. Tarım sektörünün oynadığı bu roldeki en büyük pay
ise üretici örgütlerinindir.Tarımsal örgütlenmede hedefler:
• Üretim ve verimlilik arttırarak ülkemizin gıda güvenliğini sağlamak,
• Çiftçilerin gelirlerini ve refah seviyelerini yükseltmek,
• Tarım ürünlerinde iç ve dış piyasada rekabet imkanı yaratmak,
• Piyasaları istikrara kavuşturmak,
• Sürdürülebilir bir tarım sektörü sağlamak,
• Gıda emniyeti ve kalitesini sağlamak,
• Doğal çevrenin bozulmasını önlemek.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARIMSAL ÖRGÜTLER;
• AR-GE faaliyetlerinde bulunan,
• Çiftçilere hem teknik hem de pazarlama açısından yön
gösteren,
• Üyelerinin menfaatleri doğrultusunda lobi faaliyetleri yapan,
• Üyelere yönelik “Yayım Hizmeti", laboratuar gibi verim
artırıcı ve kaliteli mal üretmeyi destekleyen tamamlayıcı
unsurları yerine getirmeyi amaçlar.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARIMSAL ÖRGÜTLENME
Mesleki Örgütler
Ziraat Odaları,
Çiftçi Dernekleri,
Diğer Çiftçi Organizasyonları
Ekonomik Amaçlı Örgütler
Kooperatifler,
Üretici Birlikleri
TARIMSAL KALKINMADA
ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNİN ÖNEMİ
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
ÖRGÜTLENME VE KALKINMA (I)
• Tarım sektörünün oynadığı rolde en büyük pay üreticilerindir. Üretimden
pazarlamaya kadar üreticileri örgütlü hareket edebilen ülkelerde hem
üreticiler kendilerine önemli faydalar sağlamışlar, hem de tarım-sanayi
bütünleşmesini hızlandırmışlardır.
• Her ülkede üretici örgütlenmesi farklılıklara arz etmekte ve değişik
yasalar bulunmaktadır. Ancak tüm ülkelerde Üretici Örgütlerinin ortak
amacı; üyelerini eğitim ve yayım yolu ile bilinçlendirmek, pazara göre
üretim yapılmasını sağlamak, tarım politikalarının belirlenmesinde ve
üreticilerin çıkarlarını korumada etkin rol almak şeklinde özetlenebilir.
• Her ne ad altında olursa olsun üretici örgütlerinin özünde birlikte çalışma,
yardımlaşma ve paylaşma ilkeleri vardır. Gönüllülük esas olmakla birlikte
üyelerin ya da ortakların birbirlerine ekonomik bağımlılığı söz konusudur.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
ÖRGÜTLENME VE KALKINMA (II)
• Dünyada her alanda olduğu gibi, kırsal alanda ve tarımsal faaliyetlerde
de yaygın bir örgütlü yapı söz konusudur. Tarım alanında da kamu
örgütlenmesi ve sivil örgütlenme ayrımı yapılabilir. Sivil örgütlenme ana
hatlarıyla mesleki örgütler ve ekonomik amaçlı örgütler şeklindedir.
• Tarımsal Örgütlenme önemlidir çünkü tarım sektörlerinin istihdam sayısı
fazla fakat gayri safi milli hasılayla katkı düşüktür. Dolayısıyla kooperatifler
ulusal ve uluslararası pazarda rekabet koşullarından tutun da siyasi
anlamda hükümetlerin tarım, hayvancılık ve orman sektöründeki alacakları
politik kararlardaki etkinliklerine kadar kooperatifler çok önemli işler ifa
etmektedirler.
