Ε .

Κ .

Φ .

Ε . Ευβοίας - Παρατήρηση φυτικών ιστών

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ Στοιχεία θεωρίας

Σε εγκάρσια τοµή φύλλου θα παρατηρήσουµε επιδερµίδα και ενδιάµεσα το µεσόφυλλο : τη πάνω επιδερµίδα , τη κάτω

Επιδερµικός ιστός

Η επιδερµίδα συνήθως συγκροτείται από µία στρώση κοινών επιδερµικών κυττάρων ( µονόστρωµη επιδερµίδα ), ωστόσο η ύπαρξη πολύστρωµης επιδερµίδας δεν είναι ασυνήθιστο φαινόµενο , κυρίως σε ξηρόφυτα . Τα κοινά επιδερµικά κύτταρα των ανώτερων φυτών δεν διαθέτουν χλωροπλάστες . Αποτελείται από κύτταρα που συνδέονται στενά χωρίς µεσοκυττάρια διαστήµατα ( µε εξαίρεση τον αναπνευστικό πόρο των στοµάτων ). Καλύπτει εξωτερικά τα νωπούς καρπούς , πολλά σπέρµατα και τη ρίζα . φύλλα , τον τρυφερό βλαστό , άνθη Η επιδερµίδα δεν αποτελείται αποκλειστικά από έναν και µόνο τύπο κυττάρων ∆ιακρίνονται : •

Τυπικά επιδερµικά κύτταρα

:

Η εναπόθεση υµενίνης στο εξωτερικό τους δηµιουργεί την εφυµενίδα , µια συνεχή στιβάδα που καλύπτει τα φύλλα , περιορίζει την απώλεια νερού , ενώ παράλληλα αντανακλά µέρος της υπεριώδους ακτινοβολίας . Την εφυµενίδα συχνά καλύπτει ένα στρώµα κεριού . •

Επιδερµικά εξαρτήµατα

(

τρίχες ή αγκάθια

): Αταµπασίδη Ελένη , ∆ρ Βιολογίας 1

Ε .

Κ .

Φ .

Ε . Ευβοίας - Παρατήρηση φυτικών ιστών • .

Στόµατα

Κατά τη

:

διάρκεια της οντογένεσης του φύλλου ορισµένα επιδερµικά κύτταρα διαφοροποιούνται και αποκτούν υψηλή εξειδίκευση . Μεταξύ αυτών περιλαµβάνονται και τα στόµατα . Τα στόµατα είναι εξειδικευµένοι επιδερµικοί σχηµατισµοί που εξυπηρετούν την ανταλλαγή αερίων ( είσοδος διοξειδίου του άνθρακα και έξοδος οξυγόνου κατά τη διάρκεια της Αποτελούνται φωτοσύνθεσης ) από ένα και το µεσοκυττάριο αντίστροφο χώρο ( κατά τη

στοµατικός

κυτταρική

πόρος

)

αναπνοή . από δύο εξειδικευµένα επιδερµικά κύτταρα (

καταφρακτικά κύτταρα

)

µεταξύ των οποίων αναπτύσσεται ο µεσοκυττάριος χώρος και από διαφοροποιηµένα επιδερµικά κύτταρα που εφάπτονται των καταφρακτικών (

παραστοµατικά ή βοηθητικά κύτταρα

).

Το άνοιγµα του πόρου του στοµατίου ρυθµίζεται µέσω των µεταβολών του σχήµατος των καταφρακτικών κυττάρων . Με το άνοιγµα και το κλείσιµο των στοµάτων το φυτό έχει απώλειες νερού µε τη µορφή υδρατµών ( διαπνοή ). Τα φύλλα διακρίνονται σε αµφιστοµατικά όταν και οι δύο επιδερµίδες φέρουν στόµατα , υποστοµατικά όταν τα στόµατα περιορίζονται στην κάτω επιδερµίδα ( πιο συνήθης περίπτωση ) και τα επιστοµατικά όταν περιορίζονται στην επάνω επιδερµίδα ( π .

χ . επιπλέοντα φύλλα ) Η διάταξη των στοµάτων , αλλά και η µορφολογία των καταφρακτικών κυττάρων παρουσιάζεται διαφορετική µεταξύ των µονοκοτυλήδονων και δικοτυλήδονων φυτών . Υπάρχουν δύο βασικοί µορφολογικοί τύποι στοµάτων :

Ο ελλειπτικός

και

ο τύπος αλτήρα

:

• • Στα δικτυόνευρα στόµατα φύλλα κατανέµονται των άτακτα δικότυλων και τα φυτών κύτταρα έχουν µορφή ηµισελήνου ( ελλειπτική µορφή ). τα καταφρακτικά Στα παραλληλόνευρα στόµατα τοποθετούνται φύλλα σε των µονοκότυλων παράλληλες σειρές . τα Στα σιτηρά επειδή τα τα στοµάτια επιµήκη χαρακτηρίζονται καταφρακτικά ως κύτταρα

αλτηροειδή

έχουν τη , µορφή αλτήρων . Παράλληλη παρατηρείται και στα κωνοφόρα . διάταξη στοµάτων

Χαρακτηριστικοί τύποι στοµάτων

Α : εγκάρσια τοµή στόµατος , Β , Γ , ∆ , Ε : τύποι στοµάτων δικοτύλων , ΣΤ : διακρίνονται στόµατα τύπου αλτήρα αγροστώδους ( Ο τύπος των στοµάτων στα αγροστώδη είναι διαφορετικός από κάθε άλλο τύπο στόµατος σε φύλλο ).

Αταµπασίδη Ελένη , ∆ρ Βιολογίας 2

Ε .

