Transcript Teoria sygnatur - Katedra Historii Nauk Medycznych w Poznaniu

TEORIE W DZIEJACH
MEDYCYNY
[konspekt dla studentów I roku]
przedmiot: Historia medycyny, 15 h
rok akademicki 2012/2013, sem. letni
lek med. H. Bogusz, dr hab. A. Magowska, dr M. Moskalewicz,
lek. med. S. Kliwicki, dr K. Pękacka-Falkowska
Katedra i Zakład Historii Nauk Medycznych
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Literatura (wybór)
•
W. Szumowski, Historia medycyny filozoficznie ujęta, Kęty 2005, passim.
•
T. Brzeziński, Historia medycyny, różne wydania , passim.
CYWILIZACJE ANTYCZNE
 J. Thorwald, Dawna medycyna, jej tajemnice i potęga: Egipt, Babilonia, Indie, Chiny, Meksyk, Peru, Wrocław 1990.
HIPOKRATES
 Hipokratesa Aforyzmy i Rokowania oraz Przysięga, Warszawa 1864.
 Bednarczyk A., Galen : główne kategorie systemu filozoficzno-lekarskiego, Warszawa 1995.
 Pollak K., Uczniowie Hipokratesa, Warszawa 1970.
TEORIA ZNAKÓW – PARACELCUS
 Paracelcus. Lekarz. Alchemik. Sztuka ognia, Wrocław 2003.
 A. Koyre, Paracelcus, w: tegoż, Mistycy, spirytualiści, alchemicy niemieccy XVI wieku : K. Schwenckfeld, S. Franck,
Paracelsus, W. Weigel, Gdańsk 1995, s. 69–114.
TEORIA ZNAKÓW – GIAMBATTISTA della PORTA
 J.-J. Courtine , C. Haroche, Historia twarzy, Gdańsk 2007.
 J.-J. Courtine, Zwierciadło duszy, w; Historia ciała, t. I, Gdańsk 2011, s. 277-282.
 J.A. Dobrowolski, Droga przez labirynty magii. Giambattista Della Porta (1535-1615), Warszawa 1990.
 M. Foucault , Słowa i rzeczy, t. I, Gdańsk 2000, s. 40-55.
Spis treści:
•
•
•
Medycyna dawnych cywilizacji;
Teoria Hipokratesa;
Teoria sygnatur – Giambattista Della Porta (twarze jako znaki) i Paracelsus (rośliny jako
znaki).
Czym jest teoria?
1. W sensie potocznym: jakikolwiek usystematyzowany zbiór twierdzeń
dotyczący jakiejkolwiek dziedziny.
2. Rezultat działalności czysto badawczej, pojmowanej w opozycji do
działalności praktycznej; wszelka uporządkowana wiedza ogólna
tłumacząca jakąś określoną dziedzinę rzeczywistości, w odróżnieniu od
praktyki jako zespołu działań przekształcających tę rzeczywistość.
Za: Wielka Encyklopedia PWN, t. 27, Warszawa 2005, s. 327.
MEDYCYNA = teoria + praktyka
Medycyna dawnych cywilizacji
Medycyna tradycjonalna / tradycyjna
• Składa się na nią medycyna dawnych cywilizacji
(chińskiej, arabskiej, perskiej, Majów etc.) i medycyna
ludowa.
• Cechy:
– stałość;
– związek z religią;
– Holizm;
– psychosomatyczne podejście do choroby;
– zwykle brak uzasadnienia naukowego.
Najstarsze cywilizacje
Powstawały w różnych częściach kuli ziemskiej,
m.in.:
•
c. egipska;
•
c. sumeryjska;
•
c. chińska;
•
c. hinduska;
•
c. minojska (z czasem zastąpiła ją grecka);
•
c. aztecka;
•
c. perska.
Najstarsze elementy kultury materialnej mające
znaczenie dla lecznictwa:
• pismo;
• kalendarz;
• barwniki roślinne i mineralne.
