Transcript T Nowak kontrola podatkowa wyklad 5

Kontrola podatkowa
- postępowanie dowodowe
Regulacja prawna (1)
• Art. 292 Op: „W sprawach
nieuregulowanych w niniejszym dziale
[tj. dziale VI] stosuje się odpowiednio
przepisy art. 102 § 2 i 3, art. 135-138,
art. 139 § 4, art. 140 § 2, art. 141 i art.
142 oraz przepisy rozdziałów 1, 2, 5, 6,
9 z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów
10-12, 14, 16, 22 oraz 23 działu IV”.
• Rozdział 11 działu IV Op „Dowody”
Regulacja prawna (2)
• Taka sama regulacja prawna
postępowania dowodowego:
1) dla kontroli podatkowej i
2) dla postępowania dowodowego
• art. 289 Op - określa inne zasady
zawiadamiania w toku kontroli
podatkowej o przeprowadzeniu dowodu
z zeznań świadków, opinii biegłych oraz
oględzin
Środki dowodowe (1)
•
Art. 180 Op:
§ 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do
wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
§ 2. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych
faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia, organ podatkowy
odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem
odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania; przepis art. 196 § 3 stosuje
się odpowiednio.
•
Art. 181 Op:
Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi
podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie
biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje
podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności
sprawdzających lub kontroli podatkowej, z zastrzeżeniem art. 284a § 3, art.
284b § 3 i art. 288 § 2, oraz materiały zgromadzone w toku postępowania
karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub
wykroczenia skarbowe.
Środki dowodowe (2)
•
•
•
Otwarty katalog środków dowodowych (art. 180 Op „Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może
przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest
sprzeczne z prawem”, art. 181 Op - „Dowodami w
postępowaniu podatkowym mogą być w
szczególności....”)
nie ma ograniczenia dowodzenia tylko do ściśle
określonych środków dowodowych (poza
przypadkami wynikającymi wprost z prawa
materialnego - np. odliczenie podatku naliczonego
następuje wyłącznie na podstawie faktury VAT)
nie ma hierarchii ważności środków dowodowych
„Specyfika” postępowania dowodowego w
toku kontroli podatkowej
•
•
katalog środków dowodowych i zasady ich
oceny jest ten sam - i w toku kontroli
podatkowej, i w toku postępownia
podatkowego
odrębności są odzwierciedleniem uprawnień
kontrolujących i obowiązków kontrolowanych
(niewystępujące w toku postępowania
podatkowego), np. kontrolujący mogą od
kontrolowanego żądań „wytworzenia”
określonych dowodów , np. złożenia
oświadczenia majątkowego, przedstawienia
spisu z natury
Niedopuszczalność dowodu zgromadzonego w
kontroli podatkowej (1)
•
art. 77 ust. 6 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej:
Dowody przeprowadzone w toku kontroli przez
organ kontroli z naruszeniem przepisów
prawa w zakresie kontroli działalności
gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały
istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą
stanowić dowodu w żadnym postępowaniu
administracyjnym, podatkowym, karnym lub
karno-skarbowym dotyczącym
kontrolowanego przedsiębiorcy.
Niedopuszczalność dowodu zgromadzonego w
kontroli podatkowej (2)
•
•
•
•
Art. 181 Op: „Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w
szczególności (...) oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności
sprawdzających lub kontroli podatkowej, z zastrzeżeniem art. 284a § 3, art.
284b § 3 i art. 288 § 2, oraz materiały (...)”.
art. 284a § 3 Op: „Dokumenty z czynności kontrolnych dokonanych z
naruszeniem obowiązku, o którym mowa w § 2 [tj. niedoręczenia
upoważnienia do kontroli w terminie 3 dni od rozpoczęnia kontroli „na
legitymację], nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym”
art. 284b § 3 Op: „Dokumenty dotyczące czynności kontrolnych dokonanych
po upływie tego terminu [tj. terminu kontroli wskazanym w upoważnieniu] nie
stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym, chyba że został wskazany
nowy termin zakończenia kontroli”.
art. 288 § 2 zd. 4 Op: „W razie odmowy zatwierdzenia protokołu [przez
prokuratora - z przeszukania lub oględzin lokalu/budynku mieszkalnego]
materiały i informacje zebrane w toku czynności nie stanowią dowodu w
postępowaniu podatkowym”.
