Transcript File
Multimedia
Leksion 1
Multimedia- Perkufizime
Multi
- shume
Medium - nje substance qe konsiderohet si nje mjet
transmetimi i nje force ose efekti, nje kanal ose sistem
komunikimi, informacioni ose zbavitjeje
(Merriam-Webster Dictionary )
Pra, Multimedia???
Termi Medium ka nevoje per me teper sqarim !!!
2
Multimedia- Perkufizime
Medium
Perceptim
Paraqitje
Prezantim
Mjet per shperndarjen dhe
prezantimin e informacionit
Kritere per klasifikimin e
mjeteve
Klasifikimi bazuar ne
perceptimin ( text, audio,
video) eshte i pershtatshem
per perkufizimin e
multimedias
Ruajtje
Transmetim
Shkembim
informacioni
Multimedia- Perkufizime
Multimedia eshte cdo kombinim tekstit, audios dhe
videos te manipuluar ne menyre dixhitale.
Nje perkufizim me strikt i multimedias kerkon
Te perdoren edhe media diskrete edhe te vazhdueshme
Nivel domethenes te paravesise ndermjet mediave qe po
perdoren.
Ne praktike perdoret versioni me pak strikt i
perkufizimit te multimedias.
Multimedia System
Sitem Multimedial eshte çdo sistem qe suporton me teper se sa
nje lloj i vetem i medias.
Ky perkufizim nenkupton qe çdo sistem qe proceson tekstin
dhe imazhet do te jete nje sistem multimedial !!!
Ne perkufizim duhet te merret ne konsiderate edhe lloji i
medias, perveç numrit te mediave.
5
Sistem Multimedial
Nje sistem multimedial karakterizohet nga prodhimi,
manipulimi, ruajtja dhe komunikimi i integruar dhe i
kontrolluar nga kompjuteri (computer-controlled) i
informacionit , i cili eshte i koduar te pakten nepermjet
nje mjeti te vazhdueshem dhe nje mjeti diskret.
Komunikimet multimediale
Perfshijne disa aplikacione dhe infrastruktura rrjeti.
Termi multimedial perdoret per te treguar se te dhenat
qe transmetohen nepermjet rrjetit mund te jene nje
nga mediat e meposhtme
Tekst
Imazhe – imazhe te gjeneruara nga kompjuteri qe
perfshijne vija, rrathe dhe imazhe dixhitale te
fotografive te ndryshme etj.
Audio
Video
Aplikacionet mund te ndertohen bazuar mbi
komunikimin
- person me person
- person me sistem
Sistemi eshte nje server qe ka nje bashkesi skedaresh
qe permbajne informacione ne formen e tekstit,
imazheve, audios, videos.
Keto informacione mund te ndodhen te ndare ne
skedare te ndryshem ose mund te jene ne nje skedar te
kombinuar me njeri-tjetrin.
Hyrje
Ka disa tipe te ndryshme rrjetash qe sherbejne si
infrastrukture per komunikimin e informacionit
multimedial.
Do te shohim sesi jane ndertuar tipet e ndryshme te
medias, tipet e ndryshme te rrjetave qe perdoren per
komunikimet multimediale, perzgjedhje te
aplikacioneve qe mbeshtesin keto rrjeta
Paraqitja e informacionit multimedial
Aplikacionet multimediale bazohen mbi blloqe te dhenash
dixhitale.
Ne rastin kur informacioni qe ato perpunojne eshte vetem tekst,
cdo bllok te dhenash eshte nje bashkesi karakteresh ku secili
perfaqesohet nga nje numer i caktuar bitesh qe quhet codeword
ose fjalekod (kod ASCII).
Keshtu nje imazh dixhital eshte nje tabele dydimensionale qe
ruan informacion per atributet e cdo pike dhe ky informacion
eshte i koduar ne nje numer te caktuar bitesh.Kur transmetohet
nje skedar i tille koha e transmetimit eshte relativisht e shkurter.
Paraqitja e informacionit multimedial
Sinjalet e audiove dhe videove ndryshojne amplituden
dhe frekuencen me kalimin e kohes. Keto sinjale
njihen si analoge. Koha e transmetimit te ketyre te
dhenave eshte relativisht e gjate.
