Transcript Κώφωση

Σεμινάριο: Κοινωνική ένταξη και
ενσωμάτωση παιδιών και εφήβων με
ιδιαίτερες δυσκολίες-διαταραχές (Β05Σ07)
Θέμα: Παιδιά με αισθητηριακές
διαταραχές/δυσκολίες (βαρηκοΐα-κώφωση, τυφλότητα)
Διδάσκων: Κουρκούτας Ηλίας
Εισηγητές: Παρασκευάς Γεώργιος (5236)
Πλακαντωνάκη Μαρία (5280)
Ρογδάκη Ασπασία (5231)
Εισαγωγή
Ανατομία και φυσιολογία του αυτιού
Το όργανο της ακοής αποτελείται από το:
•Εξωτερικό αυτί (πτερύγιο, έξω ακουστικός πόρος)
•Μέσο αυτί (ευσταχιανή σάλπιγγα, τυμπανοσταριώδες
σύστημα)
•Εσωτερικό αυτί (κοχλίας, αίθουσα, ημικυκλικοί σωλήνες)
(Καλαντζής, 1985)
Εισαγωγή
Διαδικασία λειτουργίας του αυτιού
Υπάρχουν δύο διαδικασίες λήψης των ηχητικών κυμάτων:
Αγωγή δια του αέρος
Ηχητικά κύματα
ακουστικό πτερύγιο
τυμπανική μεμβράνη
κοχλίας
σφύρα
όργανο του Corti
έξω ακουστικός πόρος
άκμονας
ακουστικό νεύρο
αναβολέας
ακουστική οδός
ακουστικός φλοιός εγκεφάλου
(Βενιώτη, Φραγκιαδάκη, 1999)
Εισαγωγή
Διαδικασία λειτουργίας του αυτιού
Αγωγή δια των οστών
Ηχητικά κύματα
οστά κρανίου
κραδασμοί στο κρανίο
νευρικές απολήξεις
ακουστικός φλοιός εγκεφάλου
(Βενιώτη, Φραγκιαδάκη, 1999)
Ορισμοί Βαρηκοΐας-Κώφωσης
• Κωφαλαλία (Αριστοτέλης, Ιπποκράτης)
αμφισβήτηση Amman (1962)
• Ένα άτομο μπορεί να θεωρηθεί κωφό όταν ο
μηχανισμός της ακοής δεν λειτουργεί καθόλου, ενώ
βαρήκοο όταν διαθέτει ακόμα και ελάχιστη
ακουστική αντίληψη
(Ηλιάδης, Μεταξάς, Ψηφίδης, 1988)
Ορισμοί Βαρηκοΐας-Κώφωσης
• «Κωφός είναι αυτός που είτε φοράει ακουστικά είτε όχι, δεν
αντιλαμβάνεται την ομιλία με την ακοή του μόνο.
Χρησιμοποιεί κύρια το οπτικό κανάλι για να αντιληφθεί τους
συνομιλητές του (χειλεανάγνωση, νοηματική γλώσσα, γραπτή
γλώσσα). Η ακουστική απώλεια στις περιπτώσεις αυτές είναι
από 70dB και πάνω»
• «Βαρήκοος είναι αυτός που είτε φοράει ακουστικά είτε όχι,
δυσκολεύεται να αντιληφθεί την ομιλία με την ακοή του
μόνο. Πάντως το μεγαλύτερο ποσοστό των πληροφοριών της
ομιλίας το αντιλαμβάνεται από την ακοή του. Η ακουστική
βλάβη στις περιπτώσεις αυτές είναι από 35dB - 69dB»
(Frisina, 1974 στο Λαμπροπούλου, 1999β)
Ορισμοί Βαρηκοΐας-Κώφωσης
• «Παιδική βαρηκοΐα είναι η απώλεια ακοής σε παιδιά, η οποία
είναι εκ γενετής ή επίκτητη, μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη
και ο βαθμός της κυμαίνεται από 25dB – 95dB»
• «Παιδική κώφωση είναι η αμφοτερόπλευρη απώλεια της
ακοής, στην οποία η εκμάθηση της ομιλούμενης γλώσσας
είναι σημαντικά δυσχερής, διότι ελάχιστα στοιχεία της
ομιλίας (προσωδιακά και μερικά φωνητικά) μπορεί να γίνουν
αντιληπτά ακουστικά»
(Frisina, 1974 στο Λαμπροπούλου, 1999β)
Ταξινόμηση των προβλημάτων ακοής
(κατηγορίες, είδη, μορφές, αίτια)
Τα άτομα τα οποία έχουν, σε κάποιο βαθμό, ακουστική απώλεια
μπορούν να ταξινομηθούν με βάση κάποια κριτήρια:
•
•
•
•
•
•
βαθμός της ακουστικής απώλειας
φύση της παθολογίας του αυτιού
χρόνος έναρξης του προβλήματος
κληρονομικότητα
εξελικτική πορεία της απώλειας της ακοής
