Jobkwaliteit in België-Persmededeling

Sem Vandekerckhove, Lise Szekér, Miet Lamberts en Guy van Gyes-HIVA-KU Leuven

Contact: [email protected], 016/32 33 24 of 0478/26 03 61 Het onderzoeksrapport dat vandaag voorgesteld wordt op de studiedag ‘20 jaar Wet van welzijn van de werknemers. Evolutie en uitdagingen voor de toekomst.”,1, draagt als titel “Jobkwaliteit in België in 2015. Analyse aan de hand van de European Working Conditions Survey EWCS 2015 (Eurofound)”. De volledige studie en een samenvatting NL-FR kan vanaf vandaag teruggevonden worden op de website van FOD WASO (http://www.werk.belgie.be/moduleDefault.aspx?id=44596 (NL) en http://www.emploi.belgique.be/moduleDefault.aspx?id=44596 (FR)) In dit rapport presenteren we een rijke analyse op de gegevens voor België, verzameld aan de hand van de European Working Conditions Survey (EWCS 2015) van Eurofound. De EWCS (in het Nederlands: ‘Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden’) beoogt een periodieke, meestal vijfjaarlijkse, meting van de arbeidsomstandigheden aan de hand van een bevraging bij een ruim staal van werknemers en zelfstandigen. In 2015 werd een steekproef van 2 500 respondenten voor België bevraagd, dankzij bijkomende middelen van FOD WASO. Het eerste deel van dit rapport (Thema 1) beschrijft de stand van zaken en de evolutie (op korte en lange termijn) inzake de kenmerken van de jobs in België. We kijken naar de werkbaarheid van het werk in België, de evolutie die we hierin zien en naar de directe en indirecte gevolgen zoals gezondheid, welzijn, in welke mate men zich in staat voelt om tot de leeftijd van 60 jaar een gelijkaardige job uit te voeren,…. De beschikbare gegevens op basis van de EWCS 2015 laten niet enkel een eerder algemene beschrijving toe van de jobkwaliteit en de directe en indirecte gevolgen in België. Ook biedt deze rijke databron de mogelijkheid aan experten om een aantal onderzoeksvragen, gerelateerd aan de huidige maatschappelijke uitdagingen, problemen en beleidsdiscussies, verder te exploreren en te beantwoorden. Daarom biedt deel 2 van dit onderzoeksrapport een forum aan enkele experten die op basis van de EWCS-data een aantal thematische kwesties verder zullen uitdiepen: Thema 2: Over de jobkwaliteit van 50-plussers en het perspectief op een werkbare job aan het einde van de loopbaan (prof. Dr. Patricia Vendramin en prof. Dr. Gérard Valenduc, UCL en FTU). Thema 3: Over gevolgen van herstructureringen en jobonzekerheid voor de gezondheid en het welzijn van werknemers (prof. Dr. Hans De Witte, WOPP-KU Leuven) Thema 4: Over de mogelijke implicaties van precarisering voor de werkbaarheid van het werk en bij uitbreiding, de gezondheid en het welzijn van werknemers (Kim Bosmans, prof. dr. Karen Van Aerden & prof. dr. Christophe Vanroelen, Interface Demography-VUB) Thema 5: Over welzijn en gezondheid en een pleidooi voor het voeren van een preventief beleid op de werkvloer (prof. Dr. Isabelle Hansez en prof. Dr Philippe Mairiaux, Ulg) Thema 5b: Over de arbeidssituatie van personen die lijden aan een chronische ziekte en over absenteïsme op de werkvloer (prof. Dr Philippe Mairiaux en prof. Dr. Isabelle Hansez, Ulg) Thema 6: Over innovatieve vormen van arbeidsorganisatie in België en de samenhang met werkbaar werk (Yennef Vereycken en prof. Dr. Geert Van Hooteghem-CeSO KU Leuven)

Deze kwesties komen meer uitgebreid aan bod in de verschillende persmededelingen per thema.

