Transcript DYSLEXIE, EEN GAVE OF EEN LAST?

DYSLEXIE,EENGAVEOFEENLAST?
AfstudeerscriptieaandeAcademieIntegraleMenswetenschappenSPSO
AnnemiekevanVoskuilen,collegekaartnummer2086104
februari2013
1
Voorwoord
Ikwilmijngezinbedanken,voorhunsteunindevijfvoorgaandejaren.Het
begripvoordetijddieikhebbesteedaanmijnstudieenhetmakenvandezescriptie.
Ikwilmijndankuitsprekenvoordiegenendiezodapperwarenommetmijhun
ervaringmetenoverdyslexietedelen.Ikhebdezeinterviewsalszeerinspirerend
beleefdenzehebbenmijgesterktomhetonderwerpdyslexietebeschrijven.Voor
sommigegeïnterviewdenwasheteengrotestapnaaropenheidoverhundyslexie.
Zonderhenhadikdezescriptienietkunnenmaken.
IkwilmijndankuitsprekenvoordesteunvanmijnscriptiebegeleidsterDorrith
vanEsch,zijheeftmijgeholpentotgroterehoogtetestijgenindeinhoudende
vormgeving.MijnzoonBrandonheefteenconstructievebijdragegeleverddoormiddel
vantipsenmijgeholpenomeengoedewetenschappelijkebenaderingtevolgen.Mijn
studievriendinIluskaAdriaansensvoorhetnakijkenvanmijnconcepten.
MetdankaanhetSPSOendedocentendiemijtijdensdestudieeengoede
basishebbenmeegegevenomdezescriptietekunnenschrijvenentekijkennaarde
mensopeenverdiependeholistischemanier.
IkwildeheerW.deHaanvanABCmethodeDeHaanenMarjaSteijgervande
DavisDyslexiaAssociationbedankenvoorhuninput.
2
Inhoudsopgave
Voorwoord
2
Inleiding
4
5
6
Probleemstelling
Hoofdstuk1 Theorieoverhetontstaanenontwikkelingvandyslexie
1.1wetenschappelijketheorieenontwikkelingvandyslexie
1.2ontwikkelingvandyslexie
1.3dyslexieengenetica
1.4dyslexieenmogelijkeoorzaken
1.5leerstoornissen
1.6dyslexieenmeervoudigeintelligenties
Hoofdstuk2
Evaluatievanpersoonlijkeervaringmetmensenmetdyslexie
16
Hoofdstuk3
Psychosocialeproblematiekendyslexie
21
3.1Watkanikalspsychosociaalcounselorbetekenen 3.2Dyslexieenpsychosocialetherapie Hoofdstuk4
Interventies
25
7.1Davistechniek
7.2ABCmethodeDeHaan
7.3OvereenkomstenenverschillentussendeDavistechnieken
ABCmethodeDeHaan
7.4Mijnconclusie
Hoofdstuk5
Zijndehuidigemethodeseffectiefenpraktischbruikbaarinde
Nederland
35
Hoofdstuk6
Conclusie
37
Literatuur
38
Bijlagen
43
TheorieEwaldVervaet(ontwikkelingspsycholoog
InterviewmetProf.dr.SienekeGoorhuis-Brouwer
TheoriemeervoudigeintelligentiesvanThomasGardner
Lijstvanberoemdemensenmetdyslexie
Meerdereinterventiesommensenmetdyslexietebehandelen
3
Inleidingenverantwoording
Ikhebgekozenvoorhetonderwerpdyslexie1,omdatikvanafmijnvroegste
jeugdermeeinaanrakingbengeweest.Bijmijnmoederwassprakevaneenvormvan
dyslexie.Ikwistalskindalheelvroegintuïtiefenvanuiteenonbewustwetenwat
eraandehandwas,alleenlagenligtereentaboeophetonderwerp.Dyslexiestond
vroeger,enooknuvaaknog,vooreensynoniemvandom.Ikbendaardoor
gemotiveerdomdattaboetedoorbreken.Ikvindhetbelangrijkommensenmet
dyslexieeenplatformtegeven.
Ikhoopmensen,doorditonderwerptebeschrijven,inzichttegeveninde
kansendiezijhebben.Degaveduidelijktemakendiedyslexieookmetzich
meebrengt.Mijnleerprocesomtegeloveninmijzelfentevertrouwendaterkansenin
hetleventepakkenzijn,alsikermaaractiefmeebezigga,iswatikookwensvoor
mensenmetdyslexie.Ikzalalspsychosociaalcounselorcliëntenwillenondersteunen
inhunprocesomtekunnenlevenmetdyslexiezonderdaaraltebeperktdoorte
worden.
Ikzalindezescriptieeentweetaltechniekennadertoelichten.Verderzalikmij
beperkentotalleendyslexie,zoalsbedoeldintaal-enspellingsproblemen.Dyslexieis
hetcontainerbegripvoorallerleiandereleerstoornissen,ziehoofdstuk4.5.
Noot:Ikmaakgebruikvandemannelijkevormindescriptiewaarhetookeen
vrouwelijkevormhadkunnenzijn
4
Probleemstelling
Inwelkemateheeftdyslexieinvloedophetlevenvanhetindividuenwelke
methodenzijneromdyslexietebehandelen?Enwelkezijnhetmeesteffectief?
Zijnermethodesdiedyslecticikunnenlerenom,omtegaanmethundyslexie
enzelfsdedyslexietoteenminimumtebeperken?Ofzoalsdedeskundigenzeggen,
gebruikmakenvandegavevandyslexiezonderdenadelenervannogteervaren.
Ikhebgeprobeerdindezescriptieopdevraagantwoordtegevenofdyslexie
eengaveofeenlastis.
Watkaneenpsychosociaalcounselorbiedenaaniemandmetdyslexieenhoe
kandebehandelingwordeningezet?
Watikinteressantvindis,zoudendetweetebesprekentechnieken,ABC
MethodeDeHaanendeDavisTechniek,samentoegepastkunnenworden?
5
1.
Theorieoverhetontstaanenontwikkelingvandyslexie
Watisdyslexieenwatheeftdewetenschaphierovertevertellen?Hoeisde
ontwikkelingvaneenmensmetdyslexie?Zijneroorzakendiekunnenworden
verholpen?
1.1
Wetenschappelijketheorieoverhetontstaanvandyslexie
Dedefinitievandyslexieis:‘eenstoornisdiegekenmerktwordtdooreen
hardnekkigprobleemmethetaanlerenvanhetaccuraaten/ofvlottoepassenvanhet
lezenen/ofspellenopwoordniveau’.(www.steunpuntdyslexie.nl)
Bijmensenmetdyslexiezijnkleineanatomischeafwijkingentevindeninhet
taalcentrumvandegrotehersenen,deactiviteitenvanhettaalcentrumwijkenafvan
nietdyslectischelezers.Bijveelmensenmetdyslexiezijndehersenactiviteitenmet
specialeEEG2techniekengetestendaarisvastgestelddatdeactiviteitenvande
taalcentrabijdyslecticiafwijktvandenormalelezers.
Zieonderstaandplaatjevoordesignificanteverschillenindehersenen:
Elkmensmetdyslexieisuniekinzijndyslexie,geenéénheeftdezelfdevorm,
datmaaktherkenningvanuitdeomgevingsomsheellastigenwordthetookniet
gezienalseenstoornis.Doordatmensenmetdyslexiesnellerzijnafgeleidendaarnaast
ookminderaansluitingvindenmetandereklasgenotenen/ofomgevingwordtsoms,
terechtofonterecht,dediagnosegesteldzoalsADD3,ADHD4enAutisme5.Voorgaande
6
diagnosesdiewordengesteldzijnvaakvoordeoudershelemaalnietherkenbaar,zij
ervarenhunkindnietalsdruk,zwaksociaal.Deouders(h)erkennendathetkindsnel
afgeleidisenmoeiteheeftmettaalverwerking.
WatisdelinktussendiagnoseADD;ADHDendyslexie?VeelkinderendieADD
ofADHDwordengediagnosticeerdhebbenookdyslexie.IsdeADDofADHDeengevolg
vandedyslexieofandersom?Waaromontwikkelthetenekinddyslexieendeander
niet?Indezescriptiewordthiernietopingegaan,deredenhiervoorisdatikopzoek
bengegaannaarmethodesdiedyslexiehanteerbaarmakeninhetlevenvandemens
metdyslexie.
Omgevingsfactorenzijnbepalendvoordevormvandyslexiediezich
ontwikkelt.Eenschoolwaarnogechtmethetalfabetwordtgestartenernieteerder
doorwordtgegaanmetdelesstoftotdatditgeïntegreerdis,zijnerminderkinderen
metdyslexie.Extragaanlezenmetleerlingendiehetalnietprettigvindenomtelezen
isnietdejuistemethodeomdyslexiehanteerbaartemaken.
Totnogtoeisergeenvormvanbehandelingoftherapiebekendwaarmeehet
leesprobleemvolledigwordtopgelost.
Dyslexiekomtbijongeveer4%vanalleNederlandersvoor,waarbijbijnadriekeer
zoveeljongensalsmeisjesdyslexiehebben.
1.2
Ontwikkelingvandyslexie
Hoeontwikkeltdyslexiezichgedurendehetleven?Kinderenmetdyslexiezijn
vaaksnellerindehieronderbeschrevenontwikkeling,zeslaandefasevankruipen
overengaanzeersnelpraten.Degewoneontwikkelingvanafdegeboortegaatals
volgt.Deeerstedagennadegeboorteishuileneenactiviteitwaaroverdebabygeen
controleheeftenopeenlatertijdstipgebruiktdebabyhetomtecommuniceren.Door
middelvanlachenzaldebabyreagerenopdeouders.Na6wekenbegintdebaby
anderegeluidjesteproducerenengaatminderhuilen.Hijmaaktgeluidjesenbrengt
klankenvoort,vooralklinkers.Vanafde4demaandkanhetkinddingenherkennen,
zoalsbijv.eenmannen-ofvrouwenstem.Hetgeluidproducerengaatovernaar
7
brabbelenendebabymaaktmeerklankenmetmedeklinkers.Tussende8steen10de
maandbereiktdezefasezijnhoogtepunt,omvervolgensovertegaannaarde
aanpassingsfase,meertaalspecifiekenenigszinsherkenbaarinklanken,debabygaat
zichaanpassenaanhetmelodischeenfonologisch6patroonvandemoedertaal.Zozal
eenbabybijv.roepenvraagnaproberentebootsen.Vanaf1jaargaathetkindsteeds
meerbegrijpenenzalhetzijneerstewoordjesgaanspreken,op3-jarigeleeftijdgaat
hetkindsamengesteldezinnenmakenmaarheeftnoggeengrammaticaalvocabulaire,
pasindelagereschooltijdleerthetkindlezen,schrijven,nieuwewoordenschaten
grammatica.
Sommigenhebbeneengoedontwikkeldvocabulaireopzeerjongeleeftijd.Dat
zijnindevolksmondgenoemde“voorlijke”kinderen.Ophetmomentdatdeze
kinderennaarschoolgaan,zijndeverwachtingenhooggespannenendanblijktdatzij
opbepaaldegebiedennietkunnenvoldoenaandegevraagdestandaardstof.Zezijn
snelafgeleid,eenkindmetdyslexiekrijgt2000prikkelspersecondebinnen,waareen
kind,datgeendyslexieheeft,er500krijgt.Dehoeveelheidindrukkeniszohoogdatde
bijhetkindmetdyslexiedehersenenoverprikkeldrakenenkandeinkomende
informatienietgoedwordenopgenomen.
1.3
Dyslexieengenetica.
Isdyslexiegenetischbepaald?Ineersteinstantiedachtmendatdyslexieeen
taalprobleemwasmaarindelaatstetweedecenniaisduidelijkgewordendatdyslexie
vooraleengevolgisvanoverprikkeldehersenendooreentragereverwerkingvan
taalklanken(fonologischeverwerking).Dezwakkeplekligtophetpuntvan
taalverwerkingsprocesdatbijalletaalactiviteiteneenrolspeelt,zowelbijhetluisteren
alsspreken,hetonthoudenenhetspellenenlezen.Daarnaasthebbenmensenmet
dyslexieookproblemen,inmeerofminderemate,metwoordvinding7enhetverbale
geheugen.
Taalverwerkingisietsdatzichbinnenenkelefractiesvansecondenafspeelt.
Datgaatnietstapjevoorstapje(seriëleverwerking)erspelenzichmeerdereprocessen
tegelijkaf(parallelleverwerking).Mensenmetdyslexieblijkennietinstaattezijnom
8
seriëleverwerkingenparallelleverwerkingtegelijkteverwerken.Deindrukkendie
binnenkomengaantesnelomdezegoedmetelkaartelatenverbindeninde
hersenen.
Dewetenschapbuigtzichaljarenoverdevraaghoedyslexieontstaaten/of
dyslexielatentaanwezigisinelkmens.Erzijnmeerderetheorieëninomloopoverde
oorzaakvandyslexie.
Demeestvoorkomendetheorieënzijn:
• Ergaatietsmisindeaanlegvandehersenenwaardoordelinkerhersenhelft
langzamerontwikkeltdanderechterhelft.