Ne aplikacionet qe perfshijne vetem nje tip media,
perdoret forma baze e paraqitjes se te dhenave per kete
tip media
- dixhitale (per tekstin dhe imazhin)
- analoge (per audio dhe video)
Paraqitja e informacionit multimedial
Eshte e nevojshme qe keto kater tipe mediash te kombinohen me
njera-tjetren ne nje aplikacion, pra lind nevoja qe te kater keto
tipe mediash t’i paraqesim se bashku ne nje format dixhital te
dhenash.
Ne rastin e tekstit dhe imazheve kjo eshte forma baze e paraqitjes
se informacionit ne to, ndersa per audiot e videot duke qene se
ato paraqiten nepermjet sinjaleve analoge situata paraqitet
ndryshe dhe duhet gjetur nje menyre per t’i konvertuar ato ne nje
format dixhital qe te mund t’i kombinojme bashke me dy tipet e
tjera te mediave.
Paraqitja e informacionit multimedial
Duhen dixhitalizuar audiot dhe videot
Dixhitalizimi i nje sinjali audio prodhon nje sinjal dixhital i cili
per shkak se amplituda e sinjalit ndryshon me kohen, kerkon nje
numer te madh bitesh (high bit rate).
Njesia matese eshte ne bit per sekond bps.
Bps tregon se sa bit per sekond duhen per te dixhitalizuar nje
sinjal audio analog ne sinjal audio dixhital.
Psh ne rastin e nje sinjali te foluri shpejtesia e zakonshme eshte
64 kbps.
Paraqitja e informacionit multimedial
Ne pergjithesi rrjetet e komunikimit nuk mund te mbeshtesin
shpejtesi kaq te madhe per te transmetuar keto lloj mediash ne
formatin dixhital.
Keshtu qe fillimisht aplikohet nje teknike kompresimi
(ngjeshjeje) perpara se te dhenat te transmetohen, ne menyre qe
te ulet disi numri i biteve qe duhen transmetuar per te paraqitur
keto media.
Kompresimi aplikohet gjithashtu dhe ne tekst e imazhe per te
zvogeluar vonesen qe nga momenti i kerkeses se nje
informacioni, deri ne momentin qe ky shfaqet tek perdoruesi.
Rrjetat Multimediale (Multimedia Networks)
Ekzistojne pese tipe baze te rrjetave te komunikimit qe perdoren
per te ofruar sherbime te komunikimit multimedial
1- Rrjetat telefonike (telephone networks)
2- Rrjetat e te dhenave (data networks)
3- Rrjetat e transmetimit televiziv (Broadcast television
networks)
4- Rrjetat e sherbimeve dixhitale te integruara - Integrated
Services Digital Networks (ISDN)
5- Rrjetat transmetuese me shume sherbime - Broadband
Multiservice Networks
Rrjetat Multimediale
Sic duken nga emertimi tre tipet e para u ndertuan per
te ofruar sherbimet e meposhtme:
- telefonik
- komunikim me te dhena
- transmetim televiziv
Dy tipet e tjera u ndertuan per te ofruar shume
sherbime.
Rrjetat telefonike
Public Switched Telephone Networks (PSTN) jane krijuar para
nje kohe relativisht te gjate dhe jane zhvilluar me kalimin e
kohes. Ata u projektuan per te ofruar nje sherbim lidhjeje
telefonike baze.
Me zhvillimin e tipeve te tjera te rrjetave keto u quajten POTS
(Plain Old Telephone Service).
Termi Switched perdoret per te treguar se nje perdorues mund
te telefonoje çdo perdorues tjeter qe eshte i lidhur me rrjetin e
pergjithshem.
Ne fillim u perdoren ne disa shtete me pas keta rrjeta shteterore
u lidhen midis tyre duke realizuar nje lidhje nderkombetare.
