Transcript Kör Vatanseverlik Ölçeği - Psikoloji

AVRUPA BİRLİĞİ’NE GİRİŞ KONUSUNDAKİ TUTUMLARIN GRUPLARARASI İLİŞKİLER
BAĞLAMINDA İNCELENMESİ
(TÜBİTAK-SOBAG 1001 Projesi-No: 107K082)
III.LİSANSÜSTÜ
PSİKOLOJİ ÖĞRENCİLERİ
KONGRESİ,
KOÇ ÜNİVERSİTESİ, 2009
Prof. Dr. Melek Göregenli
Proje Bursiyerleri:
Tuğçe Erdem, G.Gülçin Güzelgün, Ürün Perçin, G.İrem Umuroğlu, N.Pınar Uğurlar, Aysun Yılmaz
Ege Üniversitesi Psikoloji Bölümü
ÖZET
Projenin amacı, Türkiye toplumunun Avrupa Birliği’ne girme konusundaki görüş ve değerlendirmelerini saptamak ve bu değerlendirmelerin milliyetçilik, otoriterlik,
sosyal üstünlük yönelimi ve sosyal kimlik yönelimi gibi, ilgili literatürde konuyla ilişkili olarak yapılmış çalışmalarda kullanılan sosyal psikolojik değişkenlerle ilişkisini
belirlemektir.
Bu genel amaç doğrultusunda, politik görüşler, dini inançların günlük hayatta etkililiği gibi ideolojik arka plan değişkenleri ve sosyo-demografik
değişkenlerin araştırmada ele alınan konularla olan ilişkisi incelenmektedir. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girişi sürecinde toplumumuzda yürütülen tartışma sürecinin
dinamiklerinin anlaşılmaya çalışıldığı ve toplumun bu sürece ilişkin görüşlerinin sosyal psikolojik bir yaklaşımla incelendiği bu araştırmada, hem niteliksel hem de
niceliksel yöntemlerle ulaşılan sonuçların karşılaştırmalı olarak incelenmesi amaçlanmaktadır.
PROJENİN KURAMSAL ÇERÇEVESİ:
Sosyal Kimlik
Kuramı
(Tajfel, 1982; Turner,
1978)
Sosyal Baskınlık
Kuramı (SDO)
(Sidanius ve Pratto,
1999)
Ekonomik Sistemin
Meşrulaştırılması
Kuramı (Jost ve
Banaji, 1994)
Otoriterlik Kuramı
(RWA) (Altemeyer,
1981, 1988)
Kör Vatanseverlik
(Staub, 1989)
İnşa Edici
Vatanseverlik
(Staub, 1989)
R2 = 0.029
Bireysel
Har.
SDO
Kişinin bir gruba aidiyeti dolayımıyla elde ettiği
kimliğe sosyal kimlik denir.
İnsanların grup-temelli sosyal hiyerarşiyi ve
‘avantajlı’ grupların ‘dezavantajlı’ gruplar
üzerindeki başatlığını desteklemesi” şeklinde
tanımlanmaktadır.
Mevcut sistemin adilliğine, meşruiyetine ve
ekonomik eşitsizliğin gerekliliğine ilişkin
eğilimlerin meşrulaştırılmasıdır.
Otoriter saldırganlık
Otoriter boyun eğicilik
Geleneksellik
Ülkeye katı ve esnek olmayan bir bağlılığı ifade
eder.
Bu sorgusuz pozitif bir değerlendirme, eleştiriye
toleranssızlık tarafından karakterize edilir.
Kör bir vatansever ulusal eleştirinin özünde
ulusal bağlılıkla bağdaşmayacağını düşünür.
Ülkeye bağlılığın, pozitif bir değişim arzusu
tarafından güdülenen mevcut grup pratikleri
tarafından karakterize edilir (Staub, 1989).
İnşa edici bir vatansever ulusu eleştirebilir hatta
ulusun eylemlerine aktif olarak karşı çıkabilir,
çünkü bunların temel ulusal ilkeleri ihlal ettiğine
ve uzun-süreli ulusal çıkarlara karşı olduğuna
inanır.
