Transcript Predavanja

INFORMACIONI SISTEMI
POSLOVNIH PROCESA
1
INFORMACIONI SISTEMI
POSLOVNIH PROCESA
Transakcioni
procesni sistemi
DW sistemi
2
Sistemi transakcione obrade
podataka
IS koji se bave procesiranjem podataka koji su rezultat poslovnih
transakcija (1. Unos podataka (automatizovan i
neautomatizovan); 2. obrada (paketna obrada I obrada u realnom
vremenu), 3. odrzavanje baza podataka, 4. izvestavanje (akciona,
izvestajna-informativna,povratna, kontrolna…) i obrada upitaklijent server arhitektura
3
Veliki, jedinstveni, integrisani, prilagodljivi, elasticni I
bezbedni registar podataka, koji sluzi kao infrastrukturna
osnova za informacione softverske aplikacije
Pojam "Skladište podataka" ne iskazuje, na
zadovoljavajući način, suštinu pojma DW, to nije baza operativnih
podataka, niti nestrukturirani skup podataka
4
Zasto je bolji DW?
Jer kod klasicnih BP:
- Ne postoji opšta vremenska odrednica podataka
– Primena različitih algoritama obrade za iste probleme
– Neusaglašenost naziva i značenja atributa
– Gubitak informacija
– Nepostojanje procedura za usaglašavanje podataka
– Nepostojanje "drill-down" izveštajnih mehanizama
- Otezana softverska podrška postupaka analize
podataka
- Klasicne baze podataka nisu dimenzione baze
podataka
5
DW je infrastruktura koja se gradi, a ne proizvod koji se
kupuje
1. Operativni podaci (operativni transakcioni sistemi)
2. Pretraga, konverzija i migracija podataka
3. Projektovanje i administriranje podataka
4. Middleware-umrezavanje
5. Izrada apikacija (prezentacioni sistemi, interrogativni
sistemi, simulacioni sistemi, funkcinalni sistemi I
automatizovani (ekspertni) sistemi)
6. Prezentacioni sloj
6
Izgradnja Data Warehouse-a
117
Meta baza=metaregistar=metaspremiste
• Meta baza podataka, odnosno rečnika podataka je baza
podataka o bazi podataka.
• Meta baza podataka čuva sve podatke o podacima
mapirajući izvorni u ciljni sistem i uspostavlja vezu između
podataka sa izvora i cilja. Oni čuvaju informacije o
transakcionim podacima, definiciju podataka u ciljnoj bazi i
transformaciono-integracionu logiku.
• Tek po postavci meta baze podataka može se krenuti dalje
u izdvajanje podataka iz transakcione baze podataka, pa
potom sumiranje, sortiranje i organizovanje pre punjenja
DW.
8
9
11
12
Primeri dvodimenzionih i trodimenzionih modela
podataka
a) Podaci o prodaji za svaku oblast se nalaze u različitim tabelama
b) Svi podaci smešteni su u trodimenzioni niz
Mesec
Grad
P
r
o
i
z
v
o
d
Mesec
a) Dvodimenzioni model podataka
P
r
o
i
z
v
o
d
b) Trodimenzioni model podataka
13
Različiti pogledi na iste podatke
Mesec
P Grad
r
o
i
z
v
o
d
Svi gradovi i meseci
za jedan proizvod
Svi proizvodi i meseci
za jedan grad
Svi proizvodi i gradovi
za jedan mesec
14

Pravljenje upita nad kockom
Sales
Fact
Atlanta
Chicago
Denver
Grapes
Cherries
Melons
Apples
Dallas
Q1
Q2
Q3
Time Dimension
Q4
Kocka “Prodaja” sadrži tri dimenzije: Vreme, Proizvodi i Tržišta. Činjenice o prodaji su skladištene u
15
presecima svih dimenzija u kocki. Korisnik koji nadgleda prodaju jabuka u Atlanti želi upit za Q4 prodajne
vrednosti.
