Transcript Wpływ postaw rodzicielskich na style realizacji celów

Wpływ postaw rodzicielskich na
style realizacji celów
dr Magdalena Błażek
prof.dr hab. Franciszek Makurat
Uniwersytet Gdański
Instytut Psychologii
Rodzina
1. Rodzina odgrywa bardzo istotną rolę w
kształtowaniu motywacyjnych i osobowościowych
właściwości dziecka.
2. Kształtuje się w niej obraz własnej osoby i
samoocena jednostki w wyniku uogólniania
doświadczeń uzyskiwanych w życiu rodzinnym.
3. Jest również pierwszą grupą, której członkiem staje
się człowiek, a w związku z tym wpływa na dziecko
przez całe życie, a w szczególności w pierwszych
jego latach.
4. W wychowywaniu rodzinnym, zamierzonym i
niezamierzonym, następuje również przekazywanie
wartości i kształtowanie postaw dziecka wobec
życia (Ziemska, 1977, Rostowska, 2001).
Postawa rodzicielska
1. Inaczej styl rodzicielski to sposób, w jaki rodzice pełnią
funkcje opiekuńczo- wychowawcze wobec dziecka.
2. J. Rembowski definiuje postawę rodzicielską jako
„całościową formę ustosunkowania się rodziców
(osobno ojca, osobno matki) do dzieci, do zagadnień
wychowawczych itp., ukształtowaną podczas pełnienia
funkcji rodzicielskich” (Rembowski, 1972, s.55).
3. Zdaniem Ziemskiej (1977) definicja postawy zawiera trzy
komponenty: poznawczy, uczuciowo- motywacyjny i
behawioralny. Za najważniejszy komponent uważa się
nastawienie emocjonalne, które wyraża się swoistego
rodzaju ekspresją. Wpływa ono najsilniej na całość
stosunków rodzic- dziecko i kształtuje osobowość
młodego człowieka
Typy postaw rodzicielskich wg M. Plopy
•
•
•
•
•
Postawa akceptacji – odrzucenia
Postawa nadmiernie wymagająca
Autonomii
Niekonsekwencji
Nadmiernie ochraniającą
Postawa akceptacji-odrzucenia
• wyraża się w akceptowaniu dziecka takim,
jakim jest i dlatego, że jest, a nie za to co robi
• tworzy się klimat swobodnej wymiany uczuć,
co uczy dziecko ufności do ludzi i świata
• zachęca do nawiązywania otwartych i
spontanicznych relacji oraz do komunikowania
przez dziecko, w każdy dostępny dla niego
sposób, swoich potrzeb
Odrzucenie dziecka
• brak odczuwania przyjemności, satysfakcji oraz
ciepła w relacji
• relacje są chłodne i rodzic nie dostrzega potrzeb,
problemów swego dziecka
• zaspokaja jedynie jego potrzeby materialne
• rodzic nie potrafi zrozumieć komunikatów, które
płyną od dziecka
• preferuje dystans, unika bliskości, próby
zbliżenia traktuje negatywnie
Postawa nadmiernie wymagająca
• rodzic uważa się za autorytet we wszystkich sprawach
• Traktuje dziecko bezwzględnie, trzymając się sztywno
przyjętego przez siebie modelu wychowania
• nie rozumie potrzeb dziecka, szczególnie autonomii,
samodzielności czy decydowania o sobie i swoich sprawach
• polecenia, nakazy oraz zakazy surowo egzekwuje
• dziecko w sposób perfekcyjny ma wykonywać swoje
obowiązki (jego możliwości nie są brane pod uwagę).
