Transcript Stosunek-uczniów-do-nauki

Co warto badać i analizować?
Strategie stosowane przez uczniów
W badaniach nad klasą szkolną, prowadzonych w ostatnich dwudziestu latach w
różnych krajach, pojawiło się nowe pojęcie: strategie uczniów. Badacze, którzy
posługują się nim, uważają, że wśród uczniów często kształtują się pewne, w
miarę trwałe, sposoby dawania sobie rady ze szkołą i jej wymaganiami. Sposoby
te nazwano strategiami. Uważa się, że wiek uczniów odgrywa ważną rolę w
doborze strategii. Podczas zapoznawania się z opisami strategii spróbujmy
przypominać sobie sytuacje, zdarzenia, fakty z naszej edukacyjnej historii lub z
naszej pracy, które odpowiadają przedstawionym opisom.
Oto zestaw kilku przykładowych strategii, (terminologia używana przez badaczy
brytyjskich).
Strategie stosowane przez uczniów
Podporządkowanie się szkole. Może ono mieć dwojaki charakter. Wielu uczniów rozpoczynając szkołę ma sporo pozytywnych oczekiwań i nadziei, w związku z tym na starcie
akceptują oni cele i zasady szkoły niejako na kredyt, nie rozważając zbytnio, dlaczego tak
czynią. Na tym etapie cele są niejasno postrzegane, ale dzieci silnie się z nimi identyfikują.
Ten rodzaj podporządkowania nazywa się podporządkowaniem optymistycznym. W
wyższych klasach podporządkowanie optymistyczne raczej zanika, a uczniowie są skłonni
akceptować tylko to, co przynosi korzyści ze względu na jakieś ważne dla nich cele. Ten
rodzaj podporządkowania nazywa się podporządkowaniem instrumentalnym.
Niekiedy wyodrębnia się jeszcze podporządkowanie z dystansem - uczeń jest posłuszny,
ale sposób, w jaki to czyni, ma okazać jego psychiczny dystans wobec sprawy. Podporządkowanie z dystansem osiąga się przez:
• zwlekanie z wykonaniem i okazywanie miną, gestem, powolnością, że jest to uleganie
przemocy, a nie działanie z przekonania;
• traktowanie polecenia tak, by wykonanie ośmieszyło polecenie, by było jasne, że ulega
się bardziej „na niby", dla zabawy, niż na serio. Jest to wprawdzie uleganie, przez to, że
zostało ośmieszone, uczeń pozbawia je pierwotnego znaczenia.
Czasem mamy do czynienia z pozornym podporządkowaniem. Udawanie, że się pracuje,
jest często spotykanym szkolnym przykładem.
Strategie stosowane przez uczniów
Rytualizm. Oznacza pozytywne nastawienie do form, reguł i metod
stosowanych w szkole, ale obojętność wobec jej celów. Rytualista nie interesuje
się celami, nie uważa ich za ważne, lub nie bardzo je pojmuje, akceptuje jednak
chodzenie do szkoły i konieczność robienia tego, czego szkoła od niego
wymaga.
Oportunizm. Jest to obojętność wobec celów, środków, reguł i zasad
obowiązujących w szkole, połączona z podporządkowaniem się. Według
niektórych badaczy, oportunizm jest stylem akceptacji charakterystycznym dla
uczniów wówczas, gdy odejdą oni od mistycznego podporządkowania, które
cechowało ich na początku kontaktu ze szkołą.
Strategie stosowane przez uczniów
Wycofanie się. Może ono mieć dwie różne motywacje. Spotyka się wycofanie
połączone z obojętnością wobec szkoły, oraz wycofanie połączone z
odrzuceniem zarówno celów, jak i stylów postępowania obowiązującego w
szkole, jednak bez zastąpienia ich innymi celami lub stylami. Osoba „wycofująca
się" jest w szkole, ale nie jest częścią szkoły. Życie w szkole jest przez nią
traktowane jako puste, nudne, jako strata czasu problem, to jak spędzić czas w
szkole, robiąc coś, co zabija nudę i daje trochę wesołości, bądź oddając się
marzeniom i jakby psychicznie usuwając się ze sceny. Wycofanie się przybiera
różne formy: zaprzestanie pracy, gdy uczeń uważa, że zadanie jest za trudne,
gapienie się, fantazjowanie, czasem nawet sen, mazanie po papierze Zdarzają
się także formy bardziej aktywne, jak ucieczki z lekcji, wagary.
Strategie stosowane przez uczniów
Strategia Szwejka albo „zachowanie się niewolnika w koloniach".
„Niewolnik" charakteryzuje się obojętnością wobec celów i ambiwalencją
wobec metod stosowanych w szkole. Uczeń „ustawia" sobie egzystencję
tak, by zmaksymalizować korzyści, jakie można uzyskać dla siebie w
ramach systemu, bez względu na to, czy uzyskanie tych korzyści jest
oficjalnie dozwolone, czy zakazane. Używa oficjalnych i nieoficjalnych
środków dla uzyskania oficjalnych i nieoficjalnych celów. Częściowo
akceptuje obowiązujący program nauczania i niektóre reguły postępowania
w szkole, może też być zainteresowany niektórymi działaniami, jakie szkoła
proponuje. Stara się wykorzystać system tak, by wyciągnąć z niego dla
siebie wszystko to, co wydaje mu się sensowne. W wielu przypadkach
„pójdzie na skróty", używając niedozwolonych środków, aby osiągnąć
ważne dla siebie cele. Niewolnik w koloniach „rozpracowuje system", to
znaczy uczy się używać legalnych środków dla osiągnięcia celów, które nie
leżą w intencji instytucji. Niekiedy wykorzystuje do tego czynności skądinąd
pożądane przez szkołę. Tak postępuje, gdy - na przykład - dochodzi do
wniosku, iż ścisłe podporządkowanie się przepisom może uchronić go od
jakichś nieprzyjemnych konsekwencji. Bywa tak, iż ochotnicze zgłoszenie
się do pracy może uratować przed ciężką pracą.