γλωσσική ανάπτυξη
(Λαμπροπούλου, Οκαλίδου, 1999β)
Ταξινόμηση των προβλημάτων ακοής
(κατηγορίες, είδη, μορφές, αίτια)
Βαθμός ακουστικής απώλειας
15 – 30 dB HL = ελαφριά, 31 – 50 dB HL = μέτρια,
51 – 80 dB HL = σοβαρή, 81 – 100 dB HL = πολύ σοβαρή,
100 dB HL+ = ολική κώφωση
Φύση της παθολογίας του αυτιού
• Βαρηκοΐες αγωγιμότητας
• Βαρηκοΐες/κωφώσεις αντίληψης ή νευροαισθητήριες
• Βαρηκοΐες/κωφώσεις μικτού τύπου
Χρόνος έναρξης του προβλήματος
• Συγγενή ή εκ γενετής
• Επίκτητα
Ταξινόμηση των προβλημάτων ακοής
(κατηγορίες, είδη, μορφές, αίτια)
Κληρονομικότητα
• μονήρεις ή σε συνδυασμό με άλλες ανωμαλίες
• μεταβίβαση μέσων γονιδίων & χρωμοσωμάτων,
αμφοτερόπλευρες & μη ιάσιμες
Εξελιγκτική πορεία της απώλειας της ακοής
• σταθερή
• προοδευτική
Γλωσσική ανάπτυξη
• προγλωσσικοί βαρήκοοι/κωφοί
• μεταγλωσσικοί βαρήκοοι/κωφοί
Μέθοδοι διάγνωσης απώλειας της ακοής
ακουομέτρηση: Η μέτρηση της έντασης ακοής ηχητικών
κυμάτων, συγκεκριμένων συχνοτήτων
• Υποκειμενικά τεστ: τονικό ακουόγραμμα, φωνητική
ακουομετρία ή παιχνιδοακουομετρία, ανιχνευτική
ακουομετρία
• Αντικειμενικά τεστ: ακουομετρία αντίστασης ή
τυμπανομετρία, ηλεκτροκοχλιομετρία, προκλητά δυναμικά
του εγκεφαλικού στελέχους.
(Λαμπροπούλου, Οκαλίδου, 1999β)
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Συστήματα ενίσχυσης του ήχου
• Ακουστικά
• Κοχλιακά εμφυτεύματα
• Συστήματα ενίσχυσης ήχου στην τάξη
(Λαμπροπούλου, Οκαλίδου, 1999β)
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Συστήματα ενίσχυσης του ήχου
Ακουστικά
• οπισθοωτιαία, ενδοωτιαία, προσαρμοζόμενα σε γυαλιά,
ακουστικά σώματος
• ο μηχανισμός αποτελείται από: μικρόφωνο, ενισχυτή,
μετασχηματιστή και πηγή τροφοδοσίας
• Ενίσχυση ήχων (αλλοίωση, συντονισμός)
• Συχνός έλεγχος λειτουργίας-Μέθοδος ling(μ, α, ο, ι, σ, sh)
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Συστήματα ενίσχυσης του ήχου
Κοχλιακά εμφυτεύματα
• χειρουργική εμφύτευση συσκευής
• ηχητικά κύματα
ακουστικού νεύρου
ηλεκτρικό ρεύμα
διέγερση
• ο μηχανισμός αποτελείται από: μικρόφωνο, επεξεργαστή λόγου,
δύο πηνία (εσωτερικό, εξωτερικό), ηλεκτρόδια
• Κριτήρια χρησιμοποίησης: ακουολογικά (ύπαρξη σοβαρής
βαρηκοΐας/κώφωσης αντίληψης που δεν βελτιώνεται με την χρήση
ακουστικών), ραδιολογικά (χρησιμοποίηση αξονικής τομογραφίας
ώστε να αποκλειστούν ωτοσκληρύνσεις ή άλλη λόγοι που δεν
επιτρέπουν την εμφύτευση), νευρολογικά (έλεγχος ύπαρξης
επιζώντων ακουστικών κυττάρων ώστε να διασωθούν μετά την
επέμβαση)
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Συστήματα ενίσχυσης του ήχου
Συστήματα ενίσχυσης ήχου στην τάξη:
• Μεγιστοποίηση ποσοτικής σχέσης ομιλίας-περιβαλλοντικών
θορύβων
• Ποιοτική αναβάθμιση ήχου- όχι αύξηση έντασης
• Συστήματα FM (πομπός-δέκτης)
χαμηλό κόστος εγκατάστασης
καλή ποιότητα ήχου
Συσκευές διευκόλυνσης διαβίωσης: τελετηλέφωνο, συσκευή
ενδοεπικοινωνίας με φως, κουδούνι με φως, ξυπνητήρι με
φως κλπ.