Kosmologia a lecznictwo
• pierwotna wiedza
o Wszechświecie;
• pierwotne wyjaśnianie
praw przyrody;
• mitologie;
• horoskopy;
• prognostyki;
• jatroastrologia
(astrologia lekarska).
Kosmiczne jajo / jajo orfickie
wg Jacoba Bryanta, A New System, or an Analysis of Ancient Mythology
etc., London 1774.
Za: http://www.examiner.com/slideshow/the-egg-as-the-beginning
Kultura sumeryjska
(następnie babilońsko-asyryjska)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Równoległa do egipskiej;
astrologia i magia;
początki alchemii i metalurgii;
medycyna kapłańska i
wróżbiarstwo;
katharsis;
leki roślinne i mineralne;
leki przeczyszczające i ich
szczególne znaczenie;
Kodeks Hammurabiego;
mit o Gilgameszu.
Za: Heinrich Zimmer, Myths and Symbols in Indian Art and Civilization,
New York 1946, s. 73.
Starożytny Egipt
• Zachowane do dziś dowody
istnienia rozwiniętej kultury;
• Papirusy o treści medycznej
(Ebersa, Smitha);
• Medycyna kapłańska;
• Imhotep – architekt, pisarz,
lekarz, pierwowzór boga
medycyny;
• Empiryczny charakter
wiedzy z zakresu lecznictwa
(przykłady);
• Leki „obrzydliwe” –
koproterapia;
• Wpływ na kulturę minojską i
grecką.
Za: http://www.nlm.nih.gov/hmd/ihm/
Chiny
• Dynamiczna równowaga yang i
yin;
• Wszystko ma kosmiczne
odniesienia;
• Zasada pięciu podstawowych
elementów;
• Tao;
• Zielnik Shen-Nunga;
• Akupunktura;
• Akupresura;
• Moxa;
• Rośliny lecznicze, z których
korzysta zachodnia biomedycyna.
Teoria Hipokratesa
• Hipokrates (ok. 460 r. p.n.e.–ok. 370 r.
p.n.e.) – lekarz działający na wyspie
Kos; pochodzi z rodu Asklepiadów;
• zerwanie z supernaturalizmem;
• etyka lekarska (deontologia), przysięga
lekarska;
• diagnostyka na podstawie obserwacji
(zaangażowanie zmysłów);
• patologia humoralna (jako
przeciwieństwo patologii solidarnej);
• holizm (dusza i ciało); indywidualizm
(konkretny człowiek);
• arteterapia (m.in. leczenie muzyką);
• Corpus Hipocraticum (72 księgi).
Źródło: http://www.scoliosisjournal.com/content/4/1/6/figure/f10?highres=y
WIEDZA ZAMKNIĘTA
W AFORYZMACH
•
Od Hipokratesa ugruntowuje się przeświadczenie, że wiedze można zamknąć w
aforyzmach, tj. zwięzłych formułach zawierających ogólną myśl, wypowiedzianą w
sposób wyrazisty i zarazem błyskotliwy.
• Medycy chętnie tworzyli aforyzmy do poł. XVIII wieku!
Niektóre aforyzmy Hipokratesa:
 Życie krótkie, sztuka długa, doświadczenie mylne, wyrokowanie trudne.
 Mądry człowiek powinien wiedzieć, że zdrowie jest jego najcenniejszą własnością, i
powinien uczyć się, jak sam może leczyć swoje choroby.
 By leczyć ciało ludzkie, konieczna jest wiedza o całości zjawisk.
 Kichanie powstrzymuje czkawkę.
 Ze wszystkich stolców najgroźniejsze są czarne.
Zob.: Hipokratesa Aforyzmy i Rokowania oraz Przysięga, Warszawa 1864.
Nauka o czterech humorach (płynach / sokach organicznych)
Opiera się na wcześniejszych teoriach
filozoficznych, dotyczących budowy
wszechświata, m.in. teorii o czterech
pierwiastkach.