• Eendeelvandeinformatieverwerkingindehersenenverlooptnietsnelgenoeg
invergelijkingtotniet-dyslectici,erissprakevanverlaagdeactiviteitinde
hersengebiedenvoorwoordherkenningenwoordanalyse.
Naastdezetheorieënzijndewetenschappersheterovereensdatdyslexieingrote
mateerfelijkbepaaldis.Kinderenvanoudersmetdyslexiehebbeneengroterekans
omdyslexietehebbenofteontwikkelen.
Erzijnwetenschappers,diehebbenaangetoonddaterindehersenen,vanmensen
metdyslexie,eenafwijkingisgevonden.Anderewetenschapperssprekenhettegen,
engevenaandatdyslexieeenzelfgecreëerdetoestandis,gecombineerdmetsnel
afgeleidzijn.Ditzorgtvooreentragereverwerkingvandeaangebodentekst.
Erzullenindetoekomstnogveelwetenschappelijkeonderzoekennodigzijnomte
ontdekkenwatdyslexieveroorzaakt.
9
1.4
Dyslexieenmogelijkeoorzaken
Erzijnooksimpeleenzeercomplexeoorzakenvoordyslexie,ikzalzetoelichten.
Dyslectischesymptomenveroorzaaktdooroogkwaal.Deoorzaakvandyslexie
kanliggenaaneenhaperingvandeogenendevolgendesymptomenkunnendooreen
gespecialiseerdeoogartswordenvastgesteld.
A) Designalenwordendoordezenuwenslechtdoorgegevenaandehersenen.
Hetbetrefthiereenchemischproces.
B) Deogenstaanzonderinspanningvandeoogspierennietgeheelrechtinde
oogkassen.Metbehulpvaneenprismabrilkanhetlichtzowordenafgebogen
datdeoogspiereninhunnatuurlijkontspannentoestandverkeren,hetbeeld
komtinhetcentrumvanhetoog.
C) Dekleurherkenninginbeideogenisongelijk.Inditgevalisdeoplossinghet
vindenvaneengemeenschappelijkekleurdiedoorbeideogengelijktijdigwordt
waargenomen.Meteenbrilwaarindezegemeenschappelijkekleurisverwerkt,
wordthetlezengemakkelijkergemaakt.
Hetaanmetenvaneenbrilvooreenmensmetdyslexie,alséénvandevoorgaande
symptomenwordtgeconstateerd,isvoordiegeneeengoedeoplossingenmaakthet
leveneenstukaangenamer.Eénvandegeïnterviewdenmeldde,datereenwereld
voorhemopenging,nadathijeenbrilaangemetenhadgekregen.Daardoorkanhijnu
lezenenschrijven.Ditbetekentnietdatdedyslexieverdwijnt,maarmaakthet
hanteerbaar.
Dyslexieenlinkshandig.Veelmensenmetdyslexiezijnlinkshandig,de
wetenschappelijketheorieis:indehersenenheefteenverwisselingvanlinker,-en
rechterhersenhelftplaatsgevonden,waardoorhettaalcentrumanderswerkt.De
hersenenzijnopgedeeldintweehelften:eenlinker–enrechterhersenhelft:cerebrale
hemisfeer.Bijgebruikmakenvandetermcerebralehemisfeerwordtinhetalgemeen
bedoelddegrotehersenen,hetcerebrum.Decerebralehemisferenworden
verbondenmetelkaardoorcorpuscallosum8enenkeleanderestructurenendaardoor
isinformatie-uitwisselingmogelijktussenbeidenhersenhelften.
10
Volgensenkelewetenschappersligthetverbandandersom.Bijlinkshandigen
komtvakerdyslexievooromdatdehersenenkruislingswerken.Ditbetekentdatde
rechterhersenhelftdelinkerkantvanhetlichaambestuurt,enviceversa.Bijeen
linkshandigeisderechterhersenhelftbeterontwikkeld.Inderechterhersenhelft
huizenzakenalsruimtelijkinzichtencreativiteit.Indelinkerhersenhelfthuisto.a.
taalgevoeligheid.Detaaldominantehemisfeer9isverantwoordelijkvoorlogischen
ruimtelijkdenken,endeniettaaldominantehemisfeervoorintuïtieencreativiteit.
Vroegerwerdenleerlingengedwongenopschoolrechtsteschrijvenendeverwarring
diedaardoorontstondzorgde,voordesoriëntatiebijlateralisatie10.
“Astherighthemisphereofthebraincontrolstheleftsideofthebody,thenonlylefthandersareintheirrightminds!”-onbekend
LeonardodaVinciwaslinkshandigenheeftzijnheleleveninspiegelschrift
geschreven,datiseentypischedyslectischkenmerkenwathetnogapartermaaktis
datervermoedenszijndathijdatzelfnietindegatenhad.Zijndyslexieheeftinhem,
zijncreatievetalentbevorderdendat,incombinatiemetzijnnieuwsgierigeaard,heeft
vandemangemaaktzoalswijhemnukennenuitde(kunst)geschiedenis.
1.5
Leerstoornissen
Dyslexiewordtwel“Demoedervandeleerstoornissen”genoemd.Onderdeze
noemervallenookdevolgendeleerstoornissen:
• Dyslexie:hetonvermogenhebbenomlezenenspellenteautomatiseren.
• Agrafie:moeitehebbentotgoedespraak,gebrekkiglinguïstisch.
• Dysgrafie:moeitehebbenmethetschrijvenenhethanterenvandepen.
• Dyscalculia:hetonvermogenhebbenomhetrekenenteautomatiseren
• Acalculia:hetonvermogenomwiskundigevaardighedenteontwikkelen
• Dyspraxie:motorischeproblemenzoalsonhandigheid,handschriftproblemenof
spraakmoeilijkheden.
• Dysfasie:eenontwikkelingstoorniswaarbijhetkindmeerbegrijptvanwat
anderenzeggendandathetzelfkanzeggen.
11
• Disorthografie:eenspellingsprobleemdatzichuitinschrijven,echtergeen
problemenhebbenmetlezenen/ofbegrijpendlezen.
Veelmensenmetdyslexiehebbenlastvandesoriëntatie:hetverliesvanplaats-of
richtinggevoeltenopzichtevananderedingen,eengeestestoestandwaarbijde
mentalewaarnemingennietovereenkomenmetdewarefeitenentoestandeninde
omgeving.Bijsommigemensenisditeenautomatischereactieopverwarring.Bij
desoriëntatieverandertdewaarneming.Hetnietbegrepenwordendoordeomgeving,
terwijlvoordemensmetdyslexiezoduidelijkiswathijzietenzegt.
Bijhethorenvanhetwoorddyslexiedenkendemeestemensenalleenmaar
aanlees-,schrijf-,spel-enrekenproblemendieeenkindopschoolheeftendathet
leerhandicapis,maarditisslechtséénkantvandyslexie.Erzijnookpositievekanten
aanhethebbenvandyslexiezoals:eengroteroplossendvermogen,hetcreatievere
denkenendoen.Ditisde“gave”waarRonaldD.Davisinzijnboek“DeGavevan
dyslexie”hetoverheeft.
1.6
Dyslexieenmeervoudigeintelligenties
Iserverbandtussendyslexieenmeervoudigeintelligenties?(ziebijlage3)
Mensenmetdyslexiemakengebruikvanmeervoudigeintelligenties,een
wetenschappelijkonderbouwdonderzoekdoorHowardGardner(neuropsycholoog).
Hijzegt:”Geentweepersoonlijkheden,geentweegeesten,geentweebreinenzijn
precieshetzelfde.”
Deconsequentiesvanzijnonderzoeknaarintelligentiezijnverstrekkendalshet
gaatominzichtin‘misverstanden’dienogaleensvoorkomeninonderwijs,
beroepskeuze,werkrelatiesenpersoonlijkerelaties.Mensenbeschikkenovereen
breedscalaaancapaciteitenenwanneeriemandopeenbepaaldgebiedeengroot
vermogenheeft,zegtdatnietsoverdienscapaciteitenopanderegebieden.Howard
Gardnerisopzoekgegaannaareenandereenbeteremanieromeenbeeldtevormen
vanhetmenselijkintellect.Hijiservanovertuigddatintelligentienietalseenopzich
staandeofalgemenebekwaamheidkanwordenbeschouwd.Despecialebehoeften
12
vanleerlingenmetdyslexieisommeertijdtekrijgenomhunwerkgoedtedoen.
Mensenmetdyslexiecreërenstrategieën,creatieveoplossingen,voorlezenen
schrijven.Zeorganiserenvoorzichzelfhulpbijhetplannen.
Inhetwestenzijnwijgerichtopgeschrevenbronnen,ditisbegonnenmetde
boekdrukkunst,daarvoordedenwehetmetbeelden,verhalenenliederenentotop
dedagvanvandaagzijnernogstammenen/ofvolkerenwaargeengeschrevenschrift
is.Erzijnookstammenwaarhetelkaardromenvertellenbehoorttoteenvormvan
overdraagbarecommunicatiezonderdatdaarschriftbijtepaskomt.
Mensenmetdyslexienemennieuweinformatie,klanken,woordenentekst,
langzamerinzichopdananderen.Datheeftnietstemakenmethunintelligentie.Zij
begrijpendingennetzogoedalseenanderensomszelfsbeter.Veelberoemde
uitvindersenintelligentemensenwarenofzijndyslectisch.Grootvoorbeelddat
dyslexieeneenhogeintelligentiekunnensamengaanisbijvoorbeeldAlbertEinstein.
Onderkenningvanhoogintelligenteleerlingenmetdyslexie.Voordocentenin
hetbasisonderwijsishetsignalerenvanleerlingenmetdyslexieopzichalmoeilijk,
doordatdezeleerlingengebruikmakenvancompenserendetechnieken.Alszij
daarnaastooknogeenhoogintelligentzijnwordtdatdestemoeilijker.Deleerlingen
makengebruikvanoplossingendievoorhenwerkenenkunnenlangverbloemendat
zijeenvormvandyslexiehebben.Watzijgebruikenzijnhunsterkeverbalevermogen
engoedontwikkeldwiskundiginzicht,waardoordedocentenenomgevinglangopeen
dwaalspoorkunnenzetten.Dedyslexiewordtnognietgoedzichtbaar.
Ernstigelees-schrijf-en/ofrekenproblemenzijnvooralleleerlingenmoeilijkte
aanvaardenmaarvoorhoogintelligenteleerlingengeldtditnogsterker.Zijhebbenin
hunpeuter-enkleuterleeftijdhunwerkjesenopdrachtengoedkunnenuitvoeren.Zij
hebbeneengoedbeeldvaneengoedmeekomendeleerlingvanzichzelfopgebouwd.
Alleomgevingsfactorenzoalsoudersenleerkrachtenhebbendatbeeldgekregenen
bevestigd.
Wanneerdeleerlingnaargroep3gaat,wordterontdektdatlezenen/of
schrijvenmoeilijkergaat,datisvaakeenteleurstellingvoordeomgeving.Ennietinde
13
laatsteplaatsvoordeleerlingzelf.Hetprobleemwordtnoggroteralsdedocentniet
opdehoogteisvanlees-,spellings-ofrekenproblemendietengrondslagliggenaan
hetaanmatigendegedragvandeleerling.Datuitzicherindatdeleerlingzichsnellaat
afleiden,haaltslechtecijfersoftrektzichsociaalterugHetaanmoedigenomde
leerlingmetdyslexiebeterzijnbesttegaandoenwerktaverechts,deoplossingzitniet
inhetbeterpresteren.Deonzekerheidvandeleerlingneemtdaardooralleenmaar
toe,deleerlingkannietvoldoenaanhetheersendeverwachtingspatroon.Deprestatie
zaleerderteruglopendanvooruitgaan.
Zieonderstaandschemavoormeervoudigeintelligenties
14
Kinderenmetmeervoudigeintelligentiesendyslexieverhoudenzichvooralin
hetVerbaal-LinquistischeenLogisch-Mathematischdeelvandeintelligenties,zie
schemaoppagina14.
Hoogintelligentekinderenkunnendedyslexieopallerleimanieren
compenserengedurendeeenlangetijd.Zijsteunenophunvisueelgeheugen,endan
lijkthetalsofzeverklankendlezen.Hetvermogentotvisueleinprentingmaaktdat
mogelijkenniethetvermogenomtekunnenlezen.Zijzijnhandigindecontextlezen,
begrijpeningrotelijnenwaterindetekststaat,alleendespellingsproblemenblijven
aanwezig.Inhetbasisonderwijskomenzijdeschooltijdnogredelijkgoeddoor,maarin
hetvoortgezetonderwijsmetmeerderevakkenenvreemdetalenkunnenzij
vastlopen.Verliezendaardoorvaakhunmotivatieenstromenvaakafnaareenlager
typeonderwijs,eenneerwaartsespiraaldieonvermijdelijkis,maarnietnodigwas
geweestalsereerderontdektwasdathiersprakewasvaneenleerlingmetdyslexie.
15
2.