Niedopuszczalność dowodu zgromadzonego w kontroli
podatkowej (3)
•
•
•
•
Czy art. 284a § 3, art. 284b § 3 i art. 288 § 2 Op nie są
zbędne wobec brzmienia art. 180 § 1 Op, zgodnie z
którym sprzeczność z prawem wyłącza możliwość
uznania za dowód?
Czy sprzeczność z prawem, o której mowa w art. 180 §
1 Op, to tylko sprzeczność z zakazami dowodowymi?
Czy sprzeczność z prawem, o której mowa w art. 180 §
1 Op, to również sprzeczność z przepisami o trybie
przeprowadzenia dowodu?
Brak jednoznacznego wskazania w orzecznictwie
sądów administracyjnych
Księga podatkowa (1)
• art. 193 § 1 Op:
„Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i
w sposób niewadliwy stanowią dowód
tego, co wynika z zawartych w nich
zapisów”.
• przepis ten określa moc dowodową
księgi podatkowej „dowód” oznacza
środek dowodowy (art. 180  1 i art. 181
Op), ale również moc dowodową (art.
193  1 Op)
Księga podatkowa (2)
•
art. 193 Op:
§ 2. Księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli
dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan
rzeczywisty.
§ 3. Za niewadliwe uważa się księgi podatkowe prowadzone
zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów.
•
rzetelność i niewadliwość - to kryteria prawidłowości ksiąg
podatkowych i - jednocześnie - kryteria uznania ich za
dowód
Księga podatkowa (3)
• o ile księga podatkowa stanowiła
podstawę sporządzenia deklaracji, to
weryfikacja deklaracji wymaga
weryfikacji rzetelności i niewadliwości
księgi podatkowej
• niezbędny jest dostęp kontrolujących do
księgi (art. 286 § 1 pkt 4 Op)
Księga podatkowa (4)
•
1)
Konsekwencje stwierdzenia nierzetelności lub wadliwości ksiąg w
stopniu znaczącym:
art. 193 § 6 Op: „Jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że księgi
podatkowe są prowadzone nierzetelnie lub w sposób wadliwy, to w
protokóle badania ksiąg określa, za jaki okres i w jakiej części nie
uznaje ksiąg za dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów”
2) możliwość szacowania - art. 23 § 1 pkt 2 Op: „Organ podatkowy
określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane
wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie
podstawy opodatkowania”
3) niedopuszczalność szacowania, gdy księga razem z innymi
dowodami pozwala na ustalenia podstawy opodatkowania - art. 23 §
2 Op: „Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy
opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg
podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku
postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania”.
Księga podatkowa (5)
•
ustalenia co do rzetelności ksiąg podatkowych w
toku kontroli podatkowej:
1) albo odrębny protokół z badania ksiąg (art. 193 §
6 Op)
2) albo w protokole z kontroli (art. 290 Op)
•
tryb wybiera organ prowadzący kontrolę podatkową
Zasady ogólne postępowania
podatkowego (1)
•
•
•
Art. 292 Op: „W sprawach nieuregulowanych
w niniejszym dziale [tj. dziale VI] stosuje się
odpowiednio przepisy art. 102 § 2 i 3, art. 135138, art. 139 § 4, art. 140 § 2, art. 141 i art.
142 oraz przepisy rozdziałów 1, 2, 5, 6, 9 z
wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 10-12, 14,
16, 22 oraz 23 działu IV”.
Rozdział 1 działu IV Op „Zasady ogólne”
Zasady ogólne postępowania podatkowego
obowiązują również w toku kontroli podatkowej
Zasady ogólne postępowania
podatkowego (2)
•
•
•
•
są normami prawnymi
uznane za szczególnie ważne dla procedur podatkowych i
"wyciągnięte przed nawias" pozostałych przepisów o
postępowaniu podatkowym.
spełniają rolę funkcjonalnych dyrektyw interpretacyjnych należy je tak stosować, aby znaczenie przepisów
interpretowanych nie było sprzeczne z zasadami
zasady tworzą model ochrony wartości postępowania
podatkowego - powinny służyć do równoważenia pozycji
procesowej strony i organu podatkowego.