Definisanje “kriške” (engl. slice) ili
podskupa kocke
Atlanta
Chicago
Denver
Grapes
Cherries
Melons
Apples
Detroit
Q1

Q2
Q3
Time Dimension
Q4
Menadžer distribucije voca želi da pregleda podatke o trešnji po svim periodima i za sva tržišta.
16
Mart podataka se odnosi na bazu podataka za podrsku
odlucivanju, izgradjenu da se njome korristi jedna
organizaciona jedinica ili poslovni proces ili grupa osoba
(logicki podsku DW)
17
Data Mart
• Data Mart– Pokriva samo jedan segment
poslovanja
• • obuhvata podatke vezane za jednu temu
poslovanja
• • može predstavljati pilot projekat za realizaciju
obimnijeg DW sistema
• može biti realizovan kao
• – nezavisni Data Mart » izolovan od drugih DW
sistema
• – zavisni Data Mart » naslonjen na druge DW
sisteme
18
19
20
•
OLAP sistemi omogućavaju jednostavnu sintezu, analizu i konsolidaciju
(agregacija podataka po zadatom kriterijumu) podataka.
•
Koriste se za intuitivnu, brzu i fleksibilnu manipulaciju transakcionim
podacima.
•
OLAP sistemi podržavaju kompleksne analize koje sprovode analitičari i
omogućavaju analizu podataka iz različitih perspektiva (poslovnih
dimenzija).
•
OLAP sistemi kao skladišta podataka koriste multidimenzionalnost i
denormalizaciju.
•
Osnovni elementi OLAP sistema su:
–
–
–
–
baza podataka, koja služi kao osnova za analizu,
OLAP server, za upravljanje i manipulaciju podacima,
interfejs sistem, prema korisniku i prema drugim aplikacijama,
alati za administriranje.
21
Zahtevi OLAP sistema
• Interfejs OLAP sistema treba da omogući korisniku
komforan rad, samostalno izvođenje analitičkih operacija i
dobijanje pregleda i poslovne grafike, bez znanja
programiranja i strukture baze podataka.
• Zahtevi koje OLAP mora da ispuni su:
– mogućnost rada sa velikim skupom podataka i velikim brojem
korisnika,
– kratko vreme odziva na upit,
– mogućnost rada sa podacima sa različitim nivoima detalja,
– sposobnost proračuna složenih matematičkih funkcija,
– podrška za šta-ako analizu, modelovanje i planiranje,
– jednostavnost uvođenja i održavanja sistema,
– zaštita podataka,
– mogućnost rada sa velikim brojem alata pomoću kojih će se
pristupati podacima, vršiti analiza i prikazivati podaci.
22
OLAP dimenzije vs. Relacione dimenzije
Relational
OLAP
REGION
West
CA
OR
East
MA
NY
REGION
West
East
STATE
CA
OR
MA
NY
REGION
West
West
East
East
23
Arhitekture OLAP sistema
•
Postoje sledeće arhitekture OLAP sistema:
a. višedimenzioni OLAP (MOLAP),
b. relacioni OLAP (ROLAP),
c. hibridni OLAP (HOLAP).
d. Elasticni OLAP (EOLAP)
•
MOLAP i ROLAP se razlikuju po načinu fizičkog čuvanja
podataka. Kod MOLAP sistema podaci se čuvaju u
višedimenzionoj strukturi, a u slučaju ROLAP sistema podaci se
čuvaju u relacionim bazama podataka.
24
DM-automatizovan, analiticki proces oblikovan za
eksploataciju podataka u velikim zbirkama podataka, sa
ciljem “iskopavanja” vrednih i skrivenih podataka
29
KD-Otkrivanje znanja u bazama podataka
30
ŠTA JE VESTACKA INTELIGENCIJA?
1. Resavanje problema
2. Obrada i razumevanje prirodnih jezika
3. Robotika
4. Sistemi zasnovani na znanju, ekspertni sitemi
5. Masinsko ucenje
6. Automatsko zakljucivanje
a) pesimisti
b) optimisti
31
Šta su ekspertni sistemi?
