Transcript Searching the Internet - Thư viện Đại học Hoa Sen

Tìm kiếm thông tin
trên Internet
Trung tâm Thông tin Phát triển Việt Nam
Khái quát
Mục tiêu của bài học này nhằm giúp bạn:

Hiểu rõ hơn về Internet – một địa chỉ giúp bạn tìm kiếm thông
tin.

Khám phá những ưu và nhược điểm của những công cụ tìm
kiếm khác nhau và làm thế nào để chọn công cụ tìm kiếm phù
hợp nhất cho nhu cầu tin của bạn.

Học cách sử dụng các công cụ tìm kiếm một cách phù hợp:
tạo một câu lệnh tìm kiếm sao cho phù hợp với nguyên tắc
hoạt động của công cụ tìm kiếm.

Đánh giá thông tin tìm được: cách lựa chọn những kết quả
phù hợp nhất.

Xây dựng thư viện trực tuyến của riêng bạn.
Internet – một môi
trường thông tin
• Không có thống kê cụ thể nào về
lượng thông tin có trên Internet
• Không có hệ thống xử lý thông tin
tiêu chuẩn
• Các công cụ tìm kiếm chỉ có thể
tìm trong một số lượng các trang
web nhất định – không phải là tất
cả các trang
Có thể tìm được mọi thông
tin trên Internet không?
• Có phải mọi thông tin đều miễn
phí?
• Các thông tin khó tìm thấy trên
Internet
– Các bài báo chuyên môn toàn văn
– Các tài liệu cũ
– Chất lượng nội dung
Một số công cụ tìm kiếm
• Máy tìm kiếm
• Danh mục theo chủ đề / Cổng thông tin
• Cơ sở dữ liệu chuyên ngành
Máy tìm kiếm
• Do các chương trình máy tính tập hợp, xây dựng (một
cách cơ học) một cơ sở dữ liệu của các nguồn tin tham
khảo
• So sánh các từ tìm kiếm với các từ trong văn bản của các
trang web được lưu trong CSDL
• Số lượng trang tìm kiếm có thể dao động từ số lượng nhỏ
đến số lượng lớn các trang web
• Kết quả tìm phụ thuộc vào việc hiểu rõ cú pháp của lệnh
tìm và phạm vi tìm kiếm của công cụ đó
Điểm mạnh: các nhu cầu tin cụ thể sử dụng các tên
người hoặc tổ chức, tên tài liệu cho trước, tìm kiếm
nhanh và trên phạm vi rộng, các chủ đề khó phân loại
Điểm yếu: không cho phép xem lướt các trang web
trong một chủ đề cụ thể
Một số máy tìm kiếm
• Google www.google.com
• Yahoo www.yahoo.com
• Microsoft www.bing.com
• Ask www.ask.com
• Alltheweb www.alltheweb.com
• AltaVista www.altavista.com
• Nguồn: www.searchengineshowdown.com/
Một số máy tìm kiếm tiếng Việt
• Tìm nhanh www.timnhanh.com (có cả tính
năng tìm kiếm việc làm)
• Xalo www.xalo.vn
• Tìm kiếm nhạc, video
– http://baamboo.com/
– http://mp3.zing.vn
• Tra cứu bản đồ www.diadiem.com
Cổng thông tin
• Gồm có các thư mục Internet, các danh mục theo chủ đề, các thư
viện ảo và cổng thông tin
• Giới thiệu các nguồn tin thuộc một lĩnh vực cụ thể
• Thường được tổ chức theo các danh mục có nhiều lớp
• Do con người tạo ra
• Chú trọng nhiều hơn vào sự phù hợp và chất lượng của thông tin
Điểm mạnh: giúp tìm theo các chủ đề mà người khác đã nghiên
cứu và lập danh mục và xem lướt trong từng lĩnh vực
Điểm yếu: không thể tìm kiếm nhanh thông tin từ các chủ đề
khác nhau
Cổng thông tin – vài ví dụ
• Cổng thông tin phát triển http://www.eldis.org/ và
http://www.developmentgateway.org/
• Thư viện ảo trên mạng http://www.vlib.org/
• SOSIG (cổng thông tin khoa học xã hội)
http://www.sosig.ac.uk/
• Librarian’s Index ww.lii.org/
• InfoMine http://infomine.ucr.edu/
• Intute http://www.intute.ac.uk/
• Open Directory Project http://www.dmoz.org/
• Yahoo! Directory http://dir.yahoo.com/
Cổng thông tin – Việt Nam
• Cổng thông tin phát triển Việt Nam
http://www.vietnamgateway.org/
• Cổng thông tin kinh tế Việt Nam
http://www.vnep.org.vn/
www.apc.org
APC - UNESCO MMTK Project
Cơ sở dữ liệu chuyên ngành
• Được ví như “web ẩn” – những trang web mà
robot không thể tìm thấy
• Thường là các số liệu thống kê, bản đồ, số liệu
• Các mục lục thư viện trực tuyến
• Nội dung luôn thay đổi
• Có công cụ tìm kiếm riêng
• Có thể tìm trang chủ bằng các máy tìm kiếm.
