Transcript Participatiesamenleving en responsabilisering Hoe los te

Het belang van onzeker weten
Martin Stam
Lector outreachend werken en innoveren
26 november 2013
Is er een menselijker verzorgingsstaat mogelijk,
die meer effectieve steun, aanmoediging en
oplossingen biedt (voor minder geld)?
Transitie van verzorgingsstaat: wat betekent
dat voor burgers in precaire posities (BIPP)?
• Gewend aan abstracte solidariteit = Gesellschaft: ‘ik heb er
recht op’
• Met soms nog sterke trekken van concrete solidariteit van
Gemeinschaft: helpen in eigen kring is plicht. Vaak ook niet.
• Vb van BIPP: van de ouderen die in A’dam een persoonlijk
alarm aanvragen kan 1/3 geen contactpersoon opgeven.
Wat betekent transitie voor Yes-wecan Doe-het-zelvers?
Lukt het de ‘glocal’ innovaties en de netwerksamenleving
van deze creative class te laten convergeren met de
behoeften van BIPP tot een nieuw type waarborgstaat of
draagt hun ondernemingszin bij tot vergroting van de 2deling in de samenleving?
‘De economische orde moet weer dienstbaar zijn aan
maatschappelijke doelstellingen, i.p.v. andersom’. (Melkert)
Citizens coming out of their clients,
customers or consumers cocoons
• Vereist investeren in nulde en 1e lijn (= het sociale domein)
• DUS minder in tweede lijn = medische, psychologische,
psychiatrische, juridische, economische oplossingsstrategieën
• Erken de betrekkelijke waarde van de indicatie-logica van de
2e lijn, met instrumenten als ZRM’s, ZZP’s en PL’s. Schadelijk
zelfs: Pygmalioneffect!
Van zorgen voor -> samen zorgen dat vergt
drie simultane kantelingen
A. Van binnenuit i.p.v. buitenaf (=
meer vanuit behoeften leef- en
minder vanuit systeemwereld).
B. Van onderaf i.p.v. bovenaf (richt
werk niet in vanuit ‘zeker weten’
maar vanuit ‘onzeker weten’).
C. Samen i.p.v. apart (deelnemers
aan zulke praktijken erkennen het
belang van verschillende soorten
expertise).
Ad. A. Van binnenuit = responsabilisering
door uitgaan van leef- en belevingswereld
 Wie geen deel uitmaakt van
het probleem kan ook geen
deel uitmaken van de
oplossing.
 “Whatever you do for me
without me, you do against
me.” (Gandhi)
 Uitdaging: hoe breek je
Berlijnse muur af tussen
actieven en inactieven?
Hoe werkt dat primaat bij het sociale =
leef- en belevingswereld?
Veel spanningen van burgers in precaire posities komen voort uit
schaarste: te weinig talenten, middelen, steun, ontwikkeling.
Sociaal werkers starten bij acute problemen, beseffen dat
mensen meer zijn dan hun probleem.
Zij werken nauw samen met informele krachten: in cyclische
processen van aanklooien en uitproberen,van vertrouwen
winnen en zelfvertrouwen krijgen waarbij crises en storingen
aan de orde van de dag zijn en de kring steeds groter wordt.
Ad B. Van onderaf: neem het onzekere voor
het zekere
• Van bovenaf: onvermogen
om van mensen hun
capaciteiten te erkennen ->
• Zet werkprocessen niet
vanuit tekentafel maar
vanuit keukentafel op
• Van onderaf: ga uit van het
onvoorspelbare, unieke,
(Tolstoi).
• Crises en frustraties bieden
uitzicht op onvermoede
oplossingen.
Van onderaf werken vraagt veel slimheid
top-down
De kloof dichten tussen de systeemwereld met zijn voorschriften
en procedures, en de leefwereld van burgers in precaire
posities, vraagt top-down versterking, facilitering,
ondersteuning en kaderstelling van werkprocessen bottomup.
Ad. C: cocreatie = de kring groter maken
• Als niemand het weet, laten we
samen naar een oplossing
zoeken.
• Vergt wederkerig denken en doen:
elkaar benutten en versterken
geldt voor alle deelnemers.
• Richt werkprocessen zo in dat
ieder aan deze nieuwe rol kan
wennen.
• Wie grijpt in als deelnemers zich
verschansen in machtsposities?
Gemeente?
Sturen vanuit het BOS-principe = Tshaped cocreatie
• De T-shaped professional zet zijn eigen expertise in en doet
dat zo dat de expertise van de ander beter tot zijn recht komt.
• Cocreatie gaat in tegen werkrelaties die verkokerd en
verticaal zijn ingericht, waar professionals met de ruggen naar
elkaar toe, en de professionals boven de klant staan.
Van classificatie naar cocreatie
• Vanuit het BOS-principe heeft alle ‘zeker weten’-kennis
betrekkelijke waarde. Zeker weten belemmert cocreatie.
• Sociale werkelijkheid van BIPP is slootwater, niet gedistilleerd.
• Werken vanuit cocreatie vereist het ambigue accepteren en
leren handelen vanuit ‘onzeker weten’.
Voorbeeld: met bril op van generatiearmoede zie je andere mogelijkheden
• Veel classificatie (MPG, ADHD) is a-historisch en a-sociaal.
• Hardnekkige armoede is vaak transgenerationeel. Doorbraak
daar is de grootste uitdaging. Nu nog met minste resultaat.
• Transgenerationele armoede zit niet in ons systeem in
Nederland: geen zicht op (effecten van) sociale uitsluiting.
• Inzet van ervaringsdeskundigen lijkt hier veelbelovend.
Hoe leren de deelnemers werken
vanuit BOS-principe? In CoP’s en CoL’s!
• Cocreatie moet gecreëerd worden. Vraagt vermogen tot...
• hanteren van grenservaringen = negatieve emoties waarmee
existentiële crisismomenten gepaard gaan. Daarbij stuit
iemand (dat kan iedereen zijn, klant of werker, koning of
pauper) op de grenzen van wie hij denkt dat hij is, wat hij kan.
• Vaak lukt het samen productief maken van grenservaringen
beter dan in je eentje. Daarom helpen ervaringsdeskundigen.