Transcript Postępowanie kontrolne bez kontroli podatkowej

KONTROLA SKARBOWA
WYBRANE PROBLEMY Z PERSPEKTYWY PRAKTYKI
Warszawa, 19 lutego 2015 r.
1
AGENDA
I.
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE U KONTRAHENTA
1.
2.
3.
II.
Podstawa prawna kontroli skarbowej
Granice kontroli krzyżowej
Nadużycia stanowiska procesowego przez organy
POSTĘPOWANIE KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Kontrola podatkowa a postępowanie kontrolne
Ograniczenie czasu trwania kontroli podatkowej
Art. 155 § 1 Ordynacji Podatkowej – remedium dla UKS?
Działania zastępujące kontrolę podatkową?
Zabezpieczanie przyszłego zobowiązania podatkowego
Tłumaczenia
2
Oświadczenia vs wyjaśnienia
Termin zakreślony w wezwaniu
III. POSTĘPOWANIE KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
1.
2.
3.
4.
Modele wzajemnych relacji
Przenikanie materiału dowodowego pomiędzy procedurami
Wszczynanie postępowania karnego skarbowego w celu zawieszenia
przedawnienia
Odmowa przekazania materiałów źródłowych jako utrudnianie kontroli
biegu terminu
IV. POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
1.
2.
3.
Nadużycia instytucji zawartych w Kodeksie Karnym Skarbowym
Sposoby zarządzania ryzykiem
Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych
22
2
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
1
PODSTAWA PRAWNA KONTROLI KRZYŻOWEJ
ORDYNACJA PODATKOWA
USTAWA O KONTROLI
SKARBOWEJ
Art. 274c § 1
Art. 13b
ust. 1
3
Inspektor (…), w związku z prowadzonym u
kontrolowanego
postępowaniem
kontrolnym lub kontrolą podatkową, może
żądać od kontrahentów kontrolowanego, z
wyjątkiem
osób
fizycznych
nieprowadzących
działalności
gospodarczej
(…),
przedstawienia
dokumentów,
w
zakresie
objętym
postępowaniem kontrolnym lub kontrolą
podatkową, w celu sprawdzenia ich
prawidłowości i rzetelności. Z czynności
tych sporządza się protokół.
Organ
podatkowy,
w
związku
z
prowadzonym
postępowaniem
podatkowym lub kontrolą podatkową,
może żądać od kontrahentów podatnika
wykonujących działalność gospodarczą
przedstawienia dokumentów, w zakresie
objętym kontrolą u podatnika, w celu
sprawdzenia
ich
prawidłowości
i
rzetelności. Z czynności tych sporządza się
protokół.
33
3
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
2
GRANICE KONTROLI KRZYŻOWEJ (I)
USTAWA O KONTROLI
SKARBOWEJ
ORDYNACJA PODATKOWA
Tylko w ramach prowadzonego (tj. już
rozpoczętego)
postępowania
podatkowego lub kontroli podatkowej.
ZAKRES
CZASOWY
4
KONTRAHENT
Podmiot,
który
w
ramach
bezpośredniej
transakcji
z
podatnikiem
działał
jako
przedsiębiorca.
ZAKRES
PODMIOTOWY
Tylko w ramach prowadzonego (tj. już
rozpoczętego)
postępowania
kontrolnego lub kontroli podatkowej.
KONTRAHENT
1. Bezpośredni (art. 13b ust. 1)
Każdy, oprócz osoby fizycznej
nieprowadzącej
działalności
gospodarczej w kontrolowanym
okresie.
2. Pośredni (art. 13b ust. 2)
Również podmioty, które nie były
bezpośrednimi
kontrahentami
kontrolowanego, lecz brały udział w
transakcjach na wcześniejszym /
późniejszym etapie obrotu.
44
4
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
2
GRANICE KONTROLI KRZYŻOWEJ (II)
USTAWA O KONTROLI
SKARBOWEJ
ORDYNACJA PODATKOWA
TYLKO DOKUMENTY
 dotyczą
transakcji
z
podatnikiem,
u
którego
prowadzone jest postępowanie
lub kontrola
 podlegają weryfikacji, co do
prawidłowości i rzetelności
 dokumenty – m. in. faktury,
dokumenty
przewozowe,
zawarte umowy, itp.


PRZEDMIOT
5
WEZWANIA


Konieczność udokumentowania
formie protokołu.
w
FORMA
TYLKO DOKUMENTY
kontrahenci bezpośredni –
dokumenty dotyczące transakcji
z kontrolowanym
kontrahenci
pośredni
–
wyłącznie dokumenty zw. z
wcześniejszą
/
późniejszą
dostawą
podlegają weryfikacji, co do
prawidłowości i rzetelności
dokumenty – m. in. faktury,
dokumenty
przewozowe,
zawarte umowy, itp.
