Transcript Ünite 4 - Bartın Üniversitesi

Doç. Dr. Alper AYTEKİN
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA
VERİ TOPLAMA
2
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Bu bölüm sonunda;
– İkincil verilerin tespiti ve kullanımı
– Birincil verilerin gereği
– Anket, mülakat ve gözlem yöntemleriyle veri edinme
gereği
– Yöntemlerin uygun kullanım alanları
– Bu yöntemlerin üstünlük ve zayıf yönleri
Hakkında bilgi edinmiş olacaksınız.
3
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Giriş
• Bir araştırmadan sağlıklı sonuçlar elde edilmek
isteniyorsa, değişkenlere ait bilgilerin (verilerin)
sağlıklı (güvenli) olması gerekmektedir.
• Eğer bilgiler sağlıklı değilse analiz tekniği veya
kuramsal yapı ne kadar güçlü olursa olsun sağlıklı
sonuçlara ulaşmak mümkün değildir.
• (Kirli suyla elinizi temizleyemezsiniz!)
4
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
İkincil veriler
• Daha önceden üzerinde çalışma yapılarak elde
edilen verilere ikincil veriler denir.
• Bu veriler;
– Kamu kurumlarından (TÜİK, DPT, Bakanlıklar vb.gibi)
– Mesleki kuruluşlardan (TÜSİAD, TOBB, İSO
– Uluslar arası kuruluşlardan (İMF, Dünya Bankası, Dünya
Turizm Örgütü vb)
– Şirketlerden,
– Diğer kaynaklardan (Tezlerden, Kitaplardan vb)
• Temin edilebilir.
5
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
İkincil veri türleri
Dokümantasyon
Çok kaynaklı
Anket
Yazılı Malzemeler ; raporlar, kitaplar
Yazılı olmayan malzemeler; televizyon,
teyp kayıtları
Alan araştırması; ülke raporları, sektör
raporları
Zaman serisi çalışmaları; TÜİK verileri,
merkez bankası verileri
Sayımlar; Nüfus sayımı, sektörel
sayımlar(işyeri sayısı vb)
Anketler; kişisel anketler, basın anketleri
vb.
6
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
İkincil verilerin Üstünlükleri
• Daha az kaynak kullanımı
• Periyodik çalışmalara imkan tanıması
• Karşılaştırma ve sağlama yapma imkanı sağlaması
7
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
İkincil verilerin zayıflıkları
• Araştırmacının ihtiyacını karşılamayacak nitelikte
olması
• Verileri elde etmek için belli bir bedel ödenmesi
gerekebilir
• İkincil veriler, çalışmaları olması gerekenden daha
kapsamlı (geniş) hale getirebilir.
8
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Birincil veriler
• Araştırmacının, çalışması için ihtiyaç duyduğu özgün
verileri değişik araçlar kullanarak kendisinin
toplaması ile oluşan verilere birincil veriler denir.
• Günlük hayatımızda farkında olmadan birincil
veriler elde ederiz. Bir kazaya tanıklık etmek, bir
maç izlemek gibi.
9
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Birincil veri toplama yöntemleri
1.Anket
2.Gözlem
3.Mülakat
10
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
ANKET
• Cevaplandırıcının daha önce belirlenmiş bir
sıralamada ve yapıda oluşturulan sorulara karşılık
vermesiyle veri elde etme yöntemidir .
• Elde edilen verilerin bilgisayar destekli istatistiksel
programlar yardımıyla kısa sürede
değerlendirilebilmesi anket yönteminin yaygınlık
kazanmasında etkili olmuştur.
11
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Anket Süreci
1.
2.
3.
4.
Problemin ifade edilmesi
Deneklerin seçimi
Soru formunun düzenlenmesi
Soru formunun geçerliliğinin sorgulanması
(gereksiz soruların ayıklanması)
5. Anket yapılacak kişilere bilgi verilmesi
6. Formun dağıtılması (önceden bir pilot çalışma
yapılır)
7. Takip çalışması yapılması
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
12
Anket Türleri
Anket
Geleneksel
Cevaplayıcının
Yönettiği
Postayla
Faksla
Elden Bırakıp Alma
Araştırmacının
Yönettiği
Telefonla
Biçimsel Mülakat
Modern
E-Posta ile
İnternet üzerinden
13
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Geleneksel anket türleri
• Anketin nasıl yönetildiği önemlidir.
• Anketin doldurulmasında, hazırlayanın herhangi bir
katkısı yoksa, cevaplayıcının yönettiği anket söz
konusudur.
• Posta, faks, elden anket bırakma gibi,
• Diğer taraftan, anketörün gözetiminde doldurulan
anketler ise araştırmacının yönettiği anketlerdir.
