Transcript PREGLED MAKROEKONOMSKE I FISKALNE POLITIKE U BiH

PROCES PLANIRANJA
BUDŽETA NA NIVOU
DRŽAVE I ENTITETA
Naida Čaršimamović Vukotić
CDMA Radionica
Fiskalna politika i programsko budžetiranje u Bosni i
Hercegovini
Sarajevo, februar 2011. godine
1
Pregled prezentacije
1. Reforma jačanja upravljanja javnim
finansijama u BiH
2. Osnovne budžetske definicije i koncepti
3. Proces planiranja budžeta u BiH u 10 koraka
4. Pregled DOB-a i budžeta institucija BiH
5. Daljnje preporuke: potrebna poboljšanja
6. Pitanja i odgovori
2
REFORMA ”JAČANJA UPRAVLJANJA
JAVNIM FINANSIJAMA”
• Projekat financiran od strane Ureda za međunarodni razvoj Vlade
Velike Britanije (DFID-a)
• Ciljevi:
– Veza između prioritetnih politika i raspodjele sredstava iz budžeta
– Veza između srednjoročnog i godišnjeg planiranja budžeta
– Harmonizirani procesi planiranja budžeta
– Jačanje kapaciteta i znanja
– Unapređenje transparentnosti i odgovornosti
• Aktivnosti
– Sprovođenje srednjoročnog okvira planiranja budžeta
– Uvođenje programskog budžetiranja
– Unaprijeđene procedure, instrukcije i obrasci
– Sveobuhvatna edukacija i unapređenje znanja
– Pružanje tehničke pomoći ministarstvima finansija, budžetskim
korisnicima i parlamentarnim komisijama za finansije na nivou
Institucija BiH, entiteta, kantona i Distrikta Brčko
3
ŠTA JE BUDŽET?
• Budžet je mnogo više od jednostavnog računovodstvenog prikaza
prihoda i rashoda
• Glavni instrument za određivanje politika svake vlade i instrument
za pretvaranje prioriteta vlade u konkretne programe i usluge
• Uključuje donošenje jasnih odluka o ekonomskim i fiskalnim
ciljevima
• Uključuje donošenje odluka o najvažnijim prioritetnim politikama i
rezultatima koje vlada želi postići, te raspodjelu budžetskih
sredstava u skladu sa datim politikama
• Važno: donošenje pogrešnih odluka može dovesti do nižeg
ekonomskog rasta, fiskalne i monetarne nestabilnosti, te
neefikasne i nedjelotvorne potrošnje usmjerene na neadekvatne
ciljeve
4
OSNOVNI PRINCIPI PLANIRANJA
BUDŽETA
1. Napraviti budžet koji je ostvariv
2. Dodijeliti odgovarajuća sredstva najvećim
prioritetima
3. Omogućiti da se programi i usluge pružaju na što
učinkovitiji i djelotvorniji način
5
KOJE SU PREDNOSTI
SREDNJOROČNOG PLANIRANJA
BUDŽETA?
• Zahtjeva ekonomsku prognozu kao temelj
• Definira srednjoročnu fiskalnu strategiju
• Određuje prioritete potrošnje, pri čemu:
– uzima u obzir i utjecaj na naredne godine
– povećava predvidivost finansiranja
• Promovira učinkovitije i efikasnije korištenje javnih
sredstava
• Postavlja jasan raspored procesa, rokova i odgovornih
strana
6
OKOLNOSTI U KOJIMA SE DONOSE
BUDŽETSKE ODLUKE
• Sredstva koja vladi i građanima stoje na raspolaganju
kroz budžet su ograničena
• Društvo, uglavnom, ne uzima u obzir ograničenost
sredstava koja se mogu prikupiti
• Vlada je ta koja mora donijeti odluke koje će se
potrebe društva zadovoljiti budžetom
• Parlamenti moraju osigurati da vlade donose ‘prave
odluke’ u ime građana
7
DILEME PRI PRAVLJENJU I
USVAJANJU BUDŽETA
• Da li odluke vlade o trošenju budžetskih sredstava odražavaju
stvarne prioritete zemlje?
(npr. smanjenje siromaštva, ekonomski rast, socijalno
uključenje ili razvoj infrastrukture)
• Da li iste zadovoljavaju potrebe društva?