TÜRKİYE’DE TARIMSAL
ÖRGÜTLENME
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
BİRİM KOOPERATİFLER
BİRİM KOOPERATİFLER
TÜRÜ
TARIMSAL KALKINMA
SULAMA
SAYISI
8.315
2.500
ORTAK SAYISI
870.893
298.761
SU ÜRÜNLERİ
574
30.893
PANCAR EKİCİLERİ
31
1.641.426
ARA TOPLAM
11.420
2.841.973
Tarım Kredi
1.679
1.080.821
ARA TOPLAM
13.099
3.922.794
Tarım Satış(*)
332
670.493
GENEL TOPLAM
13.431
4.593.287
Kaynak: www.tarimreformu.gov.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
ÜRETİCİ BİRLİKLERİ
BİRLİK
SAYISI
ÜYE SAYISI
HAYVANSAL ÜRETİM
471
194.344
MEYVE
147
11.164
SEBZE VE SÜS BİTKİ.
63
6.310
TARLA BİTKİLERİ
69
6.267
SU ÜRÜNLERİ
31
1.148
ORGANİK ÜRÜNLER
TOPLAM
20
801
2.213
221.446
ÜRÜN /ÜRÜN
GRUPLARI
ÜRETİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ
ÜRÜN /ÜRÜN GRUPLARI
ÜYE BİRLİK SAYISI ÜYE SAYISI
SÜT
159
87.371
KIRMIZI ET
64
11.222
YUMURTA
12
376
BAL
59
2.219
MEYVE
31
2.566
SEBZE VE SÜS BİTK.
8
1.503
TARLA BİTKİLERİ
10
406
YAĞLI TOHUMLU BİTK.
9
240
SU ÜRÜNLERİ
YETİŞTİRİCİLERİ
12
490
DENİZ ÜRÜNLERİ AVCILARI
8
166
TOPLAM
372
106.559
Kaynak: www.tarimreformu.gov.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
ISLAH AMAÇLI YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİ
TÜRÜ
DAMIZLIK SIĞIR
BİRLİK S. ÜYE SAYISI
81
123.248
DAM. KOYUN-KEÇİ
80
191.675
ARI
79
52.275
DAMIZLIK MANDA
19
2.115
DAMIZLIK TAVUK
6
877
265
370.190
TOPLAM
ODA SAYISI ÜYE SAYISI
ZİRAAT ODALARI
747
5.527.480
SULAMA BİRLİKLERİ
368
611.000
ÇİFTÇİ DERNEKLERİ
525
227.500
TARIMSAL VAKIFLAR
14
2.500
Kaynak: www.tarimreformu.gov.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013
ISLAH A. YETİŞTİRİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ
TÜRÜ
DAMIZLIK SIĞIR
DAMIZLIK MANDA
DAM. KOYUN-KEÇİ
ARI
TOPLAM
TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI
BİRLİĞİ
ÜYE B. S.
81
ÜYE SAYISI
123.248
13
80
79
1.550
191.846
52.315
253
368.959
ÜYE ODA S.
ÜYE SAYISI
747
5.527.480
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARIMSAL ÖRGÜTLENMEDE KOOPERATİFÇİLİK
• Uluslar arası Kooperatif Alyansı (ICA) 1951’den beri
kooperatiflerin toplumsal ve ekonomik katkılarını ortaya
koymak amacıyla birçok ülkeden bilgi toplamakta ve
değerlendirmektedir.
• Bir ülkede kooperatiflerin yeri ve önemini belirlemenin iki
yolu vardır. Bunlardan ilki Demografik (nüfusla ilgili) Katılım
Oranı, diğeri ise Ekonomik Katılım Oranıdır.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
Demografik Katılım Oranı (DKO); ülkedeki kooperatiflerin toplam ortak
sayılarının, ortalama aile sayısı olan 4 ya da 5 ile çarpılarak toplam
nüfusa oranlanması seklinde hesap edilir. Bu oranın % ifadesi ülkede
kooperatifçiliğin yeri ve önemi hakkında fikir verir.