Evaluatievanpersoonlijkeervaringenvanmensenmetdyslexie
Mijnpersoonlijkeevaluatievaninterviewsmetmensenmetdyslexie.Deinput
dieikhebontvagenvanmijninterviewsmetmensenmetdyslexiezijnbelangrijkom
mijnscriptietekunnenschrijven.Ikhebdoordezemooie,persoonlijkeervaringeneen
goedbeeldgekregenvandeproblematiekengevolgen,diedyslexieheeftopmensen.
Wathebbenzijgemeenenwatniet?Elkemensmetdyslexieisuniekinzijn
dyslexie,geenéénheeftdezelfdevorm.Datmaaktherkenningvanuitdeomgeving
heellastigenwordtooknietgezienalseenstoornis.Ikhebmensengeïnterviewddie
minofmeerwetendatzijdyslexiehebbenofdenkendatzijhethebben.Enkele
16
geïnterviewdennamennupasactieomerachtertekomenofzij,dyslectischzijn.Wat
zijallengemeenhaddenishunvermogenomdriedimensionaalnaardingentekijken.
Opmijnvraagofzijeenkerkineenwillekeurigeplaatswillenomschrijven,daarwaar
zenognooitzijngeweest,zijndeantwoordendiverseninovereenstemmingmet.De
enegeïnterviewdekijktgoedwaarhetgesitueerdisendeanderneemtdeomgeving
endekerkinzichopenbegintdietebeschrijven.Opmijnvraagofzijookdezijkant
kunnenbeschrijven,gaatdatzonderalteveelmoeite.RonaldDavisbeschrijftdatook
inzijnboek“Degavevandyslexie”,degaveomdriedimensionaalnaarietstekijken.
Driedimensionaalkijkenisdekunstomookdezijkanttekunnenbeschrijven,indit
gevalvandiekerk,zonderhemvanvorengoedtekunnenzien,eenmensdiegeen
dyslexieheeftisvaaknietinstaattotdezevormvanzien.Ditisookhetbeelddenken,
datmensenmetdyslexievannaturehebben.
Watmijverbaastisalsiktegeneengeïnterviewdezegdatiemanddiegeen
dyslexieheeft,bijhetbeschrijvenvandiegevraagdekerkuitdetekstvanvoorgaande
alinea,datheelandersdoet.Diegenebeschrijftdatwathijechtzietenisnietinstaat
omdriedimensionaaltebeschrijven.Demensenmetdyslexiezijnzichvaakniet
bewustvandegavediehethebbenvandyslexieinzichmeedraagt.O.a.hetvermogen
omsneleenoplossingtekunnenzien,waarandereneerstmoetennadenken,
overleggenendanuiteindelijktotdezelfdeoplossingtekunnenkomenalsdemens
metdyslexie.Dehersenenvandemensmetgeendyslexie,moeteerstdewegnaar
eenoplossinghelderhebben,voordathijzichtbaarwordt.
Mensenmetdyslexiehebbenhetdrukmetoverlevenenzijnzichnietbewust
vanwatdegavediezijhebben,hetbeelddenken,driedimensionaalkijken,sneleen
wiskundigeoplossingzien.Andersdananderemensendiegeendyslexiehebben.
Hierdoorwordtduidelijkhoehetleveneenstrijdisomteoverleveninplaatsvanhet
tegenietenvanhetleven.Ditwordtduidelijkindediverseverhalen.Onderanderehet
verhaaldatbijreken-enwiskundigeopgaventoets,alleantwoordengoedzijn
gegeven,maaromdatdeberekeningontbrak,kreeghijeenonvoldoende.Altijdmeer
moeitemoetendoenomeengeschrevenstuktebegrijpenendaarnaindelesooknog
eenseentoetserovermaken,iszeermoeilijkvoormensenmetdyslexie.Zijnze
17
geschoolddooreenspeciaalinstituut,gespecialiseerdindyslexie,zijndevorderingen
grootenookwordtdefrustratieeenstukminder.
Demeestenvanmijngeïnterviewdenzijnnietheelergopennaarhunomgeving
toeoverhundyslexie.Zekernietdiegenendieinhogereenvaakleidinggevende
functieswerkzaamzijn.Zijzijnweldiegenendiediploma’shebbengehaald,maaralle
stukkendiegeschrevenmoetenwordeninhunfunctie,kunnenzijdelegeren.Het
excuusdatzehetdrukhebbenendaardoorwaarschijnlijkspelfoutenhebbengemaakt
wordtvaakgebruikt.Zegeveneengeschrevenstukaaniemandtercontroleenzeggen
dan:“verbetermaaralsjeongeregeldhedenziet,diezittenervastin,daarhadikdeik
tijdnietvoor!”iskenmerkend.Anderegeïnterviewdenzijneenberoepgaan
uitoefenenwaarbijzemethunhandenwerken,bijv.kapper,indedetailhandel.Veel
anderenzijnincreatieveberoepenwerkzaamgewordenbijvoorbeeld:kunstschilder,
beeldhouwerofuitvinder.Zelopenerallemaal,inhetdigitaletijdperkmete-mails,
smsenzovoorttegenaan,daterveeloptaalgebiedvanzewordtgevraagd.Deabc
spellingscontroleinWorddocumentenopdecomputerisnietaltijdafdoendealshet
woordeengoedNederlandsbestaandwoordis,maarinopzeteigenlijkeenander
woordbedoeldwordt,wordthetnietherkendalseenraarwoord.
Enkelenvandegeïnterviewdenberoepenzichophetfeitdatzijnietgeboren
zijninNederlandendatNederlandsniethunmoederstaalis.Datzijdyslectischzijn,
kunnenzijopdezemaniergoedomzeilenbijspelfouten.Datdezevormveelenergie
kostisduidelijk,altijdopjouwhoedezijn.Doeikhetwelgoed?Zaldeanderniet
denkendatikdomben?Zijnveelgehoordeopmerkingen.Openheidgevenoverhet
feitdatersprakeisvandyslexieisnietaandeorde.Hetzouvoordeomgeving
duidelijkheidgevenenmisschienbegrip,maarhetistochnogsteedseenonderwerp
datwordtgeassocieerdmetdomheid.Ditlaatstebeperktdemensmetdyslexieom
opentezijnoverhunvormvandyslexie.Ditiswaterindemaatschappijzoumoeten
veranderen,vindik.
Maakgebruikvanelkaarstalenti.p.v.defoutentevergrotenenteveroordelen.
(Quoteauteurscriptie)
18
Watbijnaallegeïnterviewdenaangavenwasdatingesprekmeteenander,
doordewoordkeuzeen/ofreactiesvaakdoorhebbendatzetegenovereeniemand
metdyslexiestaanendatherkennen.Bijnavraagblijktditvaaktekloppen.
Deleeftijdwaaropbekendwordtdatiemanddyslexieheeftisverschillend.Al
hebbenallegeïnterviewdenopjongeleeftijddoordatzijanderszijndandeandere
klasgenoten.Zezijnsnelafgeleidenhorendoordelettersdewoordennietmeer.
Descholenzijnbijnaallemaalingebrekegebleven,deeneschooldeedniets,de
andergingmetremedialteachingaandegang,watvaakniethelpt.Hetfrustreerdede
leerlingeerderdandathetwatopleverde.DehuidigeRemedialTeachting12(RT)isniet
gerichtopdyslexie,daarwordtgekozenommeerteschrijvenenlezenmetdeleerling
maarleidtpraktischnooittotverbetering.Somsgaandezeleerlingennaarspeciaal
onderwijs,methetadviesdaterinkleinereklassenmeeraandachtzalzijn.Ookhier
zijnderesultatennietveelhogeralsergeenspecifiekeaandachtisvoordedyslexie.
Sommigenhebbeneendyslexieverklaringgekregen.Datheefthengeholpen
omdoordeexamensheentekomenomdatzijdanopeenlaptopmogenwerkenmet
eenspeciaalprogramma.Daarnaastkrijgenzijmeertijddandeanderekandidaten
tijdenshetexamenvoordeopgaven.Aandeanderekantzorgthetvoormeerstress,
omdatdeandereleerlingenduidelijkziendaterietsaandehandis.
Opmijnvraagofzededyslexiehaddenwillenmisseninhunleven,zijnzijbijna
unanieminhunantwoord:“Ja,lievervandaagdanmorgenervanaf.”Deenergiedie
hetkostomaan“eenvoudige”vraagstukkeninonzelees-enschrijfcultuurte
beantwoorden,isslopend.Hetgaatgoedzolanghetlevenredelijkmeezit,maarop
hetmomentdaterookanderefactorenmeegaanspelen,zoalsstress,ishetmoeilijker
tehanteren.Dieenergie,diedatkostisenormenwemoetenonsafvragenofeen
burnouthieraangerelateerdkanworden?Ligtdedyslexietengrondslagaanhet
ontwikkelenvaneenburnout?
Sommigegeïnterviewdengevenintweedeinstantieaandatzijdedyslexieniet
haddenwillenmissen.Hetheefthendoorzettingsvermogenen/ofcreativiteit
opgeleverd.Daarnaastisdevoldoeningdatdestudie(s)diezehebbenvolbrachtvan
19
grotebetekenis.Ondanksdeproblemenentegendeverwachtingeninvanhun
omgeving,ishetgelukt.
Inmijnonderzoekeninterviewsbenikveelmensentegengekomendie,nadat
zijeentechniekhaddengevolgdomdedyslexieaantepakken,waarbijdediagnose
ADDenADHDofautismekonwordenbijgesteld.
Bijoudersmetdyslexie,wordtdedyslexienietaltijd(h)erkendbijhuneigen
kinderen.Watzijmijverteldewaszijhetgeredhebbeninhetlevenenwaaromzouden
hunkinderendatooknietkunnenzondereengespecialiseerdetherapietevolgen.
Conclusie:mensenmetdyslexielopeninhetdagelijksleventegenveel
moeilijkhedenaan,zowelpersoonlijkalszakelijk.Dyslexieisnogsteedsomgevenmet
onbegripenvooroordelen.HetwordttijddatwegebruikgaanmakenvandeGavedie
dyslexieookheeft.
Quote:Jekindopjagen,heeftgeenenkelezin(CarolineAbcouwer,journaliste)
20
3.
Psychosocialeproblematiekendyslexie.
3.1
Watkanikalspsychosociaalcounselorbetekenenvoordecliëntmet
dyslexie?Hoekomikerachterdathijdyslectischisalshijhetnietverteldtijdenshet
intakegesprek?
Ikzoualspsychosociaalcounselordecliëntmetdyslexie,demogelijkheden
willenbiedenomdedyslexieeenplektegeveninzijnleven.Daarnaastwiliksamen
methemdemogelijkhedendoornemenvandeverschillendeinterventiesophet
gebiedvandyslexie.Samenzoeken,naarwatbijhemhetbestepastenbaatbijzal
hebben.
Alspsychosociaalcounselorzalik,creatiefcounselenaanbieden.De
mogelijkheidomviatekeneneneenbeeldtekrijgenvanhetzijnleven.Ikkanvragen
aandecliëntofhij,foto´svanzijnheleleven,meewilbrengen,zodatwesameneen
levenslijnkunnenbespreken.Delevenslijnzaldoordefoto´senhetgesprekhierover
doormijwordenopgetekend.Delevenslijnbesprekenensamenkijkenwaarerinhet
levenvandecliëntdeknelpuntenzichtbaarzijnoflatenworden.Ikmaakhierbij
gebruikvaneenvormeenautobiografie,zonderdatergeschrevenhoeftteworden.Ik
kandaareenactieverolinspelendooraandehandvanvoorgaandemethoden
inzichtelijktemakenwatertengrondslagligtaandepsychosocialeproblematiek,
waarvoordecliëntbijmijisgekomen.Welketalentenheefthij,welofnietontwikkeld
enkunnenwemeegaanwerken?Watzijndeterugkerendethema´sinzijnleven?
Welkebetekenisgeefthijaanzijndegebeurtenisseninzijnleven?
Biografiewordtvoorwaartsgeleefdenachterwaartsbeschreven(QuoteSøren
Kierkegaard).
Vaakisersprakevanfaalangstbijdecliënt,diedoordejarenheenis
opgebouwd.Defaalangstbenoemenenermetcompassievoorzichzelf,naarleren
kijken.Waarisdefaalangstopzijnhevigstenisereenmogelijkheidomdieaante
pakken?Doormiddelvaneengeleidemeditatiekijkenwaarhijisbegonnenenofhij
nodigisinhethuidigelevenomstaandeteblijven.Kunnenoudegewoontenmisschien
nietmeergoedbruikbaarzijnenhebbenzijhunwerkgedaanmaarkunnenernieuwe
21
voorindeplaatskomen.Kanerafscheidwordengenomenvandeingeslepenen
vastgeroesteoplossingen?