(npr. potrebu za obrazovanjem, kvalitetnim zdravstvom ili
drugim javnim uslugama)
• Da li su odluke o budžetu opravdane?
(tj. da li imaju adekvatno obrazloženje, argumentaciju, ciljeve
itd.)
8
Šta je okvir srednjoročnog
planiranja i izrade budžeta
Uopšteno govoreći, savremeni proces srednjoročnog planiranja budžeta je
proces koji:
• Ima jasno definisan budžetski kalendar i podjelu odgovornosti;
• Fiskalnu strategiju određuje na osnovu resursa koji stoje na raspolaganju
vladi;
• Imajući u vidu ograničenost raspoloživih sredstava, vrši usmjeravanje
resursa na glavne ekonomske i socijalne politike u zemlji;
• Povećava predvidljivost budžetskih politika i finansiranja;
• Osigurava učinkovitije i djelotvornije korištenje vladinih resursa;
• Povećava transparentnost i odgovornost za vladine politike, programe i
načine donošenja odluka; i
• Omogućava da se pri donošenju odluka vezanih za politike razmotre i
finansijske implikacije u budžetima budućih godina, kako bi odluke bile
donesene u odgovarajućoj fazi pripreme budžeta.
9
Prenosni plan budžeta
Dobra praksa (definirana u skladu sa međunarodnim praksama i
standardima) u srednjoročnom planiranja budžeta podrazumijeva da se
svaki godišnji budžet planira kao trogodišnji prenosni (rolling) plan
budžeta, tj. kao procjena godišnjeg budžeta za narednu fiskalnu godinu, te
preliminarne projekcije budžeta za dvije sljedeće fiskalne godine
10
KOJI SU IZLAZNI REZULTATI
BUDŽETSKOG PROCESA U BiH?
• Dokument okvirnog budžeta za trogodišnji period (DOB):
– Sadrži makroekonomske pretpostavke i prognozu
– Sadrži fiskalnu strategiju
– Sadrži ograničenja za budžetske korisnike (za slijedeću
fiskalnu godinu i naredne dvije)
– Predstavlja preliminarni nacrt budžeta
– Mora biti usvojen od strane vlade/Vijeća ministara do
30.06.
• Godišnji budžet:
– Opisuje raspodjelu sredstava iz nacrta budžeta
– Mora biti odobren od strane parlamenta do 31.12.
11
“Pristup u 10 koraka”
– Razvoj “Pristupa u 10 koraka” je imao dva osnovna cilja: razviti
proces srednjoročnog planiranja prioritetnih politika i budžeta, te
unaprijediti nivo povezanosti odluka o raspodjeli budžeta sa
ekonomskim, socijalnim i drugim prioritetima zemlje.
–
Obzirom na ograničenost budžetskih sredstava, Vijeće
ministara BiH mora uporediti prioritete i učinke programa, usluga i
aktivnosti institucija BiH, kako bi omogućilo da se najbitniji
programi i aktivnosti finansiraju i da se isti sprovedu na najefikasniji
i najučinkovitiji način i da omoguće poreskim obveznicima u BiH da
dobiju vrijednost za uloženi novac.
– U skladu sa navedenim, MiFT je u procesu modernizacije
procesa i sistema planiranja budžeta
12
“Pristup u 10 koraka”
– „Pristup u 10 Koraka“ prikazuje proces srednjoročnog planiranja
i izrade budžeta s jasnim, logičnim i integriranim rokovima,
harmoniziranim na svim nivoima vlasti u BiH. Ovaj pristup odražava
visok stepen međusobne zavisnosti različitih koraka unutar
budžetskog procesa - svaki korak je zavisan o različitim
akterima/institucijama koji trebaju obezbijediti relevantne
informacije, dati preporuke i/ili donijeti odluke u svim ključnim
fazama procesa, u skladu sa budžetskim ciklusom.
– Sukladno navedenom, učinkovit i uspješan proces
srednjoročnog planiranja budžeta zahtjeva predanost i disciplinu
svih relevantnih učesnika u budžetskom procesu (uključujući Vijeće
ministara BiH, PSBiH, MFiT, DEP, OMA, i budžetske korisnike
Institucije BiH).