• DKO > %30 ise, kooperatifçilik açısından yüksek düzeyde gelişmiş ülkeler,
• DKO %20 - %30 arasında ise kooperatifçilik açısından gelişmiş ülkeler,
• DKO %10 - %20 arasında ise kooperatifçiliğin orta düzeyde geliştiği ülkeler,
• DKO %10’nun altında ise kooperatifçiliğin az geliştiği ülkeler,
Ekonomik Katılım Oranı (DKO) – Katma Değer Yöntemi; ülkede
kooperatifler aracılığı ile elde edilen toplam katma değerin, ülkenin
toplam Milli Gelirine oranlanması ile bulunur. Bu yöntemde de
kooperatiflerin ülke ekonomisindeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılır.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
KOOPERATİFÇİLİĞİN TEMEL İLKELERİ
• Gönüllü ve açık üyelik,
• Üyeler tarafından gerçekleştirilen demokratik denetim,
• Üyelerin ekonomik katılımı,
• Özerklik ve bağımsızlık,
• Eğitim, öğrenim ve bilgilendirme,
• Kooperatifler arasında işbirliği,
• Topluma karşı sorumluluk.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
KOOPERATİFLER
Tarımsal Kooperatifler
Tarım Dışı Kooperatifler
Yapı
Kooperatifleri
Tüketim
Kooperatifleri
Esnaf
Kooperatifleri
Diğer (Sigorta,
turizm vb.)
İşleme ve Pazarlama Kooperatifleri
- Tarım satış kooperatifleri
- Köy kalkınma kooperatifleri
- Su ürünleri kooperatifleri
- Çiçekçilik kooperatifleri
- Hayvan ve hayvansal üretim kooperatifleri
Kredi Kooperatifleri
- Tarım Kredi Kooperatifleri
Hizmet Kooperatifleri
- Toprak ve tarım reformu kooperatifleri
- Tarımsal sigorta kooperatifleri
- Toprak su kooperatifleri
Alım (Tedarik) Kooperatifleri
- Pancar ekicileri istihsal (üretim) kooperatifleri
- Çay ekicileri ishitsal (üretim) kooperatifleri
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN PAZAR PAYLARI
Tarım Satış Kooperatifleri
Pamuk Kuru Üzüm
%14-22
%20-30
Ayçiçeği
%31
Zeytinyağı
%12-20
Zeytin
%10-20
Soya
%40
Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
Sütçülük
%2.9
Zeytinyağ
%6.8
Hayvan yemi
%9.5
İncir
%28
Fındık
%36
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TÜRKİYE’DE EN BÜYÜK 500 FİRMA İÇİNDE TSK’lar
BİRLİKLER
2005
2006
2007
2008
2009
TRAKYABİRLİK
126
118
109
101
65
TARİŞ-PAMUK
111
141
132
301
459
MARMARABİRLİK
475
364
353
401
345
…
439
427
…
…
TARİŞ-ÜZÜM
Kaynak http://arsiv.sabah.com.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARIMSAL ÖRGÜTLENMEDE BİRLİKLER (I)
• Köylere Hizmet Götürme Birlikleri
Bu birliklerin yönetimi tamamen mülki idare amirlerinin
kontrolünde olduğundan özerk ve bağımsız değildirler.
Yönetim kurulu görevini yapan Birlik Encümeni tip tüzüğe göre 7
kişiden oluşmakta ve bunların üçü (başkan, genel sekreter ve sayman)
daimi üye olup, geri kalan 4 üye meclis tarafından 1 yıl süre ile
seçilmektedir.
• Sulama Birlikleri
Kamu kurulusu niteliğindeki bu birliklerin yönetimi tamamen
devletin kontrolündedir. Sulama birlikleri de hizmet birlikleri gibi İçisleri
Bakanlığının tip tüzüğüne göre beldelerde kurulmaktadır. Bir beldede
sulama birliğinin kurulması için sulama tesisinin birden çok beldeye
hizmet vermesi gerekmektedir.
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARIMSAL ÖRGÜTLENMEDE BİRLİKLER (II)
•Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği
Gerek yurt dışından ithal edilen, gerek yurt içinde yetiştirilen ve gerekse yerli ırk
hayvanların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, bunların soy
kütüğü, ön soy kütüğü kayıtlarının tutulması ve bu kayıtlara esas teşkil edecek verim
kontrollerinin yapılması, hayvanlarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta
işlemlerinin yapılması, üyelerin eğitimlerinin sağlanması, üyeler arasında yarışmalar
düzenlenmesi, üye ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile her türlü üretimin yurt içi ve yurt dışında
pazarlanması, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, kiralanması
çalışmalarının yapılması amacıyla kurulacak birliklerin kuruluş ve hizmetleri ile ilgili esas ve
usuller belirlenmektedir.