Werkenaanzelfvertrouwendoordezakendiegoedgaaninhetlevenlaten
benoemenendaarookpositievefeedbackopgevenendemogelijkheidomdie
feedbackooktekunnenincasseren.Hetwerkenmetdetalentenkaarten,metdaarop
eenenkelwoordzaldaareengoedehulpbijkunnenzijn.Bewustwordingvandegave
endaarbijbehorendetalentenkunneneenmooieopeninggevenommeer
zelfvertrouwentegaanvoelenentegaanzien.HetkwadrantvanOfmaniseengoed
inzetbaarmiddel,daarinwordendekwaliteiten,valkuilen,allergieënenuitdagingen
duidelijk.Aandeslagmetditkwadranthebikzelfervarenalseengoedhandvatom
dieperintegaanopdepsychosocialeproblematiek.Erwordtduidelijkwaarde
authenticiteitvandemensisverdwenenindeloopvandejaren.Terugkerennaarde
kerniswaardevolenbrengtdecliëntteruginzijnkracht.
Werkenmetdelevenslijnenaandehanddaarvankijkenofdaaréénthemaof
meerderethema’suitzijntehalenendiegaanuitdiepenindegesprekken.
Hoevaakvragenpsychosocialecounselorsineeneerstegesprek,enzelfsal
daarvoorinhuidigesocialmediatijdperk,omgeschreventekst,bijvoorbeeldhet
invullenvaneenintakeformulierophunsite.Ditiseenhogedrempelvoormensen
metdyslexie,zonieteenredenomermaarnietaantebeginnen.Hoekanik
voorkomendatdecliëntmetdyslexietochbijmijkomtzonderdathijdatformulier
invult.Ikwildeformulierenhetliefstpersoonlijkineengesprekmetzedoornemenen
invullen.Ikkrijgnaasteengoedbeeldvandecliëntookmeteeninputvoormijnte
nemenrouteinhettrajectdatiksamenmetdecliëntzalgaanlopen.
22
Mensenmetdyslexielopenhetgevaardaterklakkeloosvanuitwordtgegaan
datzijeenopdrachtuitvoerendiewordtgevraagddoordepsychosociaalcounselor.
Bijvoorbeelddeopdrachtofeenvraagaaneencliëntomietsopteschrijvenwordtniet
gedaan.Desmoeszaldanalsnelzijndatergeentijdwasofgeenzinhad.Proberente
achterhalenwaaromdeopdrachtofvraagnietisuitgevoerd,zalsomseenandere
oorzaakhebbendanwaarwijvanuitgaan.Uitervaringenvanuitmijninterviews,weet
ikdatmensenmetdyslexieheelhandigzijninhetverbergenvanhun“stoornis”.Hetis
demoeitewaardomditsamenmetdecliënttebenoemenenteonderzoeken.
Waaromiservermijdendgedragt.a.v.hetschrijvenoflezenvandeopdracht.Nade
eerstekeerdatdecliëntaangeeftdathijgeentijdhad,zalhijmisschiende
eerstvolgendekeerdeafspraakafzeggenzondergeldigereden.Eentherapeutkaner
nietvanuitgaandatelkmensinonzesamenlevingkanschrijvenen/oflezen.Het
gegevenisdat1opde100menseninNederlandeentaalachterstandhebben,
enerzijdsdoorgeeninburgeringofomdatNederlandsniethunmoedertaalis,
anderzijdsdoordyslexieen/oflaaggeletterdheid.
Watkanik,alspsychosociaalcounselordecliëntbiedendiedyslexieheeft?
Ikstreefernaardatikalspsychosociaalcounseloreenvertrouwdplatformbiedaande
cliënt,zodathijmijlaatwetendathijdyslectischis.Ikzouookgraagwillen
bewerkstelligendatdecliëntzichnietidentificeertmetzijndyslexie.Datdedyslexie
eenonderdeelisvanzijnzijnendathijermeeaandegangkan.Daarnaastishet
geloveninzichzelf,enkansencreërenomdattegaandoeninhetlevendathijecht
wil,zonderdedyslexiealsbeperkendteervaren,eengezamenlijkdoel.
Vaakkunnenmensenmetdyslexienietmeergoedrelativerenwatzewel
kunnen,zijkijkenalleennaardatgenedatzenietkunnen.Ikzouwillenproberenom
meervertrouweninhenzelftekrijgeneninhun“gave”i.p.v.dedyslexiehunlevenop
eennegatievemanierlatenbeheersen.Duidelijkmakendatdyslexieookeengaveis
zoalshetbeelddenken,watnietdyslecticimeestalnietbeheersen.
Veelmensenmetdyslexiezijncreatievedenkersenkiezeneencreatiefvak
bijvoorbeeld:·beeldhouwen,architectuur,schilderen,kapper,schoonheidsspecialist
ofwordenuitvinder.Hetbuitenhetgeëigendepaddenkeniskenmerkendvooreen
23
mensmetdyslexieofeensnelleoplossingvindenvaneenprobleem.Zijgaansomszo
sneldatderestvandegroepnogmoetoverleggenenzijkomenvaaktotdezelfde
conclusie,maarhebbendaarmeertijdvoornodig.
Isdecliëntdoorgestuurdofopeigenverzoek,naareentherapeut,zalhijniet
snelkomenmethetgegevendathijofzijdyslect,somsishetzelfseengegevendatzij
zelfnietbewustzijnvanhundyslexie,eenvoudigwegomdatdetermhunnietbekend
is.
Zoudendetherapeutenstandaardhiervooreenvraagmoetenopnemeninhun
intakegesprek?Ja,ikvindvanwel,wanthierdoorzalervoorcliëntenmeertehalen
zijnendoorcounselorsmeerbegripzijn.
3.2
Dyslexieenpsychosocialetherapie
Dyslexieisinwezengeenprobleemalsertherapiegerichtopdedyslexieis
gevolgdengeaccepteerdwordtdoordecliëntzelfenzijnomgeving.Hetiseen
instrumentvandeindividualiteitendemoeitewaardomteonderzoekenwaarhetin
deeerstezevenjaareenvluchtheeftgenomen.Waardoorheeftdedyslexiezich
ontwikkeld?Wasdecliënttejongvoordeaangebodenleerstofofwasdeleermethode
nietgeschikt?Detweemethodendieikinhoofdstuk7beschrijf,deDavisTechnieken
ABCMethodeDeHaangaanervanuitdatdedyslexieeenzelfontwikkeldsysteemis.Is
erindeaardvanhetindividuietswatervoorzorgtdatdeaangebodenlesstofnietkan
wordengeïntegreerdopdemanierzoalshetwenselijkis.Ikzaldezetweetechnieken
besprekendiewordenaangebodenvoormensenmetdyslexie.
Ikzalsamenmetdecliënt,diemethodeuitzoekenwaarhijhetmeestegebaat
zoukunnenzijnofdiemethodewaarhijzichhetmeestprettigbijzalvoelen.Samen
uitzoekenwaarhijterechtkanenhemdaarbijhelpen,zijndeeerstestappenopweg
naareenlevenmetdyslexiezonderdenadelenmaarvanuitde´voordelen`.DeGave
benadrukkenendeLastvandedyslexieproberentebeperken.
Symptomenvandecliëntmetdyslexiekunnenzijn:Vermijdendgedragtenaanzien
vanschrijf-enleesopdrachten;Faalangsthebben;grootdoorzettingsvermogen.
24
4.
Interventies
Ikhebgekozenomdevolgendetweeinterventiesmetelkaartevergelijken.De
DavisTechniekendeABCMethodeDeHaan,techniekenombeteromtegaanmet
dyslexieentelerenlezenenspellen.
4.1
Davistechniek
RonaldD.DavisisdeoprichtervandeStichtingDavis
DyslexiaAssociationenzelfdyslectisch.Hijwerdgezienalseen
dommerdjethuisenalsachterlijkopschool.Hijwerd
uiteindelijkeengeslaagdingenieur,zakenmanen
beeldhouwer.Opzijn38steontdektehijeenmanieromeen
heelboektelezenineenpaaruur.Ditheeftheminspiratie
gegeventotdemethodedieopdehelewerelddyslectici
hebbengeholpenomtekunnenlezen,schrijvenenstuderen.
Hijmaaktgebruikvandecreativiteitdiedemensmetdyslexie
kenmerkt.
EenDaviscounselingisgeenreken-oftaalonderwijs,maareenmethodediebij
alleleerprocessentoetepassenis.Jeleertgeentrucjes,maarsimpelebasisprincipes
diejeopjeeigenmaniertoepast.Jeontdekt
-
hoejecontrolekrijgtoverjedyslectischebrein
-
hoejejouwaandachtkuntrichten
-
hoejejouwspecialemaniervandyslectischdenkenkuntgebruikenomhetleren
makkelijkertemaken.
Zowelvolwassenenalskinderenlerenhoezedezenieuwevaardighedenkunnen
toepassenomhunleerproblemenoptelossen.Sneleneffectief.
25
Davismethodemaaktgebruikvanspecialetechniekendieiemandkanhelpen
omdeverschillendedelenvandehersenenbetertelatensamenwerken.Doormiddel
vanontspanningstechnieken,lerentefocussenenbeterteorienteren.
Aanpak:Naeenintakegesprek,volgteenintensievetrainingvan5
opeenvolgendedagenvancirca6uurperdag.Indezeweekleertdeclientdewoorden
tebeeldenentelezen.
Devaardigheiddiehijzicheigenheeftgemaaktzorgtervoordatlezensteeds
makkelijkerwordt.Ombuitenlandsetalenaantelerenzijndeaangeleerdetechnieken
voldoendeomdetaaleigentemaken.
Daarnaastwordtertijdensdemethodegebruikgemaaktvaneenenergiemeter
enleerthijdecliënttefocussen,erwordteenMindsEye13gecreëerdbovenhethoofd.
Eenoriëntatiepuntwaarzijnafgeleidegeestzichkanophoudenendefocusopdatwat
gedaanmoetwordengaanliggen.Doorhetfocussen,kaneendyslectlerenomzijn
gedachtenteordenenenbezigtehoudenmetdatvoorhemligt,zonderalteveel
afgeleidteworden.Hetbenoemenvaneenenergiemeteriseengraadmetervoorhoe
decliënteropeenmomentbijzit.Decliëntwordtbewustgemaaktvanzijnenergieop
eenbepaaldmomentenleertdeenergieteregulerendoormiddelvan
bewustwording.
Demethodewerktaanhetbeeldendmakenvanwoorden.Mensenmet
dyslexiehebbenbijallewoordeneenbeeldnodigomhetteherkennen.Indetherapie
wordtmetkleigewerkt,eerstwordthetalfabetgekleid,datwordtdaarnaopvolgorde
gelegd.Alsmenhetalfabetgoedopordeheeft,wordendewoordendiegeenbeeld
hebbenzoalslidwoorden,voegwoordene.d.uitgebeeldinkleidoordecliënthetbeeld
dathetwoordbijhemoproept.Bijherkenningvanhetwoordzalhetzelfgekleide
beeldopkomenenineenlaterstadiumgeïntegreerdworden.
Somszalereenperiodeinhetlevenkunnenzijnwaarinweerevendefocus
moetwordengelegdopdegeleerdetechniek.Denkbijvoorbeeldaanveelstress
waardoordefocusevenwegis.Bijspannendegebeurtenissenzoals:spanningophet
werk,geboorte,overlijdenvaneenfamilielidenzovoort.
26
Veelberoemdedyslecticizijnnietondanks,maarmisschienweldankzijhun
dyslexiegeniaal.Ermankeertnamelijknietsaandeintelligentievaneendyslect.Davis
zegthierover:Hijofzijheefteenaangeborengaveendezezijnbenoemdin
onderstaandeopsomming.
• Zekunnenhetvermogenvandehersenenbenuttenomwaarnemingente
wijzigenentecreëren(devoornaamstebekwaamheid)
• Zezijnzichheelgoedbewustvanhunomgeving
• Zezijnnieuwsgierigerdandedoorsneemens
• Zedenkenvoornamelijkinbeelden,inplaatsvanwoorden
• Zezijnuitermateintuïtiefenzeersensitief
• Hundenkenenwaarnemenismultidimensionaal(zemakengebruikvanalle
zintuigen)
• Zekunnengedachtenenrealiteitervaren
• Zehebbeneenlevendigeverbeelding
Dezevoorgaandeachtbasisbekwaamhedenkunnenervoorzorgendatdegavewordt
geuitinbovennormaleintelligentieenbuitengewonecreatievevermogens.Deze
voorgaandegavenwordenvaakinhetonderwijsendoordeopvoederstenietgedaan.
Erwordtdooreenmensmetdyslexienietvoldaanaande“gewone”eisendieworden
gesteldaaneenmenszonderdyslexie.Zekeropschoolwordternietvoldaanaande
geldenderegels.Degaveisaltijdaanwezigenvolwassenenmetdyslexiegebruikendie
inhunlevenzonderdatzezichdatrealiseren.Davisbeweertdatdyslexieeen
zelfgecreëerdetoestandis.Dyslexieishetgevolgvaneenbijzonder
waarnemingsvermogenensomswordtdezegaveeenlast.
Hoeouderdecliënt,destelastigerhetisomaangeleerdezakenloste
laten.Veelmensenmetdyslexiehebbeninhunlevenalzoveelvormenvancreatieve
oplossingengevonden,diewelwerken,maarniethetprobleemzelfaanpakken.Het
procesomgoedtegaanlerenlezengaathetsnelstbijjongekinderen,zijzijnnogniet
geïndoctrineerddoorwatzoumoeteninhetonderwijsofwelhetleven.
