Transcript Formy organizacji społeczeństw

 Teorie rozwoju społecznego
 Linearna
 Cykliczna
 Dychotomiczna




-ewolucja
-rewolucja
Przyczyny zmian społecznych
Historyczne formy organizacji społeczeństw





Społeczeństwa myśliwsko-zbierackie
Społeczeństwa kopieniackie
Społeczeństwa pasterskie
Społeczeństwa rolnicze
Społeczeństwa przemysłowe
 Współczesne formy organizacji społeczeństw
 Społeczeństwo postindustrialne
 Społeczeństwo informacyjne
 Społeczeństwo masowe
 McDonaldyzacja
 Ogólnie rzecz ujmując, socjologia jest nauką o społeczeństwie.






Jednak czym jest owe „społeczeństwo?”.
Chyba najbardziej powszechną formą określania tego terminu jest
zbiorowość ludzi na danym obszarze, określonym granicami. Biorąc
pod uwagę takie wyjaśnienie możemy wyróżnić np. społeczeństwo
polskie, amerykańskie, itd. Tak więc każde państwo jest
społeczeństwem, ale i w tych społeczeństwach istnieją mniejsze
społeczeństwa, np. kulturowe, bądź są one podwalinami czegoś
większego, np. społeczeństwa globalnego.
Z czasem i w wyniku obserwacji mamy siedem punktów widzenia
tego, czym jest „społeczeństwo”:
-demograficzny, jako postrzeganie go jako zbiór jednostek, mnogość,
populacja
-grupowy, gdzie ludzie tworzą zintegrowane, swoiste zbiorowości
-systemowy, gdzie ludzie mają swoje pozycje i role oraz wszystko to
ma swoje miejsce i kolejność
-strukturalny, w którym społeczeństwo jest siecią relacji
międzyludzkich o określonych formach
 -kulturalistyczny, w którym możemy wyróżnić różne






symbole czy znaki, mające wpływ na ludzkie działania
-zdarzeniowy (polowy), gdzie zauważamy, że w
społeczeństwie jest zmienne, płynne pole zdarzeń
społecznych; każda jednostka podejmuje swoiste działania
zmieniające i tworzące nowe grupy, struktury, warstwy
społeczne i kultury, co później ma wpływ na kolejne
działania.
W tym ujęciu społeczeństwo nie jest czymś stałym,
istniejącym, ale czymś, co na nowo wraz z każdym
wydarzeniem „staje się”.
Przedmiotem badań socjologii jest nie tylko wyjaśnianie
budowy społeczeństw, ale także sposób, w jaki się
kształtowały. Odkąd uznano, iż społeczeństwa ulegają
rozwojowi, zaczęto tworzyć teorie ich rozwoju.
- teoria linearna
- teoria cykliczna
- teoria dychotomiczna, którą można podzielić na dwa
sposoby rozwoju: drogą rewolucji bądź ewolucji.
 -kulturalistyczny, w którym możemy wyróżnić różne