Konieczność udokumentowania
formie protokołu.
w
55
5
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
3
NADUŻYCIA STANOWISKA PROCESOWEGO PRZEZ ORGANY (I)
Art. 155 § 1 Ordynacji Podatkowej
• podmiot: osoba inna niż strona
• zakres: złożenie wyjaśnień, zeznań, dokonanie określonej czynności
• przesłanka: niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia
sprawy
Art. 82 § 1 pkt 1 Ordynacji Podatkowej
Podstawy
prawne
wezwań
stosowane
przez organy
podatkowe
• podmiot: os. prawne, os. fizyczne (przedsiębiorcy), j.o.n.o.p
• zakres: sporządzenie i przekazywanie informacji o zdarzeniach wynikających
ze stosunków cywilnoprawnych albo prawa pracy
• przesłanka: wpływ wskazanych zdarzeń na powstanie obowiązku pod. lub
wysokość zobowiązania
pod. podmiotu, z którym zawarto umowę
6
Art. 7c Ustawy o kontroli skarbowej
• podmiot: os. prawne, os. fizyczne (przedsiębiorcy), j.o.n.o.p
• zakres: udostępnienie informacji
• przesłanka: wystąpienie zdarzenia mającego bezpośredni
powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego
wpływ na
Art. 11a ust. 1 pkt 4 Ustawy o kontroli skarbowej
• podmiot: jednostki organizacyjne, przedsiębiorcy, organizacje społeczne / każda
osoba
• zakres: niezbędna / doraźna pomoc (?)
• przesłanka: niezbędna / doraźna pomoc (?)
66
6
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
NADUŻYCIA STANOWISKA PROCESOWEGO PRZEZ ORGANY (II)
3
- PRZYKŁADY
7
77
7
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
NADUŻYCIA STANOWISKA PROCESOWEGO PRZEZ ORGANY (III)
3
- PRZYKŁADY
8
88
8
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE
U KONTRAHENTA
3
NADUŻYCIA STANOWISKA PROCESOWEGO PRZEZ ORGANY (IV)
Zakres żądań organów podatkowych
POSTANOWIENIE NSA
Oświadczenia / przesłuchanie?
Wizyta w siedzibie kontrahenta w
celu uzyskania wyjaśnień?
z 3 marca 2014 r.
II FPS 7/13
 w ramach czynności sprawdzających
organ może uzyskiwać wyłącznie
9 dokumenty – tylko one mogą stanowić
samodzielny dowód w postępowaniu
 brak możliwości uznania za samodzielny
dowód m.in. wyjaśnień, oświadczeń –
zakaz
zastępowania
dowodu
osobowego zeznaniami pisemnymi
 informacje uzyskane w trakcie kontroli
krzyżowej mogą stanowić impuls do
przeprowadzenia dowodu
Oględziny miejsca?
 kontrahent ma prawo zgłaszania uwag
do protokołu z kontroli krzyżowej
99
9
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
1
KONTROLA PODATKOWA A POSTĘPOWANIE KONTROLNE
przeprowadzać czynności kontrolne w siedzibie
kontrolowanego / miejscu przechowywania dokumentacji /
miejscu prowadzenia działalności
art. 285a § 1 Ordynacji Podatkowej
Tylko w
trakcie
kontroli
podatkowej
organ ma
prawo m.in.:
żądać od kontrolowanego (tylko os. fiz.) złożenia
oświadczenia o stanie majątkowym na dzień określony
przez organ
art. 285a § 3 Ordynacji Podatkowej
10
żądać udostępnienia w wyznaczonym terminie akt,
ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów zw. z
przedmiotem kontroli
art. 286 § 1 pkt 4 oraz 287 § 3 Ordynacji Podatkowej
żądać od kontrolowanego / osób uprawnionych do jego
reprezentowania / pracowników / współpracowników
udzielenia wyjaśnień w wyznaczonym terminie
art. 287 § 3 oraz 4 Ordynacji Podatkowej
10
10
10
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
2
OGRANICZENIE CZASU TRWANIA KONTROLI PODATKOWEJ
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje ograniczenia czasowe
dla kontroli prowadzonych wobec przedsiębiorcy.
art. 83 ust 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
OBOWIĄZUJĄ
OGRANICZENIA DŁUGOŚCI
KONTROLI
KONTROLA PODATKOWA
11
BRAK WSZCZĘCIA
KONTROLI PODATKOWEJ
(np. wyłącznie postępowanie
kontrolne)
NIE OBOWIĄZUJĄ
OGRANICZENIA DŁUGOŚCI
KONTROLI
Wyrok NSA z 27 lutego 2014 r.
II FSK 780/12
Samo postępowanie kontrolne nie jest zatem kontrolą w rozumieniu przepisów u.s.d.g.
Dopóki postępowanie to nie osiągnie etapu kontroli podatkowej, nie można mówić o
obowiązku stosowania przez organ kontroli skarbowej norm zawartych w u.s.d.g.
11
11
11
POSTĘPOWANIE
ART.