W każdym człowieku istnieją cztery humory, które
mają odmienne właściwości / jakości (zob. graf):
krew, flegma,
żółć, czarna żółć (melancholia)
Zdrowie = równowaga między humorami
Sposoby leczenia – ewakuacja nadmiaru humorów, przywracanie
równowagi humoralnej:
-
Teoria hipokratejska
(w różnych odmianach – neohipokratyzm)
utrzymuje się do XIX wieku!
-
krwioupust (tj. wenesekcja, flebotomia);
przeczyszczenia (np. wymioty, lewatywy);
bańki (cięte, zwykłe)...
Choroba
– zaburzenie ilości danego humoru
Przebieg choroby:
1. Nacieczenie (okres wilgoci) – nadmierne
nagromadzenie się danego humoru;
2. Zwarzenie – próba neutralizacji nadmiaru humoru
przez ciało, przesilenie choroby (kryzys);
3. Zdrowienie – wydalanie zwarzonych soków w postaci
biegunek, wymiotów, upławów, kataru, ropy etc.
LECZĄCA SIŁA NATURY
CO WPŁYWA NA STAN ZDROWIA
CZŁOWIEKA (wg Hipokratesa)?
1. PRZYRODA (physis) – wszystko to, co znajduje się
poza nami, np. miejsce, w którym żyjemy, to, co
jemy, to, czym oddychamy...
2. KULTURA – społeczeństwo, w którym żyjemy, a
więc „kontekst społeczny”, który tworzy ramy
naszego działania, nakłada na nas prawa, narzuca
nam mody, kształtuje nasz styl życia...
DIETETYKA
Od wieków o tym, jak żyć „higienicznie”, mówiła dietetyka, czyli
nauka o „stylu życia”. Jej podstawy stworzył Hipokrates (choć w
formie nieusystematyzowanej d. istniała już wcześniej).
Obejmowała ona m.in. naukę o sześciu obszarach ludzkiego życia (sex res
non naturales), które każdy człowiek mógł skontrolować. Do tych
przestrzeni „samokontroli” należały:
– jedzenie i picie (cibus et potus),
– sen i czuwanie (somnus et vigilia),
• wydzielanie i wydalanie (secreta et excreta),
• namiętności duszy, afekty (affectus animi),
• światło i powietrze (aer),
• ruch i odpoczynek (motus et quies).
Dietetyka
• Rozwija się w średniowieczu i epoce wczesnonowożytnej, stając się istotnym
elementem nauki „dobrego życia”. Do jej nakazów stosują się przede
wszystkim ludzie uczeni i „pełni ogłady”, choć istnieje także dietetyka
zwulgaryzowana, czyli uproszczona, będąca elementem wiedzy popularnej
(ludowej).
Zob. np.: A. Boodre, The Fyrst Boke of the Introduction of Knowledge Made by Andrew Borde, of Physycke Doctor: A
Compendyous Regyment; Or, A Dyetary of Helth Made in Mountpyllier, 1547 (źródło: http://books.google.pl/books?id=1sAOJoEWb0C&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false)
• W XVIII i XIX wieku następuje wspaniały renesans d. – powstają tzw.
katechizmy dietetyczne, kierowane także do ludzi prostych (czyli ludu, np.
chłopów), które wprost pokazują, że zdrowie (medycyna), cnota (moralność) i
dobrobyt (polityka) są ze sobą ściśle związane, oraz że każdy może stać się
lekarzem samego siebie.
Zob. np.: C.F. Hufeland, Makrobiotyka czyli Sztuka Przedłużenia Życia Ludzkiego, Warszawa 1828.
INNE WAŻNE POJĘCIA
I KONCEPTY Hipokratesa
•
•
•
•
•
•
•
•
EUKRAZJA;
KRYZYS (przesilenie);
OBSERWACJA;
DIAGNOZA;
POGNOZA;
Leczenie przeciwieństwami;
Po pierwsze, nie szkodzić;
Natura leczy, medyk czuwa.