BULGULAR
Bu araştırma ile Türkiye’de yaşayan
insanların AB’ye karşı tutumları, bu
tutumların ilişkide olduğu diğer
faktörlerle
beraber
anlaşılmaya
çalışılmıştır.
Araştırmaya
dâhil
edilen değişkenlerin aralarındaki
ilişki doğrusal eşitleme modeli
kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz
sonuçları
yandaki
modelde
sunulmaktadır.
0.11
R2 = 0.073
-0.26
0.32
-0.27
Asimilasyon
0.24
RWA
0.36
-0.13
0.24
0.35
AB’ye Girişe
İlişkin Tutum
0.21
-0.09
R2 = 0.28
R2 = 0.32
-0.25
Kör
Vatansev.
-0.10
0.21
Sosyal
Rekabet
İç Grup
Özdeşimi
R2 = 0.12
-0.12
0.12
0.49
R2 = 0.21
-0.08
İnşa edici
Vatansev.
0.21
AB’ye Girişin
Yararları
0.46
Gerçekçi
Rekabet
0.15
R2 = 0.35
-0.08
Analiz sonuçlarına göre “bireysel
hareketlilik”
ve
“gerçekçi
rekabet” arttıkça AB’ye girme
eğiliminin
de
arttığı,
bireycilleşme arttıkça ise AB’ye
girme
isteğinin
azaldığı
görülmüştür. Bunun yanı sıra
analizler göstermiştir ki “bireysel
hareketlilik”, “gerçekçi rekabet”
ve “asimilasyon” stratejilerini
kullanma eğilimi arttıkça AB
üyeliğinin doğuracağı yararlara
daha fazla inanılmaktadır. Öte
yandan,
ekonomik
sistemin
meşrulaştırılması eğilimi arttıkça
AB
üyeliğinin
doğuracağı
yararlara daha az inanılmaktadır.
yandaki tablolarda her iki ana
bağımlı değişken için regresyon
analizinin
sonuçları
verilmektedir.
-0.09
R2 = 0.035
0.32
-0.11
ESM
Bireycileşme
Regresyon Katsayýlarýa
Beta
(sabit deðer)
Ýç Grup Özdeþimi
,000
Siyasi Görüþ
,034
Dini Ýnançlarýn Günlük Yaþam Üzerindeki Etkisi,032
Bireysel Hareketlilik
,296
Asimilasyon
-,002
Sosyal Rekabet
-,048
Gerçekçi Rekabet
,352
Bireycileþme
-,030
SDO (Sosyal Baskýnlýk Yönelimi)
-,032
RVA (Sað Kanat Otoriterliði)
,069
Kör Vatan Severlik
-,094
Ýnþa Edici Vatanseverlik
-,064
ESM (Ekonomik Sistemi Meþrulaþtýrma)
-,006
p
,185
,992
,459
,476
,000
,966
,249
,000
,402
,429
,193
,067
,081
,898
a. Baðým lý Deðiþken: Türkiye'nin AB'ye Giriþine YönelikTutum
Regresyon Katsayýlarýa
Beta
ÖRNEKLEM ve YÖNTEM
Bu projenin ilk ayağında İstanbul, Ankara, İzmir ve Diyarbakır’da olmak üzere 4 ilde, toplam 2000 kişilik yetişkin örnekleme
ulaşılarak uygulamalar yüz yüze görüşme tekniğiyle gerçekleştirilmektedir.
İlk aşamada araştırmacılar tarafından hazırlanan çeşitli soru formları ve tutum ölçeklerini içeren bir ölçek bataryası
kullanılmıştır. Bu ölçek bataryası aşağıdaki gibidir:
1.Sosyo-demografik sorular: Cinsiyet, yaş, eğitim, gelir konusunda bilgi edinmeye yönelik sorular.
2.Gruplararası Karşılaştırma Listesi: Katılımcılara, kendi aidiyet grubu ile Avrupalılar’ı karşılaştırabilecekleri bir sıfat listesi
(çalışkanlık, tutuculuk, özgürlükçülük, yobazlık, insancıllık, yenilikçilik, önyargılılık, bağımsızlık ve uygarlık) sunulmuştur.