13
SREDNJOROČNI PROCES PLANIRANJA I IZRADE BUDŽETA INSTITUCIJA BiH U 10
KORAKA
Korak 3:
Finalizirani Globalni okvir
fiskalnog bilansa i politika u
BiH usvojen od strane
Fiskalnog vijeća BiH
Korak 2:
Dostavljene tabele
pregleda prioriteta
budžetskih korisnika
Korak 1:
Dostavljene budžetske
instrukcije br. 1
JAN
FEB
MAR
APR
Januar:
Ministarstvo finansija i trezora BiH dostavlja
Instrukcije za budžetske korisnike br. 1 „Budžetski
kalendar i smjernice za popunjavanje tabela
pregleda prioriteta budžetskih korisnika“ svim
budžetskim korisnicima na nivou institucija BiH.
MAJ
Korak 5:
Dostavljene budžetske
instrukcije br. 2 (budžetska
ograničenja)
JUL
Korak 9:
Nacrt budžeta i popratna
dokumentacija dostavljeni
Parlamentarnoj skupštini BiH
Korak 6:
Dostavljeni zahtjevi
budžetskih korisnika
Korak 4:
Dokument okvirnog
budžeta institucija BiH
usvojen od strane
Vijeća ministara BiH
JUN
Korak 8:
Nacrt budžeta usvojen
od strane Vijeća
ministara i upućen
Predsjedništvu BiH
Korak 10:
Budžet usvojen
od strane
Parlamentarne
skupštine
Korak 7:
MFT/ Vijeće
ministara BiH
održava
konsultacije sa
budžetskim
korisnicima
AVG
SEPT
OKT
NOV
DEC
Juli:
Ministarstvo finansija i trezora BiH dostavlja
Instrukcije za budžetske korisnike br. 2
„Početna budžetska ograničenja i smjernice za
izradu budžetskih zahtjeva” svim budžetskim
korisnicima na nivou institucija BiH.
14
“Pristup u 10 koraka”
– Korak 1, 30. januar: MFiT korisnicima dostavlja Instrukcije za
budžetske korisnike br. 1, koje uključuju:
–
–
budžetski kalendar i glavne rokove i zahtjeve za izvještavanje od strane budžetskih
korisnika; te
šablon, smjernice i listu potrebnih aktivnosti i rokova za dostavljanje Tabela pregleda
prioriteta budžetskih korisnika, na osnovu kojih MFiT priprema DOB institucija BiH
– Korak 2, 15. april: Korisnici MFiT-u dostavljaju popunjene
srednjoročne tabele pregleda prioriteta u formi i sa sadržajem koje
propisuje MFiT
–
–
–
–
–
Tabela 1: Sažeti pregled postojećih programa
Tabela 2: Novi prijedlozi visokoprioritetne potrošnje
Tabela 3: Moguće opcije uštede
Tabela 4: Zbirni prikaz ukupno traženih sredstava po programima i ekonomskim
kategorijama
Tabela 5: Sažetak postojećih programa, prijedloga dodatne potrošnje i opcija uštede
15
“Pristup u 10 koraka”
– Korak 3, 31. maj: Globalni okvir fiskalnog bilansa i politika u BiH
i usvojen od strane Fiskalnog vijeća. Prethodni koraci na nivou
institucija BiH uključuju sljedeće:
–
–
–
–
Direkcija za ekonomsko planiranje (DEP) do 31. marta priprema srednjoročne
makroekonomske projekcije sa obrazloženjima trendova i pretpostavki
Odjeljenje za makroekonomske analizu pri UO UIO (OMA) do 15. aprila priprema
srednjoročne projekcije prihoda od indirektnih poreza sa obrazloženjima trendova i
pretpostavki
MFiT do 28. aprila priprema Nacrt odjeljaka DOB-a koje sadrže makroekonomske i fiskalne
projekcije za tekuću i tri naredne godine, uključujući srednjoročne projekcije svih prihoda,
primitaka i finansiranja, odnosno ukupnog okvira budžeta institucija BiH
Korak 4, 30. juni: Vijeće ministara usvaja DOB
–
–
–
DOB uključuje ukupne gornje granice rashoda i broj zaposlenih za svakog od korisnika.
DOB predstavlja preliminarni nacrt budžeta za narednu budžetsku godinu i preliminarne
procjene za sljedeće dvije fiskalne godine.