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
3
155 § 1 ORDYNACJI PODATKOWEJ – REMEDIUM DLA UKS ? (I)
Stosowanie art. 155 § 1 Ordynacji Podatkowej w trakcie postępowania kontrolnego
prowadzonego przez organy kontroli skarbowej – odesłanie do odpowiedniego
stosowania Ordynacji Podatkowej w art. 31 ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej w
nieuregulowanym zakresie.
Art. 155 § 1
Ordynacji
Podatkowej
12
Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne określone osoby do złożenia
wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika
lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub
rozstrzygnięcia sprawy.
12
12
12
POSTĘPOWANIE
ART.
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
3
155 § 1 ORDYNACJI PODATKOWEJ – REMEDIUM DLA UKS ? (II)
Art. 155 § 1 Ordynacji Podatkowej
STRONA LUB INNA OSOBA
 tylko osoby fizyczne – w tym np. członkowie zarządu podatnika
ZAKRES
PODMIOTOWY
 zgodnie z orzecznictwem, żądanie może być skierowane,
oprócz strony, do m.in.: byłych członków zarządu kontrahenta
podatnika; magazynierów; kierowców; właścicieli firm
transportowych 13
WYJAŚNIENIA, ZEZNANIA, OKREŚLONA CZYNNOŚĆ
PRZEDMIOT
WEZWANIA
 w wezwaniu konieczne jest określenie formy – osobiście, przez
pełnomocnika czy na piśmie
 zakaz przerzucania ciężaru działań na podatnika (np.
sporządzania zestawień do których nie obowiązują ich
przepisy)
13
13
13
POSTĘPOWANIE
ART.
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
3
155 § 1 ORDYNACJI PODATKOWEJ – REMEDIUM DLA UKS ? (III)
Art. 155 § 1 Ordynacji Podatkowej
NIEZBĘDNOŚĆ DO WYJAŚNIENIA STANU FAKTYCZNEGO /
ROZSTRZYGNIĘCIA SPRAWY
 wyłącznie w trakcie prowadzonego postępowania
 charakter dyskrecjonalny
PRZESŁANKA
STOSOWANIA
 niezbędne są „sytuacje, gdy rozstrzygnięcie sprawy musi
odbyć się np. przez
przedstawienie stanowiska strony na
14
piśmie, a mając na uwadze treść art. 122 Ordynacji
podatkowej, w sytuacji, gdy w inny sposób nie da się w
postępowaniu dokonać wyjaśnienia stanu faktycznego i
gdy pozostaną niewyjaśnione elementy niezbędne do
podjęcia prawidłowego rozstrzygnięcia” Wyrok WSA
I SA/Kr 28/10
KARA PORZĄDKOWA – Roz. 22 Ordynacji Podatkowej
SANKCJA
 w przypadku bezzasadnej odmowy wykonania żądania
wskazanego w otrzymanym „prawidłowym wezwaniu”
14
14
14
POSTĘPOWANIE
ART.
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
3
155 § 1 ORDYNACJI PODATKOWEJ – REMEDIUM DLA UKS ? (IV)
Art. 155 § 1 Ordynacji Podatkowej
konieczność interpretowania przepisu zgodnie z celem
prowadzonego postępowania – problem bezpośredniego
sformułowania celów postępowania podatkowego
UWAGI
DODATKOWE
samodzielna
15 podstawa prawna do żądań organu
skierowanego do podatnika lub innych osób?
otwarty charakter (zawierający m.in. przekazanie
dokumentów) „określonych czynności”?
projekt zmian Ordynacji Podatkowej:
wprowadzenie do treści przepisu możliwości wezwania do
przedłożenia dokumentów
15
15
15
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
4
DZIAŁANIA ZASTĘPUJĄCE KONTROLĘ PODATKOWĄ? (I)
Czy istnieje możliwość zebrania pełnego materiału dowodowego bez wszczynania
kontroli podatkowej?
KSIĘGI
PODATKOWE
art. 193 Ordynacji
Podatkowej
 możliwość przeprowadzenia badania
ksiąg podatkowych pod kątem ich
rzetelności i niewadliwości – wzruszenie
domniemań
autentyczności
oraz
wiarygodności ksiąg
16 konieczność sporządzenia protokołu
 alternatywa dla art. 286 § 1 pkt 4
Ordynacji Podatkowej?
DOKUMENTY /
WYJAŚNIENIA
art. 155 § 1 Ordynacji
Podatkowej
 możliwość żądania złożenia wyjaśnień
prze określone osoby na samodzielnej
podstawie art. 155 § 1 Ordynacji
Podatkowej?
 przedłożenie
dokumentów
„dokonanie określonej czynności”?
