Transcript TAKSONOMIA

TAKSONOMIA I TERMINOLOGIA Z ZAKRESU
BIOLOGII I HODOWLI ROŚLIN
RODZINA:
PODSTAOWĄ JEDNOSTKĄ W KLASYFIKACJI ROŚLIN JEST GATUNEK OKREŚLANY PODÓJNĄ
NAZWĄ.
SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST BINOMINALNY (DWUIMIENNY).
PISANA Z DUŻEJ LITERY PIERWSZA CZĘŚĆ NAZWY INFORMUJE O
RODZAJU, DO KTÓREGO NALEŻY DANA ROŚLINA, DRUGA CZĘŚĆ
WSKAZUJE NA GATUNEK. W KAŻDEJ NAZWIE NAUKOWEJ (tzn.
WYRAŻONEJ W JĘZYKU ŁACIŃSKIM), JAKO PIERWSZA WYSTĘPUJE WIĘC
NAZWA RODZAJOWA, PO NIEJ ZAŚ NASTĘPUJE EPITET GATUNKOWY
PISANY Z MAŁEJ LITERY.
PODSTAWOWĄ JEDNOSTKĄ KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST GATUNEK.
GATUNKIEM NAZYWAMY POPULACJĘ ROŚLIN PODOBNYCH POD
WZGLĘDEM CECH MORFOLOGICZNYCH I FIZJOLOGICZNYCH, KTÓRE W
WYNIKU POSIADANIA JEDNAKOWEJ LICZBY CHROMOSOMÓW MOGĄ SIĘ Z
SOBĄ KRZYŻOWAĆ I WYDAWAĆ PŁODNE POTOMSTWO (NASIONA).
SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST HIERARCHICZNY. BLISKO
SPOKREWNIONE GATUNKI TWORZĄ RODZAJE; SPOKREWNIONE RODZAJE
TWORZĄ RODZINY; RODZINY ŁĄCZY SIĘ W RZĘDY, RZĘDY W KLASY, A
KLASY W TYPY.
PODGATUNEK: POPULACJA ROŚLIN BĘDĄCA WARIANTEM MORFOLOGICZNYM LUB FIZJOLOGICZNYM WARIANTEM GATUNKU.
JEŚLI ZRÓŻNICOWANIE CECH MIESZCZĄCE SIĘ W ZAKRESIE ZMIENNOŚCI
DANEGO GATUNKU WYSTĘPUJE U ROŚLIN NA OBSZARZE OKREŚLONEGO SIEDLISKA – MÓWIMY O ODMIANIE BOTANICZNEJ lub ODMIANIE
NATURALNEJ OZNACZANEJ JAKO varietas, var.; JEST TO POPULACJA
ROŚLIN TWORZĄCYCH MNIEJ LUB BARDZIEJ WYRAŹNY LOKALNY
WARIANT GATUNKU.
Na PRZYKŁAD: Caltha palustris L. var. Alba Hook. f. ex. Thoms: kaczeniec
błotny odmiana biała.
FORMA: (łac. forma) JEST TO GRUPA ROŚLIN SPORADYCZNIE WYSTĘPUJĄCYCH W POPULACJI DANEGO GATUNKU, KTÓRE RÓŻNIĄ SIĘ JEDNĄ LUB
KILKOMA CECHAMI; np.. Bergenia ciliata f. lingulata (Wall.) Yeo. – bergenia
orzęsiona forma języczkowata.
JEŚLI POPULACJE ROŚLIN JAKIEGOŚ GATUNKU RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE
POD WZGLĘDEM CECH MORFOLOGICZNYCH, LECZ KRZYŻUJĄ SIĘ Z SOBĄ,
TO SĄ ONE PODGATUNKAMI.
ODMIANA BOTANICZNA (VARIETAS) JEST JEDNOSTKĄ SYSTEMATYCZNĄ
NIŻSZĄ OD PODGATUNKU.
ROŚLINY NALEŻĄCE DO ODMIANY BOTANICZNEJ RÓŻNIĄ SIĘ DROBNYMI
CECHAMI, np. KSZTAŁTEM LIŚCI, KWIATÓW itp. ZMIANY TE MUSZĄ JEDNAK
BYĆ UWARUNKOWANE GENETYCZNIE.
ODMIANA UPRAWNA JEST TO POPULACJA ROŚLIN UPRAWNYCH, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ OKREŚLONYMI CECHAMI MORFOLOGICZNYMI, FIZJOLOGICZNYMI, CYTOLOGICZNYMI , BIOCHEMICZNYMI itp.., KTÓRE ZACHOWUJE
PRZY WŁAŚCIWYM DLA NIEJ SPOSOBIE ROZMNAŻANIA (PŁCIOWYM LUB
BEZPŁCIOWYM).
ODMIANA HODOWLANA STANOWI REZULTAT PRACY HODOWLANEJ –
SELEKCJI, KRZYŻOWANIA, DZIAŁANIA CZYNNIKAMI MUTAGENNYMI.
