Niezwykłe zespoły w psychiatrii
Download
Report
Transcript Niezwykłe zespoły w psychiatrii
Maria Brejnak-Garmol
SKN przy Katedrze i Klinice Psychiatrycznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Po raz pierwszy opisany przez Capgrasa i Reboula-
Lachoux w 1923 roku
Polega na urojeniowym przekonaniu, że bliska osoba
została podstawiona przez sobowtóra lub oszusta
4 zespoły określane wspólnie jako zespoły urojeniowej
błędnej identyfikacji osób (Christodoulu, 1991):
1.
2.
3.
4.
Urojeniowe zaprzeczenie tożsamości znanej osoby;
Zespół Fregolego – urojeniowa identyfikacja bliskiej
osoby w osobie obcej;
Zespół przemiany – urojeniowe przekonanie, że osoby ze
środowiska pacjenta wcielają się wzajemnie w siebie (~ z.
Fregolego);
Zespół własnego sobowtóra - urojeniowe przekonanie, że
osoba obca została fizycznie przemieniona w pacjenta.
Zwykle błędnie rozpoznawana jest stale jedna, bliska
pacjentowi osoba (małżonek, bliski krewny), ale może
to również być ktoś inny (np. członek personelu
medycznego)
Podobny obraz zaburzenia występuje w tzw.
paramnezji podwajającej (podwojenie miejsca)
Zespół bardzo rzadko występuje w czystej izolowanej
postaci, zazwyczaj jest elementem zaburzeń o charakterze
psychotycznym (w 70% przypadków), zdarza się również
w zaburzeniach afektywnych
NIE jest objawem zaburzeń urojeniowych
Pojawia się ponadto w: zaburzeniach organicznych (urazy,
infekcje, zapalenia OUN; zaburzenia hormonalne,
padaczka, AIDS, zatrucia substancjami psychoaktywnymi
lub zespoły abstynencyjne), czasem poprzedza wystąpienie
objawów otępienia (towarzyszą mu wtedy zwykle
zaburzenia świadomości i deficyty poznawcze)
Teorie wyjaśniające: psychodynamiczna (konflikt
miłość-nienawiść) i neuropsychologiczna
(prozopagnozja i dysfunkcja prawej półkuli)
Postępowanie – leczenie podstawowego zaburzenia
(częściej jest to objaw, a nie izolowany zespół)
Zagrożenia – możliwe zachowania agresywne w
stosunku do osoby „podstawionej”
Opisany przez de Clerambault’a w 1992 roku
Znany również jako psychose passionelle, erotomania,
urojenia zakochania lub urojenia namiętności
Występuje zwykle u kobiet i polega na urojeniowym
przekonaniu, że inna osoba (najczęściej o wyższej
pozycji społecznej lub ekonomicznej) jest zakochana
w pacjentce
Najczęstsze przekonania pacjenta:
Bez pacjenta obiekt nie może być szczęśliwy lub traci
poczucie własnej wartości
Obiekt jest stanu wolnego, a jeśli jest w związku
małżeńskim, to ten jest nieważny
Obiekt próbuje nawiązać kontakt, stale nadzoruje pacjenta
oraz ochrania go stosując różne nadzwyczajne środki
„Związek” cieszy się powszechną sympatią i poparciem ze
strony otoczenia
Gdy obiekt przejawia paradoksalne lub sprzeczne postawy
wobec pacjenta, ten interpretuje to jako sekretne
potwierdzenie miłości lub „test” na siłę ich uczuć
Może występować jako pierwotne zaburzenie
urojeniowe, a także jako objaw schizofrenii lub
zaburzeń afektywnych
Kryteria diagnostyczne pierwotnego zespołu to:
nagły początek
przekonanie, że pierwszy zakochuje się obiekt i to on
robi pierwszy krok
utrzymywanie się stale tego samego obiektu miłości
przewlekły przebieg
brak omamów i deficytów poznawczych
Może również - choć jest to rzadkość - występować u
mężczyzn, zazwyczaj towarzyszy wtedy innym
zaburzeniom (Menzies i wsp., 1995)
Bardzo często obiektem staje się osoba należąca do
personelu medycznego (Mullen i Pathe, 1994)
Postępowanie:
