Transcript Ordening en evolutie

Ordening en evolutie
Thema 5
• Taxonomie
– Taxon (= groep)
– Indelen, naamgeven van alles, in dit geval
organismen
– Dynamisch systeem, dat steeds wordt
aangepast aan de hand van nieuwe
ontdekkingen en inzichten.
– Niet altijd eenduidig
• Ordenen omdat …
– Meer inzicht in de nu levende én vroeger
levende organismen
– Beter inzicht in levende wereld
– Communicatiemiddel
– Voorspellende waarde
• Veel pogingen gedaan, maar komt altijd
neer op het volgende
Van
GROOT naar
klein
Ordening in vier rijken
• Indeling organismen
– Aantal cellen
– Celgrootte
– Bezit van organellen
– Bezit van celwanden
– Bezit van kern
– Voedingswijze
• Autotroof
• Heterotroof
Ordening in vier rijken
• Autotroof
– Zelfvoedend: organismen nemen alleen
anorganische stoffen op en zetten dit om in
organische stoffen
• Anorganische stof: kleine eenvoudige moleculen
(vb zuurstof, water, koolstofdioxide, fosfaat)
• Organische stof: organisme of producten van een
organisme
• Heterotroof
– Leeft van organische stoffen
Ordening in vier rijken
• Op basis van voorgaande punten indeling
in vier rijken
– Bacteriën
– Schimmels
– Planten
– Dieren
Ordening in vier rijken
Rijk
Kenmerken
#
cellen
Bacteriën
Schimmels
Planten
Dieren
Celgrootte
Organellen
Celwand Voedingswijze
Ordening in vier rijken
Rijk
Kenmerken
#
cellen
Bacteriën
Schimmels
Planten
Dieren
Celgrootte
Organellen
Celwand Voedingswijze
Ordening in vier rijken
Rijk
Bacteriën
Kenmerken
#
cellen
Celgrootte Organellen
Celwand
Voedingswijze
1
1-10µm Nee
Ja
Autotroof/
heterotroof
10100µm
10100µm
10100µm
Ja
Ja
Heterotroof
Ja
Ja
Autotroof
Ja
Nee
Heterotroof
Schimmels 1+
Planten
1+
Dieren
1+
Ordening in vier rijken
• Opdracht 1
– Tijd 10 minuten
• Verdere indeling rijken
• Opdracht 3
– 5-10 min
Virus
• Apart geval
– Kleiner dan 0,1µm
– Geen cel
– Eiwitomhulsel met DNA of RNA
– http://www.bioplek.org/animaties/celtotaal/bac
teriofaag.html
• Opdracht 4
– 5-10 min
Wat is een soort?
Organismen die in staat zijn zich
onderling voort te planten
- vruchtbare nakomelingen (♀& ♂)
- onder natuurlijke omstandigheden
Populatie: groep individuen van dezelfde
soort die in een bepaald gebied leven een
samen een voortplantingsgemeenschap
vormen
Definitie soort:
Niet altijd even goed toepasbaar:
- Vrouwelijke muildieren (♀
paard) of –ezels (♂paard) zijn
vruchtbaar, mannetjes niet
-Poedel en St. Bernard wil
gewoon niet
-Paardebloem: diploïde eicellen,
onvruchtbaar stuifmeel
Binaire naamgeving
Een soortnaam bestaat minimaal uit
twee Latijnse namen
Geslachtsnaam soortaanduiding
Waarom?
Verschillende namen voor een organisme
Bellis perennis
Koksmeeuw
Kapmeeuw
Lachmeeuw
Chroicocephalus ridibundus
Homo neanderthalensis
Homo sapiens
Corvus monedula
Turdus philomelos
Parus major
Corvus cornix
Turdus merula
Aegithalos caudatus
Corvus frugilegus
Turdus pilaris
Cyanistes caeruleus
Lophophanes cristatus
Felis catus
Oryctolagus cuniculus
Bacteriën
• Komen overal voor
• Kenmerken
– Celwand
– Kringvormig DNA
– Dode resten van organismen
– Eéncellig
– Voortplanting door deling
Indeling naar
Vorm
A.