14
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Modern anket türleri
• E-posta ve internet vasıtasıyla yapılan anketlerdir.
• E-posta anketlerin Avantajları;
–
–
–
–
–
daha düşük maliyetlidirler
İnternete bağlı olan her yerden cevaplandırılabilir
Gözden kaçma gibi bir ihtimal yoktur
Rahat bir ortamda cevaplandırılır
Zaman sınırlaması yoktur
15
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Dezavantajları
– Sadece e-postası ve interneti olan kişilere uygulanabilir
– Yeterli bilgiye sahip olmayabilirler
– Anket görmezden gelinebilir.
16
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• İnternet anketleri; kişiye özel değildirler.
• Özellikle günlük gelişmeler ve siyasi tercihler
konusunda vatandaşların tercihlerini öğrenmeye
çalışırlar.
• Örnek ? Akademik memnuniyet anketi
17
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Değişik anket yöntemlerinin tercihinde
kullanılabilecek ölçütler(B.K)
• Anketlerin şekillenmesinde araştırmacının amacı ve
araştırma soruları belirleyici rol oynar;
–
–
–
–
–
Cevaplayıcının özellikleri
Anket formunun “belirli bir kişiye” doldurtma isteği
Analiz için gerek duyulan denek sayısı
Veri edinebilmek için sorulması gereken soru biçimi
Sorulması gereken soru miktarı gibi,
• Yöntem önemlidir, cevaplayıcının yerine başkaları
cevap verebilir, zıtlaşmalar olabilir, birini memnun
etme olabilir,
18
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Anket İçeriğinin Oluşturulması
• Sadece gerekli bilgiler yer almalıdır.
• Değişkenlere bağlı soruların dikkatli seçilmesi
gerekir
• Mutlaka örnek bir pilot uygulama yapılmalıdır
• Uzun anketler cevaplanma oranını düşürür
Eleştirisel
kaynak
incelemesi
Araştırma
hipotez ve
soruları
Soru
formu
19
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Anket formunu düzenlenmesi
• Soru türleri:
1. Açık uçlu sorular: Bartın üniversitesi hakkındaki
düşüncelerinizi söyler misiniz?
2. Liste soru: Aşağıdaki yeteneklerden hangisine
sahipsiniz?Birden çok seçenek işaretlenebilir. (Yabancı dil,
Ehliyet, Bilgisayar)
3. Kategorik sorular: Yaşınız? (20-24, 25-29)
4. Sıralama soruları: Araba alırken dikkat ettiğiniz faktörleri
sıralayınız? (güvenlik, hız, ekonomiklik)
5. Nicelik Belirten sorular: Yaklaşık (tahmini) bir sayıyı ifade
eden cevaplar istendiğinde sorulan sorudur. Kaç çocuğunuz
var? İşyerindeki çalışan sayısı nedir?
20
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Sorularda Kelime Seçimi
Belirsizlikler: Sorularda belirsizlik ve varsayımlardan kaçınılmalı
Hafıza: Hafızaya dayalı sorulardan kaçınmak gerekir
Bilgi: Çok dikkat etmek gerekir (Kıbrıs Nerdedir?)
Çifte amaçlı soru: İki farklı şekilde anlamlandırılacak soru türleridir?
Yönlendirici soru: Araştırmacın istediği türde cevaplar almasına
olanak tanıyan sorular.
• Varsayımsal soru: Varsayımlara dayanan sorular sorulmamalı. (Günde
kaç sigara içiyorsunuz? Veya kaç yıllık evlisiniz? )
• Rahatsız edici sorular: Bu tür sorular anketin en sonlarına
konulmalıdır. Başlangıçta sorulursa cevaplayıcı diğer sorulara da
cevap vermeyebilir. ( Mahrem konular, dini konular, özel sorular)
•
•
•
•
•
21
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Anketin yapısı ve görünüşü
• Anketin yapısı ve görünüşü anketin amacına
ulaşmasını sağlayan önemli bir unsurdur.
• Mümkün olduğunca bölümlere ayrılmalıdır.
• Her bölümde sorular 1 den başlamalıdır.
• İlk sorular kolay cevaplanabilir olmalıdır.
• İdeal uzunlukta olmalıdır (Çok kısa ve çok uzun
değil)
22
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Anketin amacının açıklanması
• Eğer yüz yüze bir anket uygulanmıyorsa, anketin
amacı, açık ve net olarak açıklanmalıdır. Ayrıca
cevaplayıcıların verdiği cevapların başka bir amaç için
kullanılmayacağının güvencesi de verilmelidir.
• Açıklama genel 2-3 satırdan daha fazla yer
kaplamamalıdır.