jako
16
16
16
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
4
DZIAŁANIA ZASTĘPUJĄCE KONTROLĘ PODATKOWĄ? (II)
 powołanie biegłych
POZOSTAŁE
DOWODY
Dział IV Rozdział 11
Ordynacji Podatkowej
 oględziny
 zeznania świadków
 składanie oświadczeń przez stronę
 przesłuchanie strony
17
Cel kontroli podatkowej:
„sprawdzenie, czy kontrolowany wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów
prawa podatkowego”
Art. 281 § 2 Ordynacji Podatkowej
Cel postępowania kontrolnego:
„ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności
wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu
państwa lub państwowych funduszy celowych”
Art. 1 ust. 1 Ustawy o kontroli skarbowej
17
17
17
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
4
DZIAŁANIA ZASTĘPUJĄCE KONTROLĘ PODATKOWĄ? (III)
Kara porządkowa – grzywna
Art. 262
Ordynacji
Podatkowej
 zakres podmiotowy: strona, pełnomocnik strony, świadek, biegły
18 bez uzasadnionej przyczyny, pomimo
 przesłanki: (i) brak osobistego stawiennictwa
prawidłowego wezwania oraz istniejącego zobowiązania; (ii) bezzasadna odmowa
złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału
w innej czynności pomimo prawidłowego wezwania; (iii) opuszczenie miejsca
przeprowadzania czynności przed jej zakończeniem bez zezwolenia organu
 możliwa sankcja: kara grzywny w wysokości do 2 800 PLN
PROBLEM
Czy istnieje możliwość zastosowania sankcji w przypadku odmowy złożenia wyjaśnień, w
przypadku gdy wezwanie zostało oparte na wadliwej podstawie prawnej / bez podstawy
prawnej?
18
18
18
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
5
ZABEZPIECZANIE PRZYSZŁEGO ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO (I)
Art. 33 Ordynacji Podatkowej
Możliwość zabezpieczenia na majątku podatnika zapłaty zobowiązania podatkowego
przed terminem płatności (również w toku postępowania podatkowego oraz kontroli
podatkowej) nawet w przypadku, gdy nie została wydane jeszcze decyzja ustalająca /
określająca wysokość zobowiązania podatkowego lub określająca wysokość zwrotu
podatku. Zabezpieczeniu podlega, oprócz kwoty zobowiązania, również wartość odsetek.
UZASADNIONA OBAWA,
ŻE ZOBOWIĄZANIE PODATKOWE
19
NIE ZOSTANIE WYKONANE
PRZESŁANKA
STOSOWANIA
Art. 33 § 1
Ordynacji
Podatkowej
 podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o
charakterze publicznoprawnym
 podatnik zbywa majątek, co może utrudniać lub udaremniać
egzekucję
 trudna sytuacja finansowa podatnika
 inne okoliczności, które tę obawę też uzasadniają
 konieczność udowodnienia
uzasadnionej obawy
przez
organ
istnienia
19
19
19
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
5
ZABEZPIECZANIE PRZYSZŁEGO ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO (II)
Art. 33 Ordynacji Podatkowej w praktyce
Wyrok WSA w Warszawie z 8 października 2014 r.
III SA/Wa 2886/13
 podejrzenie udziału kontrolowanego podatnika w tzw. karuzeli podatkowej
 zdaniem organu: „Zachodziło uzasadnione podejrzenie, iż Spółka w toku
prowadzonego postępowania kontrolnego,
20 z uwagi na znaczne kwoty zobowiązań
podatkowych, które mogą być określone, może zakończyć prowadzenie działalności
gospodarczej.” – istniała przesłanka do zastosowania zabezpieczenia
 sąd uchylił zaskarżoną przez podatnika decyzję stwierdzając, że:
Na gruncie art. 33 Ordynacji tym warunkiem jest obowiązek wykazania, w
dwuinstancyjnym postępowaniu administracyjnym, że zachodzi uzasadniona (nie
bezpodstawna) obawa niewykonania przez podatnika przyszłego zobowiązania
podatkowego. Taka prognoza opierać się musi o konkretne dane, nie może być
pochopna, przedwczesna.
20
20
20
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
5
ZABEZPIECZANIE PRZYSZŁEGO ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO (III)
Blokada rachunku bankowego na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu
praniu brudnych pieniędzy oraz finansowania terroryzmu – wyjątkowa
alternatywa dla art. 33 Ordynacji Podatkowej?
Rozdział 5 Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
 organ administracji rządowej
Generalny Inspektor
Informacji
Finansowej [GIIF]
 do jego zadań należy uzyskiwanie,
gromadzenie,
przetwarzanie
i
21 analizowanie
informacji
oraz
podejmowanie określonych działań np.
decyzji o blokadzie konta bankowego
 enumeratywny katalog (m.in. banki,
instytucje finansowe, firmy inwestycyjne)
instytucja
zobowiązana
 posiadają
określone
obowiązki
i
uprawnienia – m. in. obowiązek
powiadamiania GIIF o transakcjach
mogących
mieć
związek
z
przestępstwem prania pieniędzy
21
21
21
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
5
ZABEZPIECZANIE PRZYSZŁEGO ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO (IV)
otrzymanie przez GIIF zawiadomienia o
transakcji, która może być związana z praniem
pieniędzy
decyzja GIIF o blokadzie
22
rachunku na max. 72 h
możliwość przedłużenia blokady
przez prokuratora na max. 3
miesiące
22
22
22
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
5
ZABEZPIECZANIE PRZYSZŁEGO ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO (V)
23
23
23
23
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
6
TŁUMACZENIE
Tłumaczenie
OBECNIE
PROJEKTOWANE ZMIANY
 obowiązek
kontrolowanego
do
przedstawienia
tłumaczenia
dokumentacji na język polski, na
żądanie kontrolującego w trakcie
kontroli podatkowej (art. 287 § 1
pkt 2 Ordynacji Podatkowej)
 w
pozostałych
przypadkach:
powoływanie się przez organy
podatkowe na ustawę o języku
polskim
24
 wprowadzenie
obowiązku
(na
żądanie
organu
podatkowego)
przetłumaczenia dokumentacji na
własny koszt przez stronę w trakcie
postępowania podatkowego
PROBLEM
 tłumaczenie pełne / niepełne?