Rrjetat telefonike
Shtepi / biznes i vogel
PSTN Nderkombetare
Qarqe aksesi
analoge
Akses Radio
LE
GMSC
LE
PSTN
IGE
IGE
PSTN
LE
Qarqe te nderlidhjes
dixhitale
Rrjeti i Telefonise celulare
PBX
GMSC – gateway mobile switching center
IGE – international gateway exchange
LE
– local exchange / end office
PBX – private branch exchange
Private side-wide
Telephone networks
Qarqe aksesi analoge
Rrjetat telefonike
Telefonat qe ndodhen ne shtepi apo ne bizneset e vogla lidhen
direkt tek LE (Local Exchange Office) e tyre te aferta. LE qe
ndodhen ne nje zyre madhe (Large Office/Site) jane te lidhur me
nje zyre private lidhjeje (Privat e Branch Office) apo ndryshe
PBX.
PBX ofron sherbim lidhjeje per cdo dy telefone te lidhur me PBX.
Pervec kesaj PBX eshte e lidhur me piken e lidhjes publike qe ka
me afer gje e cila I lejon telefonat e lidhur me PBX te bejne
telefonata duke perdorur rrjetin e PSTN.
Rrjetat telefonike
Kohet e fundit jane perhapur edhe rrjetat e
telefonise celulare qe lidhen me qendren e tyre te
komunikimit nepermjet valeve.
Qendrat e nderlidhjes se telefonave celulare quhen
Mobile Switching Centers dhe ashtu si BPX jane
te lidhur me PSTN duke mundesuar qe te behen
telefonata midis dy rrjeteve telefonike atij celular
dhe atij fiks.
Telefonatat nderkombetare realizohen nepermjet
International Gateway Exchanges(IGE)
Rrjetat telefonike
Nje sinjal te foluri(akustik) eshte nje sinjal analog pasi ai
ndryshon me kohen ne varesi te ndryshimit te amplitudes
dhe frekuences se zerit. Per ta konvertuar kete sinjal analog
akustik ne sinjal elektrik perdoret nje mikrofon.
Bazuar ne llojin e sinjalit rrjetet telefonike veprojne ne nje
menyre te quajtur circuit mode, qe do te thote qe per çdo
telefonate, aktivizohet nje cirkuit(qark) i vecante neper
rrjet, i cili qendron aktiv (i zene) per sa kohe zgjat
telefonata.
Rrjetet qe lidhin aparatin e telefonit me nje PSTN ose PBX
u ndertuan fillimisht per te transmetuar sinjalin analog dy
drejtimor.
Rrjetat telefonike
Sot brenda nje PSTN, te gjithe switched dhe cirkuitet
qe i lidhin ato me njeri-tjetrin punojne ne menyre
dixhitale.
Per te transmetuar nje sinjal dixhital qe eshte nje
rrjedhe bitesh mbi nje cirkuit analog duhet nje pajisje
e quajtur modem.
Rrjetat telefonike
Rrjedhe dixhitale
Qarqe aksesi analoge
Pajisje
dixhitale
Modem
PSTN
Modem
Pajisje
dixhitale
Rrjetat telefonike
Pajisja dixhitale ia dergon sinjalin modemit I cili e
konverton ate ne sinjal analog.
Sinjali analog transmetohet per te pajisja destinacion
nepermjet qarqeve analog te PSTN.
Ne anen tjeter serish nje modem, konverton sinjalin analog
ne dixhital dhe ia kalon ate nje pajisjeje dixhitale (psh nje
kompjuter).
Pra sinjali dixhital transmetohet neper rrjet si sinjal analog,
jane dy modemat ne te dy anet e linjes qe bejne
konvertimin prandaj kemi nje rrjedhe bitesh nga njera
pajisje dixhitale te tjetra. Duke perdorur dy modema, PSTN
mund te ofroje komunikim te dhenash dixhitale.
Rrjetat telefonike
Modemat e pare transmetonin me nje shpejtesi prej
300 bps por si rezultat I zhvillimeve teknologjike
modemat tani arrijne deri ne 56 kbps. Kjo shpejtesi
eshte e pranueshme per te suportuar aplikacione qe
perdorin tekst dhe imazhe por edhe audio dhe video.
Rrjetat e te dhenave (Data Networks)
Rrjetet e te dhenave u ndertuan per te ofruar sherbime
te komunikimit te te dhenave si psh te postes
elektronike (email), te transferimit te skedareve (file
transfer) etj.
Pajisjet qe lidhen zakonisht me keto rrjete jane
kompjutera, servera (email server, ftp server, printera
etj).