• w razie niepowodzeń winą obarczane jest dziecko, które
powinno mieć osiągnięcia zgodne z oczekiwaniami rodzica
Postawa Autonomii
• rodzic dostrzega potrzeby dziecka i wraz z jego rozwojem daje mu
więcej autonomii- pozwala mu samodzielnie podejmować decyzje
w wielu sytuacjach
• jego zachowanie jest elastyczne
• akceptuje posiadanie przez dziecko tajemnic i poszukiwanie
„własnej drogi”, ponieważ rozumie potrzebę „prywatności”
• pokazuje mu jednocześnie alternatywne wybory, służy radą i
pomocą- nie narzuca własnego zdania, potrafi przyjąć punkt
widzenia dziecka
• jeśli nie akceptuje poglądów dziecka, podchodzi do nich z
szacunkiem
• akceptuje potrzebę nawiązywania przez dziecko kontaktów
towarzyskich i wyraża racjonalną tolerancję dla kontaktów z płcią
przeciwną, gdy dziecko jest starsze
Postawa niekonsekwentna
• postawę tę charakteryzuje zmienny stosunek do dziecka
zależny od chwilowego nastroju, samopoczucia czy spraw
osobistych rodzica
• postawa akceptująca przeplata się z nadmierną
nerwowością, krzykliwością, nadmierna ingerencją,
ograniczeniami i karaniem
• dziecko odbiera rodzica jako zmiennego, nerwowego,
trudnego do zrozumienia
• może to spowodować bunt u dziecka, lekceważenie
autorytetu rodzica czy nawet „zamknięcie się dziecka w
sobie”
• wsparcia emocjonalnego, stałości dziecko szuka w innych
relacjach społecznych
Postawa nadmiernie ochraniająca
• rodzic nie uświadamia sobie potrzeby autonomii
u dziecka w miarę jego dorastania, dlatego
nadmiernie otacza je opieką
• przejawy autonomii dziecka odbiera z lękiem
• nie wierzy, że może ono prawidłowo
funkcjonować bez jego pomocy, wsparcia i
bezpośredniej bliskości
• nie uświadamia sobie, że źródłem konfliktów i
buntu jest przesadne zaangażowanie rodzica w
sprawy dziecka
Kompetencje działaniowekorelaty psychologiczne
• nadzieja to system względnie stabilnych przekonań o
posiadaniu kompetencji umożliwiających odniesienie
sukcesu, który wpływa na zachowanie, a nabywany jest
w dzieciństwie (Snyder, 1990)
• Wieloletnie badania świadczą o tym, że siła nadziei
wpływa na efektywność zachowań jednostki, na
sposób pokonywania przeszkód, wytrwałość, poziom
adaptacji do życia jak również na wiele parametrów
funkcjonowania emocjonalnego i fizjologicznego
(Łaguna, Trzebiński, Zięba, 2005)
Nadzieja jako podstawa działania
• Snyder (2000) definiuje nadzieję jako pozytywny
stan motywacyjny, oparty na powiązanych ze
sobą przekonaniach
• przekonanie o posiadaniu silnej woli, o
umiejętności dążenia do celu
• spostrzeganie siebie jako osoby zaradnej, zdolnej,
będącej w stanie skonstruować skuteczne
sposoby osiągnięcia celu, przekonanie o własnej
wiedzy i kompetencjach, przekonanie o
umiejętności znajdowania rozwiązań
Kompetencje działaniowe- korelaty
psychologiczne
• podstawą skutecznego działania jest poczucie własnej
skuteczności rozumiane jako przekonanie jednostki, że
może ona skutecznie wykonać wymagane działania, by
osiągnąć założony wcześniej cel, który ustala warunki dla
pozytywnego wartościowania własnej osoby
• „ Uczucia takie jak satysfakcja, duma bądź wstyd, poczucie
winy to konsekwencja oceny własnych postępów w
kierunku realizacji celów” ( Bandura, 1989)
• PWS wpływa również na podjęcie wszelkich działań i
wytrwałość w ich realizacji (Mądrzycki, 2002).
• wiara we własną skuteczność będzie sprzyjała osiąganiu
sukcesu, ponieważ wysoki poziom poczucia skuteczności
redukuje lęk i pozwala jednostce działać efektywnie
• nieprawidłowe postawy rodzicielskie
(odrzucenie, nadopiekuńczość, liberalizm
wychowawczy, nadmierne wymagania) lub
nieobecność jednego z rodziców w procesie
wychowawczym (szczególnie ojca) prowadzą
do niskiej samooceny dziecka, słabej
motywacji, niezdolności do odraczania
gratyfikacji, czyli obniżają kompetencje
wolicjonalne
Kompetencje działaniowekorelaty psychologiczne
• badania Mądrzyckiego (1996) wykazują, że
nawyki ukształtowane w dzieciństwie pod
wpływem rodziców, w znacznym stopniu
wpływają na styl życia jednostki
• ważnym jest badanie wpływu, jaki relacja z
rodzicami wywiera na kształtowania się
osobowości dziecka
• środowisko rodzinne kształtuje sposób widzenia
świata, normy i wartości, jak również sposób
tworzenia planów przez jednostkę.