3.İç Grup Tarafgirliği: Katılımcılardan, etnik kökenle ilgili olarak verilmiş olan 5 cevaptan birini işaretlemeleri istenmiştir. Örn:
“Etnik kökenim, beni en çok yansıtan özelliğimdir.” Katılımcılara, genel olarak Türkiye’nin Avrupa’ya kıyasla ne durumda olduğu, 3
şık halinde sorulmuştur. Örn: “Genel olarak Türkiye’nin Avrupa’dan daha kötü/daha iyi durumda olduğunu düşünüyorum.”
Katılımcılara, 5 şık verilmiş ve kendilerine uygun olan birini işaretlemeleri istenmiştir. Örn: “Avrupa Türkiye’den her zaman daha iyi
durumda olmuştur, olacaktır.”
4. Politik Görüşler, Dini İnançların Etkililiğini ve AB’ye Girme Konusundaki Görüşlerini Saptamaya Yönelik Sorular: Politik
görüşlerin öğrenilmesine yönelik soru, “sol” ifadesinin en sol’da, “sağ” ifadesinin ise en sağda yer aldığı 7 dereceli bir doğru
üzerine kişinin kendisini yerleştirmesi esasına dayanan Likert tipi bir ölçümdür. Dini inançlar konusunda ise, dinin, günlük hayatın,
dini hayat dışındaki, diğer alanlarında nasıl etkili olduğu öğrenilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, “Dini inançlarınızın günlük
hayatınızda ne kadar etkili olduğunu düşünüyorsunuz” sorusu sorulmuştur. Ayrıca katılımcılara “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne
girmesi konusunda ne düşünüyorsunuz” sorusu sorulmuştur. Bu her iki soru da 7’li Likert tipi skalada değerlendirtilmiştir.
5.Tutum Ölçekleri:
Negatif Kimlik Yönetimi Stratejileri Ölçekleri (Blanz, Mummendey, Mielke ve Klink, 1998): Göregenli ve Teközel (2006)
tarafından Türkçe’ye uyarlanan aşağıda örnekleri verilen alt ölçekler kullanılmıştır.
-Bireysel hareketlilik alt ölçeği: “Avrupalı olmak en büyük isteklerimden biridir.”
-Asimilasyon alt ölçeği: “Geleceğimizi şekillendirmek için bizler, bilinçli olarak Avrupalıların izinden gitmeliyiz.”
-Sosyal rekabet alt ölçeği: “Türkiye Avrupa Birliği’ne Avrupalılardan daha iyi uyum sağlar.”
-Gerçekçi rekabet alt ölçeği: “Önümüzdeki yıllarda Avrupa Birliği’nin yönetim organlarında söz sahibi olmak için elimizden geleni
yapmalıyız”
-Bireycileşme alt ölçeği: “Kendimi belirli bir grubun üyesi olmaktan ziyade tek bir kişi olarak görüyorum”
Sosyal Üstünlük Yönelimi Ölçeği (Sidanius, Pratto, ve Mitchell, 1994): Eşitliğe karşı olma faktörü (Ör: “bütün grupların eşitliği
idealimiz olmalıdır.”) ve grup temelli üstünlük faktörü (Örn: Bazı gruplar diğerinden daha üstündür.”)
RWA Sağ-Kanat Otoriterliği Ölçeği (Weber ve Federico, 2007): Örn: “ Otoriteye saygı ve itaat çocukların öğrenmesi gereken en
önemli değerdir.”
Kör Vatanseverlik Ölçeği (Schatz, Staub ve Lavine, 1999): Örn: “ Bütün kalbi ile Türkiye’yi desteklemeyen insanlar başka bir
yerde yaşamalıdır.”
İnşa Edici Vatanseverlik Ölçeği (Schatz, Staub ve Lavine, 1999): Örn: “Eğer Türkiye’yi eleştiriyorsam bu, ülkemi sevmediğim
anlamına gelmez.”
Genel Sistemin Meşrulaştırılması Ölçeği (Kay ve Jost, 2003): Örn: “Sosyal sınıf farklılıkları şeylerin, tabiatın doğal düzenindeki
farklılıkları yansıtır.”