 tłumaczenie sporządzone przez tłumacza przysięgłego?
24
24
24
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
7
OŚWIADCZENIA VS WYJAŚNIENIA (I)
Komunikowanie stanowiska podatnika w trakcie postępowania
WYJAŚNIENIA
OŚWIADCZENIA
Art. 155 § 1
Ordynacji
Podatkowej
Art. 180 § 2
Ordynacji
Podatkowej
25
 składane
na
wniosek
strony
postępowania
 przesłanki: (i) potwierdzenie faktów /
stanu
prawnego;
(ii)
brak
konieczności
uzyskania
zaświadczenia
 składane
pod
rygorem
odpowiedzialności
karnej
za
fałszywe zeznania
 składane na żądanie organu
 charakter pomocniczy
 przesłanką
umożliwiającą
zastosowanie jest niezbędność jego
uzyskania dla wyjaśnienia stanu
faktycznego
 sankcja
za
bezzasadny
brak
złożenia – grzywna
25
25
25
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
7
OŚWIADCZENIA VS WYJAŚNIENIA (II)
WYJAŚNIENIA
OŚWIADCZENIA
ATUTY
ATUTY
26
 możliwość aktywnego uczestnictwa
strony w postępowaniu
 składane
pod
rygorem
odpowiedzialności karnej – dowód
„mocniejszy” niż wyjaśnienia
 charakter pomocniczy wyjaśnień
 tylko w sytuacjach, gdy organ uzna
takie wyjaśnienia za niezbędne
26
26
26
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
7
OŚWIADCZENIA VS WYJAŚNIENIA (III)
Oświadczenia o stanie majątkowym
Art. 285a § 3 i 4
Ordynacji
Podatkowej
 stosowane w trakcie kontroli podatkowej27
 zakres podmiotowy: kontrolowany będący osobą fizyczną (w tym wspólnik
kontrolowanej spółki nieposiadającej osobowości prawnej)
 przesłanka zastosowania: uzasadnione przypuszczenie, że kontrolowany nie
ujawnił wszystkich obrotów lub przychodów mających znaczenie dla określenia lub
ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego
 forma: oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej
Projekt zmian w Ordynacji Podatkowej przewiduje możliwość zwrócenia się przez organ
do strony o złożenie oświadczenia o stanie majątkowym również w toku postępowania
podatkowego.
27
27
27
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
7
OŚWIADCZENIA VS WYJAŚNIENIA (IV)
Oświadczenie w sprawie wskazania przedmiotów mogących stanowić
przedmiot hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego
Art. 39 § 1, 2 i 3
Ordynacji
Podatkowej
28
 możliwość stosowania w toku podstępowania podatkowego lub kontroli podatkowej
 zakres podmiotowy: strona
 zakres oświadczenia: wskazanie nieruchomości lub praw majątkowych, które mogą
być przedmiotem hipoteki przymusowej oraz ruchomości lub zbywalnych praw
majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego
 przesłanka zastosowania: uzasadnione obawa niewykonania zobowiązania
podatkowego
 forma: oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej
 możliwość odmowy złożenia oświadczenia
28
28
28
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE BEZ KONTROLI PODATKOWEJ
8
TERMIN ZAKREŚLONY W WEZWANIU
Problem
Wskazywanie przez organy podatkowe w wezwaniach krótkich (3, 5, 7dniowych) terminów do przedłożenia dokumentów, złożenia wyjaśnień, etc.
 termin wskazany przez organ to termin urzędowy
 w aktualnym stanie prawnym brak sankcji za niedochowanie terminu zakreślonego
przez organ w wezwaniu
29
REKOMENDACJA
Złożenie przez wezwanego pisma o przedłużenie terminu, w którym zakreśli on okres
czasu, do końca którego zobowiąże się spełnić żądanie organu.