Điểm mạnh: thu thập thông tin, dữ liệu cụ thể
Điểm yếu: không thể xem lướt theo chủ đề
Sử dụng các công cụ
một cách phù hợp
Những điều cần biết:
• Phân tích yêu cầu tin
• Diễn đạt lệnh tìm kiếm
• Chọn công cụ tìm kiếm phù hợp
• Tìm lời khuyên từ một người thích hợp
• Đánh giá kết quả
Phân tích yêu cầu tìm
• Đặt câu hỏi để làm rõ yêu cầu tin
• Phân thành các khái niệm cụ thể
Phân tích yêu cầu tin
• Tôi muốn làm gì?
– Xem lướt những thông tin có sẵn trong lĩnh vực mà tôi
quan tâm => xem trong danh mục như Yahoo!
Directory
– Tìm một thông tin/tài liệu cụ thể đã biết=> sử dụng
các công cụ tìm kiếm như Google, Yahoo!, Alltheweb, …
hoặc một cổng thông tin chuyên môn
– Tất cả thông tin về một chủ đề => thử tìm kiếm trên
một vài công cụ tìm kiếm khác nhau, đồng thời kiểm
tra các nguồn thông tin khác ngoài Internet ví dụ như
sách, báo, các ấn phẩm in khác.
Phân tích yêu cầu tin
• Có cơ quan, tổ chức, hiệp hội nào có thể
cung cấp thông tin về chủ đề này? =>
Tìm trang web của tổ chức đó
• Chủ đề bạn quan tâm có thuộc một lĩnh
vực rộng hơn không? => Tìm tới cổng
thông tin có bao quát lĩnh vực đó
Diễn đạt lệnh tìm kiếm
Các nguyên tắc cơ bản về mặt cú pháp của các
là công cụ tìm là giống nhau, tuy nhiên các chi
tiết có thể khác nhau – vì vậy luôn luôn xem
phần hướng dẫn của từng công cụ tìm để biết rõ
cách thức tạo câu lệnh.
Đưa thuật ngữ mà bạn nghĩ là quan trọng
nhất lên đầu lệnh tìm, tiếp đó là các thuật
ngữ khác.
Trong quá trình tìm kiếm có thể đảo trật tự
sắp xếp thuật ngữ
Diễn đạt lệnh tìm kiếm
• Tìm những thuật ngữ thay thế cho từng
khái niệm
– các từ đồng nghĩa: lợn / heo ; nhà đất / bất động sản
– các cách viết khác nhau của một từ:
favourite / favorite
globalisation / globalization
Viet_Nam / Vietnam
quy chế / qui chế
– từ số ít, số nhiều: program / programs
Diễn đạt lệnh tìm kiếm
• Sự độc đáo của các từ khóa tìm kiếm:
– Tên tài liệu (cụm từ)
– Các từ khóa chính
www.apc.org
APC - UNESCO MMTK Project
Diễn đạt lệnh tìm kiếm
• Các tham số thu hẹp phạm vi tìm:
“” , +, “nạn vi phạm bản quyền phần mềm” - tìm
chính xác theo cụm từ
+coffee +pickers +price +Columbia – kết quả
phải bao gồm tất cả các từ này
+coffee –cup –cotton – chỉ tìm các trang có từ
coffee mà không có từ cup hoặc cotton.