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
• Κωφά παιδιά -> Οπτικό κανάλι επικοινωνίας
• Μάθηση της νοηματικής (κωφά παιδιά-κωφών γονέων) με όμοιο
τρόπο με την ομιλούμενη (ακούοντα παιδιά)
• Τα οπτικά & απτικά ερεθίσματα είναι δυνατό να αντικαταστήσουν
τα ακουστικά ερεθίσματα των κωφών παιδιών ακουόντων γονέων
• Το προγλωσσικά κωφό παιδί δεν αποκτά ποτέ εσωτερική
ακουστική γλώσσα
• Το κωφό βρέφος σταματά να παίζει ανακλαστικά με την φωνή του
σε ηλικία έξι μηνών
(Λαμπροπούλου, 1999δ)
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
 Κρίσιμες περίοδοι ανάπτυξης γλωσσικής δομής
Ποικίλουν ανάλογα με τα διάφορα στοιχεία της γλώσσας
(φωνολογία: 6-12 μήνες, συντακτικό: 4 χρόνια, σημασιολογια:16
χρόνια)
 Βαρηκοΐα αγωγιμότητας
συχνοτήτων
 Βαρηκοΐα αντίληψης
υψηλών φωνηέντων
μη αντίληψη ήχων χαμηλών
μη αντίληψη συριστικών συμφώνων &
 Το κωφό παιδί δεν κατακτά την προφορική επικοινωνία
αντανακλαστικά αλλά σε περιορισμένο βαθμό μέσω παρεμβατικής
διδασκαλίας
(Ruben, 1997 στο Νικολόπουλος, Παπαδημητρίου, 2008)
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
• Μικρή καθυστέρηση σε τομείς της νοητικής λειτουργίας
• Η περίοδος των τυπικών διεργασιών όπου αναπτύσσεται η
αφηρημένη σκέψη είναι δυσπρόσιτη στα κωφά παιδιά
• Δεν οφείλεται στην πάθηση αλλά :
 στο στερούμενο ερεθισμάτων περιβάλλον του παιδιού
 στην μη έγκαιρη και ακατάλληλη παρεμβατική διδασκαλία
(Καλαντζής, 1986)
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
Αποτελέσματα ερευνών
Η γλώσσα των κωφών παιδιών έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
• οι προτάσεις του υστερούν σε μήκος των αντίστοιχων των
ακουόντων παιδιών
• σπάνια χρησιμοποιούν σύνθετη σύνταξη με δευτερεύουσες
προτάσεις
• η γραπτή τους έκφραση μπορεί να χαρακτηριστεί αυστηρή και
στερεότυπη
• χρησιμοποιούν περισσότερο ουσιαστικά και ρήματα και λιγότερο
αντωνυμίες, βοηθητικά ρήματα, συνδέσμους και παθητική φωνή
(Quigley & Power, 1972, Λαμπροπούλου, 1993 στο
Λαμπροπούλου, 1999δ)
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
Αποτελέσματα ερευνών
Στους κωφούς μαθητές παρατηρείται ακόμα:
• δυσκολία κατανόησης μεταφορών, ιδιωματισμών και
διάφορων άλλων εκφράσεων
• παραβίαση των κανόνων του διαλόγου
π.χ. αγνοεί την προτεραιότητα και παίρνει τον λόγο χωρίς να
είναι η σειρά του
(Νικολόπουλος, Παπαδημητρίου, 2008)
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
Αποτελέσματα ερευνών
Οι κωφοί μαθητές παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση στην
εκμάθηση του λεξιλογίου:
• Καθυστέρηση 2 με 3 χρόνια για εξίσωση με τους ακούοντες ->
αύξηση της απόκλισης με το χρόνο
• Παιδιά με φυσιολογική ακοή: 200 λέξεις-2 ετών,
1000 λέξεις- 3 ετών, 2000 λέξεις-4 ετών
Παιδιά με κώφωση: 25 λέξεις-5 ετών
• Παιδιά με κώφωση που ολοκληρώνουν την υποχρεωτική
εκπαίδευση έχουν λεξιλόγιο ίδιου επιπέδου με ακούοντα παιδιά
στην ηλικία των 6 ετών
(Λαμπροπούλου, 1999δ)
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
Αποτελέσματα ερευνών
Παιδιά με βαρηκοΐα αγωγιμότητας κατά την ανάγνωση παρουσιάζουν τα
εξής χαρακτηριστικά:
• δυσκολία στη διάκριση ήχων & στην ακουστική παρακολούθηση σε ένα