29
29
29
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
1
MODELE WZAJEMNYCH RELACJI (I)
Pożądane relacje zachodzące pomiędzy postępowaniem kontrolnym
a postępowaniem karnym skarbowym
POSTĘPOWANIE KONTROLNE
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
30
POSTĘPOWANIE KONTROLNE
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
POSTĘPOWANIE KONTROLNE
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
30
30
30
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
1
MODELE WZAJEMNYCH RELACJI (II)
odmienne cele postępowania kontrolnego (ustalenie
prawnopodatkowego stanu faktycznego)
i postępowania karnego skarbowego (m.in. pociągnięcie do
odpowiedzialności (winnego) sprawcy czynu zabronionego)
autonomiczność poszczególnych procedur
(w tym niezależne od siebie zasady postępowania
dowodowego)
Problematyka
wzajemnych
relacji
31
zbieżność stanu faktycznego
przenikanie dowodów pomiędzy poszczególnymi
procedurami
możliwa wtórność postępowania kontrolnego do postępowania
karnego skarbowego?
31
31
31
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
2
PRZENIKANIE MATERIAŁU DOWODOWEGO POMIĘDZY PROCEDURAMI (I)
Wprowadzanie
protokołów przesłuchania
strony z postępowania
karnego skarbowego
 odmienne gwarancje procesowe
 „ułomny”
wpływ
wykorzystywania
czynności procesowych podejmowanych w
trakcie odmiennego postępowania
 potencjalny brak uczestnictwa obrońcy
32pełnomocnika w trakcie przesłuchania
Wprowadzanie protokołu
przesłuchania strony z
postępowania
kontrolnego
 konieczność
kontrdowodu?
 autonomiczne
dowodowego
przeprowadzenia
zasady
postępowania
32
32
32
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
2
PRZENIKANIE MATERIAŁU DOWODOWEGO POMIĘDZY PROCEDURAMI (II)
Wyrok NSA z 19 stycznia 2012 r.
I FSK 428/11
Przepis art. 181 Ordynacji podatkowej wprowadza odstępstwo od reguły
bezpośredniego prowadzenia postępowania dowodowego przez organ podatkowy i w
istotny sposób ogranicza zasadę bezpośredniości. Dopuszcza, aby w postępowaniu
33 i materiały zgromadzone w innych
podatkowym były wykorzystane dowody
postępowaniach, w tym także w postępowaniu karnym, i w konsekwencji powoduje,
że, jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, nie istnieje prawny nakaz, aby w toku
postępowania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania świadka, który
zeznawał w innym postępowaniu. W konsekwencji korzystanie z tak uzyskanych
zeznań samo w sobie nie narusza zasady czynnego udziału strony w postępowaniu
podatkowym ani też nie może naruszać jakichkolwiek innych przepisów Ordynacji
podatkowej.
33
33
33
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
3
WSZCZYNANIE POSTĘPOWANIA KARNEGO SKARBOWEGO W CELU ZAWIESZENIA BIEGU
PRZEDAWNIENIA
Wszczynanie przez organy postępowania karnego skarbowego wyłącznie
w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania
podatkowego?
przedawnienie
zobowiązania
podatkowego
Art. 70 Ordynacji
Podatkowej
wszczęcie
postępowania
karnego
skarbowego a bieg
przedawnienia
Art. 70 § 6 pkt 1
Ordynacji
Podatkowej
 zasada: przedawnienie z upływem 5 lat
licząc od końca roku kalendarzowego, w
którym upłynął termin zapłaty podatku
 cel: zagwarantowanie pewności sytuacji
34 prawnej podatnika
 przesłanki: (i) wszczęcie postępowania
karnego skarbowego; (ii) wykroczenie /
przestępstwo
wiąże
się
z
niewykonaniem tego zobowiązania; (iii)
zawiadomienie podatnika o wszczęciu
(skutek wyroku TK sygn. P 30/11)
 skutek: brak rozpoczęcia / zawieszenie
biegu
terminu
przedawnienia
zobowiązania podatkowego
34
34
34
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
4
ODMOWA PRZEKAZANIA MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH JAKO UTRUDNIANIE KONTROLI (I)
Art. 83 Kodeksu Karnego Skarbowego
Czy istnieje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej konkretnych
osób, które w trakcie prowadzonego postępowania kontrolnego, w trakcie którego nie
wszczęto kontroli podatkowej, nie wywiązują się z obowiązków nałożonych w
skierowanych przez organ kontrolny wezwaniach m.in. do przedłożenia dokumentów
(faktur, rejestrów zakupów i sprzedaży, umów)?
35 wątpliwości: czy wskazana „kontrola
skarbowa” to również postępowanie
kontrolne?
kontrola skarbowa
Art. 83 § 1
Kodeksu Karnego
Skarbowego
 SN:
„Prowadzone
na
podstawie
Rozdziału 3 ustawy (…) o kontroli
skarbowej (…) postępowanie kontrolne
stanowi
"kontrolę
skarbową"
w
rozumieniu art. 83 § 1 k.k.s. w zw. z art.
53 § 31 k.k.s.”
Wyrok SN z 17 kwietnia 2014 r. sygn.