• Tarımsal Amaçlı Üretici Birlikleri,
Üretici birlikleri bitkisel üretimle ilgili ürünler ve ürün grupları, hayvansal üretimle
ilgili ürünler ve ürün grupları, su ürünleri üretimi ve organik ürün yetiştiriciliği alanlarında
kurulabilmektedir. Kurulacak üretici birliği ürün ve ürün grubu için belirlenen asgari üretim
kapasitesine sahip gerçek ve tüzel kişiliği haiz on altı tarımsal üreticinin imzaladıkları tüzük ve
kuruluş belgeleri ile Tarım ve Köy İsleri Bakanlığı’na müracaatları sonucunda tüzel kişilik
kazanır. Aynı ürün veya ürün grubu için ilçe düzeyinde en fazla bir birlik kurulabilir.
TÜRKİYE’DE ÖRGÜTLENME
MODELİ: TARİŞ ÜZÜM
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
TARİŞ Üzüm Tarım Satış
Kooperatifleri Birliği
(15.000 Üye)
Yönetim
Kurulu
TARİŞ İncir Tarım
Satış Kooperatifleri
Birliği
İnsan
Kaynakları
Ar-Ge Birimi
Verimlilik Birimi
TARİŞ Pamuk ve Yağlı
Tohumlar Tarım Satış
Kooperatifleri Birliği
Bitki Yetiştirme
/Koruma Birimi
Kooperatifler
(14 Adet)
Tohum
Sertifikasyon Birimi
İşletmeler
SirkePekmez
İşletmesi
Entegre
Üzüm
İşletmesi
Kalite Kontrol Birimi
25
TÜRKİYE’DE ÖRGÜTLENME
MODELİ: PANKOBİRLİK
26
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
PANKOBİRLİK KOOPERATİFLERİ
27
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
28
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
ŞEKER FABRİKALARI
İŞTİRAKLERİ
• Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş.
• Beta Ziraat ve Ticaret A.Ş.
• Amasya Şeker Fabrikası A.Ş.
• Pancar Motor Tic. ve San. A.Ş.
• Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş.
• PANEK A.Ş.
• Konya Şeker Fabrikası A.Ş.
• Kömür İşletmeleri A.Ş
• Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş.
29
TÜRKİYE’DE ÖRGÜTLENME
MODELİ: KONYA ŞEKER
30
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
KONYA ŞEKER SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
• Çumra Şeker Entegre Tesisleri
• Şeker Fabrikası
• Sıvı Şeker Üretim Tesisi
• Sert Şeker Üretim Tesisleri
• Çikolata Üretim Tesisleri
• Şekerli Mamul Üretim Tesisleri
• Biyoetanol Üretim Tesisleri
• Yem Fabrikası
• Arı Yemi Üretim Tesisi
• Buharlı Küspe Kurutma Tesisi
• Fidan Üretim Merkezi
• Seralar
• Çikolata, Bisküvi, Gofret, Kek Üretim Tesisi
• Seydibey Tarım Ürünleri İşleme Entegre Tesisleri
• Şeker-Süt Çiftliği Damızlık ve Süt Yetiştiriciliği
• Taşağıl Besi Çiftliği
•Çumpaş Dana Kreşi / Danabank
• Seydibey Tarım Ürünleri İşleme Entegre Tesisi / Dondurulmuş Kaplamalı Parmak Patates Hattı
• Pvc - Koruge - Çuval - İplik Fabrikaları
• Altınekin Ham Yağ Fabrikası
• Rehabilitasyon Yatırımı
31
TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ
KONYA ŞEKER SANAYİ VE TİCARET A.Ş. (IV)
• Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin; bankacılık, gübre, tohum, motor sanayi,
gıda gibi birçok farklı sektörlerde faaliyet gösteren 20 şirkette ortaklık payı
bulunmaktadır.
32
TEŞEKKÜRLER
TÜMSİAD Mersin
www.gsb.gov.tr