ODMIANA HODOWLANA JEST POPULACJĄ UZYSKANĄ Z POMOCĄ
SELEKCJI, KRZYŻOWANIA LUB INNYCH METOD, SKŁADAJĄCĄ SIĘ Z
ROŚLIN O JEDNAKOWYCH CECHACH, KTÓRE SPEŁNIAJĄ WARUNKI
OKREŚLONE W STANDARDACH ORAZ ZACHOWUJĄ SWE CECHY PRZY
WŁAŚCIWYM DLA NICH SPOSOBIE ROZMNAŻANIA: PŁCIOWYM LUB
WEGETATYWNYM.
WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE RODZAJE ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH :
a) ODMIANY SELEKCJONOWANE UZYSKANE METODĄ SELEKCJI Z
POPULACJI ROŚLIN ROSNĄCYCH W WARUNKACH NATURALNYCH.
b) ODMIANY MUTACYJNE UZYSKANE W WYNIKU ROZMNOŻENIA
ROŚLIN O CECHACH ZMIENIONYCH SAMORZUTNIE LUB
POWSTAŁYCH POD WPŁYWEM MUTAGENÓW ZASTOSOWANYCH PRZEZ
CZŁOWIEKA.
c) ODMIANY MIESZAŃCOWE POWSTAŁE W WYNIKU KRZYŻOWANIA
ROŚLIN MAJĄCYCH RÓŻNE CECHY, KTÓRE PRAGNIEMY POŁĄCZYĆ Z
SOBĄ BY WYSTĘPOWAŁY U JEDNEJ ROŚLINY (ODMIANY).
ODMIANA MIESZAŃCOWA albo HETEROZYJNA TO POPULACJA ROŚLIN
OTRZYMANA W WYNIKU HODOWLI WYKORZYSTUJĄCEJ EFEKT HETEROZJI
(BUJNOŚCI MIESZAŃCOWEJ); POKOLENIEM F1 SĄ NASIONA POWSTAŁE W
WYNIKU KRZYŻOWANIA DWU FORM RODZICIE2LSKICH BĘDĄCYCH LINIAMI
CZYSTYMI.
LINIA CZYSTA JEST HOMOZYGOTYCZNYM POTOMSTWEM JEDNEJ ROŚLINY
ZAPYLANEJ WSOBNIE W CIĄGU KILKU POKOLEŃ.
RODEM NAZYWAMY POTOMSTWO ROŚLINY OBCOPŁODNEJ ZAWIĄZUJĄCEJ NASIONA W WYNIKU ZAPYLENIA OBCYM PYŁKIEM.
KLONEM JEST POTOMSTWO ROŚLINY ROZMNOŻONEJ WEGETATYWNIE.
NAZWY ODMIAN UPRAWNYCH OZNACZA SIĘ STOSUJĄC GÓRNE POJEDYŃCZE APOSTROFY, np. Achilla filipendula Lam. `Golden plate`
albo ZAMIAST APOSTROFÓW SKRÓT cv. POCHODZĄCY OD
ŁACIŃSKICH SŁÓW cultus – uprawa, pielęgnowanie, hodowla oraz varietas –
rozmaitość, odmiana.
W NAZEWNICTWIE WSPÓŁCZESNYM , NAZWĘ ODMIANY ROŚLINY
UPRAWNEJ (cultivaru – cv) ŁĄCZY SIĘ BEZPOŚREDNIO Z NAZWĄ
RODZAJU, DO KTÓREGO ONA NALEŻY, np.. Lilium ‘Casablanka’.
NAZWĘ ODMIANY ROŚLINY UPRAWNEJ MOŻNA TEŻ ŁĄCZYĆ Z JEJ
GATUNKIEM, GDY ISTNIEJE PEWNOŚĆ, ŻE DO NIEGO WŁAŚNIE ONA
NALEŻY, np.. Chrysanthemum segetum ‘Gloria mundi”.
OBECNIE NIE STOSUJE SIĘ JUŻ TAKSONÓW NIŻSZYCH NIŻ GATUNEK, jak
PODGATUNEK (subspecies, ssp), ODMIANA BOTANICZNA (varietas, var.),
FORMA (f.) I INNYCH
UWZGLĘDNIAJĄC PODOBIEŃSTWO CECH, ODMIANY ŁĄCZY SIĘ W
GRUPY. PRZYKŁADEM MOŻE BYĆ GRUPA CONCERTO ODMIAN WIELOKWIATOWYCH CYKLAMENA - Cyclamen persicum Mill.. PEŁNA NAZWA TEJ
GRUPY BĘDZIE NASTĘPUJĄCA: Cyclamen persicum GRUPA ‘Concerto’,
ALBO W SKRÓCIE: Cyclamen GRUPA Concerto. SŁOWO „GRUPA” oraz
NAZWĘ GRUPY PISZE SIĘ DUŻĄ PROSTĄ CZCIONKĄ BEZ APOSTROFÓW.