Diễn đạt lệnh tìm kiếm
• Các toán tử Boolean phức tạp
– OR (mở rộng phạm vi tìm kiếm):
global warming OR greenhouse effect
– AND hoặc + (thu hẹp phạm vi tìm):
+“Việt Nam” +”Trung Quốc” +“buôn bán trẻ
em”
– NOT (thu hẹp phạm vi tìm):
“gỗ tự nhiên” NOT ”gỗ ép”
Diễn đạt lệnh tìm kiếm
• Một số cách thu hẹp phạm vi tìm kiếm
khác
– Giới hạn theo định dạng file (.pdf, .doc, .mp3,
…)
– Giới hạn theo ngôn ngữ (tiếng Anh, tiếng
Pháp, …)
– Giới hạn theo từng loại địa chỉ web (ví dụ chỉ
tìm các tài liệu từ các trang web có đuôi
.gov.vn, hoặc .edu)
– Giới hạn theo địa điểm xuất hiện của từ tìm
kiếm (ở tên tài liệu hoặc trong nội dung)
– Tìm tranh ảnh hoặc bản đồ
Công cụ tìm kiếm Google
Chọn công cụ tìm kiếm phù
hợp với yêu cầu tin
• Chọn công cụ tìm kiếm phù hợp với yêu
cầu tin của bạn.
• Xem xét cách mà công cụ tìm sẽ làm để
xử lý lệnh tìm của bạn và diễn đạt lại
lệnh tìm để có thể sử dụng công cụ hiệu
quả nhất.
• Sử dụng nhiều công cụ tìm khác nhau.
Tạp chí khoa học miễn phí
• Google scholar
http://scholar.google.com
• www.openj-gate.com
• www.doaj.org
• www.findarticles.com
• www.thefreelibrary.com
• Vietnam Journals Online www.vjol.info
Sách điện tử miễn phí
• OAPEN (Open Access Publishing in
European Networks) www.oapen.org
• Online Books Page
http://onlinebooks.library.upenn.edu/
• Nhà xuất bản Hàn lâm Quốc gia Hoa Kỳ
(NAP) http://www.nap.edu/
• Danh mục các trang web cung cấp tài liệu
truy cập mở (Đại học Nottingham và Thư
viện Đại học Lund)
http://www.opendoar.org
Học liệu mở
• Open Educational Resources – OER
• Open Course Ware - OCW
– http://ocw.mit.edu/ (MIT OCW)
– www.ocwconsortium.org/ (OpenCourseWare
Consortium – Liên minh Học liệu Mở)
Ấn phẩm miễn phí của
Ngân hàng Thế giới
• Tài liệu dự án
www.worldbank.org/projects
• Ấn phẩm và báo cáo nghiên cứu
www.worldbank.org/documents
• Dữ liệu thống kê
http://data.worldbank.org
• Thư viện điện tử
www.worldbank.org/elibrary
www.apc.org
APC - UNESCO MMTK Project
Ấn phẩm miễn phí của
Liên hợp quốc
• Liên hợp quốc www.undp.org hoặc
www.undp.org.vn
• Các cơ quan, tổ chức khác…
www.apc.org
APC - UNESCO MMTK Project
Video bài giảng miễn phí
• Video mảng giáo dục trên youtube
www.youtube.com/edu
• Academic Earth
http://academicearth.org.
• TED Bài giảng, bài nói chuyện của các
chuyên gia www.ted.com
Video bài giảng miễn phí
• iTunes: phần mềm miễn phí chạy các
file âm thanh và video, chạy cả trên
máy PC, Mac, iPod, iPhone, và Apple
TV.
–
–
–
–
–
–
http://itunes.stanford.edu/
http://itunes.berkeley.edu/
http://web.mit.edu/itunesu/
http://itunes.yale.edu/
http://itunes.umich.edu/
http://www.cam.ac.uk/video/itunesu.html
Phiên bản cũ của các trang
web
•
•
•
•
•
•
http://www.archive.org
http://www.bibalex.org/ISIS/archive_web.htm
http://pandora.nla.gov.au/index.html
Google cached pages
http://www.archive-it.org/
http://www.webcitation.org
Một số trang web hữu ích
• Phiên bản cũ của các trang web
– Ví dụ:
– http://www.agroviet.gov.vn/html/BandoKTXHVietnam/Contents.asp
www.apc.org
APC - UNESCO MMTK Project
Tìm kiếm các cơ sở dữ liệu
chuyên ngành (web ẩn)
• Sử dụng các máy tìm kiếm (google,
yahoo!, alltheweb, v.v.
