Transcript NOWE KIERUNKI W TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA

NOWE KIERUNKI W TEORII
PRZEDSIĘBIORSTWA
Standardowy, neoklasyczny model
przedsiębiorstwa
1.
Jedność
funkcji
właściciela
i
przedsiębiorcy
(jednoosobowość decyzji i ryzyka)
2.
Racjonalność mikroekonomiczna (homooeconomicus) –
dążenie do maksymalizacji funkcji celu, czyli zysku
księgowego, w warunkach ograniczenia budżetowego
3.
Jednorodny produkt
4.
Czynniki produkcji doskonale podzielne i w pełni
substytuowalne
1
Standardowy ENC model przedsiębiorstwa
5.
6.
7.
8.
9.
Doskonała (pełna) informacja
Doskonała przewidywalność przyszłości i brak ryzyka
(lub możliwość doskonałego nim zarządzania)
Hipoteza zysku zerowego (dotyczy przedsiębiorstw
działających w warunkach doskonałej, a także tzw.
potencjalnej konkurencji
Brak kosztów społecznych i kosztów transakcyjnych
Przedsiębiorstwo jako „czarna skrzynka”
2
Główne kierunki krytyki neoklasycznej
teorii przedsiębiorstwa
1.
2.
3.
4.
Krytyka hipotezy maksymalizacji użyteczności
Przedsiębiorstwa
działają
w
warunkach
niepewności i ryzyka
W dużych a nawet średnich przedsiębiorstwach
występuje rozproszenie własności – różnice w
funkcjach celu, posiadanych informacji itd.
W dużych przedsiębiorstwach występuje
oddzielenie funkcji zarządzania i funkcji
właścicielskich (tzw. rewolucja menedżerska)
3
Alternatywne modele przedsiębiorstwa


1.
2.
3.
Generalnie: są to próby odkrycia i uogólnienia
teoretycznego wnętrza „czarnej skrzynki”
Punkt wyjścia:
Nowe ujęcia racjonalności mikroekonomicznej, w tym
krytyka hipotezy maksymalizacji użyteczności (np.
behawiorystyczny model przedsiębiorstwa)
Nowe kierunki rozwoju teorii mikroekonomicznej (np.
alokacyjna teoria przedsiębiorstwa oparta – głównie – na teorii
kosztów transakcyjnych) czy agencyjna teoria
przedsiębiorstwa
Teorie odwołujące się do dorobku nauk o zarządzaniu (np.
zasobowa teoria przedsiębiorstwa
4
Menedżerskie modele przedsiębiorstwa

1.
2.

Wyjściowe założenia:
Przedsiębiorstwo jest zarządzane przez menedżera, który
dąży do maksymalizacji własnej funkcji użyteczności
Jest wielu właścicieli, których wpływ na decyzje
strategiczne realizuje się wyłącznie przez decyzje o
nabyciu/zbyciu akcji/udziałów
Specyfika funkcji użyteczności menedżera: stopień jej
realizacji nie musi być powiązany z maksymalizacją
zysku, ważniejsze są dochody własne (płace),
bezpieczeństwo itp..
5
Menedżerskie modele przedsiębiorstwa

1.
2.
3.
Model przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji
przychodu ze sprzedaży (W.J.Baumol)
Płace (menedżerów) są silniej w praktyce powiązane ze
wzrostem sprzedaży niż zysków
Banki są bardziej zainteresowane finansowaniem firm,
których sprzedaż rośnie, a nie koniecznie najbardziej
rentownych
Zwiększanie sprzedaży jest mniej ryzykowne niż dążenie
do maksymalizacji zysku i umacnia pozycję
konkurencyjną firmy
6
Menedżerskie modele przedsiębiorstwa

1.
2.
3.
Model przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji
zrównoważonej stopy wzrostu (R. Marris)
Menedżerowie zwykle dążą do maksymalizacji swej
funkcji użyteczności (dochodu) w długim okresie
Długookresowy wzrost przedsiębiorstwa pozwala na
maksymalizowanie korzyści zarówno menedżerów, jak i
właścicieli
Menedżerowie prowadzą „ostrożną” politykę
inwestycyjną”: unikanie projektów o dużym ryzyku,
dywersyfikacja produktów (dążenie do bezpieczeństwa
finansowego: małe zadłużenie, wystarczająca płynność)
7
Model przedsiębiorstwa oparty na koncepcji
x – nieefektywności H.Leibensteina