W KATALOGACH FIRM NASIENNYCH ODMIANY UPRAWNE, UZYSKANE Z
JAKIEGOŚ JEDNEGO MUTANTA, SĄ CZASEM GRUPOWANE W SERIE.
PRZYKŁADEM MOGĄ BYĆ ODMIANY NIECIERPKA WALERIANA (Impatiens
valeriana Hook.) - SERIA EXPO F1, , KTÓRYCH JEST 15: ‘EXPO VIOLET’, ‘EXPO
RED STAR` ‘EXPO SALMON’, ‘EXPO LAVENDER BLUE’, ‘EXPO RED’, ‘EXPO
CHERRY BLUSCH` itp. O KWIATACH POJEDYŃCZYCH, BARDZO DUŻYCH I
ROŚLINACH BARDZO TOLERANCYJNYCH NA OBNIŻONE TEMPERATURY.
PISOWNIA MIESZAŃCÓW MIĘDZYGATUNKOWYCH
KRZYŻOWANIA RÓŻNYCH GATUNKÓW ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO TEGO
SAMEGO RODZAJU OZNACZA SIĘ ŁĄCZĄC NAZWY OBU GATUNKÓW
ZNAKIEM MNOŻENIA (X), WYMIENIAJĄC NAJPIERW ROŚLINĘ MATECZNĄ
(♀), A POTEM OJCOWSKĄ (♂), np.: Hippeastrum hybridum x Hippeastrum
pratense. W NAZWIE BOTANICZNEJ TAKICH MIESZAŃCÓW WYMIENIA SIĘ
TYLKO NAZWĘ RODZAJU (W NASZYM PRZYPADKU Hippeastrum), PO NIEJ
PISZE SIĘ ZNAK MNOŻENIA (x), a NASTĘPNIE NAZWĘ (EPITET) GATUNKU
NADANĄ PRZEZ TWÓRCĘ MIESZAŃCA, np.. Hippeastrum x Chmielii.
NAZWĘ ODMIANY UPRAWNEJ UZYSKANEJ Z TAKIEGO MIESZAŃCA
MIĘDZYGATUNKOWEGO WYMIENIA SIĘ NA KOŃCU TEJ FORMUŁY, np..
Hippeastrum x chmielii ‘Salmon Star’.
PISOWNIA MIESZAŃCÓW UZYSKANYCH ZE SKRZYŻOWANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO DWU RODZAJÓW
KRZYŻOWANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO RÓŻNYCH RODZAJÓW
OZNACZA SIĘ ŁĄCZĄC NAZWY FORM RODZICIELSKICH ZNAKIEM
MNOŻENIA (x), np.
Fatsia japonica x Hedera helix.
A NAZWĘ BOTANICZNĄ MIESZAŃCA TWORZY SIĘ ŁĄCZĄC CZĘŚCI
NAZW OBU RODZAJÓW, POPRZEDZONE ZNAKIEM MNOŻENIA (x), Z
NAZWĄ UZYSKANEGO NOWEGO GATUNKU ZAPROPONOWANĄ PRZEZ
AUTORA. W POWYŻSZYM PRZYPADKU BĘDZIE TO NAZWA: x Fatschedera
lizei.
PISOWNIA MIESZAŃCÓW UZYSKANYCH ZE SKRZYŻOWANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO WIĘCEJ NIŻ DWU
RODZAJÓW
JEŚLI MIESZANIEC MIĘDZYRODZAJOWY POWSTAJE Z
UDZIAŁEM WIĘCEJ NIŻ DWU RODZAJÓW, WÓWCZAS JEGO NAZWĘ
BOTANICZNĄ TWORZY SIĘ OD NAZWISKA TWÓRCY Z DODATKIEM
KOŃCÓWKI „ARA”.
TWÓRCĄ MIĘDZYRODZAJOWEGO MIESZAŃCA STORCZYKÓW
BYŁ FRANCUZ M. POTINA, KTÓRY SKRZYŻOWAŁ 4 RODZAJE:
BRASSAVOLA x CATLLEYA x LAELIA x SOPHROMITIS;
UZYSKANEGO MIESZAŃCA NAZWANO x POTINARA.
NAZWY „CHIMER WEGETATYWNYCH” (ang. GRAFT
CHIMERA), POWSTAŁYCH W WYNIKU SZCZEPIENIA
OKREŚLA SIĘ STAWIAJĄC PRZED NAZWĄ BOTANICZNĄ,
UTWORZONĄ Z POŁĄCZENIA FRAGMENTÓW NAZW
KOMPONENTÓW, ZNAK +, np. +LABURNOCITISUS.
FORMUŁĘ TAKIEGO MIESZAŃCA TWORZY SIĘ Z
NAZW FORM WYJŚCIOWYCH UMIESZCZONYCH W
PORZĄDKU ALFABETYCZNYM, POŁĄCZONYCH ZNAKIEM
PLUS (+), np. CYTISUS PURPUREUS + LABURNUM
ANAGYROIDES.