• Formun nasıl doldurulacağı ile ilgili bilgi verilmelidir.
• Neden o kurum seçilmiştir.
• Nasıl geri gönderilecektir, soruları da yanıtlanmalıdır.
23
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Pilot Uygulama
• Pilot Uygulama; ankette yer alması muhtemel
hatalardan kaçınmak için anketin deneklere
dağıtılmadan önce belli sayıda kişiye
uygulanmasıdır.
• Anketlerde iki tür hata olabilir.
– Araştırma tasarımı hatası (istenen bilgiyi ölçememe)
– İfade hataları (karşı tarafın soruyu yanlış anlaması)
24
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Araştırma tasarım hatası,
• Araştırmanın ölçmek istenen konuya ilişkin verileri
toplayamamasıdır. Bunun önüne geçmek için,
uzman kişilerden, danışmanlardan yararlanmak
gerekir.
• İfade hatalarının önüne geçmek içinde, hazırlanan
soruların ilgili kişiler tarafından aynı şekilde
algılanması için en az 10 kişiye bir pilot uygulama
yapılmalıdır.
25
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
MÜLAKAT
• Mülakat; iki veya daha fazla sayıda insan arasında belli
bir amaç etrafında yapılan tartışmalardır.
• Yetenekli bir mülakatçı, soru formlarında asla
olamayacak şekilde belli bir alandaki fikirleri ortaya
çıkarabilir.
• Anket ile her soruya cevap alamayabiliriz, bu nedenle
mülakatlar sosyal bilimlerde bu boşluğu doldurabilir.
• Özellikle yöneticiler, anketlere nazaran mülakatlara
daha sıcak bakmaktadırlar.
• Bireysel temas kurabilmek mülakatın ün şartlarından
birisidir.
26
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Mülakat
Türleri
Biçimsel
Mülakat
Yarı-Biçimsel
Mülakat
Biçimsel
Olmayan
Mülakat
27
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
• Biçimsel Mülakat; Daha önceden belirlenmiş
standart soru setlerinden oluşan sorulardan oluşur.
• Yarı-Biçimsel Mülakat; Ana hatları belirli, ancak
cevap verenin veya mülakatçının kendi geliştirdiği
bazı sorulara da yer verilir.(En tercih edilen
mülakat yöntemidir)
• Biçimsel Olmayan Mülakat; Genel anlamda var olan
bilgiyi açığa çıkarmak için yapılır. Önceden
belirlenmiş bir soru yoktur. Ancak mülakatçı nereye
ulaşacağını bilmelidir.
28
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Mülakatın Üstün ve Zayıf Yönleri
• Üstün yönleri;
– Anketler yoluyla elde edilemeyen bilgiler elde edilebilir.
• Zayıf Yönleri;
– Çok zaman alır,
– Bireysel temas söz konusu olduğu için, sübjektif
değerlendirmeler söz konusu olabilir.
– Analizinin zor olmasıdır.
29
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Mülakat süreci
Anket hazırlama sürecine benzer,
Sorulacak sorular iyi hazırlanmalıdır,
Örnek kütle daha küçük belirlenir
Deneyimli olmak gerekir
Zaman hususuna çok dikkat edilmelidir.
İlk izlenim çok önemlidir, cevap verici
rahatlatılmalıdır (bu bir sorgu değildir),
• Araştırmanın amacı ve gizliliği hakkında bilgi
verilmelidir.
•
•
•
•
•
•
30
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Mülakatlarda önyargı
• Cevaplayıcının mülakatçıyı memnun etme isteği
• Cevaplayıcı ile mülakatçı arasında oluşabilecek bir
çekişme veya düşmanlık
• Mülakatçının “kafasındaki doğrulara” uygun cevap
alma gayreti
31
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Mülakatın zamanı ve yeri
• Mülakatçı planlarını cevaplayıcının konumuna ve
zamanına uygun yapmalıdır.
• Mümkünse kesintiye mahal vermeyecek bir yer
tercih edilmelidir,
• Bir birine yakın yerdeki cevaplayıcılarla aynı gün
randevulaşmak zamanı etkin kullanmak açısından
zorunludur.
• Kovulmayı beklemeden mülakatı bitirmek gerekir.
32
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Kayıt ve tasnif
• Eğer mümkünse mülakat ses veya görüntülü olarak
kaydedilmelidir.
• Genel olarak cevap vericiler bu gibi durumdan
rahatsız olurlar.
• Mülakatçı kendi geliştirmiş olduğu bir sistemle kayıt
tutabilir
• Eğer bu da mümkün değilse, mülakatın hemen
akabinde, mülakat özetlenmelidir.