περιβάλλον με ηχητικές παρεμβολές
• ασυνήθιστα δυνατή ή χαμηλή φωνή
•
κακή ακουστική μνήμη
• περιορισμένο λεξιλόγιο, μικρή ευελιξία στη χρήση των λέξεων
• δυσκολία στην χρήση της γραμματικής & του συντακτικού (πτώσεις,
χρόνους, παθητική φωνή, υποτακτική σύνδεση)
Σε αρκετές περιπτώσεις βαρηκοϊών αγωγιμότητας το πρόβλημα αργεί
να εντοπιστεί -> εγρήγορση γονέων και εκπαιδευτικών με την εμφάνιση
των παραπάνω χαρακτηριστικών για έγκαιρη διάγνωση
Χαρακτηριστικά λειτουργίας της γλώσσας
των κωφών/βαρήκοων παιδιών
Αποτελέσματα ερευνών
Χαρακτηριστικά επίσης των παιδιών με ακουστικά ελλείμματα είναι:
• μη αντιμετώπιση προβλήματος με την ορθογραφία
• απελευθέρωση περισσότερου αέρα->άρθρωση λιγότερων λέξεων
με κάθε αναπνοή
• σωστή άρθρωση->λανθασμένη εκφορά λόγω έλλειψης
απαραίτητου αέρα
Αναγκαία η επέμβαση λογοπεδικού
(Forner & Hixon, 1977· Whitehead, 1983 στο Οκαλίδου, 2002)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος των ειδικών
•
•
•
•
•
•
•
•
Η εκπαιδευτική διαδικασία απαιτεί τον συντονισμό ενεργειών ομάδας
ειδικών που αποτελείται από:
παιδίατρο
ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο
γενετιστή
ακοολόγο
λογοπεδικό
ειδικό εκπαιδευτικό
ψυχολόγο
κοινωνικό λειτουργό
(Νικολόπουλος, Παπαδημητρίου, 2008)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος των γονέων
 90% των προγλωσσικά κωφών παιδιών προέρχεται από ακούοντες γονείς
καμία γνώση για τον τρόπο επικοινωνίας
 ανάγκη συστηματικής βοήθειας για αποδοχή της διαφορετικότητας και μάθηση
του τρόπου επικοινωνίας (βρεφοσυμβουλευτικοί σταθμοί Αθήνα, Πάτρα,
Θεσσαλονίκη)
 Ευκολότερη προσαρμογή κωφών παιδιών Κωφών γονέων (χρήση ΕΝΓ)
 Απαίτηση συνεργασίας οικογένειας – σχολείου
• οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν τους εκπαιδευτικούς στόχους και να εμπλέκονται
στην εκπαιδευτική διαδικασία
• να ενημερώνονται τακτικά για την πρόοδο του παιδιού (τετράδιο επικοινωνίας,
περιοδικές ή έκτακτες συναντήσεις)
• να δίνουν επαρκείς και συγκεκριμένες πληροφορίες στον εκπαιδευτικό για
πιθανές ιδιαιτερότητες (μαθησιακές, συμπεριφοράς) του παιδιού
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του σχολείου
Τα σχολεία στα οποία μπορούν να φοιτήσουν παιδιά με κώφωση &
ακουστικά ελλείμματα είναι:
• ιδρύματα-οικοτροφεία
• ημερήσια ειδικά σχολεία
• ειδικές παράλληλες τάξεις
• ειδικές τάξεις μέσα στο γενικό σχολείο
• γενικό σχολείο-γενικές τάξεις
 Η επιλογή εξαρτάται από παράγοντας όπως ο βαθμός και ο τύπος
βαρηκοΐας, ο βαθμός νοημοσύνης, η ύπαρξη ή μη άλλων
διαταραχών, η ικανότητα μάθησης κλπ
(Λαμπροπούλου, 1999γ)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του σχολείου-ένταξη ή ενσωμάτωση
Ένταξη
αναφέρεται στην τοποθέτηση του κωφού παιδιού σε ένα εκπαιδευτικό
πλαίσιο το οποίο ενθαρρύνει την επαφή και την αλληλεπίδραση με
ακούοντα παιδιά της ηλικίας του
Ενσωμάτωση
αποτελεί την πιο ακραία μορφή ένταξης που είναι η τοποθέτηση του
κωφού παιδιού σε τάξη ακουόντων της γειτονιάς του
 προοδευτική ιδέα-προετοιμασία για κοινωνική ένταξη
 σχολεία εγγύτερα στο σπίτι περισσότερες ώρες με την οικογένεια