Dy tipet e rrjetave me te perhapur te kesaj kategorie
jane: rrjeti X.25 dhe Interneti.
Rrjetat e te dhenave
Per shkak te menyres se operimit, X.25 kufizohet ne
aplikacione qe transferojne te dhena me shpejtesi te
ulet dhe eshte i papershtatshem per shume
aplikacione multimediale.
Rrjetat e te dhenave
Interneti perbehet nga nje numer shume i madh rrjetash te
lidhur midis tyre qe punojne duke perdorur te njejten
bashkesi protokollesh komunikimi.
Nje protokoll komunikimi eshte nje bashkesi rregullash te
vendosura per menyren e shkembimit te te dhenave. Keto
rregulla percaktojne jo vetem sekuencen apo radhen e
mesazheve qe shkembehen por edhe sintaksen e ketyre
mesazheve.
Rrjetat e te dhenave
Duke qene se perdorin te njejtat protokolle
komunikimi, te gjithe kompjuterat qe jane lidhur ne
Internet mund te komunikojne lirisht me njeri-tjetrin
pavaresisht nga prodhuesi I tyre dhe sistemi i
shfrytezimit qe ata kane.
Ky eshte koncepti baze i Open Systems
Interconnections (Nderlidhja ne sisteme te hapur).
Rrjetat e te dhenave
Site1
Site2
Site3
PC
INTERNETI
ISP
PC Desktop
Site
Server
Small
business
Rrjetat e te dhenave
Ne rastin e nje perdoruesi shtepiak apo te nje biznesi
te vogel aksesi ne Internet realizohet me
ndermjetesine e nje ISP (Internet Service Provider).
Kompjuterat e ketyre perdoruesve lidhen me rrjetin e
ISP nepermjet PSTN me modema ose nepermjet ISDN
qe ofron aksesim me shpejtesi me te larte.
Rrjetat e te dhenave
Perdoruesit e biznesit marrin aksesin edhe nga rrjeti i
kompanise, ose nese ky i fundit permban shume rrjeta
(site) nepermjet enterprise-wide private network
(rrjeti i gjere privat i ndermarrjes).
Ky realizim eshte i zakonshem ne shume kampuse
universitare ne bote.
Rrjetat e vogla lokale quhen LAN.
LAN – Local Area Network
Rrjetat e te dhenave
Ne nje kompani te madhe qe permban disa site (LANe),
sitet lidhen me njeri-tjetrin nepermjet nje intersite
backbone network, per te aksesuar sherbime brenda
rrjetit te kompanise si dhe sherbime ne Internet.
Rrjeti i kompanise bashke me sherbimet qe ai ofron quhet
intranet.
Te gjithe rrjetat lidhen me Internet Backbone Network
nepermjet nje pajisjeje te quajtur Gateway.
Rrjetat e te dhenave
Te gjithe rrjetet e te dhenave komunikojne ne ne
menyren me paketa (packet mode).
Nje pakete eshte nje kontenitor per nje sasi te caktuar
te dhenash. Pervec te dhenave paketa ka nje seksion
koke ku ruhen disa informacione shtese qe kane te
bejne me destinacionin e saj dhe menyren sesi do te
transmetohet paketa si psh adresa e kompjuterit
burim, adresa e kompjuterit destinacion etj.
Rrjetet e transmetimit televiziv
Broadcast television networks
U projektuan per te mbeshtetur shperndarjen e programeve
televizive ne zona te gjera gjeografike.
Ne qytetet e medha shperndarja apo transmetimi I sinjalit
realizohet nepermjet rrjetit kabllor (cable distribution
network) ndersa per zona te medha perdoret nje rrjet satelitor
(satellite network) ose ndonjehere rrjeti tokesor i shperndarjes
(terrestrial distribution network).
Ne Shqiperi – Cable Television me i perhapur eshte ai nepermjet
antenave televizive.
Rrjetet e transmetimit televiziv
Sot jane te realizueshme sherbimet dixhitale televizive
(digital television services), te cilet duke perdorur
rrjetet ekzistuese te komunikimit si edhe nje kanal
kthimi me shpejtesi te ulet per nderveprim mund te
ofrojne sherbime si psh lojra online, bredhje ne
internet, blerje nga shtepia, sherbime bankare etj.