Κ .

Φ .

Ε . Ευβοίας - Παρατήρηση φυτικών ιστών

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ Σκοπός

- Η παρατήρηση στοµάτων στην επιδερµίδα φύλλων διαφόρων φυτών και η διαπίστωση διαφορών σ ' αυτά . - Η παρατήρηση καταφρακτικών κυπάρων και των χλωροπλαστών που υπάρχουν σ ' αυτά .

Όργανα και υλικά

:

Μικροσκόπιο Νυστέρι Λαβίδα Αντικειµενοφόρες πλάκες Καλυπτρίδες Απιονισµένο νερό Υµένας κρεµµυδιού Ύαλος ωρολογίου ∆ιηθητικό lugol χαρτί φύλλα διαφόρων φυτών από : κυκλάµινο , αγγελική , µπούζι κτλ ή από αγροστώδη

Πορεία του πειράµατος

1. Η παρατήρηση γίνεται στην επιδερµίδα διάφορων φύλλων . Προτιµώνται τα φύλλα στα οποία η επιδερµίδα ξεκολλάει , όταν τα σκίζουµε . 2. Σκίζουµε το φύλλο , οπότε η επιδερµίδα ξεκολλάει . 3. Κόβουµε επιδερµίδας , µε ένα προσοχή από την ένα επάνω κοµµάτι επιφάνεια του φύλλου και ένα από την κάτω , και το τοποθετούµε σε µια αντικειµενοφόρο πλάκα , αφού το προηγουµένως πράσινο αδιαφανή την ιστό καθαρίσουµε του φύλλου από που πιθανώς έχει αποµείνει . 4. Στάζουµε µια σταγόνα νερό στο παρασκεύασµα , το καλύπτουµε µε καλυπτρίδα και το παρατηρούµε σε µικρή µεγέθυνση Βάζουµε στο κέντρο του οπτικού πεδίου ένα στόµα και το παρατηρούµε . 5. Προχωρούµε στην δυνατότερο φωτισµό . επόµενη µεγέθυνση ( Χ 40) και παρατηρούµε το στόµα µε

Σηµείωση

- Μπορούµε να χρωµατίσουµε την επιδερµίδα των φύλλων που παρατηρούµε µε Lugol ακολουθώντας την διαδικασία που ακολουθήσαµε και για τη χρώση του υµένα του κρεµµυδιού . Το παρασκεύασµα χρωµατίζεται καφέ . - Για να είναι χρησιµοποιούµε ανοιχτά να τα είναι στόµατα τρυφερό της και επιδερµίδας , καλό φρεσκοκοµµένο . είναι Αν το φύλλο χρειαστεί να που το διατηρήσουµε κοµµένο , το τοποθετούµε σε λίγο νερό για να το κρατήσει δροσερό και να ανοίξουν τα στόµατα .

Τι θα παρατηρήσω

:

∆ιακρίνονται τα καταφρακτικά κύτταρα , τα παραστοµατικά κύτταρα και ο στοµατικός πόρος . Μέσα στα καταφρακτικά κύτταρα διακρίνονται

Ανοικτή στοµατική σχισµή

πράσινοι σχηµατισµοί , οι χλωροπλάστες . Περισσότερα στόµατα υπάρχουν , κατά κανόνα , στις κάτω επιφάνειες των φύλλων . Εάν παρατηρήσουµε επιδερµίδα από το πάνω µέρος φύλλου γερανιού ή ελιάς ( το χνουδωτό ), θα διακρίνουµε και τριχώµατα

. Παραστοµατικό κύτταρο Καταφρακτικό κύτταρο Αταµπασίδη Ελένη , ∆ρ Βιολογίας 3

Ε .

Κ .

Φ .

Ε . Ευβοίας - Παρατήρηση φυτικών ιστών

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ Φύλλο εργασίας

Να σχεδιάσετε τοποθετήσετε ( καταφρακτικά τα χλωροπλάστες ). κύτταρα βέλη στα κύτταρα , της κάτω κύτταρα και επιδερµίδας να ονοµάσετε παραστοµατικά του φύλλου τις κύτταρα , που επιλέξατε . Να δοµές που παρατηρείτε στοµατικός πόρος , Μεγεθυντική ικανότητα προσοφθάλµιου : ..…………………………………………… Μεγεθυντική ικανότητα αντικειµενικού : ……..………………………………………. Τελική µεγέθυνση παρασκευάσµατος : …………………………………………… Στην πάνω ή στην κάτω επιφάνεια των φύλλων παρατηρείτε να υπάρχουν περισσότερα στόµατα ; Γιατί πιστεύετε ότι συµβαίνει αυτό ;…………………………….. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Τα στόµατα από το φύλλο που παρατηρήσατε ανήκουν στον ελλειπτικό τύπο ή τύπο αλτήρα ; .......................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………….. Μπορείτε να διακρίνετε , παρατηρώντας τα στόµατα της επιδερµίδας των φύλλων ενός φυτού , εάν το φυτό αυτό είναι αγροστώδες ; ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………. Είναι τα στόµατα κύτταρα ; Εξηγήστε µε βάση τις παρατηρήσεις σας ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………….. Τα στόµατα ενός µαραµένου φύλλου περιµένετε να είναι ανοικτά ; ∆ικαιολογήστε την απάντησή σας . ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Παρατηρήστε άλλους κυτταρικούς σχηµατισµούς , µέσα στα καταφρακτικά κύτταρα . Πώς ονοµάζονται αυτοί ; ∆ικαιολογήστε την ύπαρξή τους στα κύτταρα αυτά . ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………….. Αταµπασίδη Ελένη , ∆ρ Βιολογίας 4