 αδυναμία επικοινωνίας & συμμετοχής-υποβάθμιση ένταξης σε απλή
παρουσία
 πολυπληθή τάξη περιορισμένες δυνατότητες επικοινωνίας με τον
εκπαιδευτικό, δυσκολία αλληλεπίδρασης με τους συμμαθητές
 διαίσθηση της διαφορετικότητας από το παιδί προβλήματα στην
αυτοπεποίθηση και την κοινωνική συμπεριφορά
(Λαμπροπούλου, 1999γ)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του σχολείου-ένταξη ή ενσωμάτωση
 περιορισμένος αριθμός κωφών παιδιών, διαφορετικών ηλικιών και
γνωστικού επιπέδου στις ειδικές τάξεις μέσα σε σχολεία ακουόντων
παιδιών αδυναμία συγκρότησης ομάδων
 δυσκολία στην ύπαρξη θετικών προτύπων και στην επιλογή φίλων
 το περιβάλλον των ακουόντων παιδιών μπορεί να απομονώσει και να
δημιουργήσει προβλήματα στο ψυχολογικό και κοινωνικό τομέα
 πολλοί ερευνητές αντιτίθενται στην ενσωμάτωση-δύσκολη διαδικασία
με αμφισβητούμενα αποτελέσματα
 έλλειψη κατάλληλων υποδομών και προϋποθέσεων για ενσωμάτωση
 οι ίδιοι οι κωφοί μαθητές αναφέρουν αρνητικές εμπειρίες από την
φοίτηση σε σχολεία ακουόντων
(Λαμπροπούλου, 1999γ)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του σχολείου-ένταξη ή ενσωμάτωση
 Με το ν. 2817/2000 της Ειδικής Αγωγής αναγνωρίστηκε ως επίσημη
γλώσσα των Κωφών η ΕΝΓ
 Υποχρέωση εκπαιδευτικών κωφών παιδιών σε σχολεία κωφών να
γνωρίζουν την ΕΝΓ
προοπτική ύπαρξης διερμηνέα σε γενικές τάξεις
 Τάση για ένταξη/ενσωμάτωση-απαίτηση για ισοτιμία από τους γονείς
 Σταδιακή μείωση πληθυσμού κωφών/βαρήκοων μαθητών στα ειδικά
σχολεία
• Ανάγκη επιμόρφωσης εκπαιδευτικών γενικών τάξεων
• Απαίτηση για προετοιμασία υποδοχής ενός κωφού παιδιού από
ακούοντες μαθητές γενικής τάξης (παρουσιάσεις, ενημερωτικές
καμπάνιες, δραματοποιήσεις-παιχνίδια)
• Ανάγκη συνεχούς ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης μαθητών και
εκπαιδευτικών για τις εκπαιδευτικές ανάγκες κωφών και βαρήκοων
μαθητών (ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων με ειδικά σχολεία κωφών,
διοργάνωση μαθημάτων ΕΝΓ για τους ακούοντες μαθητές,
παρακολούθηση παραστάσεων Θεάτρου Κωφών Ελλάδας,
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του σχολείου-ένταξη ή ενσωμάτωση
Οδηγίες για τους ακούοντες μαθητές και εκπαιδευτικούς όταν επικοινωνούν
με κωφούς/βαρήκοους μαθητές:
 στάση σε κοντινή απόσταση
 συνεχής βλεμματική επαφή
 στάση μακριά από παράθυρο γιατί γίνεται πιο σκοτεινό το πρόσωπο τους
 αποφυγή κίνησης
 αποφυγή κάλυψης του στόματος, μασήματος τροφής
 αργή και καθαρή ομιλία
 χρήση μικρών προτάσεων
 ενημέρωση για την αλλαγή θέματος συζήτησης
 φροντίδα για ησυχία στο χώρο επικοινωνίας
 εκμάθηση μερικών νοημάτων
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του σχολείου-ένταξη ή ενσωμάτωση
Τροποποίηση φυσικού περιβάλλοντος τάξης
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
διάταξη θρανίων (ημικυκλική ή 2ο θρανίο-περιστρεφόμενη καρέκλα)
πηγή φωτός πίσω από το μαθητή
καλύτερο ως προς την ακοή αυτί στην πλευρά του εκπαιδευτικού
στάση εκπαιδευτικού 0,5-1,5 απόσταση από το μαθητή
θέση μακριά από πηγές θορύβου
κλείσιμο παραθύρων –πόρτας κατά την διδασκαλία
αποφυγή ομιλιών, σύρσιμο καρεκλών και θρανίων
χαμηλοτάβανες τάξεις