Postawy a poczucie kontroli
• postawa rodzicielska autonomiczna i akceptująca
będzie miała korzystny wpływ na kształtowanie
się u dziecka wewnętrznego poczucia kontroli
• Natomiast postawa ochraniająca czy odrzucająca
może mieć wpływ na kształtowanie się
zewnętrznego umiejscawiania kontroli, gdzie
życiem jednostki kierują czynniki zewnętrzne
takie jak: los, szczęście i wiele innych niezależnych
od jednostki czynników
Kompetencje działaniowekorelaty psychologiczne
• liberalny styl wychowania sprawia, że dziecko jest pozbawione
nakazów, zakazów i nie będzie umiało radzić sobie z przeszkodami w
dorosłym życiu, nie będzie odporne na porażki
• odrzucająca postawa rodzicielska nie sprzyja nadziei dziecka na
sukces
• styl treningowy kształtuje osobę zewnątrzsterowną i pozbawioną
w znacznej mierze motywacji wewnętrznej.
• Levy (1971) w badaniach wykazał, że postawa nadmiernej
opiekuńczości powoduje niedojrzałość społeczną, podatność na
frustrację oraz małą zdolność do koncentrowania uwagi, a zatem
postawa ta będzie zmniejszać siłę woli siły woli czy stopień
przekonań o umiejętności znajdywania rozwiązań, co jest silnie
powiązane z nadzieją na sukces
Postawy a kompetencje dziecka
• Dziecko, które jest otoczone właściwą opieką
potrafi realnie ocenić swoje możliwości i
warunki sytuacji. Jest samodzielne, ponieważ
uczy się rozwiązywać problemy i zaspakajać
potrzeby
• Można więc przypuszczać, że postawa
akceptująca i postawa autonomii będzie
sprzyjać odnoszeniu przez dziecko sukcesów
• „Zadaniem matki jest odzwierciedlać dziecko i
przez to pokazywać mu, że w ogóle istnieje,
zaś o tym w jaki sposób owo istnienie ma się
realizować będzie decydować przebieg i jakość
relacji z ojcem. W oczach matki dziecko będzie
widzieć siebie, zaś w oczach ojca zobaczy
świat” (Stern, 1985).
Wyniki badań
• istnienie silnego, pozytywnego związku między
postawą uczuciowej akceptacji dziecka i
postawą autonomii a wysokim poziomem
kompetencji osobistych, w tym umiejętności
skutecznego realizowania celów
• Istnienie silnego, pozytywnego związku
między postawami opartymi na autorytecie
rodziców a umiejętnością realizowania celów
Wyniki badań
• Istnienie silnego pozytywnego związku między
tymi postawami a poczuciem własnej
skuteczności dziecka, wiarą w siebie,
poziomem nadziei i wewnątrzsterownością
• Rodzice, którzy rozumieją swoje dziecko,
szanują je jako osobę, a jednocześnie potrafią
stawiać mu wymagania kształtują u niego
wyższą samoocenę, która pozwala mu
skutecznie działać
Wyniki badań
• Rodzice odrzucający, ograniczający swobodę
dziecka w sposób nadmierny i przypadkowy,
nadmiernie karający i wymagający lub
nadmiernie liberalni kształtują u dziecka:
niskie kompetencje osobiste, niskie poczucie
własnej skuteczności, silną zależność od
innych i/lub losu skutkującym małym
wpływem na własne życie, słabą siłę woli i
niski poziom nadziei
Wyniki badań
• Postawa autonomii i akceptacji sprzyjają swobodzie
działania dziecka- styl efektywny
• Postawa nadmiernie ochraniająca generuje silny lęk
dziecka – styl pseudoefektywy neurotyczny
• Postawa nadmiernych wymagań kształtuje styl
pseudoefektywny psychopatyczny (tendencja do
łamania norm)lub nieefektywny (brak wiary we własne
siły)
• Postawa niekonsekwentna kształtuje bark umiejętności
łączenia działań z ich skutkami- styl nieefektywny
Dziękujemy
za uwagę