Ekonomik Sistemin Meşrulaştırılması Ölçeği (Jost ve Hunyady, 2002): Örn: “Kaynakların eşit dağılımı doğal bir şey değildir.”
Araştırmanın ikinci aşamasında ise niteliksel bir yöntem olan “Odak Grup” yöntemi kullanılmaktadır. 7-10 katılımcıyla yürütülen
bu çalışmalar için yaklaşık 10 grup oluşturulması planlanmaktadır. Konuya ilişkin tartışma sürecinin saptanabilmesi amacıyla
gruplar heterojen; benzer görüşteki katılımcıların argümanlarını derinlemesine inceleyebilmek amacıyla da homojen temsil esasına
göre yapılandırılmaktadır. Odak grup çalışmasında elde edilen verilerin transkripsiyonu yapılacak, bu veriler içerik ve söylem
analizleri kullanılarak çözümlenecektir.
t
1,326
,010
,742
,714
7,091
-,042
-1,153
8,462
-,839
-,791
1,304
-1,832
-1,746
-,128
(Sabit Deðer)
Ýç Grup Özdeþimi
,035
Siyasi Görüþ
,045
Dini Ýnançlarýn Günlük Yaþam Üzerindeki Etkisi ,020
Bireysel Hareketlilik
,230
Asimilasyon
,181
Sosyal Rekabet
,045
Gerçekçi Rekabet
,289
Bireycileþme
-,048
SDO (Sosyal Baskýnlýk Yönelimi)
,020
RVA (Sað Kanat Otoriterliði)
,000
Kör Vatan Severlik
-,035
Ýnþa Edici Vatanseverlik
,086
ESM (Ekonomik Sistemi Meþrulaþtýrma)
-,074
t
3,384
,937
1,013
,467
5,646
4,391
1,113
7,127
-1,367
,503
,002
-,699
2,390
-1,750
a. Baðým lý Deðiþken: AB'ye Üyeliðin Getireceði Yararlar
p
,001
,349
,312
,641
,000
,000
,266
,000
,172
,615
,998
,485
,017
,081
Bunların yanı sıra araştırmada başka ilişkiler de ortaya konmaktadır. Örneğin,
kadınlarla erkekler kıyaslandığında AB’ye girmeyi erkeklerin kadınlardan daha
fazla istedikleri bulunmuştur. Ayrıca AKP’liler de CHP ve MHP’lilerden daha
fazla AB’ye girmeyi istemektedirler. Bulgular genel olarak değerlendirildiğinde,
SDO/RWA/ESM yapılarının AB’ye girme isteğinin dinamiklerinin
anlaşılmasında tek başına yeterli olmayacağı, negatif kimlikle baş etme
stratejileriyle ilişkilerinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini
görülmektedir.
TARTIŞMA
Bu projenin hem akademik dünyaya hem de uygulamada topluma birçok
katkıları bulunmaktadır. İlk olarak, dünyada konuyla ilgili olarak yapılan
araştırmalarda elde edilen sosyal psikolojik değişkenlerin, Türkiye
örnekleminde test edilmesi ve bu değişkenlere ilişkin en yaygın olarak
kullanılan
ölçüm
araçlarının
geniş
bir
Türkiye
örnekleminde
standardizasyonlarının yapılması projenin önemli kazanımlarından biridir.
Ayrıca, ülkemizde özellikle sosyal psikoloji alanında yapılan çalışmalarda pek
sık kullanılmayan niteliksel yöntemlerden biri olan “Odak Grup” yönteminin
geniş bir örneklemde sınanması ve elde edilen sonuçların niceliksel yöntemlerle
elde edilen sonuçlarla karşılaştırılması literatür için iyi bir örnek
oluşturmaktadır. Bu proje esas amacını da oluşturan Türkiye’nin AB’ye girişi
sürecinde toplumun değerlendirmelerinin sosyal psikolojik arka planı hakkında
bilgi edinilmesi hem akademik alana katkı sağlarken, hem de bu bilgilerin diğer
toplumsal projelerde yararlanılması, çeşitli kamu otoriteleri ve sivil toplum
örgütlerince kullanılması açısından da toplumun farklı alanlarına katkıda
bulunmaktadır.