Transcript PHƯƠNG PHÁP TÌM KIẾM VÀ ĐÁNH GIÁ THÔNG TIN

PHƯƠNG PHÁP TÌM KIẾM
VÀ ĐÁNH GIÁ THÔNG TIN
Trương Đại Lượng
[email protected]
Nội dung chính
 Cách thức tìm kiếm thông tin
 Tìm tin trên OPAC
 Tìm tin trên internet
 Đánh giá thông tin
TÌM KIẾM THÔNG TIN
Tìm tin trên OPAC
Tìm tin trên internet
Phương pháp tìm tin trên OPAC
 Đặc điểm môi trường thông tin trên
OPAC
 Các dạng tìm tin trên internet
 Tìm tin bằng cách nhấn chuột
 Tìm tin tự động
Tìm tin bằng cách nhấn chuột





Theo
Theo
Theo
Theo
Theo
tên tài liệu
chủ đề
tên tác giả
năm xuất bản
số (tạp chí)
Tìm theo tên tài liệu
Danh mục chủ đề
Tìm kiếm tự động
 Xác định từ khóa
 Sử dụng toán tử
 Sử dụng giới hạn (Tìm kiếm nâng cao)
Xác định từ khóa




Danh từ
Chọn khái niệm chính/quan trọng
Đặt từ khóa quan trọng lên trước
Từ đơn hoặc từ ghép (cụm từ)
 lao kháng thuốc, “lao kháng thuốc”
 Từ khóa mở rộng, thu hẹp
 Bệnh lao phổi
 mở rộng – bệnh lao, bệnh phổi
 thu hẹp – lao kháng thuốc, lao kháng đa thuốc
Xác định từ khóa
 Từ đồng nghĩa
 đái tháo đường, tiểu đường
 béo phì, thừa cân
 bird flu, avian flu, avian influenza
 Cách viết khác nhau
 organization – organisation
 anemia - anaemia
 Từ viết tắt
 kiến thức - thái độ - thực hành, KAP
Sử dụng toán tử
AND
+
&
tất cả các từ
 “lao phổi” AND “lao xương”
OR
/
một trong các từ
 “lao phổi” / “lao xương”
NOT
-
!
ngoại trừ từ đứng sau
 “lao phổi” –“lao xương”
Sử dụng giới hạn tìm kiếm







Thời gian (2000-2010…)
Ngôn ngữ (tiếng Việt, tiếng Anh…)
Định dạng tài liệu (.doc, .pdf, .ppt…)
Tên miền (.edu, .gov, .org…)
Tác giả
Tên tài liệu
Chủ đề
BioMed Central
Google
Tổ chức Y tế thế giới
PubMed
Phương pháp tìm tin trên
internet
 Đặc điểm môi trường thông tin trên
internet
 Phương pháp tìm tin trên internet
Đặc điểm của môi trường thông
tin trên Internet
 Internet không phải là một thư viện
 Không có hệ thống xử lý thông tin tiêu
chuẩn
 Không có thống kê cụ thể nào về số
lượng thông tin có trên Internet
 Ai cũng có thể xuất bản thông tin lên
Internet
Đặc điểm của môi trường thông
tin trên Internet (tiếp)
 Không phải mọi thông tin đều miễn
phí
 Các thông tin khó tìm thấy trên
Internet
 Các bài báo chuyên ngành/bài báo khoa
học dạng toàn văn
 Các tài liệu cũ/cổ
 Nội dung thông tin có chất lượng cao
Phương pháp tìm tin trên internet
 Tìm theo thư mục chủ đề
(Directories)
 Tìm kiếm theo từ/ cụm từ khóa
Tìm tin theo danh bạ chủ đề





tintuc.vnn.vn/danhbaweb
www.diachi.net/
asia.dir.yahoo.com
dir.yahoo.com
…
Danh bạ Web của VDC
Chiến lược tìm tin (danh bạ chủ đề)
 Phân tích yêu cầu tin: xác định chủ đề
của câu hỏi
 Tìm chủ đề phù hợp nhất trong danh bạ
để bắt đầu
 Đi sâu dần vào các thư mục con bên
trong chủ đề (các chủ đề con) đến khi
tìm được câu trả lời
 Không tìm được  bắt đầu lại từ một
chủ đề khác
Tìm tin bằng từ/ cụm từ
Một số search engine