symbole czy znaki, mające wpływ na ludzkie działania
-zdarzeniowy (polowy), gdzie zauważamy, że w
społeczeństwie jest zmienne, płynne pole zdarzeń
społecznych; każda jednostka podejmuje swoiste działania
zmieniające i tworzące nowe grupy, struktury, warstwy
społeczne i kultury, co później ma wpływ na kolejne
działania.
W tym ujęciu społeczeństwo nie jest czymś stałym,
istniejącym, ale czymś, co na nowo wraz z każdym
wydarzeniem „staje się”.
Przedmiotem badań socjologii jest nie tylko wyjaśnianie
budowy społeczeństw, ale także sposób, w jaki się
kształtowały. Odkąd uznano, iż społeczeństwa ulegają
rozwojowi, zaczęto tworzyć teorie ich rozwoju.
- teoria linearna
- teoria cykliczna
- teoria dychotomiczna, którą można podzielić na dwa
sposoby rozwoju: drogą rewolucji bądź ewolucji.
 Teoria linearna zakłada, że rozwój przebiega w toku
historycznym. Każda z faz rozwoju nie jest podobna do
żadnej innej, a więc jest to proces nieodwracalny. Fazy
jedynie mogą się upodabniać do pewnego stanu, który
może być odbierany pozytywnie (stan pożądany,
upragniony) lub negatywnie. Wszystkie zmiany zachodzą
regularnie, jakby po z góry określonej ścieżce. Nie mają
charakteru dowolnego, przypadkowego lecz kierunkowy,
zdeterminowany (od fazy pierwotnej do docelowej).
Klasykami tej teorii są August Comte oraz Herbert Spencer.
 Teoria cykliczna zakłada rozwój przebiegający w
powtarzalnym rytmie, a poszczególne fazy powtarzają się w
określonej kolejności. Historia toczy się w taki sposób, iż co
jakiś czas wraca do punktu początkowego, zamykając daną
fazę cyklu. Teorię cykliczną sformułował Giambattista Vico.
 Teoria dychotomiczna zakłada, iż w toku rozwoju
społeczeństwa przechodzą od struktur opartych na
grupach pierwotnych do grup wtórnych lub złożonych.
Przedstawicielami (klasycznymi) tej teorii są: Ferdinand
Tönnies, Charles H. Cooley oraz Èmile Durkheim. Teoria
dychotomiczna ‘’zakłada’’ dwie drogi rozwoju: ewolucji oraz
rewolucji.
 Droga ewolucji jest drogą rozwoju przez współdziałanie.
Poszczególne społeczeństwa łączyły się ze sobą widząc w
tym korzyść. Dla przykładu można wziąć społeczeństwo
myśliwsko-zbierackie oraz kopieniackie (opierające się na
uprawie roślin), które widząc obopólne korzyści łączyły się
ze sobą przechodząc w wyższą formę organizacji.
Produkcja i zdobywanie pożywienia dawały nadwyżki, co
zaczęło różnicować społeczeństwo (nie każdy musiał być
bezpośrednio związany z produkcją/zdobywaniem
pożywienia).
 Z czasem społeczeństwa te przechodziły w wyższą
formę organizacji. Ewolucja jest także wynikiem
poszerzenia się wiedzy człowieka na temat środowiska
oraz sposobów jego eksploatacji.
 Droga rewolucji, to droga rozwoju przez walkę.
Zmierza ona do zmiany kultury i podstaw ustroju
społecznego danego społeczeństwa. Dąży się do