Inteligentni racunarski program koji se koristi
znanjima i procedurama zakljucivanja radi
resavanja problema koje inace resavaju eksperti
1. Ekspertiza
2. Rezonovanje manipulacijom simbola
3. Opsta sposobnost resavanja problema u datom domenu
4. Slozenost i tezina
5. Reformuulacija
6. Rezonovanje o sebi
7. Vrsta zadataka
32
Organizacija ekspertnih sistema
…
Baza znanja
Mehanizam
zakljucivanja
Podsistem za uzimanje
i azuriranje znanja
ekspert
Podsistem za
obrazlaganje
Korisnicki interfejs
korisnik
33
Metode i tehnike crpljenja
znanja
1. Ispitivanje eksperta
• Repertoarske resetke
• Multidimenziono skaliranje
• Tehnika kriticnih dogadjaja
• Tehnika uparivanja karakteristika problema i
odluka po pitanju tih problema
• Razlikovanje ciljeva
• Reklasifikacija (rasclanjavanje) ciljeva
• Analiza odlucivanja
2. Posmatranje eksperta
34
IS marketinga
IS istraživanja i razvoja
IS poslovnog planiranja
Funkcionalna podjela
IS nabavke
IS upravljanja
proizvodnjom
IS prodaje
IS računovod. i finan.
IS upravljanja
ljudskim resursima
35
Interaktivni marketing
Istrazivanje trzista
Informacioni
podsistem
marketinga
Oglasavanje i promocija
Menadzment prodaje i
proizvoda
Ciljni marketing
36
Istrazivacki programi i
projekti
Upravljanje istrazivackim
projektima
Ocena rezultata istrazivanja
Informacioni podsistem
istrazivanja i razvoja
Arhiviranje projekata
i rezultata istrazivanja
Finansiranje istrazivanja
Komuniciranje u istrazivackim
projektima
Akciona istrazivanja
37
Planiranje prodaje
Planiranje proizvodnje
Planiranje materijala
Planiranje ljudskih resursa
Inf. podsistem
poslovnog planiranja
Planiranje opreme
Planiranje prihoda i rashoda
Projektovanje fin. izvestaja
Planiranje kriticnih faktora
38
Planiranje nabavke i
odnosa sa dobavljacima
Informacioni
podsistem
nabavke
Nabavka i upravljanje
zalihama
Izdavanje sirovina,
repromaterijala i
delova proizvodnje
Analiza nabavke
39
Informacioni
podsistem
upravljanja
proizvodnjom
Planiranje proizvodnih
resursa
Realizacija proizvodnje
Inzenjering
40
Planiranje prodaje i
odnosa sa kupcima
Informacioni
podsistem
prodaje
Prodaja i distribucija
Internet prodaja
Analiza prodaje
41
Racuni dugovanja
Racuni potrazivanja
Planiranje
Imovina
materijala
Zarade
Glavna knjiga
Inf. podsistem
racunovodstva i finansija
Blagajna
Upravljanje gotovinom
Upravljanje investicijama
Budzetiranje
Fin. analiza i planiranje
42
Projektovanje organizacije
i poslova u organizaciji
Evidentiranje, analiza i
planiranje ljudskih resursa
Informacioni
podsistem