GALEN – nauka o czterech temperamentach
•
Teorię Hipokratesa rozwijał Galen – lekarz
Marka Aureliusza – który pisał po łacinie.
•
Galen stwierdził, że jeśli w jakimś człowieku
przeważa dany płyn organiczny (humor), to
człowiek ten będzie miał odpowiadający temu
humorowi temperament. Temperament zależy
zatem od proporcji między humorami w ciele
jednostki.
PODSTAWOWE TYPY TEMPERAMENTÓW:
• Melancholik – czarna żółć (melancholia);
• Choleryk – żółć;
• Flegmatyk – flegma;
• Sangwinik – krew.
Do typologii Galena będą nawiązywać w swoich koncepcjach osobowości m.in. I. Kant, O. Kuelpe, L. Klages
oraz inni filozofowie i psychologowie.
Teoria sygnatur
– roślina jako znak
Czym jest ZNAK ?
-
-
trójczłonowa relacją występująca między przedmiotem X odnoszącym się dla
osoby Y do przedmiotu Z;
element (wyrażenie) jakiegoś języka (kodu); przedmiot (zjawisko, cecha etc.), który
w procesie porozumiewania się służy do przekazywania określonych informacji
(znaczeń).
Za: Wielka Encyklopedia PWN, t. 30, Warszawa 2005, s. 423.
Czym jest SYGNATURA?
-
znak zewnętrzny w naturze.
Renesansowa nauka o znakach zewnętrznych w naturze odwołuje się przede
wszystkim do zasady analogii, pokrewieństwa i przyciągania (sympatii).
Analogia: forma/struktura, kolor, zapach, smak, czas powstania etc.
długie ciągi odwzorowań
koncepcja mikrokosmosu i makrokosmosu
koncepcja księgi natury
Wiedza medyczna w renesansie
wg Paracelcusa
opiera się na znajomości natury i znajomości Boga.
Każdy lekarz musi posiąść znajomość:
– filozofii;
– astrologii;
– alchemii (spagirii);
– wiedzy ludowej.
WIEDZA TEOLOGICZNA – WIEDZA NAUKOWA
WIEDZA TAJEMNA – WIEDZA LUDOWA
Alchemia (spagiria)
od greckiego spageo – oddzielać i ageiro – łączyć
Alchemia łączyła w sobie elementy osobnych dziedzin ówczesnej nauki:
fizyki, (proto)chemii, medycyny, metalurgii i astrologii.
Łączyła także elementy psychologii i sztuki.
Celem alchemii było odkrycie eliksiru długowieczności
i kamienia filozoficznego (lapis philosophorum),
który zamieniałby metale nieszlachetne w złoto.
Alchemii, która wywodzi się z kultury arabskiej, zawdzięczamy m.in.:
•
udoskonalenie procesów chemicznych (m.in. destylacja, sublimacja);
•
odkrycie wielu pierwiastków;
•
czysty alkohol (aqua vitae);
•
ekstrakcja z surowców roślinnych – nalewki (tynktury);
•
odkrycie kwasów (np. woda królewska) i barwników.
Jatrochemia (chemiatria)
gr. jatros – lekarz
• głównym zadaniem jatrochemii jest sporządzanie leków i
wyjaśnienie zjawisk zachodzących w ludzkim ciele;
• próba połączenia organów ludzkich z odpowiednimi
substancjami chemicznymi (analogia, odpowiedniość,
sympatia/antypatia);
• założenie, że prawdziwym celem alchemii jest odkrywanie
nowych substancji leczniczych;
• wprowadzenie do lecznictwa silnie działających substancji
chemicznych (rtęć a leczenie kiły).
Lekarz w koncepcji Paracelcusa
• Lekarz otrzymał moc leczenia od Boga; to, że leczy, jest więc darem i
wynikiem nauki (przede wszystkim wiedzy zdobywanej dzięki empirii).