Rrjetet e transmetimit televiziv
STB (Set-Top-Box) i lidhur me rrjetin kabllor te shperndarjes
eshte nje pajisje qe ofron jo vetem kontroll per kanalet televizive
qe kapen por edhe akses tek sherbime te tjera.
Psh kur nje Cable Modem integrohet brenda STB, STB i ofron te
dyja:
- nje kanal te ngadalte
- nje kanal te shpejte
Zakonisht kanali i ngadalte perdoret per ta lidhur perdoruesin
me PSTN dhe kanali i shpejte per ta lidhur perdoruesin me
Internetin.
Ne rastin e satelitit apo te rrjetit tokesor te shperndarjes, kur nje
modem i shpejte PSTN integrohet brenda STB, ky i ofron
perdoruesit nje kanal interaktiv, pra rrit numrin e sherbimeve qe
networku ofron. Ky eshte fillimi i termit televizion interaktiv.
ISDN – Integrated Services Digital Networks
Rrjetat e sherbimeve dixhitale te integruara
Filloi te perhapet rreth viteve ’80 dhe u projektua fillimisht per ti
ofruar perdoruesve te PSTN sherbime shtese. Kjo u realizua:
Se pari duke konvertuar ne nje forme te gjithe dixhitale, access
circuitet (linja aksesimi) qe lidhin pajisje e perdoruesit ne rrjet.
Se dyti duke ofruar dy kanale te ndare komunikimi mbi keta
cirkuite. Kjo gje i lejon perdoruesve te kene dy telefonata ne te
njejten kohe ose dy lidhje ne te njejten kohe psh nje telefonate
dhe nje lidhje me internetin.
Me nje ISDN, linja e aksesimit eshte quajtur Digital Subscriber
Line (DSL).
ISDN – Integrated Services Digital Networks
Aparati telefonik i perdoruesit mund te jete nje aparat dixhital
ose analog.
Ne rastin e nje aparati dixhital, qarqet elektronike te nevojshem
per te konvertuar sinjalin analog ne dixhital jane inkorporuar
brenda aparatit telefonik.
Me nje telefon analog e njejta elektronike ndodhet ne pajisjet ne
anen tjeter te rrjetit telefonik, ne qender, ne nje kuti
shperndarese etj. Kjo gje e ben menyren e funksionimit dixhitale
te rrjetit telefonik transparente per perdoruesin.
ISDN – Integrated Services Digital Networks
Dixhitalizimi i nje sinjali analog te nje telefonate nga nje telefon
cilesor, prodhon nje “bitstream” (rrjedhe bitesh) prej 64 bps.
Prandaj baza DSL e nje ISDN-je e njohur edhe si Basic Rate
Access (BRA) suporton 64 bps per cdo kanal.
Kanalet 64 bps mund te perdoren ne menyre te pavarur, sic edhe
u krijuan ne fillim, por mund te perdoren edhe si nje kanal i
vetem me kapacitet 128 bps. Per kete nevojitet nje pajisje shtese
qe quhet Aggregate function.
Gjithashtu ofrohet nje kanal i vetem me shpejtesi te larte prej
30*64 bps=2 Mbps. Kjo quhet si Primary Rate Access (PRA).
ISDN – Integrated Services Digital Networks
Si perfundim mund te themi qe nje ISDN mund te
suportoje shume aplikacione multimediale.
Por duhet thene gjithashtu se sherbimet e ofruara nga
ISDN jane me te shtrenjta se PSTN normale.
Tani edhe Telekomi shqiptar ofron linja ISDN ne te
gjithe Shqiperine.
BroadBand (WideBand) Multiservice Networks
Rrjetat transmetuese me shume sherbime
U projektuan per te suportuar gjeresisht aplikacionet
multimediale.
Termi broadband u perdor per te treguar se linjat do
te kishin kapacitet me te madh se maksimumi i
shpejtesise se ISDN=30*64 kbps=2 Mbps.
Ata u projektuan per te qene nje ISDN e perparuar
ndaj jane quajtur edhe Broadband ISDN ose B-ISDN.
Pyetje??????