upravljanja ljudskm
resursima
Regrutovanje, izbor uvodjenje
i rasporedjivanje
Razvoj ljudskih resursa
Zarade i kompenzacija
Izvestavanje drzavnih
organa i institucija
43
Ekonomski fakultet Podgorica
INFORMACIONI SISTEMI U TRGOVINI
44
Sadržaj predavanja
I INFORMACIONI SISTEMI U ROBNOM PROMETU
IS za upravljanje nabavkom I zalihama
IS za upravljanje prodajom
II EDI SISTEM
III ELEKTRONSKA TRGOVINA
45
INFORMACIONI SISTEMI ZA UPRAVLJANJE
NABAVKOM I ZALIHAMA
Primjenom kompjuterizovanih informacionih sistema u
podsistemu nabavke preduzeća obezbjeđuju:
a) potpunu i tač
n
n
a
b
a
v
l
j
a
j
u
š
(
i
f
r
u
u
-
e
v
i
d
o
z
n
e
a
n
k
c
i
j
u
u
p
o
r
s
o
i
v
z
i
v
m
o
p
d
a
r
o
,
i
n
a
z
v
z
i
o
d
i
v
p
m
a
r
o
i
z
k
o
j
v
o
d
i
s
a
e
i
granu kojoj pripada),
b) potpunu i tačnu evidenciju nabavnih cena,
c) potpunu i ta~nu evidenciju o svim dobavljač
(naziv dobavljač
a
i
a
d
d) potpunu i tač
u
g
o
k
o
l
m
a
v
o
i
č
i
l
o
p
r
e
n
e
r
n
i
(
,
o
v
d
a
r
j
n
a
i
n
j
i
e
r
č
u
m
e
e
o
n
u
n
i
i
b
j
e
r
e
)
s
p
k
t
o
s
u
e
v
s
a
r
i
,
i
b
r
o
j
e
n
c
i
d
d
u
k
o
e
u
b
j
a
,
k
ž
j
v
p
r
o
r
p
l
a
i
r
a
m
o
i
j
g
m
r
č
a
a
o
i
c
i
m
i
u
z
n
v
a
o
i
d
a
n
ć
a
č
a
e
s
s
d
.
a
(
u
t
l
)
k
u
k
.
g
a
e
p
j
v
d
r
o
i
o
š
i
m
a
,
o
o
i
r
t
i
s
e
z
e
n
n
v
u
j
o
e
a
d
,
i
prodavati),
e) potpunu i tač
faktura dobavljač
n
u
i
e
m
v
i
a
d
.
e
n
c
i
j
u
i
s
p
j
e
l
i
h
i
p
l
a
ć
e
n
i
h
46
EOS - (ENTRY ORDER SYSTEMS). Ovi sistemi se
primjenjuju
u
veleprodaji
za
uspostavljanje
komunikacije između baze podataka veletrgovinskih
preduzeća i njihovih kupaca (često trgovaca na malo).
EOS
n
i
r
a
n
r
t
a
u
e
č
sistem podrž
d
ž
b
r
a
c
g
u
n
o
v
e
i
o
n
j
i
u
d
c
a
o
s
t
.
b
v
E
r
a
a
,
l
d
k
e
k
e
a
t
n
o
a
r
a
i
v
o
r
a
n
s
u
p
p
d
l
a
k
ž
n
r
a
o
b
i
o
i
r
,
a
c
b
r
p
n
e
l
j
a
a
s
a
p
d
n
a
i
p
r
i
d
p
o
r
a
n
j
r
e
v
o
r
e
p
š
u
a
z
m
n
a
a
u
e
t
b
i
a
p
a
s
v
v
r
k
e
s
e
e
u
d
,
k
z
u
l
a
n
u
z
e
a
l
p
n
i
j
a
ć
u
h
a
o
m
,
informacionom sistemu.
47
Hardverske, softverske i organizacione
pretpostavke potebne za EOS:
1. Uređ
s
a
d
e
f
i
n
e
n
i
s
a
,
a
a
n
i
ž
u
r
m
n
p
centralnom rač
u
a
r
n
i
i
o
a
r
d
r
o
i
t
u
b
e
k
t
o
r
i
o
o
m
r
a
d
v
g
i
e
l
e
t
a
n
i
p
r
o
r
g
o
z
o
t
v
o
v
i
a
k
n
n
o
s
u
l
k
i
b
m
a
z
a
e
o
r
g
u
p
o
p
r
i
s
a
n
i
z
t
d
u
a
a
t
p
c
a
a
i
j
e
k
a
n
a
;
2. Komunikacioni kanal između veletrgovca i njegovih
potencijalnih kupaca-MALOPRODAJA;
3. Softver za manipulaciju sa porudž
b
4. Skenere, optič
k
e
o
l
o
v
k
e
i
o
s
t
a
l
e
b
a
r
e
k
n
o
i
d
c
a
č
m
i
t
a
a
;
č
e
.