V KK 354/13
35
35
35
POSTĘPOWANIE
KONTROLNE A POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE
4
ODMOWA PRZEKAZANIA MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH JAKO UTRUDNIANIE KONTROLI (I)
Art. 83 Kodeksu Karnego Skarbowego
 wątpliwości: czy brak przekazania /
opóźnianie przekazania materiałów
źródłowych
to
utrudnianie
/
udaremnianie kontroli skarbowej?
utrudnianie /
udaremnianie
Art. 83 § 1
Kodeksu Karnego
Skarbowego
 SN:
„Sama
pasywność
w
przekazywaniu
wyjaśnień
przez
36 podatnika lub też przekazywanie
przez niego informacji w sposób
uznany przez organ podatkowy za
niewystarczający
nie
stanowi
przestępstwa
utrudniania
lub
udaremniania
czynności
sprawdzających z art. 83 k.k.s., ze
względu na ustawowy opis tychże
czynności w art. 272 i 274 o.p.”
Postanowienie SN z 20 lutego 2014 r.
sygn. V KK 398/13
36
36
36
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 1
NADUŻYCIA INSTYTUCJI ZAWARTYCH W KODEKSIE KARNYM SKARBOWYM
Organy dochodzenia niejednokrotnie nadużywają instytucji prawnych
zawartych w Kodeksie Karnym Skarbowym
„straszenie”
podatników
wykorzystywanie odpowiedzialności KKS w celu
zastraszania osób, które potencjalnie mogą być
pociągnięte do odpowiedzialności, m.in.:
 powoływanie się przez przedstawicieli organów
ścigania na „dobre statystyki”
 nakłanianie do dobrowolnego poddania się
odpowiedzialności w sytuacji braku spełnienia
37 przesłanek nałożenia tej odpowiedzialności na
daną osobę
 nadużywanie mandatów karnych
automatyzm
stosowania KKS
nakładanie odpowiedzialności na gruncie KKS
jedynie na podstawie przesłanek przedmiotowych
(popełnienie
czynu);
pomijanie
aspektów
podmiotowych (wina) czy stopnia społecznej
szkodliwości
automatyzm
stosowania KKS
wszczynanie postępowania KKS jedynie w celu
zawieszenia biegu przedawnienia lub nadania
decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności
37
37
37
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (I)
Instytucje prawne pozwalające na zarządzanie ryzykiem związanym z
odpowiedzialnością karną skarbową
czynny żal
Art. 16 Kodeksu Karnego Skarbowego
Potencjalne
sposoby
zarządzania
ryzykiem
38
dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności
Art. 17 Kodeksu Karnego Skarbowego
umorzenie postępowania
Art. 17 Kodeksu Postępowania Karnego
38
38
38
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (II)
instytucja wyłączająca karalność bezprawnego zachowania –
sprawca przestępstwa / wykroczenia skarbowego nie podlega
karze
stanowi zawiadomienie (na piśmie albo przekazane ustnie do
protokołu) skierowane do organu, w którym sprawca czynu
zabronionego wskazuje okoliczności tego czynu lub też
osoby współdziałające w jego popełnieniu
39
Czynny żal
wymaga uregulowania zaległości publicznoprawnej, która
wiąże się z ujawnionym czynem
bezskuteczność czynnego żalu, jeżeli:
(i) organ ścigania miał już wcześniej wyraźnie udokumentowaną
wiadomość o przestępstwie / wykroczeniu skarbowym; lub
(ii) złożono je po rozpoczęciu przez organ czynności służbowej
39
39
39
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (III)
Czynny żal – problemy praktyki
Czy złożenie skutecznej na gruncie przepisów podatkowych korekty deklaracji
podatkowej oraz uiszczenie uszczuplonego podatku należy traktować tak, jak czynny
żal, tj. w przypadku ich skuteczności wyłączona zostanie odpowiedzialność karna?
40
SN
„Przedłożone (po ujawnieniu przez organ ścigania
przestępstwa) korekty deklaracji podatkowych nie
mają wpływu na odpowiedzialność sprawców i nie
mogą być utożsamiane z instytucją z art. 16a KKS.”
Postanowienie SN z 17 maja 2007 r., IV KK 131/07
40
40
40
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (IV)
Czynny żal – problemy praktyki
Czy możliwa jest odpowiedzialność karna skarbowa w sytuacji skutecznego czynnego
żalu w przypadku, gdy działanie sprawcy realizuje więcej niż jeden czyn zabroniony?
SN
Jeżeli przepis przyjęty w ramach kumulatywnego
zbiegu przepisów ustawy zastosowanego na
podstawie art. 7 § 1 k.k.s., nie zawiera znamion
pozwalających, po ich wypełnieniu, na złożenie
41
korekty deklaracji podatkowej, to wykluczone jest
zaniechanie ukarania sprawcy na podstawie art. 16a
k.k.s. za tak zakwalifikowane przestępstwo, pomimo
że wypełniło ono również znamiona czynu objętego
tym przepisem.
Postanowienie SN z 20 czerwca 2012 r., I KZP 3/12
REKOMENDACJA
Złożenie wraz z korektą deklaracji i uiszczeniem zaległości podatkowej także
ogólnego czynnego żalu (czyli oddzielnego od uzasadnienia do korekty pisma) co do
okoliczności, które wywołały tę zaległość.