Założenie wyjściowe: w opozycji do ujęcia
neoklasycznego przyjmuje się, że przedsiębiorstwo
niekoniecznie dąży (nie musi dążyć) do minimalizacji
kosztów (dla danej alternatywy produkcyjnej)
Pojęcie „luki efektywności”: różnica między kosztem
rzeczywistym a potencjalnie najniższym
Przyczyny luki efektywności (x-niefektywności):
3.
Niekompletna informacja o wykorzystywanych technologiach
Ukrywanie możliwości produkcyjnych przez pracowników (realizujących
własne funkcje użyteczności) i ich słabe monitorowanie
Słaba presja konkurencyjna

Selektywna racjonalność menedżerów i pracowników
1.
2.
8
Behawiorystyczny model przedsiębiorstwa
(R.M.Cyert, J.G. March)




punkt wyjścia: odrzucenie hipotezy maksymalizacji
użyteczności
i
przyjęcie
koncepcji
zachowań
zadowalających H. Simona
cel: budowa modelu zachowania firmy w warunkach
niepewności na niedoskonale konkurencyjnych rynkach
przedsiębiorstwo nie jest „czarną skrzynką” ale koalicją
różnych osób i grup (mających różne funkcje celu)
problem podstawowy: konflikty interesu między różnymi
grupami interesariuszy (stakeholders), wszyscy dążą do
rozwiązań indywidualnie satysfakcjonujących, a nie
optymalnych z punktu widzenia przedsiębiorstwa
9
Alokacyjna teoria przedsiębiorstwa




Ogólny punkt wyjścia: krytyka neoklasycznej tezy, że
technologia jest głównym (wystarczającym) czynnikiem
determinującym wielkość przedsiębiorstwa (wg kryterium
zrównania się utargu krańcowego z kosztem krańcowym
w punkcie minimum kosztów krańcowych)
teoria kosztów transakcyjnych (R. Coase, O.Williamson)
jako podstawa alokacyjnej teorii przedsiębiorstwa
Rynkowa vs. „wewnątrzprzedsiębiorcza koordynacja
transakcji dotyczących kupna/sprzedaży zasobów
przedsiębiorstwo powstaje aby minimalizować koszty
transakcyjne rynku (wynika stąd optymalna wielkość
przedsiębiorstwa)
10
Agencyjna koncepcja przedsiębiorstwa




1.
2.
punkt wyjścia: teoria agenta i pryncypała
asymetria informacji i występowanie działań
oportunistycznych
wynikających
z
przewagi
informacyjnej pełnomocnika nad zwierzchnikiem
poszczególne grupy podmiotów działają w warunkach
niepewności – niemożliwość deterministycznego
połączenia nakładów i wyników
wynagrodzenie agenta zależy od:
przewidywanego wyniku lub
sposobu zachowania/działania agenta
11
Zasobowa teoria przedsiębiorstwa
•
•
•
•
•
•
1. Związana zarówno z teorią ekonomi, jak i – głównie
– naukami o zarządzaniu (zarządzanie strategiczne)
2.
Punkt wyjścia: rozszerzone pojmowanie zasobów
(rzeczowe, finansowe, czynniki decydujące o ilości i
jakości kapitału ludzkiego, czynniki wolicjonalno –
psychologiczne, informacyjne)
3. Zasoby (podobnie jak czynniki produkcji)
charakteryzują się mobilnością, komplementarnością ale i
pewnym zakresem substytucyjności
4. Budowa przewagi firmy polega na:
a) powiększaniu (co do ilości/jakości) zasobów i
b) poszukiwaniu możliwości nowych ich zastosowań
12
Pozostałe ważne teorie przedsiębiorstwa




Innowacyjna teoria przedsiębiorstwa (Schumpeter),
związana z koncepcją dynamicznej (schumpeterowskiej)
konkurencji
Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa ( Winter, Nelson),
nawiązująca do współczesnej biologicznej teorii ewolucji
Ekologiczna teoria przedsiębiorstwa (nawiązująca do
teorii trwałego rozwoju, a zwłaszcza wymiaru
ekologicznego tej teorii)
Teoria przedsiębiorstwa zdeterminowanego przez kapitał
intelektualny (oparta na szerokim ujęciu tego kapitału –
ludzki, organizacyjny, relacyjny – i taktującą ten kapitał
jako główny czynnik przewagi konkurencyjnej)
13