48
Kupci (maloprodavci) su za upotrebu
EOS
sistema
motivisani
sljedećim
koristima:
 Moguć
n
k
i
u
s
o
p
t
a
e
d
c
r
g
o
o
m
o
v
t
e
r
a
i
ž
o
b
a
s
e
b
n
o
j
z
o
a
d
p
r
ć
u
r
i
s
a
r
a
o
o
a
v
z
l
t
v
f
p
t
i
č
i
e
t
i
i
m
i
t
k
i
r
a
o
l
n
m
h
p
p
-
t
i
e
r
p
n
a
o
r
s
a
i
b
a
d
a
a
c
v
s
t
a
i
a
e
v
j
u
c
a
m
k
e
k
.
o
.
K
m
e
O
a
z
o
v
a
p
r
r
a
j
o
d
i
c
s
i
j
p
ć
e
a
l
r
š
r
t
n
o
k
i
s
i
c
u
e
E
h
u
e
s
o
d
O
s
l
m
l
S
o
v
č
i
i
a
ž
o
u
s
e
v
a
n
s
t
e
n
a
b
p
r
a
j
a
m
o
a
t
v
i
-
m
t
D
k
e
i
i
S
S
(Decision Suport System), kojim se kompariraju i rangiraju po
stepenu važ
n
i
s
p
o
r
u
k
 Poveć
a
i
s
n
f
a
č
o
i
r
m
n
i
e
n
a
t
i
i
j
c
m
t
d
.
.
o
)
e
i
j
n
a
m
o
s
,
i
r
e
a
g
o
t
p
a
k
r
i
r
l
o
e
e
e
n
a
d
o
j
l
l
s
e
l
i
m
n
e
t
o
e
i
t
p
o
t
p
r
l
e
a
p
p
i
p
j
e
ž
a
t
u
n
e
r
b
n
i
o
o
o
m
d
o
n
a
l
a
j
m
v
u
E
e
p
d
n
a
n
i
p
o
(
o
n
o
a
s
i
j
e
s
t
k
d
p
S
d
l
u
h
O
r
e
l
e
a
a
a
m
c
i
j
a
,
v
a
.
d
o
b
c
i
j
e
n
a
,
t
e
r
m
i
n
;
n
o
a
Z
i
j
a
,
a
k
h
u
v
p
a
a
l
c
j
u
m
j
ć
u
o
ž
i
e
;
 Smanjenje kupoprodajnih troškova (troškova putovanja,
razmjene dokumentacije itd..).
49
Veletrgovci su za upotrebu EOS sistema
motivisani sljedećim koristima:
 Ekonomicnost,
 Povecan obrt
 Smanjeni troskovi
 Povecana naplata, smanjen broj kanala prodaje
 Smanjeni troskovi uredjenja prostora za kontakt sa kupcima….
50
I NFORM ACI ONI SI STEM I Z A U PRAV LJANJE PRODAJOM
Od razvijenih informacionih sistema prodaje najpoznatiji su POS
(Point of Sale), i EIHR (Electronic in Home Retailing) sistemi.
POS (Point of sale) predstavlja sistem prikupljanja i obrade
informacija u trenutku i na mjestu prodaje. Primjena POS sistema
je bila uslovljena razvojem sistema jedinstvenog numerisanja
proizvoda.
51
UNIVERZALNI KOD PROIZVODA (UPC SISTEM)
P
9 7 6 3 2
P
1 4 5 6 7
C
XXXXX
prefiks broj proizvođ
XXXXX
a
č
a
b
r
o
j
p
r
o
i
z
v
C
o
d
a
k
o
n
t
r
o
l
n
i
b
r
o
j
52
EVROPSKO NUMERISANJE ARTIKALA (EAN SISTEM)
 EVROPSKI TRINAESTOPOZICIONI NUMERIČ
OZNAČAVANJA PROIZVODA.