41
41
41
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (V)
pozwala sprawcy przestępstwa / wykroczenia skarbowego uniknąć
skazania
ograniczenie m.in. (i) do czynów zagrożonych wyłącznie
grzywną; (ii) przestępstwo skarbowe nie może być popełnione
w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary
Dobrowolne
poddanie się
odpowiedzialności
[DPO]
polega 42
na wystąpieniu sprawcy przestępstwa / wykroczenia
skarbowego do organu finansowego z wnioskiem o
zezwolenie na DPO
wraz z wnioskiem o DPO należy m.in.: (i) uiścić uszczuploną
należność publicznoprawną; (ii) uiścić grzywnę; (iii) opłacić co
najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania;
(iv) wyrazić zgodę na przepadek przedmiotów, a gdy to
niemożliwe uiścić ich równowartość
akceptacja DPO nie prowadzi do wpisu w KRK
42
42
42
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (VI)
DPO – procedura
Złożenie
wniosku o
DPO
Złożenie
przez organ
do sądu
wniosku o
zezwolenie
na DPO
Ewentualne
negocjacje z
organem
Decyzja
sądu
43 pozytywnie, negatywnie, bądź też podjąć ze
 organ finansowy może wniosek o DPO rozpatrzyć
sprawcą negocjacje
 w ramach negocjacji organ może m.in. żądać uiszczenia tytułem kary grzywny dodatkowej kwoty
 w wyniku pozytywnego rozpatrzenia wniosku, organ zamiast aktu oskarżenia wnosi do sądu
wniosek o udzielenie zezwolenia na DPO
 sąd podejmuje rozstrzygnięcie, którym: (i) przekazuje sprawę organowi finansowemu w celu
uzupełnienia dochodzenia; (ii) oddala wniosek i zwraca sprawę organowi; (iii) uwzględnia wniosek
i udziela zezwolenia na DPO
 sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli wina
sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa / wykroczenia skarbowego nie budzą
wątpliwości
 udzielając zgody na DPO, sąd nie jest uprawniony do modyfikowania ustaleń dokonanych
przez podejrzanego w ramach negocjacji z organem finansowym
43
43
43
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (VII)
DPO – problemy praktyki
 forma kompromisu pomiędzy sprawcą a „państwem”
 nie powoduje wpisu do Krajowego Rejestru Karnego
 wyrok zatwierdzający DPO jest uznawany za wyrok skazujący – w takim
przypadku szanse na uzyskanie pozytywnego dla strony rozstrzygnięcia sprawy
podatkowej są znikome
 nadużywanie DPO przez organy 44
– sugerowanie w trakcie postępowania
przygotowawczego słuszności skorzystania z instytucji DPO w przypadkach, gdy
brak jest podstaw faktycznych lub prawnych do pociągnięcia danej osoby do
odpowiedzialności karnej skarbowej
 skorzystanie z DPO m.in. przez osoby prowadzące sprawy podatnika może
prowadzić do konsekwencji finansowych wynikających z ustawy o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
SN
popełnienie czynu zabronionego m.in. przez członków zarządu
spółki nie stanowi podstawy do orzeczenia odpowiedzialności
podmiotu zbiorowego za czyn zabroniony pod groźbą kary
Wyrok SN z 25 czerwca 2013 r., sygn. V KK 93/13
44
44
44
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 2
SPOSOBY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM (VIII)
Umorzenie postępowania
W przypadku procedury karnej skarbowej, z uwagi na treść art. 113 Kodeksu Karnego
Skarbowego, w zakresie umorzenia postępowania konieczne jest stosowanie art. 17
Kodeksu Postpowania Karnego.
czynu nie popełniono albo brak jest danych potwierdzających jego
popełnienie
45 znamion typu czynu zabronionego lub ustawa
czyn nie zawiera
stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa
Przesłanki
umorzenia
postępowania
m.in.:
społeczna szkodliwość czynu jest znikoma
ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze
nastąpiło przedawnienie karalności
postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało
prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się
45
45
45
POSTĘPOWANIE KARNE SKARBOWE 3
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODMIOTÓW ZBIOROWYCH
W przypadku popełnienia przestępstwa skarbowego możliwe jest
pociągnięcie do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego.
zapadł prawomocny wyrok skazujący osobę
fizyczną na gruncie KKS
Możliwość
odpowiedzialności
w przypadku:
46
zapadł wyrok warunkowo umarzający
postępowanie karne skarbowe
sprawca dobrowolne poddał się
odpowiedzialności (DPO)
postępowania umorzono z powodu okoliczności
wyłączającej ukaranie sprawcy
 w ostatnich latach nastąpił wzrost ilości orzeczeń o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych
 maksymalna wysokość kary – 5 mln PLN
46
46
46
Dziękuję za uwagę
Michał Roszkowski
Partner, radca prawny,
doradca podatkowy
[email protected]
602-185-785
Accreo Sp. z o.o.
ul. Próżna 7
00-107 Warszawa
+48 22 591 70 00
www.accreo.pl
47