wprowadzenia tych zmian szybko, za jednym
zamachem (przeciwieństwo reformy, gdzie zmiany
wprowadza się powoli, stopniowo).
 Przyczyny zmian społecznych są różne i dotyczą






różnych okresów w dziejach ludzkości. Wiążą się one z
różnorakimi konfliktami, zmianami. Do głównych
przyczyn zmian możemy zaliczyć:
- zmiany środowiska,
- zmiany wartości kulturowych,
- postęp technologiczny,
- zmiany demograficzne,
- nierówności społeczne,
- działalności jednostek, instytucji, grup społecznych.
 Zmiany środowiska wiążą się ze stylem życia danych
grup. Społeczeństwa kopieniackie po upływie dwóch,
trzech lat musiały się przenosić, aby znaleźć nowy,
nadający się pod uprawę grunt (tak jak społeczeństwa
pasterskie prowadziły wędrowny tryb życia, ze
względu na szukanie nowych pastwisk).
 Zmiany wartości kulturowych dotyczą religii. Jej
autorytet zmalał w trakcie tworzenia się społeczeństw
przemysłowych, ponieważ uprzemysłowienie
pogłębiało różnice w stylach życia. Pojawiło się także
inne spojrzenie na podstawowe normy i wartości.
 Postęp technologiczny był główną przyczyną
tworzenia się społeczeństwa przemysłowego.
 Pracę mięśni ludzkich stopniowo zastępowała maszyna. Ta
technologia przekształciła większość społeczeństw na
świecie. Unowocześnianie maszyn przyczyniło się do
zwiększenia nacisku na edukację. Spowodowało to także
nadwyżkę podstawowych dóbr, tym samym przyspieszając
tworzenie się nierówności w społeczeństwie, jego
hierarchizację. Paradoksem jest to, że zmniejszyło także te
nierówności, poprzez ruchliwość społeczną i zmniejszenie
znaczenia dziedziczonego statusu społecznego.
 Gęstość zaludnienia zmieniła się z powodu budowania
fabryk i urbanizacji. Ludzie ze wsi jechali do miast w celu
znalezienia pracy.
 Wszystko to nawarstwiając się, powoduje niezadowolenia
wśród ludzi. Ich niezadowolenie może przyjmować różne
formy – od buntu pojedynczych jednostek do rewolucji
zmieniającej wszystko.
Istnieje wiele typów społeczeństw. Jednak można je
podzielić na pięć podstawowych kategorii, zależnie od
wykorzystywanych przez nie technologii i strategii
przetrwania.
 Społeczeństwa myśliwsko-zbierackie.
 Jest to najstarsza forma organizacji prowadząca wędrowny
tryb życia. Trudni się w polowaniu i łowieniu ryb za
pomocą narzędzi prymitywnych, wykonanych głównie z
drewna i kamienia oraz w szukaniu żywności.
Społeczeństwa te są stosunkowo małe, ponieważ ciężko
utrzymać dużą populację trudniącą się w codziennym
zdobywaniu pożywienia. Z tego powodu także gęstość
zaludnienia jest niewielka. Podział prac codziennych
wynika z płci i wieku (o ile takowy istnieje). Wymiana
handlowa z innymi populacjami jest niewielka.
Przywództwo o charakterze nieformalnym opiera się
zwykle na polowaniu czy zbieraniu pożywienia.