τοποθέτηση ηχομονωτικού υλικού στους τοίχους (φελιζόλ)
Τοποθέτηση χαλιών και χοντρών κουρτινών
τοποθέτηση κάτω από τις καρέκλες και τα θρανία (ελαστικά ή πλαστικά
αυτοκόλλητα)
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού
• Ο εκπαιδευτικός επιλέγει να αναζητήσει τρόπους θεραπείας ή να
αξιοποιήσει & να εξελίξει τις δυνατότητες των κωφών παιδιών
• Ίδιες δυνατότητες κατάκτησης της γνώσης μέσω κατάλληλης
εκπαίδευσης
• Ο εκπαιδευτικός πρέπει να συνδυάζει τα θετικά στοιχεία ενός
δασκάλου γενικής εκπαίδευσης & ενός ειδικής αγωγής. Ειδικότερα
πρέπει να εξασφαλίζει βασικούς:
 παράγοντες διδασκαλίας
 παράγοντες προγράμματος
 οικογενειακούς παράγοντες
(Moores, 1996 στο Λαμπροπούλου, 1999γ)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού
Ο εκπαιδευτικός για να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή επικοινωνία θα
πρέπει να τηρεί τα εξής:
 Εξασφάλιση προσοχής κατά την ομιλία (άγγιγμα, νεύμα)
 Καθαρότητα στην ομιλία-αποφυγή κάλυψης του στόματος
 Χρησιμοποίηση χειρονομιών και εκφράσεων του προσώπου
 Έλεγχος κατανόησης μέσω ανοιχτών ερωτήσεων
 Επανάληψη ασαφειών με διαφορετικές λέξεις και φράσεις
 Επανάληψη ερωτήσεων και απαντήσεων των μαθητών
 Αποτροπή ομιλίας πολλών παιδιών ταυτοχρόνως
 Αποφυγή ομιλίας κατά την γραφή στον πίνακα
 Εξασφάλιση ενεργούς συμμετοχής του κωφού/βαρήκοου μαθητή
 Χρησιμοποίηση παρουσιάσεων, διαφανοσκόπειου, φυλλαδίων-φωτοτυπιών για, εκ
των προτέρων, προετοιμασία
 Ανάθεση σε μαθητή να κρατά σημειώσεις για τον κωφό συμμαθητή του
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση Ο
ρόλος του εκπαιδευτικού
Ο εκπαιδευτικός είναι σημαντικό να υιοθετεί ευέλικτες στρατηγικές διδασκαλίας
της ανάγνωσης:
 Επεξήγηση σημασίας καινούριων λέξεων που παρουσιάζονται στην τάξη
 Χρησιμοποίηση εικόνων του κειμένου για καλύτερη κατανόηση του
 Δημιουργία ατομικού λεξικού με άγνωστες λέξεις-χρήση του κατά την
παραγωγή κειμένου
 Διδασκαλία γνωστικών-γλωσσικών στρατηγικών που βοηθούν στην κατανόηση
κειμένων (προβλέψεις , συγκρίσεις, αντιθέσεις κλπ)
 Παροχή περισσότερου χρόνου για την ολοκλήρωση της σιωπηρής ανάγνωσης
 Δημιουργία περίληψης του κειμένου με την βοήθεια των μαθητών (αναγραφή
στον πίνακα)
 Προτροπή χρησιμοποίησης, από τον κωφό μαθητή, διαφορετικών πηγών για
την μελέτη ενός θέματος
 Δραματοποίηση ιστοριών στην τάξη
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Θέματα διδασκαλίας της γλώσσας
 Με κριτήριο την έγκαιρη ή μη διάγνωση η Λογοπεδική Αγωγή
διακρίνεται σε:
• πρώιμη εκπαίδευση
• αργοπορημένη εκπαίδευση
 Στόχος της γλωσσικής διδασκαλίας είναι η καλλιέργεια των
επιμέρους μερών της γλώσσας (φωνολογικό, μορφολογικό,
συντακτικό, σημασιολογικό, πραγματολογικό) καθώς και η
επέκταση χρήσης του λεξιλογίου σε καταστάσεις εκτός τάξης
(Βερύκιος, 1991)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Θέματα διδασκαλίας της γλώσσας
Βασικές αρχές που λειτουργούν ως γνώμονας για την οργάνωση &
εφαρμογή της διδασκαλίας:
• υπάρχει μία κρίσιμη ηλικία μάθησης γλώσσας (νοηματικής ή
ομιλούμενης) από 0-5 ετών
• η γλώσσα δεν είναι αντικείμενο διδασκαλίας αλλά κατακτάται από το
