Transcript endokrini sistem 1 2014

ENDOKRINI SISTEM
hipofiza
tireoidea
pinealna žlezda
paratireoidne žlezde
DNES
nadbubrežna žlezda
pankreas
ovarijum
- sinteza i sekrecija signalnih molekula (hormoni i hormonski aktivne
supstance)
- endokrine žlezde
testis
- regulacija aktivnosti različitih ciljnih ćelija,
tkiva i organa
- pojedinačne
ili grupisane
endokrine
žlezdane ćelije
- održavanje homeostaze, koordinisanje rasta
i razvoja
Hemijske klase jedinjenja sa hormonskom aktivnošću
- peptidi/proteini/GP - hipotalamus, hipofiza, tiroidea, paratiroidea,
pankreas,DNES; ne zahtevaju transportne proteine
- steroidi - derivati holesterola; testis, ovarijum, nadbubrežne
žlezde; u cirkulaciji se vezuju za transportne proteine
- derivati i analozi AK - neuroni, pinealna žlezda, medula nadbubega,
tiroidea; neki zahtevaju vezivanje sa transportnim proteinima, neki
ne
Delovanje hormona na ciljne ćelije
endokrina kontrola
parakrina kontrola
autokrina kontrola
Opšti mehanizam delovanja hormona
- peptidni hormoni
- kateholamini
- steroidi
- TH
HIPOTALAMUS
- veza endokrinog i nervnog sistema
- neuroendokrinologija (CNS, ANS, endorkini, imuni)
- hormoni (oksitocin i vazopresin)
- osobađajući/inhibirajući hormoni i faktori (direktna regulacija hipofize)
- indirektna regulacija drugih endokrinih žlezda
HPTL
oslobađajući hormoni
hipofiza
ciljne ćelije
inhibirajući hormoni
HIPOFIZA
Pozicija, anatomske i histoanatomske karakteristike
mozak
hipotalamus
10 x 13 x 6 mm
~1 g
hipofiza
kapsula...
Funkcionalne komponente
Adenohipofiza (žlezdana)
- pars distalis
- pars intermedia
- pars tuberalis
Neurohipofiza (neurosekretna)
- pars nervosa
- eminentia mediana
- infundibulum
Embrionalno poreklo
pod diencefalona
(nervno tkivo)
1.
2.
ektoderm
krova
usta
3.
Infundibulum
Pars
nervosa
ektoderm krova usne
duplje
Pars
tuberalis
Pars distalis
Ratkeov
džep
Pars
intermedia
Ratkeov
džep
Vaskularizacija
(od unutrašnje karotidne arterije)
snabdeva:
pars tuberalis
eminentia mediana
infundibulum
primarni kapilarni pleksus
snabdeva: pars nervosa
sekundarni kapilarni pleksus
Adenohipofiza - pregled funkcija
Hormoni adenohipofize
1. somatotropni hormon (hormon rasta = STH, GH; protein; rast tela)
2. prolaktin (PRL; protein; razviće mlečnih žlezda, formiranje mleka)
3. adrenokortikotropni hormon (POMC, GP ACTH; polipeptid; stimuliše
sekreciju hormona kore NBŽ)
4. tireotropni hormon (tireostimulirajući hormon, TSH; GP; funkcija
tireoidee)
5. gonadotropni hormoni (GnH: FSH, GP; stimuliše razviće folikula i
spermatogenezu; i LH, GP; sazrevanje folikula, ovulacija, održava
funkciju Lejdigovih ćelija)
GHRH
GH
CRH
ACTH
TRH
TSH negativna povratna sprega
GnRH
FSH, LH negativna povratna sprega
PRF, TRH i VIP
somatostatin
CRIF, negativna povratna sprega
prolaktin
dopamin, PIF
Histološka organizacija pars distalis i pars tuberalis*
(* ACTH, FSH, LH)
- hromofilne ćelije ~50%
acidofilne ~40%
bazofilne~10%
- hromofobne ćelije ~50%
- fibroblasti
- kolagena vlakna
- fenestrirani kapilari
Somatotropne i prolaktinske
Tireotropne, gonadotropne i
kortikotropne
Somatotropne ćelije
- ovalne do višeugaone ćelije
- euhromatski centralno postavljen nukleus
- hormon rasta
Prolaktinske ćelije
-
krupne, višeugaone ili ovalne
euhromatski nukleus centralno postavljen
granule PRL
periodična promena nivoa sekrecije – hipertrofija, hiperplazija –
krinofagija
- stimulacija rasta testisa, sazrevanje spermatozoida
Adrenokortikotropne ćelije
-
višeugaone, ovalne ili izdužene, sa nastavcima
nukleus sferičan, postavljen ekscentrično
manji broj pleomorfnih granula na periferiji ćelije
proizvod: POMC  ACTH
Gonadotropne ćelije
- ovalnog ili nepravilnog oblika
- nukleus sferičan, postavljen ekscentrično
- sintetišu jedan ili oba hormona (3 populacije ćelija?)