27
4.2
ABCMethodeDeHaan
ABCMethodeDeHaanisdoorW.J.deHaan(neerlandicus)ontwikkeld.Hijis
eenneefjegaanhelpenomtelerenlezenindeschoolvakantie,diedyslexieheeft.
Demethodediehijdaarvoorgebruikte,werkteendatheefthemaangezetomeen
methodetegaanuitwerkenenindeloopvanjarenfijnteslijpen.Hijheeft
verschillendeboekengeschrevenenwerkboekjesvoordecliëntenontwikkeld.
DeheerdeHaanisnumetpensioen,maarhoudtzichnogactiefbezigmetsommige
projecten.Destichtingwordtverdervoorgezetdoormedewerkers.
WaaromABCMethodeDeHaan?DekrachtvanABCMethodeDeHaanligtin
demogelijkheidomdestructurenvandeNederlandsetaalduidelijktemakenenzode
leerlingentehelpeninzichttekrijgeninendemogelijkhedenomtotdejuistekeuzete
komenbijdespelling.
Debasisishetnietverklankenvandealfabetletters.Sinds1962wordende
alfabetlettersalsklankgeleerdopschool,ookwelverklankinggenoemd.Watisnuhet
verschiltusseneenlettereneenklank?Onsalfabetbestaatuit26letters.Zijhebben
namen:a,bee,cee,dee,e,ef,gee,haetc.Onzegesprokentaalheeftechterveelmeer
klankendande26lettersvanhetalfabet.Lettersklinkennietaltijdhetzelfde.Letters
krijgenaanhetbegin,middenofeindvaneenwoordeenandereklank.Deuitspraak(=
klank)vanletterswordtbeïnvloeddoordelettersinhundirecteomgeving.Sommige
lettersvormensamenéénklank.
Onzetaalkent5klinkers:a,e,i,o,u.
Opdebasisschoolwordtdekinderengeleerdomdezeklinkerstelerenuitsprekenin
woordenmeteenkorteklankzoalsdeainpad.Danheeftdeletteranietmeerde
klankvandeainhetalfabetenzolerenwedateenenkeleklinkerklinktzoalsinpad.
28
Daargaathetinhetonderwijsmisenzekervoorkinderendieaanleghebbentot
dyslexie.VolgensdeHaaneenzelfgecreëerdetoestand.Hetgevolgisdatalsdelettera
inhetwoordenpadenzit,daareenlangeklankin,endatisverwarrendvooreenkind
metdyslexie.Gaandekinderendaarnadedubbeleklinkersineenwoordleren,
bijvoorbeeldinbaat,gaanzedeklinkersalséénletterschrijvenofspellen,terwijlhet
ereigenlijktweezijn.Omdatdebasisvoorrekenenhierdoorwordtgelegdgaatdan
daarnabijsommigekinderenhetrekenenfoutenisersprakevanacalculie.Alshet
woordboomwordtontleedindrieklanken,isviereigenlijknudrie.Hoemoetdatnu
nogwordenverwerkt?Verwarringalom.
Onzetaalkent20medeklinkers
Erzijnwezenlijkeverschilleninverschillendemedeklinkersinklank.Indespreektaal
zijnereenpaarmedeklinkerswaarbijgeenwezenlijkverschiltehorenzijn.Zoalsbijde
s/z,def/v,dep/b,t/d.Natuurlijkzijndaarookuitzonderingenop,eendkanklinkenals
tinhetwoordpadmaaralsdinpaden.
Indeaangebodenklankendiedoordeschoolwordengebruiktalshouvastvoor
deleerlingomtelerenlezenenschrijven,schuilteengevaarvoordeleerlingmet
dyslexie.Demogelijkheiddatdeleerlingeenwoordverkeerddecodeert,zalgevolgen
hebbenopzijnlees-enschrijven.Metalsgevolgdathetkindnietgaatlezenen/ofhet
temponietbijkanhoudeneneeneigenmaniergaatontwikkelen.VolgensdeHaanis
dathetmomentwaarophetkindgaatraden,waarbijzijnfantasieen/ofplaatjesbijde
teksthemhelpen.Ofhetkindgaatspellenmetverklankteletters,hijspeltduh,ih,kuh
enleestdikkeinplaatsvandik.Hijgaatdusletterserbijhalenenverandertspontaan
delettersvanvolgorde,bijvoorbeelddropinplaatsvandorp.
Ditprocesgeldtookvoorhetschrijven.Daargaateenkindschrijvenwathij
hoort.Duseenlangeklankinbijvoorbeeldhetwoordhalenzalhijschrijvenmettwee
a’s,wantdatiswathijerbijbedenkenkan.
Bijeeneersteintakewordthetniveauvandeleerlingvastgestelddoormiddel
vaneendictee,erwordtpositiefingestoken.Watkandeleerlingwel,maarvooralzal
29
ervastgesteldwordenwaardekennismistvandeNederlandsetaal.Nadatdechecklist
isingevuldkanermetdemethodewordenbegonnen.
MethodeDeHaanwerktmetdriezaken:hetalfabet,spellenentaalregels.Naeen
kortetijdwordtergestartmetgrammatica.
Hetalfabet:Deuitspraakvandelettersvanhetalfabetisheteerstewaarmee
erindemethodeDeHaanwordtbegonnen.Deverklankingmoetwordenweggewerkt.
Hetbesefdateenaeenaisendatdeleerlingkanzeggenendenkendathethierom
éénlettergaat,ishetmomentdatiemandloskomtvandeverklanking.
Hetspellen:alshetalfabetgoedkanwordengehanteerdwordtergestartmet
hetspellen.Ditisessentieelommetdeverklankingtegaanwerken.
Detaalregels:TaalregelszijnessentieelindeABCMethodeDeHaan.Taalregels
zijnregels,waaringeformuleerdstaatwaaromwoordenopeenbepaaldemanier
moetenwordengeschreven.Hetlezenvanderegelswordenviaeenbepaalde
volgordeaangeboden.Deleerlingmoetdeaangebodenregelsdagelijksmaximaal12
minutenherhalenenalsderegeleigenisgemaakt,ishettijdomdevolgenderegelte
integreren.Destructuurvandetaalwordtopgebouwdvanuitdebasis.
Deregelszijnopgebouwdmetbehulpvan“ikhoor…..Ikschrijf…..”Automatiserenvan
deregelszalvoordeleerlingopleverendathijdealgemeneregelkantoepassenop
anderewoorden.Ishetduidelijkdatpametéénageschrevenmoetwordenisdestap
naarhetbegrijpendatbijopenlettergrepenzoalsinla-tenookmetéénamoet
wordengeschreven.Alsdetaalregelnameerdanvierkeerverkeerdis,isderegelnog
nietgoedgeïntegreerdenheeftdeleerlingmeertijdnodigomdezeregelsoepelte
kunnenlezen.Erwordtveeltijdbesteedaandedubbelzetters,zoalsdd,tt,llenz.
Erwordteenonvoorbereiddicteeafgenomen
-
Jebespreektdeverschrijvingen(wanneerjeietsnietweet,kunjehetookniet
foutdoen,vandaardebenamingverschrijving
30
Bijbehorendetaalregelsmeegevenomdagelijksteoefenen
-
Eventueelgebruikmakendvanbijbehorendeoefeningen
-
Naeenweekwordtereendicteeafgenomen,isdeverschrijvingverdwenen,
danisdetaalregeldoorleefd
-
Devolgendetaalregelkanwordenopgegevenomtegaanoefenen.
Conclusie:demensmetdyslexieheeftvaardighedenaangeleerdomdetaalte
begrijpenopeenvoorhembegrijpelijkemanierenergeldt:hoevroegerdezemethode
wordttoegepasthoesnellerhetprocesgaatenhetzalhelpeninhetleven.Zielink:
http://www.abc-methodedehaan.nl/index.php
4.3
KritischeblikopdeovereenkomstenenverschillentussenDavistechnieken
ABCMethodeDeHaan.
Ikhebgekozenvoordezetweemethoden,zijsprekenmijaandoordeveelal
verschillendeaanpakvandyslexie,maarvooralomdathetwerkt.
Hethuidigeonderwijswordtdoorbeidemethodennietgeschiktgevondenof
schiettekort.Kinderenmetdyslexiewordendoorhethuidigeonderwijsverder
gedesoriënteerd,deinformatieisteveelennietduidelijk.Heteersteleerjaarbeginnen
methetalfabetisessentieelomallelettersgeïntegreerdtekrijgen.Daarmoetdebasis
gelegdwordenvooreengoedetaalverwerking.Wordtergestartmetwoordenmet
dubbeleklankenzoals:aa,oo,enhetnognietduidelijkisdateenenkeleklankaook
kanklinkenalsaawordtdeverwarringalsmaargroter.Davisspeeltinophetbeeldend
vermogendoormiddelvankleien,gebruikmakenvanhetbeeldendvermogenvande
mensmetdyslexie.DaarwaarMethodeABCdeHaanoefentmethetalfabet,
mondelingenschriftelijk.
Isdyslexieaangeborenofniet?Beidetechniekenbewerendatdyslexieeen
zelfgecreëerdetoestandis.Ditintegenstellingmetwatdewetenschapbeweert.
Zijnkinderenvan6jaarallemaalklaarvoorhetonderwijszoalshetnuin
Nederlandgereguleerdis?Nee,datdenkikniet,indezeverschillendetwee
31
techniekennietvanopvatting.Voorsommigekinderenzoueenjaarlangerkleuteren
essentieelkunnenzijnomhetniveauingroep3beteraantekunnen.Beidetechnieken
onderstrependezetheorieenbewijzenditookindepraktijk.Daarzijnsimpeletesten
voorontwikkeldzoalsdievanEwaldVervaet(ziebijlage1).EwaldVervaetheefteen
testontwikkeldvoorkinderenindeleeftijdvan4totenmet7jaar,zijmoetenineen
tekeningvaneenhalfvolleflesdierechtopstaateneenhalfvolleflesdieschuinstaatin
staatzijnomdevloeistofgoedintekleuren.Binnendelijnenblijveniscruciaal,ophet
momentdateenkinddatkan,vindtEwaldVervaeteenkindgeschiktomleesonderwijs
tevolgen.Hetkindisdangeschiktomperspectieftezien.
DeHaanwijstdebeweringafdatlinkshandigheidinverbandstaatmethet
hebbenvandyslexie.Davisspreektzichnietuitovereenverbandtussen
linkshandigheidenhethebbenvandyslexie.Ikdenkdatersomssprakeisvaneen
verband,maardanvooralinhettijdperkwaarkinderenopschoolgedwongenzijnom
rechtstegaanschrijventerwijlzijlinkshandigzijn.Hunhersenenkondenditnietaan,
zieparagraaf4.5.
BijDavisgaandecliëntenallereerstoudeovertuigingenafleren.Ditgeldtvoor
jongeenouderecliënten.Ikziehierzichtbaarhetgrootsteverschiltussendetwee
methodes.DaarwaarDavismethode,praktischaandeganggaatmetcliëntengaat
MethodeABCDeHaan,voordegrammaticameteentheoretischaanpak.
BijdeHaanwordendecliëntennahetgoedaanpakkenvanhetalfabet,de
leesregelseigengemaakt.Davismaaktechtergeengebruikvandetaalregels.
DekrachtvanDavisligtindebasisvanhetkleienvanhetalfabet,beginnenbij
debasisvanhetlerenvandeNederlandsetaal.Daarwordtgebruikgemaaktvanhet
beeldendvermogenvaneencliëntenwordendewoordendiegeenbeeldhebben
gekleid.OpdezemanierwordtdecliëntsteedsmeerthuisindeNederlandsetaal.
DekrachtvanDeHaanligtindemogelijkheidomdestructurenvande
Nederlandsetaalduidelijktemakenendecliënttehelpenbijhetkrijgenvaninzichten
demogelijkheidomtotdejuistekeuzestekomenbijdespelling.
32
Beidennemeneentaaltestafomvasttestelleninwelkemateersprakeisvan
dyslexieofeenanderevormvandyslexie,zoalseerdergenoemdoppagina7.Daarna
wordtdoorbeidetechniekeneenbehandelplanopgesteld.BijMethodeABCDeHaan
wordter,viadetaalregels,getestopdematewaaropdecliëntdyslexieheeft.DeDavis
Techniekzaldecounseloreerstdecliëntlerenhetalfabettekleien.DeDavistechniek
zetinopdebewustwordingvanhetenergieleveldieeencliëntgedurendededagheeft
enwordtergeleerdhoedatgereguleerdkanworden.Omopdiemanierbeterte
kunnenfocussenopdeaangebodenleerstof.Oudeoplossingenmoetenworden
losgelatenendaarmoetennieuweoplossingenvoorwordeningeruild.BijMethode
ABCDeHaanisdaarmindersprakevan.Hetloslatenoudeoplossingenoptaalgebiedis
bijdemethodeaandeorde,maarmeerophettaalachtigevlak.DaarwaarDavishet
meerindepersoonlijkeoplossingenzoekt.