• Bóg nie pozostawił żadnej choroby bez lekarstwa na nią, a każda
substancja/moc lecznicza (arcanum) została oznaczona w sposób
pozwalający na jej rozpoznanie (sygnatura).
Wygląd zewnętrzny rośliny odzwierciedla organy, które może ona leczyć.
Przykłady:
okrągłe liście przywrotnika - szyjka macicy.
orzech włoski – mózg, siły umysłowe
liście miodunki – płuca (np. bronchit, gruźlica)
mak – głowa (np. bezsenność, napady szału)
Można powiedzieć, że arcanum maku jest morfina, czyli substancja z grupy alkaloidów. a więc – jak
widać – nauka o „arcanach” nie była bezzasadna.
Trzy piętra wszechświata:
- Bóg  dusza
- wszechświat astralny  duch w człowieku i dusza świata
- wszechświat materialny  ciała
• Koncepcja mikro- i makrokosmosu
– teoria odpowiedniości / analogii/ sympatii;
– widzialne vs niewidzialne, namacalne vs niedotykalne.
• Dusza świata – wyraża się za pośrednictwem ciał materialnych
 świat jest przesiąknięty symbolami / sygnaturami, które ukazują moc ukrytą w
przedmiocie (por. wcześniejsze slajdy).
• Teoria wyobraźni – siła, która tworzy obrazy
i jednocześnie powoduje realne zmiany.
Budowa świata materialnego
wg Paracelcusa
•
Trzy principia (zasady, pierwiastki) stanowiące elementy składowe całego
świata materialnego:
– siarka  jest podstawą spalania,
– rtęć  jest przedmiotem sublimacji (sadza),
– sól  jest pozostałością po spaleniu (popiół).
• Zaburzenia w proporcjach wspomnianych substancji w organizmie są
przyczyną nieprawidłowości i choroby, np. choroby tartaryczne (osadowe),
takie jak dna moczanowa.
•
Wewnętrzny alchemik (mieszkający w trzewiach każdego człowieka) zarządza
czynnościami ciała i oddziela składniki szkodliwe od niezbędnych dla
organizmu (dokonuje procesów chemicznych).
•
Istnieje coś takiego jak piąta esencja – quinta essentia – eter.
Znaleziona przez alchemika q.e. to doskonały środek leczniczy
zdobyty za pomocą przeróbki chemicznej.
Typy chorób wg Paracelcusa
• Ens Astrorum lub Ens Astrale (wpływy gwiazd),
• Ens Veneni (przyjęta przez ciało „trucizna”),
• Ens Naturale (konstytucja cielesna itp.),
• Ens Spirituale (wpływ duchów),
• Ens Dei (wpływ Boga).
Choroba może być spowodowana wpływem
wszystkich wymienionych „bytów”, stąd też w
diagnostyce nie można pomijać żadnego z nich.
Tabela przedstawiająca modelowe zależności między humorami, planetami, organami,
jakościami itd. wg wczesnonowożytnych wykładni medycznych
Za: K. Pękacka-Falkowska, Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu..., Toruń 2009.
Teoria sygnatur
– twarz jako znak
Fizjonomika (gr. phisis– natura i nomon – oznaka)
sztuka rozpoznawania cech psychicznych człowieka z rysów jego twarzy
Podwaliny: myśl starożytna, m.in. mezopotamska sztuka wróżenia, filozofia grecka i rzymska (Arystoteles,
Fizjognomika, w: tegoż, Dzieła wszystkie, t. 4, Warszawa 1993), myśl średniowieczna i arabska, koncepcje
mikrokosmosu i makrokosmosu.
doktryna sygnatur (znaków zewnętrznych), analogii (podobieństw) i wpływów
Każda rzecz ma odciśniętą na sobie sygnaturę, dzięki której można ocenić skrywane
przez nią siły i wartości;
Podobieństwo form (człowiek – świat zewnętrzny) wskazuje na odpowiedniość między
ludźmi a resztą świata, na ich wzajemne sympatie (siła przyciągania, wpływy).