 Społeczeństwa kopieniackie.
 Forma organizacyjna wypierająca społeczeństwa
myśliwsko-zbierackie. Ludzie żyją tutaj w większych
grupach (nawet kilka tysięcy członków). Trudnią się w
uprawie roślin, używając prostych narzędzi (patyki,
prymitywne motyki) oraz korzystając z techniki „ścięcia i
wypalenia” – oczyszczano grunt i palono roślinność, a
popiół wykorzystywano jako nawóz. Po dwóch, trzech
latach ludzie przenosili się na inne grunty. Ta metoda była
bardziej skuteczna, zapewniała pożywienie i inne dobra
potrzebne do życia. Wzrost wydajności i nadwyżki
żywności zapoczątkowały zróżnicowanie społeczne.
Rozpoczął się także rozwój instytucji politycznych.
 Ten typ społeczeństwa z powodu trwalszych struktur
materialnych (domy, osady, wioski) były gęściej
zaludnione. Dzięki nim rozwinął się handel oraz pojawiły
się wojny i zatargi z innymi plemionami.
 Społeczeństwa pasterskie.
 Powstałe w wyniku rozwoju społeczeństw myśliwsko-zbierackich. Po





udomowieniu zwierząt, zapewniły sobie trwalsze zapasy żywności.
Dzięki temu wzrosła liczba ludności.
Społeczeństwa te prowadziły wędrowny tryb życia i ta ruchliwość
spowodowała wzrost kontaktów z innymi społeczeństwami, rozwijając
handel. Nasilały się także konflikty i pojawiło się niewolnictwo.
Wyłonili się przywódcy.
Technologia pasterska zróżnicowała społeczeństwo. Pojawili się
rzemieślnicy. Pasterze odegrali także rolę w rozwoju przekonań
religijnych, które znalazły wyraz w judaizmie starożytnych,
żydowskich pasterzy oraz na chrześcijaństwie i islamie.
Społeczeństwa rolnicze.
Wykorzystanie zwierząt do prac polowych i nowocześniejszych niż
dotychczas narzędzi ( z metalu, a nie z drewna), pozwoliło ludziom
osiedlać się na dłuższy okres czasu. Rozwinął się system nawadniający
niezbędny do uprawy roli na większą skalę. Nadwyżki żywności
spowodowały wyodrębnienie się różnych zawodów. Handel
spowodował powstanie ośrodków-zalążków przyszłych miast.
Zróżnicowanie społeczne tutaj jest znaczne. Wyłoniła się elita
polityczna (często jako monarchia despotyczna), ekonomiczna (do
niej należała podklasa chłopów uprawiających ich ziemie).
 Społeczeństwa przemysłowe.
 Społeczeństwa te powstały w wieku XIX. Ich istotą jest
gospodarka rynkowa i masowa produkcja dóbr
materialnych przy pomocy maszyn, które zastąpiły
pracę mięśni ludzkich. Wszystko to odbywa się w
fabrykach (nie gospodarstwach), co powoduje
migracje ludności ze wsi do miast, gdzie budowano
fabryki. Następuje podział na warstwy i klasy: głownie
robotnicy i burżuazja oraz klasa średnia (urzędnicy,
wolne zawody, sklepikarze, kupcy). W społeczeństwie
tego typu uprzemysłowienie ma wpływa na edukację,
rodzinę, politykę i religię. Generalnie
uprzemysłowienie przyniosło wiele korzyści, ale także
stworzyło nowe problemy, z którymi zmagają się
społeczeństwa współczesne.
 W związku z tym, iż społeczeństwa nie przestają
ewoluować, pojawiają się nowe, współczesne ich typy.
Każdy z typów ukierunkowany jest na co innego. W
społeczeństwie postindustrialnym ludzie nastawieni są
na produkcję informację i usług. Zmniejsza się znaczenie
rolnictwa i produkcji, wzrasta znaczenie usług. Typowym
społeczeństwem postindustrialnym jest społeczeństwo
Stanów Zjednoczonych – ludzie pracują głownie z
usługach. Ten typ społeczeństwa opiera się na wiedzy i na
jej produkcji, dlatego rozwój nauki i nacisk na edukację jest
tutaj niezbędny. Zapewnia to wiedzę naukowcom,
inżynierom i przyczynia się do rozwoju technologii,
środków komunikacji i transportu. Jednak ten typ
społeczeństwa ulega stale transformacji, ponieważ każdy
system w nim działający musi się stale rozwijać (np. system
edukacji, rodzina).
 Obok społeczeństwa postindustrialnego mamy do
czynienia ze społeczeństwem informacyjnym oraz
masowym.
 Pierwsze z nich opiera się głównie na produkcji,
przetwarzaniu i przekazywaniu informacji – jest to
absolutny warunek jego funkcjonowania. Niezbędne są
do tego radio, telewizja, prasa (mass media) oraz
Internet. W związku z tym następuje głównie nacisk
na rozwój korporacji związanych z sektorem
informacyjnym. Informacje są traktowane jako
produkt, coś na sprzedaż i jest siłą napędową
cywilizacji współczesnej. Dominująca rola informacji
przyczynia się do zmian gospodarczych, politycznych,
społecznych, kulturowych. Niejednokrotnie nie liczy
się informacja – ważniejszy jest jej sposób produkcji i
proces wytwarzania.
 Przyjmuje się, że ten typ społeczeństwa należy ujmować szeroko,