K
8
602300
I
K
O
D
300 3 6 5
Pozicije u EAN sistemu imaju sljedeću namjenu>
X
p
o
X
z
i
X
c
i
X
o
n
i
k
o
d
z
e
m
.
p
o
P
(
d
o
d
j
e
l
j
u
j
e
g
a
E
A
N
s
a
v
X
r
e
z
.
e
z
X
d
X
k
u
o
z
X
d
e
ć
a
p
o
P
r
X
X
z
o
i
i
c
z
X
i
v
o
X
n
o
X
i
d
k
o
d
K
o
n
t
r
o
l
n
i
b
r
o
j
a
)
53
54
55
56
KORI STI OD POS SI STEM A
KUPAC NE MORA MNOGO DA ČEKA NAPLATU KUPLJENIH
PROIZVODA, AUTOMATSKI DOBIJA RAČUN, VIŠE VERUJE
TAČNOSTI OBRAČUNA CENE NEGO KADA TO SAMA KASIRKA
RADI ITD..
ROBA SE BRZO
S
M
A
N
N
A
C
I
S
V
E
S
P
R
O
I
I
P
T
J
P
L
E
N
D
R
J
A
A
N
T
E
,
T
Z
E
O
S
E
N
O
I
J
S
O
A
. . )
Č
J
,
M
R
V
A
N
I
F
G
A
U
}
I
M
A
O
O
M
M
O
D
N
E
R
J
Z
J
N
O
V
J
P
M
V
O
N
,
A
R
NAPLAĆ
G
U
J
S
Š
D
J
E
J
D
N
O
S
T
O
I
Č
U
T
E
C
I
U
E
E
U
T
A
V
A
A
N
I
O
O
T
R
I
T
S
K
O
K
P
O
U
P
O
U
O
V
R
K
E
V
I
S
R
B
P
E
P
R
O
N
E
L
,
N
A
J
O
S
A
M
A
A
J
M
O
N
D
O
I
R
D
Č
J
N
M
O
S
I
E
I
G
P
R
S
T
O
O
,
N
K
O
Š
E
Š
E
A
P
R
O
A
J
D
,
G
M
M
E
T
N
O
S
J
T
A
O
N
S
U
J
J
T
E
I
V
(
J
V
E
N
J
I
P
I
P
O
R
I
N
P
U
L
E
A
Z
E
M
N
I
E
E
U
A
C
J
E
A
D
L
S
U
N
I
S
J
I
O
P
A
N
I
N
J
A
H
U
T
I
L
A
S
T
S
T
J
O
Z
I
A
V
I
K
U
V
T
J
A
D
R
Ž
E
J
I
I
A
P
N
T
,
P
A
K
O
R
J
B
N
A
E
I
N
L
I
A
V
Z
A
M
E
Š
B
I
A
O
I
J
H
P
V
I
A
N
A
A
,
O
J
O
,
M
N
L
T
L
K
K
A
A
P
I
,
O
N
E
I
O
S
T
I
ASORTIMANA I REALIZACIJI NAPLATE.
57
EI H R (ELECTRONI C I N H OM E RETAI LI NG)
upotrebom eihr sistema kupac (potrošač) iz svog stana može
naručiti i kupiti robu. za realizaciju i ostvarenje ovog sistema
potrebne su sledeće hardverske, softverske i komunikacionoprotokolarne pretpostavke:
 kuć
a
d
a
n
i
p
t
r
e
č
a
r
i
m
 priključ
 sređ
a
e
t
r
g
o
v
n
i
u
n
a
s
z
k
n
a
n
b
k
a
o
(
a
l
z
p
i
p
a
a
g
r
o
r
k
l
i
i
j
e
a
a
r
t
l
p
e
d
u
z
v
p
m
n
t
u
o
e
r
e
i
l
m
d
ć
a
a
e
r
t
e
t
k
o
m
e
ž
e
a
k
j
n
k
s
u
t
k
a
s
)
a
d
b
j
e
v
e
n
o
d
g
o
v
a
r
j
ć
u
i
m
;
u
e
n
;
a
j
i
s
e
b
a
v
k
o
m
i
p
r
p
o
j
d
u
a
t
j
e
o
r
m
s
k
n
o
a
m
c
m
a
l
o
e
n
t
r
u
;
 komunikacioni protokol, sa password-om koji se dodjeljuje
potrošač
u
(
k
u
p
c
u
)
.