Więź miedzy człowiekiem zewnętrznym (ciało) i wewnętrznym (dusza).
ZEWNĘTRZNE
WEWNĘTRZNE
powierzchowne
głębokie
okazywane
ukrywane
Widoczne
niewidoczne
jawne
utajone
CIAŁO
znak, ślad, znamię, oznaka,
cecha fizyczna etc.
DUSZA
charakter, namiętność, skłonność, uczucie,
emocja, natura psychiczna etc.
http://www.flickriver.com/photos/odisea2008/3827702686/
Metoposkopia
Każdy człowiek ma „wypisane na czole” swoje
przeznaczenie – zmarszczka niczym wyryte /
wyżłobione na ciele piętno.
W liniach zapisana przyszłość (los), charakter,
choroba etc. pojedynczego człowieka.
Myślenie fizjonomiczne zdominowane przez
astrologię: wszechświat (makrokosmos) wpływa
na ciało i duszę danego człowieka (mikrokosmos).
Koncepcja człowieka zodiakalnego.
CIAŁO LUDZKIE
| | wpływ
DUSZA
(psyche)
| | wpływ
CIAŁO ASTRALNE
(gwiazda, planeta)
Wybrani przedstawiciele:
Ciro Spontone, La metoposcopia, ouero,
Com[m]ensuratione delle linee della fronte, Euangelista
Deuchino, Venetia 1629.
Gerolamo Cardano, Metoposcopia, Paris 1658.
http://bibliodyssey.blogspot.com/2008_06_22_archive.html
Chiromancja
Każdy człowiek ma „wypisane/wyryte na dłoni” swoje przeznaczenie – linie i wzgórki niczym
wypalone <piętno>. W liniach i wzgórkach połączonych ze światem ciał niebieskich zapisana
przyszłość (los), charakter, choroba etc. pojedynczego człowieka.
SCHAUPLATZ, NEUERÖFFNETER, geheimer philosophischer Wissenschaften, darinnen sowol zu der chiromantia, metoposcopia, physiognomia,
ophtalmoscopia, (…) als auch eine gründliche Nachricht von den verborgenen Wirkungen des Magnets und der Wünschelruthe ertheilet wird, Regensburg,
J.L. Montag, 1770. Źródło: http://www.b-n.nl/new_index.php?page=auction&AuctionNumber=336&GroupNumber=62
• tt
Połączenie linii i wzgórków
na dłoni (także morfologiczne
znamiona na naskórku etc.)
oraz segmentów palców
z odpowiadającymi im
ciałami astralnymi.
ASTROLOGIA
(MIKROKOSMOS/MAKROKOSMOS)
+
indywidualny charakter
ZNAKU
Chyromancy or Palmestrye. Also Physiognomy
and Metoposcopie (1648) – rękopis angielski
(MS8727 , Wellcome Institute, Londyn)
Za: http://wellcomeimages.org
Giambattista della Porta
(1535–1615)
1. Magia naturalna
tj. odwołująca się do zjawisk przyrodniczych
– odsłania tajemnice natury,
a nie – rządzące nią prawa
Angielskie tłumacznie Magiae naturalis sive de
miraculis rerum naturalium (1558):
http://www.mindserpent.com/American_History/
books/Porta/jportat2.html
2. Analogie (zoomorficzne) – podobieństwo X i Y
– podstawą dedukcja oparta na systematycznej obserwacji + interpretacja;
– bliskość do medycznej semiologii:
w fizjonomice cechy morfologiczne i ekspresyjne, w semiologii medycznej – symptomy
Dzięki odczytywaniu znaków poznajemy siebie i innych;
co więcej, możemy nauczyć się samokontroli (koncepcja społeczeństwa ogłady)!