Strategie stosowane przez uczniów
Wrogość. Jest to strategia, którą stosują osoby odznaczające się
indyferencją wobec celów szkolnych i całkowitym odrzuceniem form i metod
w niej obowiązujących. Osoby tego rodzaju demonstrują swą antypatię do
metod rządzenia szkołą przez przerywanie nauczycielom, agresywność,
wagary, niszczenie mienia, złe zachowanie. Tworzą symboliczne
zachowania antyszkolne, takie jak styl ubioru, uczesanie, swoisty sposób
wypowiadania się, poruszania itp. Można tu wyodrębnić:
a. Sabotaż - usiłowanie rozbicia lekcji i osłabienie panowania
nauczyciela nad klasą i nad tym, co w klasie się dzieje. Głównie
mamy tu do czynienia z próbami odwrócenia uwagi nauczyciela i
skierowanie jej na coś nieistotnego dla lekcji. Osiąga się to przez
zadawanie tzw. głupich pytań, na które zna się odpowiedź, lub
udzielanie głupich odpowiedzi na pytania, po to tylko, by skłonić
nauczyciela do dodatkowych tłumaczeń i zyskać na czasie.
Niekiedy uczeń udaje, iż nie rozumie właściwej intencji pytającego
nauczyciela;
Strategie stosowane przez uczniów
b. Lekceważący styl bycia, zwany „looking cool", polegający na „zimnym",
„obojętnym" zachowaniu i niby niedostrzeganiu nauczycieli. Jest tu potrzebny
specjalny wygląd - krok lekko zwolniony, sylwetka wyprostowana, ręce w
kieszeniach, oczy unikające jakiegokolwiek spotkania z oczami nauczyciela.
Wszystko musi być robione tak, żeby nie było demonstracyjnie obraźliwe, ale
na granicy między obrazą a normalnością. Strategia ta jest często stosowana
przez chłopców.
Strategie stosowane przez uczniów
c. Odmowa wykonania polecenia - czasem występuje w sposób jawny,
gdy wyraźnie manifestuje się nieposłuszeństwo i dąży się do
konfrontacji. Jest to jednak dość rzadkie. Częściej odmowa polega
na odwlekaniu, przeczekaniu czy liczeniu na to, że nauczyciel
zapomni lub będzie zbyt zajęty nowymi wydarzeniami, by
zainteresować się sprawdzeniem czy polecenie zostało wykonane.
Strategie stosowane przez uczniów
c. Odmowa wykonania polecenia - czasem występuje w sposób jawny,
gdy wyraźnie manifestuje się nieposłuszeństwo i dąży się do
konfrontacji. Jest to jednak dość rzadkie. Częściej odmowa polega
na odwlekaniu, przeczekaniu czy liczeniu na to, że nauczyciel
zapomni lub będzie zbyt zajęty nowymi wydarzeniami, by
zainteresować się sprawdzeniem czy polecenie zostało wykonane.
Strategie stosowane przez uczniów
Odrzucenie szkoły. Odrzucenie celów szkoły i wszystkiego, co się ze
szkołą wiąże, jest związane z posiadaniem innych celów i innych
zainteresowań. Pod pewnymi względami podejście takie jest mniejszym
zagrożeniem dla szkoły jako instytucji niż omówiona wcześniej wrogość.
Strategie stosowane przez uczniów
Odrzucenie szkoły. Odrzucenie celów szkoły i wszystkiego, co się ze
szkołą wiąże, jest związane z posiadaniem innych celów i innych
zainteresowań. Pod pewnymi względami podejście takie jest mniejszym
zagrożeniem dla szkoły jako instytucji niż omówiona wcześniej wrogość.
Strategie stosowane przez uczniów
W celu przeanalizowania i zaobserwowania wszystkich wymienionych
wcześniej strategii uczniowskich, polecam oglądnięcie bardzo dobrego
„pedagogicznego” filmu „Młodzi gniewni. Historia Rona Clarka”. Z całą
pewnością nie jest to arcydzieło sztuki filmowej, ale interesujący,
edukacyjny film o szkole, o motywacji uczniów do pracy, o zaangażowanym
nauczycielu, który walczy o nawiązanie kontaktu z klasą, a potem walczy o
swoich uczniów. Jeśli oglądniecie Państwo film i zechcecie do mnie o nim
napisać kilka zdań, to będę bardzo usatysfakcjonowany. Nie jest to jednak
zadanie o statusie obowiązkowe/zaliczeniowe. Film może być inspirujący
dla przyszłych i aktualnych nauczycieli i wychowawców.
Strategie stosowane przez uczniów
Informacje o strategiach uczniowskich pochodzą z pracy Andrzeja
Janowskiego, Poznawanie uczniów. Zdobywanie informacji w pracy
wychowawczej. Wydawnictwo „Fraszka Edukacyjna”, Warszawa 2002.