Transcript 5 karakteristike reznih alata

Tehnologija obrade 5
KARAKTERISTIKE
REZNIH ALATA
predmetni nastavnik: Miroslava Stevanović
Različite vrste reznih alata:
1. strugarski nož
2. glodalo
3. burgija
7.
4.
5.
6.
4. upuštač
5. provlakač
6. tocilo
7. razvrtač
Svi rezni alati sastoje se od dva dela:
- tela alata na kome se nalazi rezni deo alata – rezni klin
- drške alata koja služi za postavljanje alata na mašinu.
Rezni klin obavlja rezanje viška materijala i postoji u sličnom
obliku na svakom reznom alatu. Ovde će biti prikazan na
primeru strugarskog noža.
Osnovne elemente
reznih alata čine
karakteristične
površine, sečiva i
uglovi.
Na reznom klinu alata postoje:
- grudna površina
- leđna površina
- pomoćna leđna površina.
Grudna površina reznog alata je ona površina po kojoj klizi
strugotina.
Leđna površina je ona koja je okrenuta ka površini rezanja.
Pomoćna leđna površina je ona koja je okrenuta ka već obrađenoj
površini obratka.
Presek grudne i leđne površine predstavlja glavno sečivo alata.
Presek grudne i pomoćne leđne površine je pomoćno sečivo
alata.
Presek glavnog i pomoćnog sečiva predstavlja vrh alata.
Karakteristične površine i ivice reznog klina na primeru
strugarskog noža
Površine i sečiva reznog klina različitih vrsta reznih alata
Prema broju sečiva alati se dele na .
- jednosečne – strugarski nož, nož za rendisanje
- višesečne – burgije, glodala, provlakači, list testere
- mnogosečni – tocila.
Sem karakterističnih površina, rezni klin alata je određen i
sledećim uglovima:
Uglovi reznog klina
- leđni ugao 
 – leđni ugao
- ugao reznog klina β
β – ugao reznog
- grudni ugao γ.
klina
γ – grudni ugao
Leđni ugao se nalazi između leđne
+β+γ=90
površine alata i tangente na površinu
rezanja.
Ugao reznog klina je ugao između
grudne i leđne površine alata.
Grudni ugao je ugao između
grudne površine i normale na
površinu rezanja.
Materijal za izradu reznih alata treba da zadovolji sledeće
zahteve:
• da je dovoljno tvrd,
• da u uslovima povišene temperature zadržava tu tvrdoću,
• da je dovoljno žilav i
• da se što manje haba.
Za izradu reznih alata koriste se materijali koji
ispunjavaju te zahteve, a to su:
• alatni čelici
• brzorezni čelici
• tvrdi metali
• keramički materijali i
• dijamanti (prirodni i sintetički).
Alatni čelici mogu biti ugljenični i legirani alatni čelici. Koriste
se za izradu ručnih alata za rezanje metala, zbog manje
tvrdoće, žilavosti i otpornosti na habanje u odnosu na
brzorezne čelike i tvrde metale.
Brzorezni čelici se koriste za izradu alata koji rade u uslovima
prekidnog rezanja: bušenje, glodanje, rendisanje, provlačenje.
To su visokolegirani čelici sa visokim sadržajem volframa,
hroma, molibdena, vanadijuma ili kobalta. Variranjem sadržaja
legirajućih elemenata menjaju se tvrdoća i otpornost na
habanje, žilavost i otpornost na udarna - dinamička
opterećenja, otpornost na povišenim temperaturama i sl.
Tvrdi metali se koriste za izradu strugarskih noževa, čeonih
glodala i sl., alata koji pretežno rade u uslovima neprekidnog
rezanja. Tvrdi metali su karbidi (volframov, titanijumski...)
spojeni vezivnim sredstvom (kobalt, nikl,...) u procesu
sinterovanja. Variranjem sadržaja osnovnog i vezivnog
materijala prilagođavaju se tvrdoća i žilavost tvrdih metala u
širokom području primene. Tvrde metale odlikuju visoka
postojanost i tvrdoća na povišenim temperaturama (i do
1250C), što obezbeđuje povećanje brzine rezanja i
proizvodnosti. Međutim, manja žilavost dovodi do smanjenja
otpornosti na udarna, dinamička opterećenja.
Keramički materijali se dobijaju procesom sinterovanja
aluminijum oksida (najčešće) na jako visokim temperaturama.
Prednosti rezne keramike u odnosu na tvrde metale su veća
tvrdoća, otpornost na habanje i otpornost na visokim
temperaturama. Nedostaci su niska žilavost i visoka osetljivost
na dinamička opterećenja i promenu termičkih naprezanja.
Dijamanti se koriste za izradu alata za preciznu i završnu
obradu kada se zahteva visoki kvalitet obrađene površine.
Odlikuju se vrlo visokom tvrdoćom i otpornošću na habanje,
niskom žilavošću i otpornošću na dinamička opterećenja.
Oblici pripremaka koji se najčešće koriste pri obradi
rezanjem su:
• šipke – okrugle, kvadratne, pravougaone, šestougaone,..
• limovi – tanki , debeli i ploče
• profili – raznih oblika
• cevi – okrugle i profilisane.
Polazni materijal može biti
dobijen i postupcima livenja,
kovanja, presovanja,
istiskivanja, zavarivanja i dr.
Da bi se od pripremaka dobile željene dimenzije
gotovog dela, neophodni su dodaci za obradu. Površine
delova koje se ne obrađuju nemaju dodatke za obradu.
Veličina dodatka za obradu zavisi od:
• oblika i dimenzija pripremka,
• načina njegovog dobijanja,
• tačnosti obrade i
• kvaliteta obrade.
Na dimenzije izradka dodaju se dodaci za predviđene
vrste obrada i na taj način se dobijaju dimenzije pripremka.
D0 – dimenzija pripremka
D – dimenzija gotovog dela
δ1 – dodatak za grubu
obradu na strugu
δ2– dodatak za finu obradu
na strugu
δ3 - dodatak za brušenje
δ4 - dodatak za glačanje
D0=D+δ1+ δ2+δ3+δ4