33
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
GÖZLEM
• Belli bir olgunun mevcut durumunu soru sorarak değil,
bizzat gözlemleyerek incelemeye denir.
• Bazı durumlarda anket ve mülakat gerçeği değil,
algılananı ortaya çıkarırlar. Oysa gözlem yoluyla
gerçekleri ortaya çıkarmada daha başarılı olabilir.
• Yapılan bir araştırmada, çalışanlara iş yeri
telefonlarının özel amaçla kullanılıp-kullanılmadığı
sorulsa, büyük bir kısmı hayır diyecektir.
• Ancak onlardan habersiz yapılan bir gözlem gerçeği
ortaya koyacaktır.
34
Gözlem
Türleri
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Katılımsız
Gözlem
Katılımlı
Gözlem
35
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Katılımsız Gözlem;
• Gözlemci gözlemlenen duruma doğrudan katılmaz. Başlıca yöntemler;
• Doğal Gözlem; Bu tür gözlemlerde gözlemci bilerek hiçbir durumu
kontrol ve maniple etmez. İşyerlerinde çalışanların izlenmesi gibi.
• Simülasyon Gözlem; Bu yöntemde araştırmacı gözlemlenecek durumu
oluşturur ve deneklere yapmaları gereken faaliyetleri söyler. Eğitim
programlarında yaygın bir kullanım alanı vardır.
– Kişisel rol oynamak; gözlemci, sadece bir kişinin davranışı ile ilgilidir. Deneğe bir
rol verilir. Gözlemci de deneğin problemi çözme yolunu ve yöntemini gözlemler.
(satış elemanlarının farklı müşterilere yaklaşımı)
– Grup rol oynamak; Küçük bir gruba bir durum ve problem verilir, çözümler
değerlendirilir ve kaydedilir. Liderlik, bilgi, yetenek, grubu etkileme vb. gibi
yetenekler ortaya çıkar.
– Oyun Oynamak; deneklere kağıt oyunları, yap-boz vb. oyun ve oyuncaklar verilir
ve kazanmaları istenir. Yukarıdaki gibi, burada da liderlik, yaratıcılık, sorun
çözme yetenekleri ortaya konmaya çalışılır.
36
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Katılımlı Gözlem
• Bu araştırmada gözlemci, gözlemlenen durumun
içerisinde bir katılımcı olarak yer alır.
• Böyle bir gözlemin amacı bazı şeylerin dışarıdan
bakıldığında farklı, içerden ise daha farklı
olabileceği gerçeğinden hareketle en özgün veriye
ulaşmaktır.
• Böylesi bir gözlemle ayrıca çok daha fazla veriye
ulaşmak da mümkün olabilir.
37
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Gözlem araştırmasının yapılması
• Gözlem araştırması da diğer anket ve mülakat
süreçlerindeki evreleri kapsar.
• Problemin seçimi ve tanımlanması
• Kaynak taraması,
• Hipotez geliştirme
• Evreni belirleme
• Örnek kütle oluşturma
• Uygulama
• Rapor yazma
38
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Gözlemlenecek Değişkenlerin Tanımlanması
• Gözlemcinin incelediği olay veya olguya ilişkin bütün
olanı biteni görmesi ve kaydetmesi mümkün değildir.
• Bu nedenle nelerin gözlemleneceği (hipoteze bağlı
olarak) belirlenmek zorundadır.
• Örneğin, garsonların kaba müşterilere karşı verdikleri
tepki ölçülmek isteniyorsa, kabalık olarak nitelendirilen
durumlara ilişkin gözlemler yapılmalıdır.
• Bunun içinde önce kabalık tanımı açık ve net olarak
belirlenmelidir.
39
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Gözlemlerin kaydedilmesi
• Gözlemci bir anda sadece bir davranışı gözlemleyip
kaydetmelidir.
• Örneğin, çalışmasında çalışanları ve yöneticilerin
davranışlarını gözleyen bir kimse, belli bir süre
çalışanın davranışlarını, daha sonra da yöneticinin
davranışını gözlemlemelidir.
• Genel kural olarak kayıtları davranışların oluştuğu
anda tutmak gerekir.
• Örnek gözlem tablosu; 96
40
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
Örnek bir anket hazırlama
• Öğrencilerin, Bartın üniversitesi ve Bartın
Hakkındaki değerlendirmeleri?
• Hangi sorular sorulmalı?
• Hangi değişkenler kullanılmalı?
• Nereden geliyorlar?
• Barınma imkanları
• Aylık harcamaları
• Harcama grupları
Ders Bitti Dinlediğiniz için
Teşekkürler
Doç. Dr. Alper AYTEKİN
41