4.4
Mijnconclusie:
Persoonlijkdenkikdateencombinatievanbeidemethodeneenwinstisvoor
elkecliëntmetdyslexie.Inmijngesprekkenmetmensendiebeidemethodeshebben
gevolgdzijnzijhetmeesttevredenoverderesultaten.
EencombinatievaneerstDavistechniekendaarnadeDeHaanmethodewordt
aldoorenkelecounselorsgedaanenmetsucces.ZijstartenmetdeDavistechnieken
alsdiegoedopgenomenis,gaanzijwerkenmetMethodeABCdeHaan.Hetloslaten
vandeoudeoplossingenenhetkleienvanwoordendiedaardooreenbeeldkrijgen
zijnalsbasisomgoedtekunnenlezenenspellenessentieel.Daarnamoeternog
wordengewerktaandetaalregelsengrammatica,enwordtergebruikgemaaktvan
MethodeABCdeHaan.
Mensendiedezebeidemethodeshebbengevolgdhebbennoghetminstelast
vanhundyslexieinhunhuidigeleven.Zijzijnbeterinstaatomhundoelente
realiserenentebehalen.
Dewetenschapendyslexie,ikdenkzelfdatdyslexieeenaangeborentoestand
is,andersdanbeidetechniekenbeweren.Daarentegenbenikhetmetbeidemethodes
33
weleensdat,metgoedonderwijs,nietallekinderen,metinaanlegdyslexie,ditook
echtontwikkelen.
Mochtikooitgaanwerkenmetdyslectischecliënten,zouikvooreenopleiding
alsDavisCounselorkiezenenMethodeABCdeHaan,mijookeigenmaken.Ikzou
graageencombinatievanbeidenaanwillenbieden.
HoezietiemandmetdyslexiehetwoordKATbijvoorbeeld:
De verwarring is groot. Echter, de kunst om één klein woord op zo veel verschillende
manieren waar te kunnen nemen getuigt van een groot voorstelling- en beeldend
vermogen.
34
5.
Zijndehuidigemethodeseffectiefenpraktischbruikbaarin
Nederland?
Demeestemethodeshelpenvoordiemensenmetdyslexie,diezelfactiefhun
methodeuitzoekenenzichdaarthuisvoelen.Erzijntevredencliënten,diealleen
MethodeABCDeHaanhebbengedaanenzichdaardoorgoedinhetlevenkunnen
redden,ditgeldtookcliëntendiealleendeDavismethodehebbengevolgd.
DeanderemethodenentechniekeninNederlandzijnlegioenniet
meegenomenindezescriptie.Sommigetechniekenzijnergnegatiefoverdeander,
bleekuitmijn,vaaktelefonische,contacten.Opmijnvraagofzijookbekendzijnmet
bijvoorbeeldDeDavisTechniekenofdiewerkt,geeftééninstituutaan,datzijdaar
nietingeloven.Debehaalderesultatenzijnmisschienwelgoed,maarwiezegtdater
echtsprakewasvaniemandmetdyslexiewashunantwoord.Ikhebditvoorgelegdaan
eenDaviscounselorenzijgafaan,daterregelmatigcliëntenkomendieeen
dyslexieverklaringvandesbetreffendinstituuthebben.Dezecliëntenkwamenniet
vooruitenwarenwanhopigopzoeknaareen,voorhen,beterewerkendetechniek.
Ikvinddaterkritischnaarhethuidigeonderwijsmoetwordengekeken.Het
“ouderwetse”onderwijswaarindeleerlingengewoonrechtindeklaszatenachterhun
tafeltjeenallennaarhetbordkekenmethunarmenoverelkaarwasnognietzo’n
slechtsysteem.Deleerlingenwarenhierdoormindergeneigdomaftedwalen,zij
moestenhunaandachtophetbordhouden.Voorleerlingenmetdyslexiezorgtdat
voorminderafleiding,waardoorzijbeterkunnenfocussen.Zalditeeneffectiefwapen
zijntegendeontwikkelingvandyslexie?Datwordtindezescriptienietecht
beantwoord,omdatdaargeenwetenschappelijkbewijzenvoorzijn.Persoonlijkdenkik
datheteenbijdragezoukunnenleverenenzouhetmooionderzoekkunnenzijn.Zelf
opgegroeidindejaren60/70waserindeklasvan40personen,weinigkinderendie
nietmeekondenkomendoordyslexie.
Waarveelaangebodentechniekentegenaanlopenisdatdezorgverzekering
nietvergoed.Erislegioonderzoeknaartechniekenofzijwerken,maarwatvoorde
ééngoedwerkt,hoeftnietvoordeandertewerken.Daarspreekteenbeperkende
35
overtuiginguit.Mochteenmethode,watdanook,werkenvooreenmensmet
dyslexie,ishetdevergoedingaltijdwaard.
Ikzouiedereengunnenomdedyslexie,hanteerbaarinzijnleventemaken.
Verbeteringvantaalengeschriftzaliedermensverrijkenengelukkigermaken.Alwas
hetmaaromdatdehelesamenlevingingerichtisophetgebruikenvantaal.
36
6.
Conclusie
Werkendehuidigeaangebodentherapieënomdyslexietehanteren?Ja,ikdenkzeker
dattherapievooriemandkanwerken,zolangdetherapiemaarpassendisvoorhet
individu.Daarwaardecliëntzichthuisvoelt,zalgaanwerken.
Ikdenkdatwedegavevandemensmetdyslexie,zoalshetbeelddenken
moetenkoesterenenervoormoetenzorgendatzijdatkunnengebruikenopeen
positievemanier.Zichzelfbewustmakenvandatzij,decompetentiesdiezijhebben
goedkunneninzetten.Daarnaasteentherapievolgenombeterlezenenschrijvenom
stappentekunnenmaken.
Isdyslexieeengaveofeenlast?Opdyslexierustnogsteedseengroottaboeen
veelmensendurvenerinhunvolwassenlevenernietvooruittekomen,hetstigma
dateroprustisnogsteedsvankrachtondanksalleaandachtvoorlaaggeletterdheid
endyslexie.Dyslexieisvoordemeestemensenmetdyslexieeenlast.Demeesten
mensenmetdyslexiezijnblijmethunextrainzichtenofwelgavemaarzekernietover
degehelelinie.Debeperkingendiehethenoplegt,ofdiezezichzelfdaardoor
opleggenishoogentalrijk.Bijvelenleidtdittotbeperkingenopdearbeidsmarkten
eenontwikkeldefaalangstdieinhunhelelevendoorwerkt.Alsgemeenschapzouden
wedelastbeterdraagbaarkunnenmaken,dooracceptatieenondersteunenvandeze
grotemensen.
Wattedoenalstherapeut?Therapeutenmoetenalerterzijnbijhuncliëntenof
ermisschiensprakeisvandyslexie,alsersprakeisvanvermijdendgedragoplees
en/ofschrijfopdrachten.Isdaarsprakevan,kunnenklachtenmisschienwordenherleid
enkunnentherapeutensamenmetdecliëntopzoekgaannaareenpassende
techniek.
Ikhebbewusttweeverschillendetherapieëntegenhetvoetlichthouden,de
DavisCounselingendeMethodeDeHaanABC.Deeersteisnietwetenschappelijk
erkendenwordtnietdoordezorgverzekeringvergoed,detweedewel.Jammer,enik
hoopdatookDavisCounselingzalwordenvergoedindetoekomst.
37
Literatuurlijst
-
Davis,RonaldD.2011.Degavevandyslexie.11dedruk.Uitg.Elmar.
ISBN978903892128
-
Davis,RonaldD.2011.Degavevanleren.Uitg.Elmar.ISBN9789038921297
-
Braams,Tom.2002Werk-encursusboekvoorcursist,DDC.Dyslexieeen
complexprobleem.Uitg.BoomISBN9789053522769
-
Loonstra,JanHindrik;Braams,Tom.2010.Omgaanmetdyslexie.Uitg.Garant.
ISBN9789044125863
-
Cornelisse,Paulien.2012.Taaliszegmaarechtmijnding.Uitg.Contact.ISBN
9789025438838
-
Cooreman,Anny;Bringmans,Marleen.2002.Uitg.Acco.Ikheetnietb/dom.
ISBN903345033
-
Haan,W.J.de.1993.Taalzwakendyslexie,deoplossingvanlees-en
spellingzwakte,heteindevaneenmythe.Uitg.InstituutDeHaan.ISBN
9073377099
-
Haan,W.J.de1994.Aanvankelijklezenenschrijvenmetdespellingsmethode
vanDeHaan,Uitgave:StichtingMethodeDeHaan.ISBN9073377188
-
Verhoeven,Sjan;Nuland,Janvan.2008.Slimmerdanjebaas.Uitg.Cyclus.ISBN
9789085750215
-
Terlouw,Sanne;Huyser,Annet;Noordegraaf,Selmar.2010BrochureLettersop
deSnelweg,eenboekjeoverdyslexie.5dedruk.Uitg.Zorn
38
Geraadpleegdewebsites
-
http://www.abc-methodedehaan.nl
-
www.nipg-online.nl
-
www.tbraams.nl/kennis/omgaanmetdyslecie.php
-
www.leaplusalmere.nl-
-
http://www.sienekegoorhuis.nl/
-
http://www.ouders.nl/mdiv2011-interview-goorhuis.htm
-
http://www.kiddo.net/we-moeten-terug-naar-de-eigenheid-van-hetkind/1023891
-
http://pharosnl.nl/menu/hoogbegaafd-nieuws/hoogbegaafdheidartikelen/dyslexie-dyscalculie/
-
http://www.stichtingtaalhulp.nl/sthDocs/EffectFL2008.pdf
-
http://www.iwal.nl/site/behandeling/de-lexy-methode.html
-
http://www.dyslexie.net/
-
http://www.hersenstichting.nl/
-
http://www.stichtingtaalhulp.nl/sthDocs/EffectFL2008.pdf
-
http://www.iwal.nl/site/behandeling/de-lexy-methode.html
-
http://www.dyslexie.net/
-
http://www.devuurtoorn.nl/
-
http://www.ond.vlaanderen.be/proeftuinen/netwerking/
-
Docsfiles.com/pdf_afstudeeronderzoek_pabo.html. Afstudeeronderzoek PABO,
Anke van Noorloos-Pruijssen: Rijping en geletterdheid in de kleuterklas
-
2.bp.blogspot.com/-Ut;UfjLujiQ/TgC9vOfGgl/AAAAAAAAADA/8aaznKpOlvU/s1600/boek+005jpg.Artikelinde
Telegraaf:eindelijkleesloldoorIrisHermans
39
Informatiebronnen:
-
InformatieavondDavistechniek
-
InformatievaneenDaviscounselor
-
GesprekmetDeheerdeHaanvandeDeHaanABCtechniek
-
Interviewsmetdyslecten,collega’senmenseninmijnomgeving,zowelbekend
alsonbekend.
-
Collegesvandiversedocenten
40
Verklarendewoordenlijst
1. Dyslexie:DetermdyslexiekomtuithetGrieksenLatijn,dys=nietgoed
functioneren,lexis=taalofwoorden.
2. EEG:Elektro-encefalografieiseenmethodeomelektrische
potentiaalverschillendieindehersenenzijnontstaan,viadehoofdhuidte
registreren.Hetelektro-encefalogramEEGkanbijziekteprocesseninlichtingen
gevenoverzoweldeaardalsdeplaatsvandeafwijking.
3. ADD:iseenaangeborenaandoening.Zewordtveroorzaaktdooreenafwijking
indewerkingvandeneurotransmitters.Ditleidttoteenveranderdeactiviteit
inbepaaldegebiedenvandehersenen
4. ADHD:staatvoorAttentionDeficitHyperactivityDisorder.Hetwordtookwel
aandachtstekort-hyperkinetischestoornisofaandachtstekorthyperactiveitstoornisgenoemd.IemandmetADHDkanonvoldoendeaandacht
schenkenaanzijnomgeving.Daardoorishetnietmogelijkomdeaandachtbij
ééndingtegelijktehouden.Hyperactiviteitkanzichuitendoorlichamelijkeen
innerlijkeonrustenimpulsiviteit.
5. Autisme:iseenpervasieveontwikkelingsstoornisdiezichkenmerktdoor
beperkingenindesocialeinteractie,decommunicatieenzichsteedsherhalend
gedrag.
6. Fonologisch:Fonologieofwelklankleerishetonderdeelvandetaalwetenschap
datdekleinste(betekenisloze)onderdelenvandetaalbestudeert.Inhetgeval
vangesprokentaalzijnditspraakklanken.
7. Woordvinding:Woordvindingishetgeautomatiseerdeprocesvanhetweten
waarhetwoordvoorstaat.
8. CorpusCallosum:Hetcorpuscallosumofdehersenbalkiseenstructuurinde
hersenendiedetweehersenhelftenmetelkaarverbindtenzorgtdatze
informatiekunnenuitwisselen.Hetbestaatuiteenbundelvanwittestofdie
vermoedelijkmeerdan200miljoenaxonen(zenuwuitlopers)bevat.Het
bestaatvoornamelijkuitzenuwuitlopersvancellichamendiezichelders
bevinden
41
9. Cerebralehemisfeer:Eencerebralehemisfeerofhersenhelftiséénvanbeide
delenvandehersenen,dieverticaalinhetmiddengescheidenzijn.