Zasady ogólne postępowania
podatkowego (3)
•
•
•
•
•
•
•
•
zasada praworządności (art. 120 Op)
zasada zaufania do działań organu podatkowego (art. 121 Op)
zasada prawdy obiektywnej (art. 122 Op)
zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 123 Op)
zasada przekonywania (art. 124 Op)
zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 125 Op)
zasada pisemności (art. 126 Op)
zasada jawności tylko dla kontrolowanego (art. 129 Op)
Zasady ogólne postępowania
podatkowego (4)
•
Szczególnie istotne w toku kontroli
podatkowej:
- zasada prawdy obiektywnej
- zasada zapewnienia stronie czynnego udziału w
kontroli podatkowej
•
•
•
Zasada prawdy obiektywnej
art. 122 Op: „W toku postępowania organy
podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania
w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego
oraz załatwienia sprawy w postępowaniu
podatkowym”.
obowiązek zebrania w toku kontroli podatkowej
całego materiału dowodowego niezbędnego do
dokonania ustaleń w zakresie objętym kontrolą (art.
187 § 1 Op: „Organ podatkowy jest obowiązany
zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały
materiał dowodowy”)
ciężar udowodnienia faktów istotnych dla dokonania
ustaleń w zakresie objętym kontrolą spoczywa na
organie podatkowym
Zasada czynnego udziału
•
•
•
•
art. 123 § 1 Op: „Organy podatkowe obowiązane są zapewnić
stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed
wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych
dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań”.
uwzględnienie tej zasady jest konieczne dla zagwarantowania
podatnikowi równoprawnej pozycji w postępowaniu podatkowym
konieczność uwzględnienia wniosku dowodowego kontrolowanego art. 188 Op: „Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu
należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności
mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone
są wystarczająco innym dowodem”.
konieczność zapewnienia stronie możliwości wypowiedzenia się - art.
192 Op: „Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną,
jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do
przeprowadzonych dowodów”.
Zasada czynnego udziału (2)
•
-
-
Postanowienia w przepisach o kontroli podatkowej, które są
formami realizacji zasady czynnego udziału strony w
postępowaniu:
o wszczęciu kontroli podatkowej (art. 284 § 1 Op),
o obecności kontrolowanego przy dokonywaniu czynności
kontrolnych, a w razie jego braku - przywołanego świadka,
chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia
w czynnościach kontrolnych (art. 285 Op),
o powiadomieniu kontrolowanego o miejscu i terminie
przeprowadzenia dowodu (art. 289 § 1 Op),
o obowiązku przedłożenia i prawa wniesienia zastrzeżeń do
protokołu kontroli (art. 291 Op)
o instytucji przedstawiciela (art. 281a Op)
Tryb zawiadamiania o przeprowadzeniu
dowodu w toku kontroli podatkowej
•
Art. 289 Op:
§ 1. Kontrolowanego, osobę go reprezentującą lub osobę wskazaną w
trybie art. 281a albo w trybie art. 284 § 1 zdanie drugie zawiadamia
się o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków,
opinii biegłych przynajmniej na 3 dni przed terminem ich
przeprowadzenia, a dowodu z oględzin nie później niż bezpośrednio
przed podjęciem tych czynności.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli kontrolowany, osoba go
reprezentująca lub przez niego wskazana w trybie art. 281a albo w
trybie art. 284 § 1 zdanie drugie są nieobecne, a okoliczności sprawy
uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu.
•
to lex specialis w stosunku do art. 190 Op - w zakresie, w jakim
ogranicza obowiązek kontrolujących do zawiadomienia
kontrolowanego o przeprowadzeniu dowodów z zeznań świadków,
opinii biegłych i oględzin (art. 289 § 2 Op) oraz termin do dokonania
takiego zawiadomienia (art. 289 § 1 Op)