Nakon usvajanja DOB-a od strane Vijeća ministara, isti se objavljuje na
www.trezorbih.gov.ba
16
“Pristup u 10 koraka”
Korak 5, 1. juli: MFiT korisnicima dostavlja Instrukcije za
–
budžetske korisnike br. 2, koje uključuju:
–
–
ukupne gornje granice rashoda po korisniku za sljedeću fiskalnu godinu;
instrukcije vezane za pripremu budžetskih zahtjeva za raspodjelu sredstava iz budžeta
za narednu godinu, u skladu s navedenim gornjim granicama i u formi koju je utvrdilo
MiFT, uključujući prikaz traženih sredstava po ekonomskoj i programskoj klasifikaciji, s
tim da se budžet još uvijek usvaja po ekonomskoj klasifikaciji rashoda, dok
dostavljenu programsku klasifikaciju MiFT prilaže kao dodatnu informaciju uz
obrazloženje budžeta u proceduri usvajanja budžeta institucija BiH.
– Korak 6, 1. avgust: Korisnici MFiT-u dostavljaju popunjene
zahtjeve za budžetskim sredstvima u formi i sa sadržajem koje
propisuje MFiT
–
–
–
–
Tabela 1-6: Detaljni pregled zahtjeva po ekonomskim kategorijama
Tabela 7: Višegodišnji projekti
Tabela 8: Bilans tabela
Tabela 9: Zahtjev po programskoj klasifikaciji
17
“Pristup u 10 koraka”
–
Korak 7, 15 avgust - 15 septembar: Konsultacije sa korisnicima
–
–
–
MFiT razmatra i analizira zahtjeve za odobrenje rashoda budžetskih korisnika iz
perspektive tehničke ispravnosti zahtjeva, nivoa obrazloženja, politika i odluka
usvojenih od strane Vijeća ministara, logičnosti/opravdanosti procjene troškova, te
ukupnog okvira raspoloživih prihoda.
DEP i OMA revidiraju projekcije, Fiskalno vijeće po potrebi usvaja revdirani Globalni
okvir fiskalnog bilansa i politika, a MFiT revidira svoje projekcije raspoloživog okvira.
Nakon konsultacija s budžetskim korisnicima, MFiT priprema Nacrt budžeta i podnosi
ga Vijeću ministara BiH do 1. oktobra
– Korak 8, 15. oktobar: Vijeće ministara usvaja Nacrt budžeta i
dostavlja ga Predsjedništvu BiH
– Korak 9, 1. novembar: Predsjedništvo BiH usvaja Prijedlog
budžeta i isti dostavlja Parlamentarnoj skupštini BiH
– Korak 10, 31. decembar: Parlamentarna skupština usvaja Zakon
o budžetu institucija BiH
18
Gotov proizvod:
DOB i budžet
– Primjer Dokumenta okvirnog budžeta institucija BiH
za period od 2011. do 2013. godine

Pregled dokumenta
– Primjer budžeta institucija BiH za 2011. godinu

Pregled dokumenta
19
Potrebna poboljšanja
budžetskog planiranja
– Unapređenje veze između prioriteta politika i raspodjele
budžetskih sredstava (očekuje se poboljšanje sa radom
Fiskalnog vijeća i sa Strategijom razvoja i Strategijom socijalne
uključenosti koje priprema DEP)
– Veza između srednjoročnog i godišnjeg planiranja budžeta
(očekuje se poboljšanje sa Globalnim okvirom fiskalnog bilansa i
politika u BiH)
– Unapređenje kvaliteta korisničkih zahtjeva po programima
– Unapređenje definiranja, praćenja i izvještavanja o
mjerama učinka
– Povećanje učešća rukovodstva budžetskih korisnika u
pripremi zahtjeva i određivanju prioriteta
20
Potrebna poboljšanja
budžetskog planiranja
– Unapređenje sveobuhvatnosti fiskalnih podataka
(vanbudžetski fondovi i kapitalne investicije; ali i projekti sa
stranim financiranjem, strani grantovi, i izvanbudžetska
potrošnja sa escrow računa, na šta se BiH obavezala i u okviru
Stand By aranžmana)
– Priprema konsolidovanog DOB-a
– Nedostatak vladinog informacionog sistema za upravljanje
budžetom (očekuje se poboljšanje sa projektom koji se sprovodi
putem Ured za reformu javne uprave) i sukladne veze između
sistema planiranja i izvršenja
– Unapređenje razumijevanja budžetskog procesa od strane
vlada, parlamenata i javnosti
21
22