10. Lateralisatie:Lateralisatieisdefaseindeneuromotorischeontwikkeling
waarbijdelinker-ofrechterhersenhelftzijndominanteofspecialisatiekrijgt.
11. RonaldD.Davis:auteurDegavevandyslexieenDegavevanleren
12. RemedialTeaching:BijRTwordenleerlingenonderzochtmetbehulpvaneen
intakegesprek,toetsenen/ofobservaties.Deremedialteacherprobeertopde
maniereenbeeldtekrijgenmetwelkezakendeleerlingprecieseenprobleem
heeft.
13. Mindseye:eenoriëntatiepunt,gecreëerdindeDavisCounseling,defocusop1punt
zodatergoedgefocustkanwordenopdatwatergedaanmoetworden.Hetzij
luisteren,lerenenlezen.
42
Bijlage1:
TheorieEwaldVervaet(ontwikkelingspsycholoog)
Ambitieuzeouderszienhunkinderenhetliefstdeschoolzosnelmogelijkafmaken.
Nietdoen,zegtontwikkelingspsycholoogEwaldVervaet.'Hunhersenenontwikkelen
zichechtnietsneller'.
Ooitmochtenkleutersonbekommerdkleuterzijn.Haddenzeeeneigenkleuterschool
voorhetbetereplak-,knip-entekenwerk.Tweejaarduurdedie.Nikscijfersenletters.
Diekwamenlaterwel,indeeersteklasvandelagereschool.
Maardekleuterschoolisnietmeer.Eenvierjarigeuitgroep1,diezichophet
schoolpleineenwegbaanttussenkinderenvantwaalf,staataanhetbeginvanacht
jaarlagereschool.Ofietsminderdanachtjaar.Wantwieinseptemberofoktoberjarig
is,magdoorgaansalnaargroep3alshijofzijnoggeenzesis.Eriszelfseentendens
omdieperiodenogeenstukjeopterekken.Metlerenkunjeimmersnietvroeggenoeg
beginnen.Duswaaromzoujejouwkindzijntijdlatenverkleuteren?
'Omdateentesnelleovergangnaargroep3hetkindlaterlelijkkanopbreken',zegt
ontwikkelingspsycholoogEwaldVervaet.'Dathoeftnietmeteenoptevallen.Heteerste
jaargaathetmeestalnogwel.Kaneenleerlingbijvoorbeeldlezennognetbijbenen.
Maarhetwreektzichalsindeklasdaarnadelerareservanuitgaatdatiedereenhet
lezenonderdeknieheeftenhetoptekstbegripaankomt.Danbeginnendeproblemen'.
MetledeogenconstateertVervaetdatersprakeisvaneentrendwaarbijoudersalles
uitdekasthalenomtochmaarvooralaantetonendathunkindzichsnellerdan
gemiddeldontwikkelt.Eentrenddieinhetonderwijs–tijdisimmersgeld–graag
wordtopgepikt.Maarmengaatvoorbijaanhetfeitdatontwikkelingtijdvergt.'Hetis
eenneurologischekwestie.Diekunjenietversnellen.Jekuntkinderenweleenkunstje
leren,maarwillenzeechtietsbegrijpen,danishetnodigdatzeerookaantoezijn'.
Ofeenkindaangroep3toeis,hangtvolgensVervaetafvandeontwikkelingsfasewaar
hetinzit.InzijnboekNaarschool;psychologie3tot8beschrijfthijhoekinderentotdat
zeongeveerachtjaarzijn,veertienopeenvolgendefasendoorlopen.Devolgordevan
defasenisvoorelkkindgelijk,geenenkelkindslaatookeenfaseover,maarhettempo
waarindeverschillendefasenwordendoorlopen,ligtvooriederkindanders.
Vervaet:'Scholenzijndaareigenlijknietopingesteld.Dewetendeinspectiegaanuit
43
vankalenderleeftijdendenkeninschooljaren.Terwijlhet,zekerindeonderbouw,
eigenlijkbeterzouzijnominperiodesvaneenhalfjaartewerken'.
EenkleuterbevindtzichvolgensVervaetinfasedertien,eenscholierinfaseveertien.
Hetverschilvanéénfase.Hetlijktnietveel,maarvolgensVervaetisheteencruciale
overgang.
Wiewilweteninwelkefasezijnkindzit,hoefthetvolgensVervaetmaartevrageneen
huismeteenschoorsteentetekenen.'Eenkleuterinfasedertienzaldeschoorsteen
schuinophetdakzetten.Hijvolgtdelijnvanhetdakenbeseftnietdateenschoorsteen
haaksopdegrondstaat.Omechteengoedbeeldtekrijgen,moetjenatuurlijkmeer
testjesdoen.Wanthetkanzijndateenkindopééngebiedinfaseveertienzit,maarop
andereterreinennoginfasedertien.Kwestievanaanleg.Ofvanomgeving.Ofvan
meerinteractiemogelijkheden.Zoisbekenddatkinderenineenpottenbakkersdorpin
Mexicohetuitzonderlijkgoeddoenbijdekleitest.Daarbijkrijgenzetweebollenklei
vangelijkgewicht.Eenrodeboleneenblauwebol.Eenkindinfasedertienzalzeggen:
diebollenwegenevenveel.Endatisgoed.Maaralsjederodebolplatslaat,zal
datzelfdekindzeggendatermeerblauwekleiisdanrodeomdatdeblauwedikkeris.
Ofmeerrodeomdatderodekleinueengroteroppervlakbestrijkt.Eenkindinfase
veertienbeseftechterdatdehoeveelheidvandebollenklei,ondankshungewijzigde
omvang,gelijkisgebleven'.
DekindereninhetMexicaansepottenbakkersdorpblinkenuitindekleitestomdatze
dagelijksmetkleiinaanrakingkomen.Indatopzichtbaartoefeningkunst.Maardat
wilvolgensVervaetnietzeggendathetloontomeenkindalineenembryonaal
stadiuminlettersencijfersondertedompelen.
Vervaet:'Ikhebhetoverdespontaneontwikkeling.Daargaathetomalsjehetover
schoolsevakkenalslezenhebt.Hetiseenmisverstandtedenkendatlezenmetverbale
vermogenssamenhangt.Omtekunnenlezen,hebjeeenzekerruimtelijkinzichtnodig.
Andersziejenietdateenbeenandereletterisdaneend.EenOteherkennen,de
volgendeletter–eenM–telezen,weerterugkoppelennaardieOenerOMvanmaken
omvervolgensdederdeletter(A)teherkennenenvasttehoudenenweerterugte
koppelennaardieOMomzoOMAtelezen.Datiseenheelproces'.
'Tochleerteenkinddateraantoeis,eenkinddatdusinfaseveertienzit,hetheelsnel.
Zekomennadezomervakantieingroep3envoordekerstvakantiekunnenzelezen.
44
Duswaaromzoujealsoudereenkindvoordietijdlettersencijfersopdringen?Alseen
kinderzelfomvraagt,prima.Zoniet,loopjehetrisicodathetalleenmaaraverechts
werkt'.
DitonderzoekdatgedaanisdoorEwaldVervaetwordtnietopgenomeninhet
reguliereonderwijs,deredenwaaromdatnietgedaanwordtisonduidelijk.Detestligt
opdeplankindekastenwordtnietgebruikt,terwijlergedegenonderzoeknaaris
gedaanendatkinderenerbaatbijhebbenomophuneigentijdnaargroep3tegaan.
Opdevraag,maarwordthetdanniettelastigomalseenjaarouderkindingroep3te
zittenkanhetantwoordzijndatalshetzelfdekindtevroegnaargroep3gaat,dekans,
dathetlaterblijftzittengroterisdanbijeenkindwaterwelaantoewas.
Opdezemanieront-houdenwedekinderenvanschoolopmaataantebiedenzonder
dathetindebasisveelproblemenzoumoetengevenomhetopdeVervaetmethode
tegaandoen.
Oordeelleerkrachtweegtzwaar
MarjanBeentjesvandeAmsterdamseadviesenbegeleidingsdienstvoorhetonderwijs
ABCweetdatvooralgoedopgeleideoudersnogweleensmetdocentenindiscussie
gaanomdatzijhunkindaleenjaareerderingroep3willenhebben:'Hetisbelangrijk
datoudersgoedmetdeleerkrachtoverdiewenspraten,maarikdenkdatde
leerkrachtuiteindelijkdeknoopmoetdoorhakken.Eenervarenkleuterleidsterheeftal
veelkinderengezienenkanalleverschillendevaardighedengoedbeoordelen.Hetgaat
natuurlijkommeerdanalleenlezenenrekenen'.
VolgensSienekeGoorhuis,hoogleraarorthopedagogiek,baseert
ontwikkelingspsycholoogEwaldVervaetzichterechtopdetheorievanJeanPiagetover
dedenkontwikkelingvankinderen.Goorhuisdoetonderzoeknaardespraak-en
taalontwikkelingvankinderen.'Ofkinderenalkunnenlerenlezenenschrijvenheeft
methunhersenontwikkelingtemaken.Aanheteindvangroep2wordteenbelangrijke
nieuwedenkstapgemaakt,waardoorditmogelijkwordt.Eengoedeleerkrachtkande
overstapprimabeoordelen',aldusGoorhuis.
45
Bijlage2: InterviewmetProf.dr.SienekeGoorhuis-Brouwer
Martine Borgdorff is freelance journalist en moeder van 4 jonge kinderen.
Prof. dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer is orthopedagoog en spraakpatholoog in het Universitair
Medisch Centrum Groningen. www.ouders.nl
Interview met Sieneke Goorhuis-Brouwer Ze gaat dwars in tegen de stroom ouders en
professionele opvoeders die ‘het beste uit het kind’ willen halen. Oprecht kwaad kan ze daarvan worden.
‘De race om het zo snel mogelijk aanleren van academische vaardigheden loopt volledig uit de hand’, zegt
hoogleraar Sieneke Goorhuis-Brouwer. ‘Waarom die haast? Sturing heeft alleen zin als het kind eraan toe
is.’
Tekst: Martine Borgdorff
Voor- en vroegschoolse educatie op het kinderdagverblijf? De Groningse hoogleraar spraak- en
taalstoornissen Sieneke Goorhuis-Brouwer moet er weinig van hebben. ‘Ik zou liever zien dat er flink wordt
geïnvesteerd in het aanleren van een kindvolgende werkwijze aan pedagogisch medewerkers. Dan
kunnen al die mooie taalmethodes hup, zo de kast in. Prima om ze af en toe eens te gebruiken ter
inspiratie, maar niet als instrument of meetlat om te beoordelen of een kind al genoeg woordjes kent. Dat
heeft geen enkele zin.’
Dwarsligger
Sieneke Goorhuis-Brouwer is inmiddels wel gewend aan het predikaat ‘dwarsligger’. Toegegeven, ze gaat
lijnrecht in tegen de huidige trend om kinderen zo vroeg mogelijk allerlei schoolse vaardigheden aan te
leren. En inderdaad, dat is op sommige momenten een strijd tegen windmolens. Zeker als alleen al vanuit
de Nederlandse overheid miljoenen euro’s gaan naar programma’s die taalachterstanden bij peuters en
kleuters moeten tegengaan. Overigens zonder dat wetenschappelijk is aangetoond of zulke voorschoolse
programma’s zin hebben. Maar een strijd om moedeloos van te worden? Oh nee, ab-so-luut niet, zegt
Sieneke Goorhuis strijdbaar. Sinds ze vijf jaar geleden samen met pedagoog Bas Levering een congres
organiseerde, ‘Mogen peuters nog peuteren en kleuters nog kleuteren?’, is er een tegenbeweging op gang
gekomen die niet meer te stoppen is. Dat is hoopgevend, vindt de hoogleraar.
Het congres wilde een lans breken voor de spontane ontwikkeling van peuters en kleuters, die steeds
meer onder druk staat. Dat trok veel bezoekers én pers. Sieneke Goorhuis: ‘Het congres was eigenlijk
opgezet vanuit medisch oogpunt, omdat we veel gezonde kinderen in de kliniek kregen. Vanuit de
kinderneurologie, de kinderpsychiatrie en de communicatieve stoornissen, dus problemen met horen en/of
spreken, werd de vraag gesteld of kleuters nog wel de tijd krijgen om zich met spel in hun eigen tempo te
ontwikkelen. Opvallend genoeg bleken daar veel mensen uit het onderwijs op af te komen. In kranten werd
vervolgens geschreven dat de kleuterschool terug moet. Dat is een belangrijke impuls geweest voor de
46
discussie over de peuter- en kleutertijd. Uiteindelijk hebben we twee congressen gehouden en een boek
geschreven en de discussie heeft wel iets teweeg gebracht: inmiddels is er op de lerarenopleidingen weer
ruimte en aandacht voor de specifieke kennis van het jonge kind.’
Boerenkool met worst
Sieneke Goorhuis legt graag uit waarom jonge kinderen anders zijn dan kinderen in de basisschoolleeftijd.