• Lệnh tìm:
Từ khóa nội dung/chủ đề +
“database/portal/online resources/web
resources/web site/gateway”
• Ví dụ:
economics database
Một số cách mở rộng kết quả
tìm kiếm
• Xem mục “Bibliography” hoặc
“References” của các tài liệu và tiếp tục
tìm kiếm các tài liệu này.
• Mở rộng tìm kiếm từ trang web hiện tại
có thông tin hữu ích (ví dụ vào các
phần Publications/Resources)
Tìm lời khuyên
Các công cụ tìm kiếm không biết suy nghĩ, con người
có kỹ năng này!
• Khi không tìm thấy các kết quả phù hợp qua các công
cụ tìm kiếm trực tuyến.
• Tìm thông tin về những người có thể giúp bạn:
– Địa chỉ email của một cơ quan, tổ chức, hoặc cá nhân có chuyên
môn về lĩnh vực mà bạn quan tâm
– Số điện thoại
– Địa chỉ liên hệ
• Gửi yêu cầu tin của bạn tới một diễn đàn phù hợp
Đánh giá kết quả tìm được
Hãy nghĩ trước khi nhấn chuột!
• Mạng Internet thiếu cơ chế kiểm soát chất
lượng như của ấn phẩm in.
• Ai cũng có thể đưa thông tin lên Internet. Vì
vậy cần đánh giá những thông tin tìm thấy trên
Internet cẩn thận hơn so với thông tin tìm thấy
trên các nguồn tin truyền thống như sách, tạp
chí chuyên ngành, các cơ sở dữ liệu mang tính
học thuật.
Tiêu chí đánh giá thông tin
• Sự cập nhật của thông tin: ngày cập nhật cuối
cùng.
• Trình độ của của tác giả.
• Nơi xuất bản: nguồn tin từ cơ quan chính phủ,
viện nghiên cứu, trường đại học thường đáng
tin cậy hơn so với các cơ quan kinh doanh.
Từ một trang web của cơ quan nghiên cứu,
trường đại học, ký hiệu ~ trong URL thể hiện
đó là một trang web cá nhân của một nhân
viên/giảng viên.
Ví dụ www.curtin.edu.au/~joebloggs.html
Địa chỉ web của một số
loại hình cơ quan, tổ chức
• .edu / .ac.uk / .re.kr – cơ quan giáo dục,
nghiên cứu
• .com / .co.jp – doanh nghiệp
• .gov / .go.jp – cơ quan chính phủ
• .mil – quân đội/cơ quan quân sự
• .net – các mạng lưới, nhà cung cấp dịch vụ
internet, các tổ chức
• .org / or. –các tổ chức phi lợi nhuận, phi chính
phủ
Tiêu chí đánh giá thông tin
• Thành kiến: cách đánh giá thiên lệch hay cân
bằng.
Ví dụ: thông tin về lợi ích của thịt từ trang web
của Hiệp hội chăn nuôi sẽ khác với thông tin
tương tự từ trang web của Hội những người ăn
chay.
• Chiều sâu của nội dung: trang web dành cho
nhà nghiên cứu hay cho học sinh tiểu học, dành
cho đông đảo công chúng hay cho các nhà
chuyên môn?
• Mục tiêu của trang web: Nội dung nhằm mục
tiêu bán sản phẩm hay cung cấp thông tin?
Phát triển ngân hàng tư liệu
trực tuyến của bản thân
• Sử dụng tính năng
Favorites/Bookmarks của phần mềm
duyệt Internet.
– Thêm chú thích vào các địa chỉ này.
– Dùng tính năng sắp xếp để tổ chức nguồn tin của
bạn theo một hệ thống logic.
– Danh mục của bạn sẽ trở thành một cổng thông tin
cá nhân của bạn.
Phát triển ngân hàng tư liệu
trực tuyến của bản thân
• Một số trang web cung cấp dịch vụ lưu
địa chỉ web hữu ích.
– http://delicious.com/
– www.digg.com
– http://www.google.com/bookmarks/
• Lưu thành các danh mục trong file Word
Hỏi đáp?
Chia sẻ kinh nghiệm của bản thân?
Đại học California ở Berkeley soạn một chương trình
hướng dẫn tìm kiếm Internet (bằng tiếng Anh)
http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html