ponieważ obejmuje on wszystkich ludzi żyjących w strefie
oddziaływania mediów cyfrowych. Ogarnął on wszystkie aspekty
i obszary życia i nie sposób bez niego żyć. Dzięki komunikacji
opartej na cyfrowym i satelitarnym przekazie, zachodzą
zjawiska, które są nowe w dziejach człowieka.
Natomiast kultura masowa, to treści przekazywane za pomocą
technicznych środków technicznych masowego przekazu (prasa,
radio, telewizja), które cechują się scentralizowanym procesem
nadawania oraz dużym rozproszeniem bardzo licznych i
różnorodnych odbiorców. Zdefiniowana jest przez charakter
przekazu.
Kultura masowa jest wynikiem zmian społecznych i kulturowych
takich jak:
- urbanizacja i zmiany demograficzne, które przyczyniły się do
rewolucji przemysłowej;
- upadek kultury ludowej (przez industrializację i urbanizację);
- rytm i charakter pracy narzuconej przez fabrykę (maszynę) i
biuro;
 - powstawanie czasu wolnego od pracy oraz zobowiązań
społecznych i religijnych;
 - upowszechnienie oświaty na poziomie elementarnym.
 Społeczeństwo masowe ma trojakie znaczenie:
ekonomiczne, ponieważ wytwarzanie dóbr i usług jest
zdominowane przez wielkie korporacje przemysłowohandlowe; społeczne, ponieważ wiele form aktywności
ludzkich odbywa się w wielkich skupiskach ludzkich (np.
praca w halach fabrycznych, jedzenie w restauracjach); w
znaczeniu powstawania eksterytorialnych ośrodków
twórczości kulturalnej tworzących wartości kultury
symbolicznej dla całych mas ludzkości i rozprowadzaniu
ich za pomocą masowych środków przekazu.
 Jakby zebrać wszystko to w całość można dojść do wniosku,
iż społeczeństwa w obecnych czasach tworzą jedno wielkie
– globalne. Rozwój środków telekomunikacji oraz
niewielkie odległości powodują tworzenie się tak zwanej
„globalnej wioski”.
 McDonaldyzacja to proces stopniowego upowszechniania się
zasad działania restauracji szybkich dań we wszystkich
dziedzinach życia społecznego, na całym świecie. Termin ten
często stosowany jest do określenia różnych instytucji, np.
„McDziecko” – sieć przedszkoli. Proces ten został szerzej
opisany w książce George’a Ritzer’a pt. ”McDonaldyzacja
społeczeństwa”. Autor podał cztery wyznaczniki tego procesu:
efektywność, kalkulatywność, przewidywalność, subtelna
manipulacja.
 Pierwszy z nich opiera się na jak najbardziej uproszczonej
procedurze produktu końcowego. Wszystko wzorowane jest na
produkcji taśmowej w fabrykach. Efektywność ma zapewnić
klienta, iż McInstytucja zapewnia w sposób możliwie
najszybszy zaspokojenie jego potrzeb. Efektywność, to
szybkość z jaką można uzyskać zaspokojenie danej potrzeby.
McDonald’s i inne wzorowane na nim firmy dokładają
wszelkich starań w przyspieszeniu drogi od wchłaniania do
wydalenia klienta.
 Kalkulacyjność posiada dwa typy: pierwszy dotyczy klienta,
drugi - personelu. Pierwszy typ polega na uświadomieniu
klienta, że korzystanie z usług danej instytucji jest dla
niego najbardziej korzystne finansowo, czyli najbardziej
opłacalne. Dlatego często manipuluje się klientem
podkreślając dużą ilość produktu (Big Mac) oraz możliwie
najniższą cenę (za 1,99 groszy), nie zwracając przy tym
uwagi na jakość. Jeśli chodzi o kalkulacyjność odnośnie
personelu, to dotyczy ona tego, aby personel wykonywał
dane zadania według zasad wyrażonych za pomocą liczb
(smażenie kotleta – 7,5 minuty).
 Przewidywalność bazuje na konserwatyzmie klienta.
Naturalne jest to, że człowiek wybiera rzeczy wcześniej
sprawdzone, a obawia się nieznanych, nowych. Dlatego
McInstytucje mają określone standardy, których się
trzymają. Wszystko jest jednakowe: ludzie, kultura.
 Ostatni z czynników jest delikatną manipulacją – klientami i
personelem. Dąży się do zastąpienie ludzi robotami. Jeśli nie da
się tego zrobić – ludzie wysyłani są na specjalne szkolenia, aby
zachowywali się jak one. W dodatku podlegają stałej kontroli.
 W przypadku klientów manipulacja odbywa się na kilka
sposobów. Może to być wciągnięcie ich w pracę McInstytucji
(bankomaty), atakowanie sporą ilością reklam, wkupowanie się
w łaski klienta za pomocą pozorowanej poufałości. Często
wykorzystuje się elementy rozrywki.
 McDonaldyzacja występuje prawie wszędzie, nawet w procesie
życia i śmierci. Wybieranie płci i innych cech biologicznych
dziecka, to ingerencja techniki w biologiczne aspekty życia.
Przypomina to wybór składników do sałatki w warzywniaku albo
towaru w markecie. Wszystkiemu sprzyjają mass media i
podatność ludzi na łatwe przyswajanie amerykańskich wzorców
– niestety w większości tych negatywnych. Człowiek jest
rozdarty wewnętrznie, a złote łuki McDonalda opanowują świat.

BIBLIOGRAFIA:


Jan Turowski

SOCJOLOGIA

Wielkie Struktury Społeczne

Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego


Wojciech Modzelewski

WPROWADZENIE DO SOCJOLOGII

Biblioteko Pracownika Socjalnego


R. Dyoniziak, K. Iwanicka, A. Karwińska, Z. Pucek

SPOŁECZEŃSTWO W PROCESIE ZMIAN

Zarys socjologii ogólnej

Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „UNIVERSITAS”


Peter Burke

HISTORIA I TEORIA SPOŁECZNA

Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN


Piotr Sztompka

SOCJOLOGIA

Wydawnictwo ZNAK


Florian Znaniecki

WSTEP DO SOCJOLOGII

Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN


Barbara Szacka

WPROWADZENIE DO SOCJOLOGII


Norman Goldman

WSTĘP DO SOCJOLOGII


Marian Golka

SOCJOLOGIA KULTURY

Wydawnictwo Naukowe „Scholar”


10.George Ritzer

MCDONALDYZACJA SPOŁECZEŃSTWA