‘Als we het over voeding en veiligheid hebben, weten we precies hoe dat allemaal moet. We geven een
jonge baby echt geen boerenkool met worst, omdat we heel goed weten dat het dan darmstoornissen
krijgt. De opvolgmelk en de potjes babyvoeding worden zorgvuldig uitgekozen. Net als met eten, waarbij
we de baby’s en peuters in staat stellen een stevig darmstelsel op te bouwen, moeten kinderen ook in
staat gesteld worden tot het ontwikkelen van een stevige leerbasis. Academische vaardigheden, zoals
lezen, rekenen, schrijven, kunnen alleen vanuit die leerbasis groeien. De leerbasis wordt gevormd door
motorische ontwikkeling, taalontwikkeling en denkontwikkeling en door het zelfvertrouwen dat een kind in
zichzelf kan ontwikkelen. Daar moeten de eerste zes levensjaren voor worden gebruikt. Het kinderspel en
daarnaast voorlezen zijn de belangrijkste bronnen voor die leerbasis.’
Sieneke Goorhuis ziet met lede ogen aan hoe het leggen van de leerbasis kunstmatig wordt versneld door
allerlei programma’s die de taalontwikkeling moeten verbeteren. Kinderen worden er niet beter van en de
trend van zo snel mogelijk ‘eruit halen wat erin zit’ heeft een zorgwekkende keerzijde. ‘Ik heb als
behandelaar de laatste tien jaar een explosieve toename gezien van het aantal vermeende
probleemkinderen. Maar alleen al hier in de kliniek in het Universitair Medisch Centrum Groningen is met
zeker een derde van de kinderen niks mis. Toch vallen ze uit. Dat komt doordat in het onderwijs een
meetlat wordt gehanteerd, die zo verengd is dat ieder kind dat erbuiten valt óf hoogbegaafd is óf een
ontwikkelingsstoornis heeft. De brede variatie die er in de vroegkinderlijke ontwikkeling is, wordt ontkend.’
Het beeld dat het overambitieuze ouders zijn die hun kostbare prinsjes en prinsesjes te snel in de vaart
der volkeren willen opstuwen, herkent Sieneke Goorhuis niet. Wel ziet ze veel ouders die weinig kunnen
inbrengen tegen de leer- en toetscultuur van dit moment. ‘De meeste ouders zijn heel betrokken en ook
wel kritisch, maar ze zijn niet allemaal bij machte om op deze ontwikkelingen in te grijpen. Ik zie vaak juist
een bepaalde handelingsverlegenheid bij ouders.’
47
Bijlage 3: theorie Thomas Gardner
Meervoudigeintelligentietheorie
Indezetheoriewordtervanuitgegaandateenmensmeerdereintelligentiesbezit.Hetidee
datermeerderevormenvanintelligentiebestaanisinhetverledenookdoorandere
psychologenzoalsThurstone,Guilford,CattellenRobertSternbergverdedigd.Gardnerheeft
detheorieuitgebreid.
Kern
Definitievanintelligentie
IntelligentiebetekentvolgensGardner:debekwaamheidomproblemenoptelossen.In1999
geefthijeenverfijnderedefinitie:"Intelligentieiseenbio-psychologischpotentieelom
informatieteverwerken,datinwerkingkanwordengesteldineenculturelesituatieom
problemenoptelossenofproductentescheppendievanwaardezijnineencultuur."Ditkan
volgenshemopverschillende(dusmeervoudige)manieren.Ditbetekentdatjeopsommige
manierenmeerintelligentbentdanopandere.
Wanneerisietseenintelligentie?Gardnerheeftcriteriasamengestelduitliteratuur
onderzoek.
Demeervoudigeintelligentie
Deeerstetweewordenmeestalhetbelangrijkstegevondeninscholen.
Dedriediedaarnakomenwordenmeestalgeassocieerdmetdekunsten,endelaatstetwee
zijnwatHowardGardnerzogenaamde'persoonlijkeintelligenties'(Gardner1999:41-43)
noemt.Deeerstezevengenoemdeintelligentieskomenuit1983,denaturalistischeisin1995
toegevoegd.
1. Verbaal-linguïstischGevoeligvoortaal,goedinspreken/luisteren/lezen,functioneel
taalgebruik,goedingrammatica.
2. Logisch-MathematischLogischnadenken,abstractie,onderzoekend,motivatieomde
fysiekewereldteverklaren.
3. Muzikaal-ritmischGevoeligvoorgeluid,toonhoogteenritmevast,koppelingvan
emotieengeluid,goedgeheugenvoormuziek.
4. Lichamelijk-kinesthetischSterkbesefvaneigenlichaam,sterkemotorische
beheersing,behoefteaanbeweging,lerendoortedoen.
5. Visueel-ruimtelijkGoedgeheugenvoorbeelden,lerendoortekijken,sterkontwikkeld
topografischgevoel,goedinstaatemotiesenervaringentevisualiseren.
6. IntrapersoonlijkZelfkennis,nadenkenovereigenhandelen,aanpassingsvermogen,
persoonlijkontwikkelen.
7. InterpersoonlijkBegrijpenvananderen,gevoeligvoorstemmingvananderen,instaat
anderentemotiveren,sterkvermogentotempathie.
8. Naturalistisch-ecologischBelangstellingvoordenatuur,observatieenherkenning,
verzamelenenordenen,omgangmetplantenendieren.
9. ExistentieleFilosofisch,spiritueleintelligentie.Dezeintelligentiewordtnietinalle
literatuurgenoemd.
48
In"framesofmind"behandeltHowardGarnerdepersoonlijkeintelligentiesalseengeheel,
vanwegehunnauwesamenwerkingindemeesteculturen,zijnzevaakmetelkaarverbonden.
Maarhijsteltnogsteedsdathetzinvolisomtedenkenvantweevormenvanpersoonlijke
intelligentie.Gardnerbeweerdedatdeachtintelligentieszeldenzelfstandigopereren.De
intelligentiesvullenelkaaraanalsmensenontwikkelenvaardighedenontwikkelen,of
problemenoplossen.
Detheoriebeschouwtdemenselijkecognitieinzijnvolheid:Deintelligentieszijn'eennieuwe
definitievandemenselijkenatuur'.Allemensenhebbeneenuniekemixvandeze
intelligenties.
Totslot
Visieoponderwijs
Alleintelligentieszijnnodigominhetlevengoedtefunctioneren.Iedermensheeft
verschillendeintelligenties.Docentenmoetendusalleintelligentiesaanbodlatenkomenom
opdezemanieralleintelligentiestekunnenontwikkelen.Detraditietotnutoebepaaldedat
eigenlijkalleendemathematischeenlinguïstischeintelligentieaanbodkwameninhet
onderwijs.Erzijnsteedsmeerscholen(metnamebasisscholen)diewerkenvanuitde
meervoudigeintelligentietheorie.
Kritischekanttekeningen
•
•
•
49
Hetgrootsteenbelangrijkstekritiekpunt*aanmaken*ishetontbrekenvanempirisch
bewijsvoordemeervoudigeintelligenties.DeMonitoronPsychology,eentijdschrift
vandeAmericanPsychologicalAssociation(APA),verwoordthetbescheiden:“the
kindsofquantitativefactor-analyticstudiesthatmightvalidatethetheory…have
neverbeenconducted”(Benson,2003).
HetisdevraagofGardnerhetoverintelligentiesheeft,ofovervaardigheden.Gardner
slaagternaarhetoordeelvandepsychologeScarrnietgoedinintelligentiete
onderscheidenvanmeeralgemeneenanderekenmerken,bijvoorbeeldvaardigheden,
competenties,vermogensenpersoonlijkheidskenmerken.VolgensScarrherdefineert
Gardnerbijnaallemenselijkekenmerkenalsintellectueel.
Detheorieisvooralzopopulairgewordendoordatertegemoetgekomenwordtaan
deverschillentussendeleerlingen.Devraagisofhetinderdaadomintelligentiesgaat.
Bijlage 4: Lijstberoemdedyslectici
• AlexanderGrahamBell:quote:Groteontdekkingenenverbeteringenzijnaltijd
hetgevolgvandesamenwerkingtussenveledenkvermogens.
• WolfgangAmadeusMozart:geniaalpianocomponistenwonderkind
• LeonardodaVinci;quote:Alonzekennisheeftzijnoorsprongingevoel.Alonze
kennisspruitvoortuitonzewaarneming.
• AlexanderGrahamBell:uitvindervandetelefoon
• PabloPicasso:creatiefenbekendschilder
• JohnLennon:
• WaltDisney:quote:Themoreyoulikeyourself,thelessyouarelikeanyone
else,whichmakesyouunique.”
• SirWinstonChurchill
• StevenSpielberg:regisseurenfilmmaker
• GeneraalGeorgePatton:quote:You'reneverbeatenuntilyouadmitit.
• ThomasWoodrowWilson(presidentVS)
• HenryFord:quote:Eenfiascoiseenkansomhetdevolgendekeerbeterte
doen.
• NelsonRockefeller:quote:Vergeetnooitdatdemeestoverweldigendekracht
opaardedeLiefdeis.
• ThomasEdison:quote:elkepogingdiemislukt,brengtjedichterbijhetsucces.
• HarryBelafonte
• Cher
• WhoopiGoldberg
• JayLeno
• TomCruise:acteur
• HansChristianAndersen:quote:Hetlevenishetmooistesprookje.
• W.B.Yeats:quote:Whenacountryproducesamanofgeniusheneveriswhat
itwantsorbelievesitwants;heisalwaysunlikeitsideaofitself.
• BruceJenner(Olympischkampioentienkamp)
• GregLouganis(Olympischkampioenschoonspringen)
50
• JackieStewart(autocoureur)
• AlbertEinstein:quote:ikhebgeenspeciaaltalent,maarbenalleenontzettend
nieuwsgierig
• HenryFord:quote:Eenfiascoiseenkansomhetdevolgendekeerbeterte
doen.
• NelsonRockefeller:quote:Vergeetnooitdatdemeestoverweldigendekracht
opaardedeLiefdeis.
IndrukwekkendelijstvanuithetbuitenlandmaarerzijnookbekendeNederlanders
metdyslexie:
• WubboOckels:Nederlandseastronautencumlaudeafgestudeerdopde
vakkennatuurkundeenwiskunde,eenvoorbeeldvoorveelmensenmet
dyslexie.
• JandesBouvrie
• FransBauer
Metdezelijstwordtdestemeergeïllustreerddatheteenfabelisdatdyslecticiniet
intelligentzijnenookalzijnnietallevoorgaandedyslecticiwerkzaamineencreatief
beroep,zijhebbenwelééndinggemeen,zijzettendoorenzijnzichbewustgeworden
51
vanhuneigentalent.Datiswatelkmenszoumoetenenwillennastreven,hettalentin
zichzelfvindenenbenutten.
Devraagrijst:steldatindetijddatEinstein(geb.14maart1857-18april1955)
leefde,eraandachtwasgeweestvoorhetfeitdathijdyslectwas,hadhijdande
ontwikkelingdoorgemaaktdiehijnuheeftgedaan?Zalhetdyslectzijn,zijncreatieve
vermogenshebbenontwikkeld?IshiersprakeisvanDeGavevanDyslexie?
Hetantwoordopdezevraagzalnietsnelwordenbeantwoordenmisschienwelnooit.
52
Bijlage5:
Meerdereinterventiesomdyslexietebehandelen
Anderevoorkomendemethodesomdyslexietebehandelen:
• DeF&L-methode®iseenpsycholinguïstischebehandelmethodevoor
behandelingvandyslexie.Geblekenisdatdetechnischeleesprestatiesen
spellingprestatiesvanleerlingenmeteenachterstandvanééntottweejaarop
dezeonderdelennabehandelingmetdeF&L-methode®ingemiddeld21
behandelingensignificantzijnverbeterd.Significanteverbeteringbetekenthier
dematewaarinervooruitgangisgeboekt,afgezettegendevooruitgangdie
gemaaktzouzijndoorlouternatuurlijkeontwikkelingengewoononderwijs.Zie
linkhttp://www.stichtingtaalhulp.nl/sthDocs/EffectFL2008.pdf
• DeLEXYmethode:doorbehandelingvandyslexiemetdeLEXY-methodekrijgt
decliëntinzichtindestructuurvanwoorden,inhetbijzonderde
klankstructuur.Debehandelingisindividueel,waardoorwerekeningkunnen
houdenmetdespecifiekeproblemenvaniederecliënt.Debehandelingwordt
ondersteunddoorhetcomputerprogrammaLEXY.Zielink
http://www.iwal.nl/site/behandeling/de-lexy-methode.html
• Individueelbehandelenvandecliënt,richtzicheerstopbasisprocessenvanhet
lezenenspellen:deklankvaardighedenendeletter-klankkoppeling.Vervolgens
behandelenvandespellingregelsdieopklankenzijngebaseerd.Behandeling
heefteenvastevolgordeindevormvanmodulesenleesfasesenwordt
ondersteunddooreencomputerprogrammaGRAMMA.
http://www.dyslexie.net
53