Aristoteles (384 – 322 voor Christus) en zijn “ladder van het leven”

Systematiek

te krijgen.

= het proberen een logisch systeem in de taxonomie Soms doet men dit erg

kunstmatig

, gebaseerd op slechts enkele kenmerken.

Carolus Linnaeus 1707-1778

Tegenwoordig probeert men de taxonomie / de classificatie zoveel mogelijk te doen overeenkomstig het natuurlijke ontstaan (= de evolutie) van de soorten: de primitiefste vooraan, de laatst ontstane meest complexe soorten achteraan. Zo ontstaat een

natuurlijk systeem.

v

Homologie in de bouw van de voorste ledematen van vier zoogdieren : (vlnr) mens, kat, walvis en vleermuis

Indeling in de 4 rijken

Waarom 4 rijken?

Vanouds kende men 2 rijken: planten en dieren Planten met een stevige wand om de cel en dieren zonder zo’n celwand.

Bacteriën en schimmels rekende men vroeger tot de planten.

Een kunstmatige indeling, zo blijkt:

Sinds men de microscoop heeft, kent men het oogdiertje of oogwiertje (Euglena elegans):

En dan zijn er ook nog bacteriën, die geen kern blijken te hebben en ontzettend veel kleiner zijn dan planten.

In hun leefwijze lijken ze vaak meer op schimmels: ze verteren organisch voedsel buiten de cel, om dat vervolgens op te nemen.

Planten maken zelf hun organisch voedsel via fotosynthese, dat kun je toch niet vergelijken met schimmels?

Men deed veel pogingen om een betere meer natuurlijke rijkenindeling te maken.

Even leek het 5-rijken-systeem te winnen, wat wel aardig bedacht was.

De indeling in

4 rijken

heeft het gewonnen, alhoewel de oogdiertjes en de slijmzwammen nog steeds dwars blijven liggen (geen celwand)

De 4 rijken Grootte Aantal cellen Celwand?

Celkern?

Voedingswijze Grote vacuole?

Bacterie Schimmel Plant Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Dieren

Celwand Geen celkern (DNA ligt als kringvormig chromosoom in cytoplasma) = prokaryoot Geen bladgroenkorrels, behalve cyanobacteriën Eencellig Voortplanting: Deling

Bacteriën

Nuttige bacteriën Melkzuurbacteriën

Schimmels Planten Dieren

Bacteriën voor zuiveren afvalwater Bacteriën voor produceren wasmiddelenzymen, geneesmiddelen (insuline) door recombinant DNA-techniek Darmflora

?

Bacteriën Schimmels

Schadelijke bacteriën MRSA bacterie

Planten

Hersenvliesontsteking

Dieren

Voedselvergiftiging

Bacteriën Schimmels

Schadelijke bacteriën Cholera

Planten

Vervuild water

Dieren

Schoon drinkwater

Bacteriën Schimmels Planten Dieren

Celwand Celkern (= eukaryoot) Geen bladgroenkorrels Eencellig of veelcellig Voortplanting: Eencellige schimmels (gisten): Veelcellige schimmels: deling sporen

Bacteriën Schimmels Planten Dieren

Animatie levenscyclus schimmel

Bacteriën

Nuttige schimmels

Schimmels

Antibiotica (penicilline) Schimmel voor kaasbereiding Gist Paddenstoelen

Planten Dieren

Bacteriën Schimmels

Schadelijke schimmels Candida

Planten Dieren

Meeldauw

Bacteriën Schimmels Planten Dieren

Celwand Celkern(= eukaryoot) Bladgroenkorrels (chloroplasten) Eencellig of veelcellig

Bacteriën Schimmels Planten Organische stoffen

-Afkomstig van organismen -Grote ingewikkelde moleculen -Minimaal 2 C-atomen -O.a. koolhydraten, eiwitten, vetten

Anorganische stoffen

-Zowel in organismen voorkomend als de levenloze natuur -Kleine eenvoudige moleculen -O.a. water, CO 2 , O 2 , zouten

Dieren

glucose

Bacteriën Schimmels Planten Autotrofe organismen

-Kunnen organische stoffen maken uit alleen anorganische stoffen -Geen andere organismen nodig voor hun voedsel -M.b.v. fotosynthese in de bladgroenkorrels (chlorofyl) -Planten en cyanobacteriën

Heterotrofe organismen

-Kunnen niet zelf organische stoffen maken -Andere organismen nodig voor voedsel -Schimmels, dieren en meeste bacteriën

Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Dieren

Geen celwand Celkern (=Eukaryoot) Geen bladgroenkorrels Eencellig of veelcellig

wangslijmvlies amoebe

De 4 rijken Grootte Aantal cellen Bacterie 1 – 10 μm 1 Schimmel 10 – 100 μm 1 of veel Celwand?

Ja Ja Celkern?

Voedingswijze Grote vacuole?

Nee, geen organellen / prokaryoot Heterotroof of autotroof Nee Ja, eukaryoot Heterotroof Ja 10 Ja Plant – 100 μm 1 of veel Ja, eukaryoot 10 – 100 μm 1 of veel Nee Dieren Ja, eukaryoot Autotroof (dus chlorofyl) Ja Heterotroof Nee