B.
C.
D.
E.
F.
staafvormig,
bolvormig,
bolvormig in clusters,
bolvormig in paren,
spiraalvormig,
kommavormig
Indeling naar
Celwand
Bacteriën
Antibiotica
- remming celwandsynthese van de bacterie
-
remming eiwitsynthese,(dat deel wat bacteriespecifiek is)
beschadigen van de buitenste celmembraan (bij gramnegatieve bacterien)
remming van de nucleïnezuursynthese (dat deel dat bacteriespecifiek is)
aangrijpen op de specifieke bacteriestofwisseling
Waarom werken antibiotica beter tegen gram-positieve bacteriën?
Gram-positieve bacteriën hebben geen extra membraan aan de buitenkant.
Het breekt peptidoglycaan af
Indeling naar
Leefomgeving
Temperatuur
- psychrofiele bacteriën met een temperatuurbereik van 5° tot 30° Celsius.
- mesofiele bacteriën groeien optimaal tussen 15° en 50° Celsius.
- thermofiele bacteriën waarvan de optimale temperatuur tussen de 50 en 60°
Celsius ligt.
pH
- acidogeen is een micro-organisme dat uit voedselbronnen zuur kan vormen, wat de pH dan
doet dalen.
- acidofiel is een micro-organisme dat nog goed kan groeien bij een lage pH.
- alkalifiel is een micro-organisme dat goed kan groeien bij een hoge pH (9-11).
Osmotische waarde
De osmotische waarde wordt bepaald door de concentratie opgeloste
stof in de omgeving.
Zuurstofspanning
-
aeroob- kan gedijen onder aanwezigheid van zuurstof
facultatief anaeroob- kan leven zowel mét als zonder zuurstof
micro-aerofiel- hebben wel zuurstof nodig, maar wel in kleine hoeveelheden
anaeroob- kunnen leven zonder zuurstof
Indeling naar
Voedingswijze
Autotroof
Bacteriën zijn zelf in staat om organische stoffen te
produceren.
- Fotoautotrofe bacteriën halen door middel van fotosynthese
(speciaal pigment) hun energie uit zonlicht.
- Chemoautotrofe bacteriën halen hun energie uit bepaalde
stoffen uit hun omgeving
Heterotroof
Bacteriën moeten organische voedingsstoffen opnemen om te kunnen
overleven
- Pathogeen voedingsstoffen uit een levend wezen haalt en dit
organisme er nadeel van heeft
- Saprofyt voedsel uit dood materiaal haalt, wordt het een (sapros =
verrot). Deze bacteriën zijn de oorzaak van het rotten van voedsel.
Schimmels
• Ruimen resten van (dode) organismen op
• Kenmerken
– Eén- of meercellig
– Voortplanting dmv sporen
– Heterotroof
Planten
• Kenmerken
– Celwand
– Organellen
– Autotroof
– Eén- en meercellig
– Indeling op basis van
•
•
•
•
Wortels
Stengels
Bladeren
Voortplanting
Planten
Wieren
Nee
Stengel?
Ja
Nee
Mossen
Wortel?
Paardenstaarten
Ja
Ja
Ja
Sporen?
Sporenvormende
organen?
Nee
Varens
Nee
Zaadplanten
Opdracht
Maak een determineersleutel voor
de verschillende afdelingen van het
plantenrijk
Opdracht:
•
•
•
•
•
Vind van elke afdeling een plant
Maak hier een foto van
Zet deze in een document
Plak dit in je schrift
Volgende les laten zien
Tijd:
Maximaal 20 minuten
Opdracht:
Maak groepen van de verschillende
dieren.
Opdracht:
Maak groepen van de verschillende
dieren.
Waarom deze indeling?
Vergelijk jullie indeling met die in het boek:
Waarin komen ze overeen?
Waarin verschillen ze?
Dieren
• Kenmerken
– Geen celwand
– Organellen
– Heterotroof
– Eén- en meercellig
– Indeling op basis van
• Symmetrie
• Skelet