leki antypsychotyczne w dawkach niskich do
umiarkowanych z jednoczesną psychoterapią (Mullen i
Pathe, 1994)
konieczne może się okazać leczenie szpitalne
w przypadku zespołu wtórnego, wybór leczenia zależy
od zaburzenia pierwotnego
Zagrożenia: agresja - szczególnie w zespole wtórnym
oraz u mężczyzn, którzy mają więcej niż jeden obiekt i
w przeszłości występowały u nich zachowania
antyspołeczne; zjawisko „podchodzenia”
Charakteryzuje się urojeniami niewierności partnera
seksualnego
Występuje u obu płci, jednak znacznie częściej u
mężczyzn, pojawia się zwykle w czwartej dekadzie
życia
Zazdrość może też przybrać formę idei
nadwartościowej lub występować jako element stanów
depresyjnych oraz lękowych
Charakteryzuje go:
nagły początek
narastająca podejrzliwość w wywiadzie
szukanie oznak zdrady (przeszukiwanie,
obserwowanie, szpiegowanie, przesłuchiwanie)
może pojawić się zwiększona aktywność seksualna,
domaganie się częstszych kontaktów seksualnych
Może występować jako:
izolowane zaburzenie urojeniowe
jeden z objawów schizofrenii lub innych zaburzeń
psychotycznych
objaw choroby afektywnej (najczęściej depresji)
objaw współistniejący z uzależnieniem od alkoholu (620%), wg Soyki (1991) zależność ta dotyczy tylko
mężczyzn
objaw niektórych schorzeń organicznych, szczególnie
infekcji, zaburzeń hormonalnych i otępienia
Teoria psychodynamiczna: projekcja uczuć niewierności i
ukryte skłonności homoseksulane
Urojeniowej zazdrości często towarzyszą dysfunkcje
seksualne (szczególnie zaburzenia erekcji), jednak trudno
rozstrzygnąć czy mają one charakter pierwotny czy wtórny
Poczucie nieprzystosowania do partnera jest problemem
dominującym (i zwiększa się, gdy partner staje się bardziej
atrakcyjny seksualnie)
Wśród krewnych pacjentów z objawami urojeniowej
zazdrości często występują inne zaburzenia psychiczne,
przede wszystkim depresja (Enoch i Trethovan, 1991)
Wśród krewnych pacjentów z objawami urojeniowej
zazdrości często występują inne zaburzenia
psychiczne, przede wszystkim depresja (Enoch i
Trethovan, 1991)
Pokrewnym zespół to tzw. retrospektywna
ruminacyjna zazdrość – nadmierne zaabsorbowanie
przeszłością seksualną partnera, bez urojeń
niewierności
Postępowanie – leki antypsychotyczne, psychoterapia
Zagrożenia:
wysokie ryzyk0 agresji, częsta przyczyna
maltretowania, a nawet zabójstwa (Mullen 1990)
wysoki wskaźnik nawrotów
Po raz pierwszy użyli tego terminu Laségue i Felreta w 1987
roku
Inaczej obłęd udzielony, obłęd zaraźliwy, obłęd zakaźny,
psychoza skojarzona lub psychoza indukowana
Obejmuje różne zespoły, które charakteryzują się tym, że
objawy psychiczne (szczególnie urojenia paranoiczne)
przenoszone są z jednej osoby na inne; w rzadkich
przypadkach zaburzenie może obejmować całą rodzinę
(folie à famille), najczęściej jednak jest to folie imposèe
(osoba z objawami psychozy narzuca swoje urojeniowe
przekonania innym)
Kryteria diagnostyczne:
istotne ogólne podobieństwo objawów i specyficzna
treść psychozy partnera
jednoznaczne dowody wskazujące, że partnerzy
akceptują, popierają i podzielają wzajemnie swoje
urojenia
potwierdzenie niezwykle bliskiego związku między
partnerami, trwającego przez dłuższy czas (w 90%
przypadków są to relacje rodzinne, najczęściej typu
siostra-siostra)
Teoria wyjaśniająca:
identyfikacja jako mechanizm psychologiczny u osoby
podatnej na sugestię i podporządkowanej
bierze się też pod uwagę czynniki genetyczne