58
Prednosti koje motivešu potrošač
a
n
a
k
u
p
o
v
i
n
u
p
o
 ostvarenje kupovine iz kuć
 ušteda vremena potrebnog za kupovinu;
 korišć
n
k
r
e
d
i
t
e
n
n
i
j
e
b
h
k
a
r
t
o
i
c
n
i
a
i
f
t
i
d
 jednostavna moguć
n
k
a
.
.
o
c
i
j
a
o
g
,
a
p
m
r
o
b
i
d
a
j
e
j
n
n
t
i
h
a
m
o
c
u
E
I
H
R
s
:
u
;
p
o
g
o
d
n
o
s
t
i
,
;
s
t
i
z
b
o
r
a
r
o
b
e
.
Primjenom ovog sistema u poslovanju trgovinskog preduzeć
a
s
e
m
o
g
u
u
o
č
i
t
i
s
l
j
e
d
e
ć
e
p
r
e
d
n
o
s
t
i
:
59
Primjenom ovog sistema u poslovanju trgovinskog preduzeć
a
s
e
m
o
g
u
u
č
o
i
t
i
s
l
j
e
d
ć
e
e
p
r
e
d
n
o
s
t
i
:
 orjentacija na sigurne/stalne potrošač
 jednostavno upoznavanje sa potrebama, namjerama
e
(
p
a
n
r
a
e
l
f
i
e
z
r
m
o
i
r
a
n
)
e
k
o
i
o
p
r
t
o
r
š
o
d
a
č
a
j
n
a
i
i
k
o
n
j
k
u
p
p
o
t
o
v
i
n
a
i
s
t
o
g
p
o
t
r
o
š
č
a
a
m
o
ž
i željama potrošač
e
s
e
u
o
a
t
č
i
t
č
i
e
m
u
a
o
n
o
g
;
 efikasno istraž
p
l
;
s
p
r
e
o
v
m
g
r
a
ž
o
a
m
e
e
i
t
t
d
r
.
.
ž
a
)
i
r
t
š
o
i
č
a
m
a
š
i
(
l
j
e
n
p
n
j
r
.
e
v
p
r
e
z
i
u
a
n
l
a
o
s
k
z
a
u
a
u
b
k
l
j
a
z
č
u
u
i
v
a
p
o
n
j
d
e
n
a
o
k
a
v
i
o
h
d
a
s
r
t
v
i
a
k
k
a
l
a
u
;
 až
 smanjenje troškova prodajnog prostora (s obzirom da se sa kupcem elektronski
komunicira nema potrebe za superlukzuno uređ
u
r
n
a
e
v
i
d
e
n
c
i
j
a
i
o
p
t
i
m
a
l
n
e
z
a
l
i
h
e
;
e
n
a
p
r
o
t
i
v
o
n
m
o
ž
e
b
i
t
i
m
n
o
g
o
m
a
n
j
i
n
e
g
o
š
t
o
b
i
k
l
a
s
i
n
č
j
n
e
a
p
p
r
o
r
d
o
d
a
j
a
a
j
t
n
o
o
g
i
z
i
s
p
r
k
i
o
v
s
a
t
o
l
a
r
)
a
,
;
 samanjenje troškova radne snage na poslovima operativne prodaje
(smanjenjem ovih troškova se ostavlja prostora za ekonomisanje sa dodatnim
troškovima distribucije i dostavljanja robe do stana potrošač
a
)
.