Za: G. della Porta, De humana physiognomia (1586);
http://www.nlm.nih.gov/exhibition/historicalanatomies/porta_home.html
Analogie między ludźmi i zwierzętami
http://www.nlm.nih.gov/exhibition/historicalanatomies/porta_home.html
Charles Le Brun (1619–1690)
Traité de la physionomie de L'homme
•
•
•
•
Zniknięcie człowieka astrologicznego/zodiakalnego, pojawienie się człowiekamaszyny (organizm ludzki to ciało-maszyna, którym rządzą jakieś prawidłowości);
Odniesienia do medycyny, geometrii, anatomii, obliczeń...
UABSTRAKCYJNIENIE ZNAKU – cecha morfologiczna nie znaczy nic sama z
siebie, znaczy dlatego, że nakładają się na nią inne cechy (konstruowanie znaku na
podstawie obliczeń – szukanie „kodu”, powiązań między różnymi cechami
morfologicznymi) ;
Zerwanie z analogią, pójście w kierunku PRZYCZYNOWOŚCI;
Znak / ekspresja
(twarz / ciało / zewnętrze)

znaczenie / psychologia
(namiętność / afekt / wewnętrze)
ścisłe nawiązanie do siedemnastowiecznej koncepcji AFEKTU
Źródło: Dissertation sur un Traité de Charles Lebrun concernant le Rapport de la Physionomie Humaine avec Celle des Animaux Paris,
Chalcographie du Musée Napoléon, 1806.
L.-J.-M. Morel d'Arleux (za Charlesem Lebrunem);
http://www.maitres-des-arts-graphiques.com/-EXB.html
Źródło: Dissertation sur un Traité de Charles Lebrun concernant le Rapport de la Physionomie Humaine avec Celle des Animaux Paris,
Chalcographie du Musée Napoléon, 1806.
L.-J.-M. Morel d'Arleux (za Charlesem Lebrunem);
http://www.maitres-des-arts-graphiques.com/-EXB.html
FIZJONOMIKA
(PSEUDO) OGŁADA
MEDYCYNA
Von der Physiognomik (1772)
Johanna Gaspara Lavatera (1741–1801)
•
•
•
•
•
osteologia czaszki  narodziny
kraniometrii (racjonalizacja spojrzenia na
twarz poprzez pomiary);
Z twarzy nie odczytuje się temperamentu,
humorów, namiętności etc., ale ukryte
cechy rasy, gatunku, narodowości, wieku
etc.
PRAWA KRANIOLOGII : niegdyś twarz
ukazywała morfologiczne lub ekspresyjne
oznaki wewnętrzne, które były jej
właściwe i wskazywały na cechy
psychiczne; teraz twarz staje się pochodną
prawa organicznego.
SYLWETKA – jest cieniem charakteru,
wykrojem natury; fizjonomia i morfologia
mówią o naszej psychologii.
W ludzkim kośćcu można znaleźć
„kościec psychiczny”. „psychiczny
szkielet” danego człowieka
FRENOLOGIA – Franz Josef Gall (1758–1828)
• Poznaj samego siebie (gr. gnothi
seauton; łac. nosce te ipsum);
• 27 wzgórków na czaszce, które
świadczą o cechach naszego
charakteru;
• Uprawiana naukowo i towarzysko.
Źródło: http://www.newworldencyclopedia.org/entry/PhrenologyA
Cesare Lombroso
(1835–1909 )
•
•
przedstawiciel włoskiej
pozytywistycznej szkoły
kryminologii  nacisk na
antropometrię;
na podstawie mierzenia czaszek
ludzi „normalnych” i
przestępców (kraniometria)
wyciąga wniosek, że parametry
czaszek przestępców są podobne
do czaszek ludzi pierwotnych.
Stąd też przestępca to odmienny
typ biologiczny. O tym, czy
człowiek stanie się przestępcą,
decydują przede wszystkim jego
cechy antropologiczne.
Za: C. Lombroso, Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny
więziennej. Zbrodniarz urodzony, obłąkaniec zmysłu moralnego, t. I-II 1891, t. III 1892;
http://www.atticus.pl/index.php?pag=poz&id=78877
KONIEC