(zaburzenie nie występuje w relacji mąż-żona)
U osoby z pierwotną psychozą rozpoznaje się
najczęściej schizofrenię, zaburzenia urojeniowe lub
afektywne; u osoby z urojeniami indukowanymi
również możliwa jest diagnoza schizofrenii lub innych
zaburzeń psychicznych
Postępowanie:
oddzielenie dwóch osób, u których występują urojenia
(u 40% osób z indukowanymi przekonaniami po
separacji objawy ustępują)
osoby, u których separacja nie dała efektu wymagają
leczenia przeciwpsychotycznego, podobnie jak osoby z
pierwotnymi urojeniami (decyduje rozpoznanie)
pomocna bywa terapia rodzinna, ważne jest społeczne
wsparcie
aby uniknąć nawrotów należy dążyć do rozwiązania
problemu izolacji społecznej
Zespół opisany przez Cotarda w 1880 roku, a nazwany
„zespołem Cotarda” w 1897 roku przez Seglasa
Charakteryzuje się urojeniami nihilistycznymi - od
zanegowania integralności narządów wewnętrznych
własnego ciała, aż do zaprzeczenia egzystencji własnej
lub otoczenia
Najczęściej występuje u osób w wieku średnim
Poza urojeniami negacji występują w nim również
często:
urojenia winy i nieśmiertelności
lęk
obniżony nastrój
tendencje samobójcze
urojenia hipochondryczne
halucynacje słuchowe o treści depresyjnej
Nadal istnieją wątpliwości czy zespół istnieje jako
izolowane zaburzenie
W 89% przypadków zespół współistnieje z objawami
depresji (Berrios i Luque, 1995)
Opisano też zespół Cotarda w schizofrenii oraz w
zaburzeniach organicznych
Postępowanie:
leczenie pierwotnego zaburzenia, w przebiegu którego
zespół występuje
przy objawach psychotycznych wskazane może być
leczenie elektrowstrząsami
• Zagrożenia – wysokie jest ryzyko samobójstwa
Opisany przez Ekboma w 1938 roku u ośmiu pacjentów
przekonanych o obecności małych organizmów w ich
ciele (Dermatozoewahn)
Inaczej urojenie choroby pasożytniczej, urojeniowa
choroba pasożytnicza, obłęd pasożytniczy
Częściej występuje u osób w podeszłym wieku, kobiet
(k:m=2:1)
Pacjenci skarżą się najczęściej na zarażenie owadami,
pająkami, ważkami, pchłami; często jako dowód
przynoszą „pudełka od zapałek” zawierające rzekome
okazy insektów
Powszechne są rytuały mycia i czyszczenia, pacjenci
często przeżywają lęk obawiając się zarażenia innych
osób
Pacjenci rzadko zgłaszają się do psychiatrów, dużo
częściej szukają pomocy u dermatologów
Izolowane urojenia zarażenia pasożytami
rozpoznawane są jako zaburzenia urojeniowe lub
psychoza hipochondryczna z jednym objawem
(Munro, 1980)
Zespól ten pojawić się może też w przebiegu zaburzeń
organicznych, schizofrenii i zaburzeń afektywnych,
najczęściej towarzyszy mu depresja (Morris i Jolley,
1987), niekiedy folie à deux (w 5-15% wg Enoch i
Trthoven, 1991), a także wraz z omamami dotykowymi
u osób używających kokainę („kokainowe robaczki”)
Postępowanie – leki antypsychotyczne, najlepiej
atypowe, w przeszłości często stosowano pimozyd
Po raz pierwszy opisany przez Ashera w 1951 roku
Inaczej zwany zespołem wędrującego po szpitalach,
wędrującym problematycznym pacjentem, zespołem
uzależnienia od szpitala lub zaburzeniem pozorowanym
Pacjent zgłasza się do szpitala z dramatycznymi objawami,
sugerującymi nagły stan wymagający badania oraz
leczenia, z zabiegiem chirurgicznym włącznie (!); pacjent
ma za sobą długą historię zgłoszeń do różnych szpitali z
podobnymi objawami (nie ma jednak z tego wyraźnych
korzyści)
Początkowo Asher opisał 3 podtypy zespołu:
1.