παιδί προκειμένου να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του
• η μίμηση είναι σημαντικός παράγοντας μάθησης της γλώσσας
• βασικός παράγοντας είναι και η επέκταση του λόγου του παιδιού από
τους μεγάλους ώστε το παιδί να μαθαίνει συνεχώς
• η γλώσσα δεν είναι ταυτόσημη και δεν πρέπει να συγχέεται με την ομιλία
και το παιδί χρειάζεται αρκετές γλωσσικές εμπειρίες για να μπορεί να
σχηματίσει γενικούς γλωσσικούς κανόνες
(Λαμπροπούλου, 1999δ)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Μέθοδοι διδασκαλίας
Υπάρχουν 2 μέθοδοι διδασκαλίας & ανάπτυξης της γλώσσας:
• Φυσική μέθοδος (μητρική ή μέθοδος Lexington)
Επαφή με τη γλώσσα με φυσικό τρόπο μέσω κοινωνικής
αλληλεπίδρασης -> μέσα (παιχνίδι, δραστηριότητες, αφηγήσεις)
• Δομημένη μέθοδος
Αυστηρά οργανωμένη σε βήματα διδασκαλίας -> μάθηση της
γλώσσας μέσα από απομνημόνευση & ασκήσεις εμπέδωσης των
γνώσεων
 Με βάση την θεωρία της γενετικής μετασχηματιστικής γραμματικής
έχουν δημιουργηθεί προγράμματα διδασκαλίας που συνδυάζουν τις
2 μεθόδους
(Streng, 1972 στο Λαμπροπούλου, 1999δ)
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Συστήματα-μοντέλα επικοινωνίας
• Προφορική μέθοδος & Ακουοεκπαιδευτική μέθοδος
• Νεοπροφορική μέθοδος (Μέθοδος Rochester)
• Σημειολογική μέθοδος ή Υποβοηθούμενη ομιλία
• Ολική μέθοδος επικοινωνίας
• Δίγλωσση - Διαπολιτισμική εκπαίδευση
• Νοηματική Γλώσσα
• Μέθοδος χειλεανάγνωσης
• Δακτυλική μέθοδος
• Λογοτονική μέθοδος
Και 3 συστήματα που δεν έχουν θεσπιστεί επίσημα στη Ελλάδα:
 Συμβολικό σύστημα Bliss
 Συμβολικό σύστημα Rebus
 Γλωσσικό πρόγραμμα MAKATON
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Αναλυτικά προγράμματα
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους
εκπονητές ενός αναλυτικού προγράμματος για παιδιά με
προβλήματα ακοής είναι:
ο βαθμός απώλειας της ακοής
προγλωσσική ή μεταγλωσσική απώλεια
η ύπαρξη ή μη άλλων διαταραχών
το επίπεδο της γλωσσικής ανάπτυξης
το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον
η υποστήριξη από τους γονείς
ο χρόνος έναρξης
η διάρκεια και η ποιότητα της παρεμβατικής αγωγής
η έγκαιρη ή μη χρήση ακουστικών
Εκπαίδευση παιδιών με βαρηκοΐα-κώφωση
Αναλυτικά προγράμματα
•
•
•
•
•
•
Οι βασικές αρχές τις ειδικής αγωγής με βάση τις οποίες πρέπει να
δημιουργούνται τα αναλυτικά προγράμματα για τους μαθητές με
ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι:
η ισοτιμία
η κατάλληλη υποστήριξη για ισότιμη πρόσβαση στη εκπαίδευση
το δικαίωμα στο όσο δυνατόν λιγότερο περιοριστικό περιβάλλον
η συμμετοχική εκπαίδευση
ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των
γλωσσικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων
η εφαρμογή των διεθνών κανόνων στα θέματα της εκπαίδευσης και της
ισότιμης πρόσβασης
(Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό
Ινστιτούτο, Τμήμα Ειδικής Αγωγής, 2004)
Κοινωνία και Κωφοί
Κοινωνικές προκαταλήψεις
• αντιμετώπιση των Κωφών ως ιατρικά περιστατικά και όχι ως πολιτισμική ομάδα
• αγνοία του τρόπου επικοινωνίας-μη αναγνώριση ισοτιμίας νοηματικών γλωσσών
με τις ομιλούμενες γλώσσες
• εστίαση προσπαθειών στην θεραπεία της κώφωσης και στην «ομαλοποίηση» των