60
ELEKTRONSKA RAZMJENA PODATAKA U
FUNKCIJI UNAPREDJENJA SAVREMENOG
POSLOVANJA
61
PAPIR JE MRTAV!
62
ŠTA JE EDI?
Direktna razmjena standardizovanih elektronskih
formata poslovnih informacija između kompjuterskih
aplikacija dva poslovna partnera.
Preduzeće A
Preduzeće B
EDI režim
Aplikacija za kreiranje i slanje narudžbenica
Aplikacija za prijem i obradu narudžbenica
63
KAKO JE POČELO I DOKLE SE STIGLO
• razvojem računarskih mreža stvorena
tehnička platforma za elektronski prenos
poslovnih podataka
• potreba za definisanje standarda uslovila
razvoj Electronic Data Iterchange (EDI)
sistema
• 1987. godine prvi put definisane sintakse pod
nazivom UN/EDIFACT
• 1990. godine objavljene dve standardizovane
elektronske poruke (faktura i narudžbenica)64
KORISTI OD PRIMJENE EDI SISTEMA
 Smanjenje administrativnih troškova od
8 do 15 %
 Ubrzanje trgovinskog ciklusa
 Uključivanje u međunarodni
informacioni sistem
 Povećana produktivnost i konkurentnost
 Promjena mentaliteta zaposlenih i
povećanje tehnološke discipline
 Rješavanje problema odmah i smanjenje
improvizacije u odlučivanju
65
MOGUĆE PREPREKE U RAZVOJU I
IMPLEMENTACIJI EDI SISTEMA





Pravni problemi,
Spremnost i zainteresovanost
potencijalnih partnera
Infrastrukturna ograničenja
Problemi razvoja translacionog
softvera
Obaveza bilateralnog i tehničkog
sporazuma između poslovnih
partnera
66
INTERNET, ELEKTRONSKA TRGOVINA I
ELEKTRONSKO POSLOVANJE
•Internet-nosilac talasa digitalne revolucije
• Za razvoj Interneta ulozen je veliki svetski
kapital
•Internet je infrastrukturna i komunikaciona
pretpostavka koncepta svetske ekonomske
globalizacije
Internet, juce, danas, sutra…
67
KLIJENT-SERVER ARHITEKTURA
68
INTERNET SERVISI
OSNOVNI SERVISI (Elektronska pošta (engl. E-mail
[email protected]što)
JAVNI SERVISI se instaliraju na sve znacajne servere
(WWW,User News,IRC…)
POSEBNI SERVISI (Servisi za pretrazivanje,
sigurnosni servisi, sistemski servisi…)
69
PROMENE U PRISTUPU POSLOVANJA
Osnove elektronske trgovine
Tehnologije elektronske trgovine
•Mrezna infrastruktura (Interene, Extranet, Intranet, Virtuelne
privatne mreze…)
•Infrastruktura prenosa podataka (EDI, E-mail, protokoli za prenos
slike, zvuka I video zapisa…)
•Infrastruktura zastite (Stndardi, protokoli…, bezbedna placanja…)
•Mrezno publikovanje (distribucija sadrzaja putem mreze)
Aplikativne kategorije elektronske trgovine
B2C
B2B
C2C …
70
PROMENE U PRISTUPU POSLOVANJA
Elektronska placanja
Elektronski marketing
• E-mail marketing
• Oglasavanje na Webu
• Registrovanje lokacije na pretrazivacima
• Razmena banera
• Diskusione grupe i forumi
• Istrazivanje trzista…
71
ZAŠTO MI KASNIMO!
Nedovoljno razvijeno i nestabilno tržište
 Nerazvijena telekomunikaciona
infrastruktura
 Nizak nivo informatičke pismenosti
 Nedostatak standarda u razvoju i
implementaciji u razvoju informacionih
sistema

72