2.
3.
ostry brzuszny
krwotoczny
neurologiczny
Objawy są jednak często bardzo różnorodne, pacjent
może też symulować zaburzenia psychiczne (brak
jasnych kryteriów diagnostycznych tego zespołu; Enoch i
Trethoven, 1991)
Obraz kliniczny może być nie tak dramatyczny, objawy
fizyczne lub nieprawidłowe wyniki laboratoryjne są
jednak zawsze umyślnie produkowane przez pacjenta
Częstszy u mężczyzn
Pacjent często posiada wiedzę o różnych stanach
chorobowych, może wykonywać zawód medyczny lub
pokrewny
Pacjent często notowany jest w rejestrach przestępczych
Objawy występują przede wszystkim w godzinach nocnych
i w weekendy
Opisywano związek zespołu z różnymi dolegliwościami
fizycznymi i zaburzeniami psychicznymi: zaburzenia
odżywiania się, depresja, zaburzenia osobowości typu
borderline, cukrzyca, astma, uszkodzenie mózgu
(Robertson i Hossain, 1997)
Teorie wyjaśniające – nie do końca poznane, Sussman i
wsp. (1987) sugerują istnienie zespołu jako konsekwencji
interakcji między cechami osobowości pacjenta a
stresorami psychospołecznymi
Postępowanie :
utrudnione z powodu braku współpracy pacjenta i jego
niechęci do prowadzenia terapii
ważne jest wczesne rozpoznanie
leczeniem z wyboru jest psychoterapia mająca na celu
poprawę społecznych interakcji pacjenta oraz ograniczenie
nieprawidłowych zachowań (Robertson i Cervilla, 1997),
ale rokowanie jest na ogół niekorzystne
Po raz pierwszy opisany w 1997 roku przez Meadowa
Inaczej przeniesiony zespół Münchhausena, zespół Polle’a
lub zespół Meadowa
Charakteryzuje się powtarzanym umyślnym
wywoływaniem objawów choroby u dziecka, aby uzyskać
pomoc lekarską – działania te szkodzą i zagrażają dziecku
Prawie we wszystkich przypadkach osobą wywołującą
objawy jest biologiczna matka dziecka (Rosenberg 1987)
Objawy choroby zmniejszają się po ograniczeniu
kontaktu matki z dzieckiem (Bools i wsp., 1992)
Zagrożenie dla dziecka może wynikać bezpośrednio z
wywoływanych objawów fizycznych lub stanów
chorobowych, jak i stosowanych procedur
medycznych
U dziecka najczęściej obserwuje się: napady drgawek,
wymioty i biegunki, brak prawidłowego rozwoju i
wzrostu dziecka, astmę, reakcje alergiczne i infekcje
Najczęściej zaburzenie dotyka małych dzieci (powyżej
pierwszego roku życia), śmiertelność szacowana jest
na 9%, jednak część przypadków może być nigdy nie
rozpoznana
Często myląca jest nadmierna troskliwość i
opiekuńczość matki
W 30-35% objawy choroby ponownie pojawiają się po
powrocie dziecka do domu
Postępowanie :
najistotniejsze jest wczesne rozpoznanie (czasami
korzysta się ze stałego nadzoru za pomocą ukrytej
kamery)
Po ustaleniu rozpoznania przede wszystkim należy
ochraniać dziecko i jego rodzeństwo
Leczenie osoby wywołującej objawy to terapia rodzin
lub leczenie psychiatryczne