Κωφών στον κόσμο των ακουόντων
• στόχος εκπαιδευτικών η ομιλία των κωφών παιδιών ακόμα και σε βάρος της
γενικότερης σχολικής τους επίδοσης
• απαγόρευση νοηματικών γλωσσών σε σχολεία κωφών
Σταδιακή αλλαγή των παγιωμένων αντιλήψεων της κοινωνίας μετά από
γλωσσολογικές έρευνες σε διάφορες νοηματικές γλώσσες
• οι νοηματικές γλώσσες ανταποκρίνονται στα παγκόσμια κριτήρια των
ανθρώπινων γλωσσών
• οι Κωφοί αποτελούν μια γλωσσική κοινότητα με ιδιαίτερα πολιτισμικά
χαρακτηριστικά
• η αναγνώριση των νοηματικών γλωσσών αποτελεί προϋπόθεση ισότιμης ένταξης
στο σχολείο και την κοινωνία - η γλώσσα συνιστά την διαφορετική πολιτισμική
ομάδα (π.χ. οι τυφλοί δεν αποτελούν ξεχωριστή πολιτισμική ομάδα)
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Κοινωνία και Κωφοί
• Η συμμετοχή των Κωφών στην ευρύτερη κοινωνία προϋποθέτει
ευαισθητοποίηση και αποδοχή της διαφορετικότητας από τους ακούοντες
• Οι Κωφοί αισθάνονται «αναπηρία» σε περιβάλλον ακουόντων λόγω
δυσκολιών στην επικοινωνία
Πρόκληση αμοιβαίας απομάκρυνσης με αποτέλεσμα οι Κωφοί να
οργανώνονται ενεργά μόνο στα πλαίσια της κοινότητας τους
• Η κοινότητα των Κωφών αποτελείται από άτομα με κοινές εμπειρίες,
βιώματα και προβλήματα σχετικά με την επαγγελματική και κοινωνική
τους αποκατάσταση
• Στην κοινότητα των Κωφών γίνεται κάποιος μέλος ευκολότερα όταν έχει
γονείς Κωφούς (άμεση αποδοχή της ιδιαιτερότητας)
• Η κοινότητα των Κωφών χαρακτηρίζεται ως ενδογαμική
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Κοινωνία και Κωφοί
Οι Κωφοί έχουν κοινωνικά αιτήματα όπως:
• κοινωνική αποδοχή
• ισοτιμία στην εργασία, στην εκπαίδευση και στην πολιτική εκπροσώπηση
• συμμετοχή στα κέντρα λήψης των αποφάσεων για θέματα που τους
αφορούν
• αναγνώριση της νοηματικής γλώσσας ως μέσο επικοινωνίας
• παροχή διερμηνέων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τις δημόσιες
υπηρεσίες και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις
• δημιουργία τηλεοπτικών προγραμμάτων με υπότιτλους, ειδικών
εκπομπών για Κωφούς
• παροχή τεχνικών μεσων (τελετηλέφωνα κλπ) και άλλων μέσων
εξυπηρέτησης (κουδούνια, ρολόγια κλπ)
(Λαμπροπούλου, Χατζηκακού, Βλάχου, 2003)
Συμπεράσματα
Η βαρηκοΐα/ κώφωση είναι μια σημαντική αισθητηριακή διαταραχή η οποία,
για να αντιμετωπιστεί ορθά, θα πρέπει:
• να γίνεται όσο το δυνατό νωρίτερα αντιληπτή
• να αντιμετωπίζεται με συνεργασία ειδικών επιστημόνων και των γονέων
• να πραγματοποιούνται οι απαιτούμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις
εφόσον αυτό είναι εφικτό και με την σύμφωνη γνώμη των γονέων
• να εκπονείται συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανάλογα με τις
ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού από κατάλληλα καταρτισμένους
ειδικούς παιδαγωγούς
• να επιχειρείται η κοινωνική ένταξη με ταυτόχρονο σεβασμό στην
κουλτούρα της πολιτισμικής ομάδας των Κωφών
• να γίνονται όλες οι απαιτούμενες ενέργειες που θα εξασφαλίζουν ισότητα
ευκαιριών σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής με ταυτόχρονη
ευαισθητοποίηση των ακουόντων για την κουλτούρα και την γλώσσα των
Κωφών