www.xalo.vn
www.panvietnam.com
www.hoatieu.com
www.google.com
www.search.live.com
www.ask.com
www.altavista.com
Chiến lược tìm tin (máy tìm tin)
 Phân tích yêu cầu tin
 Thể hiện yêu cầu tin dưới dạng các từ khóa cụ
thể
 Xác định các toán tử Bool cần sử dụng trong
lệnh tìm (biểu thức tìm)
 Xây dựng lệnh tìm và thực hiện tìm
 Quan sát 20 kết quả tìm đầu tiên
 Nếu kết quả không phù hợp  sử dụng các từ
khóa và/hoặc toán tử Bool khác.
Một số quy tắc tìm kiếm cơ
bản trong Google (1):
 Không phân biệt chữ hoa/chữ thường
khi tìm kiếm (not case sensitive).
  Ví dụ: Information library =
iNfORmaTioN LiBraRy
 Tìm chính xác 1 cụm từ ta để cụm từ
đó trong dấu nháy kép (các từ sẽ đứng
gần nhau)
  Ví dụ: “information library science”
Một số quy tắc tìm kiếm cơ
bản trong Google (2):
 Toán tử và (+) là toán tử mặc định
được thêm vào nếu trong câu hỏi tìm
kiếm có nhiều hơn 1 từ.
  Ví dụ: Information library =
Information+library
 Toán tử hoặc (OR – viết hoa)
  Ví dụ: library OR information /
"Vietnam museum” OR
"Laos museum"
Một số quy tắc tìm kiếm cơ
bản trong Google (3):





Toán tử phủ định NOT (-)
 Ví dụ: "information science"-"library science"
Tìm cả các từ khoá đồng nghĩa, nghĩa tương
đương hoặc liên quan:
 Ví dụ: ~vietnamese culture
~food (tìm những thông tin không
chỉ về lương thực (food) mà cả những thông
tin về dinh dưỡng, nấu ăn, ...)
Một số quy tắc tìm kiếm cơ
bản trong Google (4):





Tìm trong một tên miền cụ thể (site:tên
miền)
 Ví dụ: scholarships site:www.stanford.edu
Tìm các định nghĩa, khái niệm (define hoặc
define:thuật ngữ)
 Ví dụ:
define:World Wide Web
Một số quy tắc tìm kiếm cơ
bản trong Google (5):
 Tìm kết quả phép tính
 Ví dụ:

5+3*2 (phép cộng, phép
nhân)

2^16 (phép lũy thừa)

…
Một số quy tắc tìm kiếm cơ
bản trong Google (6):
 10. Tìm theo một kiểu file cụ thể
 Ví dụ:
 “Information literacy”
filetype:doc

…
ĐÁNH GIÁ THÔNG TIN
Đánh giá thông tin
 Tác giả
 Mục đích
 Độ chính xác
 Tính khách quan
 Tính bao quát
 Tính hiện thời
Tác giả
 Ai là tác giả của tác phẩm đó? Tác giả có bằng cấp
chuyên môn trong lĩnh vực đó không?
 Thông tin về tác giả và chi tiết liên hệ có được nêu rõ
không?
 Trang web là của một người, một nhóm người, một tổ
chức, một công ty hay một cơ quan chính phủ?
 Người/Cơ quan xây dựng và/hoặc người chịu trách
nhiệm về nội dung trang web đó có được nêu rõ
không?
 Tên miền của trang web?


.edu, .ac (cơ sở giáo dục); .gov (cơ quan chính phủ); .org (tổ chức
phi chính phủ, tổ chức nghề nghiệp); .com (doanh nghiệp)
.vn (Việt Nam); .uk (Vương quốc Anh); .au (Australia)
Mục đích
 Lý do thiết lập trang web? Để bán sản phẩm hay để
chia sẻ thông tin?
 Dành cho đối tượng nào? Cho chuyên gia trong lĩnh
vực y tế hay chỉ dành cho dân chúng nhằm mục
đích nâng cao sức khỏe?
 Trang web cung cấp nguồn thông tin đa dạng hay
chỉ tập trung vào một chủ đề hẹp?
Độ chính xác
 Thông tin trong tác phẩm lấy từ đâu? Có ghi rõ
nguồn không?
 Số liệu thống kê trong tác phẩm có được lấy từ
nguồn đáng tin cậy không?
 Tác phẩm có được các chuyên gia thẩm định không?
Tính khách quan
 Trang web có kèm theo quảng cáo không? Nếu có,
phần quảng cáo có được ghi rõ và tách biệt khỏi phần
nội dung không?
 Trang web có cho thấy một thành kiến nào đó không?
 Tác phẩm có sử dụng ngôn ngữ kích động không?
Tính bao quát
 Có đầy đủ các khía cạnh của đề tài không?
 Đó đã phải là bài viết hoàn chỉnh hay mới chỉ là bản
thảo?
 Trang web có chỉ rõ đó là toàn bộ tác phẩm hay chỉ
là trích đoạn của một tác phẩm?
 Có xa rời mục đích và đối tượng đích không?
Tính hiện thời
 Thời gian tác phẩm được xuất bản có được ghi rõ
không?
 Trang web có được cập nhật thường xuyên không?
Lần cập nhật gần nhất?
 Đó đã phải là nghiên cứu mới nhất trong lĩnh vực đó
chưa?