Transcript Is het risico van een nieuwe meltdown bezworen?

is het risico
van een nieuwe
meltdown
bezworen?
Door Wouter Smit
Moeten we anno 2016 nog serieus rekening houden met systeemrisico’s?
We hebben zeker geleerd van het verleden, maar of dat voldoende was is
de vraag. Misschien is de volgende bubble alweer in de maak.
Bij wie gingen de gedachten niet terug naar
de herfst van 2008 toen half september bij
Deutsche Bank een claim van het Amerikaanse
ministerie van Justitie ter grootte van niet
minder dan $ 14 miljard op de mat plofte?
Daar was de beurskoers van Deutsche Bank,
een zeer prominente speler op de derivatenmarkt, niet tegen bestand. Zal Deutsche Bank
deze megaclaim wel overleven, zullen veel
mensen hebben gedacht.
Bij de bank werden ze overigens niet meteen
heel erg nerveus. Er was geen sprake van
onjuiste waarderingen of fraude, maar van een
naheffing in de vorm van een (onderhandel­
baar) schikkingsvoorstel. De naheffing van de
Amerikaanse overheid had te maken met het
verleden van de bank waarin ze actief was met
de verkoop van residential mortgage backed
securities. Daarmee deed Deutsche Bank in de
jaren voorafgaand aan de crisis prima zaken.
Totdat duidelijk werd dat de kwaliteit van deze
hypotheekobligaties (er werd al snel gesproken
van rommelhypotheken) veel minder was dan
de bank altijd tegenover klanten beweerd had.
Uiteraard deden andere banken precies hetzelfde, waardoor ook zij te maken kregen met de
strafexpeditie van de Amerikaanse overheid.
De claim die Citigroup bijvoorbeeld kreeg,
bedroeg $ 12 miljard. Uiteindelijk werd er
geschikt voor een bedrag van $ 7 miljard.
22 | Essay
Miljardenvoorziening
Omdat onder andere Citigroup en Goldman
Sachs al meerdere miljarden moeten betalen,
kwam de naheffing voor Deutsche bank
niet onverwacht. Er was ook al een miljardenvoorziening voor getroffen. Veel andere
financiële partijen hadden de claim wat minder
goed zien aankomen en zagen zich genoodzaakt
spoorslags hun posities in Deutsche Bank te
checken. Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid hebben zij daarbij teruggedacht
aan de fatale herfst van 2008. Zouden zij
meegesleurd kunnen worden in de wankele
situatie van een andere partij? Met andere
woorden: zouden zij het slachtoffer kunnen
worden van een systeemrisico in zijn meest
zuivere vorm? Niet voor niets vermeldt het
online woordenboek van Wikipedia bij het
lemma ‘systeemrisico’ de volgende toelichting:
‘Het systeemrisico tijdens de afgelopen bankencrisis was dat banken elkaar meetrokken in
hun val.’
Als we kijken hoe we er voorstaan, dan is het
systeemrisico in vergelijking met de situatie in
2008 nu significant lager. Natuurlijk, Deutsche
Bank verkeert wel degelijk in de problemen,
maar de bank valt echt niet meteen om want
het eigen vermogen is nog steeds toereikend.
Maar de beurswaardering krijgt natuurlijk wel
een duw. En als de kapitaalbuffers niet hoog
Toen Lehman
omviel, liep de
toezichthouder
naar binnen zonder
de geringste notie
te hebben waar
te beginnen
niet op. Je moest wel heel onhandig zijn als
je een product in de markt zette waarmee je
geen double digit rendement wist te behalen.
Het was een schijnwerkelijkheid die met een
enorme klap uiteenbarstte.
Er zijn mensen die beweren dat de lage rentes
van tegenwoordig een nieuwe bubble in de
hand werken. Omdat geld zo goedkoop is, is
de drempel om nieuwe projecten te starten
een stuk lager dan voorheen. Dat betekent
dat er ook projecten gefinancierd worden
die misschien veel minder kansrijk zijn dan
de initiatiefnemers willen doen geloven.
Die kunnen op termijn weleens tot grote
verliezen leiden. Ook zouden er nog diverse
banken zijn (in met name Zuid-Europa) die
nog steeds grote hoeveelheden oninbare
vorderingen op de balans hebben. De tijd zal
ons leren welk scenario werkelijkheid wordt.
genoeg zijn, moet de bank naar de markt om
nieuw kapitaal op te halen. Dan is het nog maar
de vraag of beleggers bereid zijn om in te
stappen. Toezichthouders zullen zeggen:
de bank moet haar buffers versterken dan wel
posities afbouwen. Als daar tijd genoeg voor
is, is er weinig aan de hand. De bank wordt
niet overnight verrast door een liquiditeits­
risico als gevolg van buitengewoon volatiele
posten op de balans. De banken hebben nu
een beter inzicht in de waarde en risico’s van
hun activiteiten en balansbeheer.
Double digit rendement
Kunnen we nu gerust zijn? In 2008 dacht
bijna de voltallige financiële wereld dat de
problemen wel zouden overwaaien.
Waarom zou een dergelijke catastrofale
situatie zich niet opnieuw kunnen voordoen?
Natuurlijk, een gewaarschuwd mens telt voor
twee, maar kun je de relevante signalen wel
tijdig genoeg oppikken? Zou bijvoorbeeld een
zeer omvangrijke fraude het hele financiële
systeem niet kunnen lamleggen? Je kunt
zeggen dat voorafgaand aan de crisis in 2008
er een enorme bubble is gecreëerd. Het kon
Hervorming toezicht
Dat het systeemrisico bijna tien jaar na de
bankencrisis tegenwoordig lager wordt
ingeschat en misschien zelfs wel beheersbaar
is, is mede een gevolg van een ingrijpende
hervorming van het financiële toezicht.
Toezichthouders hebben alle daarvoor
in aanmerking komende buffers verhoogd
en de regelgeving (Basel, IFRS) is zodanig
verscherpt dat de kans een stuk kleiner is dat
we weer zo dicht langs de afgrond scheren
als in 2008. Ook een betere controle op het
transactieverkeer in de vorm van centrale
clearinghouses helpt daarbij. En als je ziet
hoeveel tijd en energie financiële instellingen
zelf hebben gestoken in risk management
en compliance dan weten we dat we leven in
een totaal andere wereld dan die van voor de
crisis. Bovendien zijn banken tegenwoordig
verplicht een recovery & resolution plan op
de plank te hebben liggen. Toen Lehman
omviel, liep de toezichthouder naar binnen
zonder de geringste notie te hebben waar te
beginnen. Nu heeft elke bank, hoe gezond
ook, zo’n plan en als het onverhoopt helemaal
fout gaat, overhandigt het bestuur van de
bank de sleutels van de kluis aan de toezicht­
houder en die weet dan meteen hoe en waar
te beginnen. Aan het indammen van systeem­
risico’s hebben toezichthouders, regelgevers
en financiële instellingen de afgelopen jaren
keihard en succesvol gewerkt. Het risico van
een meltdown zou daarmee toch echt een
stuk kleiner geworden moeten zijn.
Wouter Smit
Accountant en partner
bij EY Financial Services
T +31 (0)88 407 15 74
E [email protected]
Systeemrisico | 23