FSH
ženski pol - stimuliše folikulogenezu
muški pol - stimuliše spermatogenezu i razvoj semenih kanalića
LH
ženski pol - utiče na sazrevanje Grafovog folikula
muški pol - deluje na Lejdigove ćelije da sintetišu testosteron.
Tireotropne ćelije
-
višeugaone do ovalno izdužene
okrugao ili ovalan nukleus
granule ujednačene veličine, uz plazminu membranu
glavni proizvod – TSH
Folikulo-stelatne ćelije
- spojni kompleksi i pukotinaste veze
- nemaju sekretne granule
- funkcije:
strukturna i metabolička potpora
fagocitoza, AGP-ćelije
komunikacija između ćelija hipofize
stem-ćelije (?)
Pars intermedia
folikuli – folikularne ćelije
koloid (?)
- bazofilne ćelije (ACTH? - MSH -)
- hromofobne ćelije
(folikulo-stelatne/glijske)
- fenestrirani kapilari
- funkcija kod ljudi?
(glavni proizvodi su α-MSH i β-endorfin)
Makoto Takeuchi (2001) The Mammalian Pars Intermedia —Structure and Function—Zoological Science, 18(2):133-144.
Histološka organizacija neurohipofize
Neurohipofiza (neurosekretorna)
- pars nervosa
- eminentia mediana
- infundibulum
Hormoni neurohipofize
1. oksitocin
2. vazopresin (antidiuretički hormon)
-
nemijelinizirani aksoni neurosekretnih ćelija iz PV i SO nukleusa
Herring-ova tela (Oxy ili Vas)
fenestrirani kapilari
fibroblasti i kolagena vlakna, mastociti, pituiciti
Pituiciti
- okrugao ili ovalan nukleus
- nepravilan oblik, dugi citoplazmatski nastavci
- intermedijarni filamenti od GAFP proteina
- mehanička i metabolička potpora aksonima neurosekretnih ćelija
- regulacija oslobađanja oksitocina i vazopresina
Herring-ova tela
oksitocin
ili
vazopresin
neurofizin
ATP
D. Scheele, N. Striepens, O.
Guturkun, S. Deutschlander, W.
Maier, K. M. Kendrick, R.
Hurlemann (2012)
The Journal of Neuroscience, 32(46):
16074 –16079
Pinealna žlezda
korteks velikog mozga
pinealna žlezda
n.suprachiasmaticus
optička hijazma
hipofiza hipotalamus
embrionalno poreklo
od krova diencefalona
5-8 mm x 3-5 mm
100-200 mg
- vezivno-tkivna kapsula (=pia mater), septe, lobulusi
- pinealociti
- glijske ćelije (5%) - potporne ćelije slične astrocitima (podsećaju
na pituicite)
- fenestrirani kapilari, nemijelinizirana nervna vlakna
- fotosenzitivni organ; regulacija dnevno-noćne i sezonske ritmike
- melatonin - luči se u mraku
- sezonska depresija; "jet lag"...
Pinealociti
neurogl. ć.
-
blago bazofilna citoplazma
loptast nukleus sa uvratima
citoplazmatski nastavci, proširenja uz kapilare
lipidne kapi
lizozomski sistem, rezidualna tela
presinaptičke oblasti sa svetlim vezikulama
pinealociti
sinaptičke trake
Moždani pesak
(acervuli, corpora aranacea)
lamelarne strukture
kalcijum-karbonat
kalcijum-fosfat
proteini
količina raste sa starošću
Pitanja:
1. Poreklo i histološka organizacija hipofize
2. Poreklo i histološka organizacija pinealne žlezde