Deze persmededeling focust op thema 4 over precaire arbeid in België 1 http://eventips.nl/EU-OSHA-Inschrijven-1-december-2016, georganiseerd door EU-OSHA en FOD WASO PERSMEDEDELING 1

Thema 4: Precaire arbeid in België

Kim Bosmans

2

, Karen Van Aerden

3

& Christophe Vanroelen

4

Contact: Prof. Dr. Christophe Vanroelen VUB Vakgroep Sociologie, Interface Demography. [email protected]; 02/614.81.25; 0497/40.48.28 Wat werd er onderzocht? Het fenomeen ‘precaire arbeid’ werd onderzocht aan de hand van de Belgische data van de European Working Conditions Survey. In ons onderzoek omvat precaire arbeid 7 dimensies: (1) de contractdimensie (instabiliteit van het werk), (2) de inkomensdimensie (lage materiële verloning), (3) al dan niet flexibele werkuren, (4) al dan niet onvrijwillig deeltijds werk, (5) de opleidingsdimensie (gebrek aan vorming), (6) (gebrek aan) formele inspraakmogelijkheden, en (7) (ongunstige) informele relaties op het werk (betrokkenheid, geweld, pesterijen, enz.). De verschillende dimensies en de overkoepelende indicator (een som van de 7 dimensies) werden in verband gebracht met sociale achtergrondkenmerken van werknemers, andere werkkenmerken en gezondheids- en welzijnsindicatoren. Hoe groot is het fenomeen ‘precaire arbeid’ in België? De omvang van precaire arbeid is vrij beperkt in België. In 2015 had 65,5% van de werknemers een job met maximaal 2 precaire kenmerken. Dit betekent een verbetering ten opzichte van 2010 (60,7%). Slechts 9,6% van de werknemers had een job met 4 of meer precaire kenmerken in 2015, tegenover 10,1% in 2010. We doen het daarmee beter dan de meeste buurlanden. Wie wordt door dit fenomenen getroffen? Precaire arbeid is ongelijk verdeeld in de Belgische werknemerspopulatie. Zo blijkt precaire arbeid vaker voor te komen bij vrouwen, jongere werknemers en laagopgeleiden. Flexibele werkuren vormen hierop een uitzondering. Een hoge frequentie van flexibele werkuren blijkt vooral voor te komen bij mannen en hoogopgeleide werknemers. Verder komt precaire arbeid vaker voor in kleinere organisaties en is het ook ongelijk verdeeld over verschillende sectoren en beroepen. Wat is de relatie van precaire arbeid met andere werkkenmerken? In het algemeen worden meer precaire werknemers vaker blootgesteld aan nadelige arbeidsomstandigheden en hebben ze een minder interessante arbeidsinhoud. Precaire werknemers ervaren minder taakcomplexiteit, werken minder vaak in autonome teams, ervaren minder autonomie over hun taken en worden vaker geconfronteerd met fysieke risico’s in vergelijking met de groep werknemers met een lagere precariteitsscore. Wat zijn de gevolgen voor het welzijn en de gezondheid? Precaire arbeid vertoont een duidelijke relatie met enkele gezondheids- en welzijnsindicatoren. De meest precaire 2 Dr. Kim Bosmans is postdoctoraal onderzoekster aan de Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Sociologie, Interface Demography 3 Karen Van Aerden is doctoraatsstudente aan de Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Sociologie, Interface Demography 4 Prof. Dr. Christophe Vanroelen is hoofddocent arbeidssociologie aan de Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Sociologie, Interface Demography. E-mail: [email protected]; Tel.: 02/614.81.25; gsm: 0497/40.48.28 2 PERSMEDEDELING

werknemers ervaren meer jobonzekerheid, zijn minder vaak afwezig (minder absenteïsme) en hebben een slechtere mentale gezondheid dan niet-precaire werknemers. Wat kunnen de overheid en het bedrijfsleven doen? Aangezien precaire arbeid vaak samenhangt met een ‘arme arbeidsinhoud’ en slechte arbeidsomstandigheden, en tot nadelige gezondheids- en welzijnsuitkomsten leidt, is het belangrijk om beleidslijnen te ontwikkelen die een precarisering van de arbeid tegengaan. Precarisering tegengaan kan onder andere door de inspraak van werknemers te vergroten en te focussen op opleidingsmogelijkheden, maar ook door ervoor te zorgen dat de flexibilisering van werktijden onder (collectieve) controle blijft. Hierbij moet er extra aandacht besteed worden aan kwetsbare groepen zoals vrouwen, jongeren en laagopgeleide werknemers. PERSMEDEDELING 3