Transcript Epidemic transition and control shahrivare94

‫گذار سالمت‬
‫‪Health Transition‬‬
‫دکتر مجتبی صحت‬
‫متخصص اپیدمیولوژی‬
‫‪1‬‬
‫مرور کلی مباحث امروز‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫گذار سالمت‬
‫ویژگی های اپیدمیولوژیک بیماریهای غیر واگیر‬
‫اهمیت و ویژگی های اپیدمیولوژیک بیماریهای واگیر‬
‫اصطالحات رایج در اپیدمیولوژی بیماریها‬
‫مراحل بررسی یک اپیدمی‬
‫گذاراپيدميولوژيك‬
‫تغییرالگوی مرگ میر‪ ،‬بیماری‪ ،‬توزیع سنی‪ ،‬باروری‪ ،‬امید به زندگی و علل مرگ در طول زمان‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫يك پديده يك طرفة عبور از كنترل بيماري‬
‫هاي عفوني و نهايتا دستيابي به كنترل‬
‫بيماري هاي غيرمسري نيست‪.‬‬
‫اين پديده ها به همراه تغييرات جمعيت‬
‫شناختي‪ ،‬واقعيتي به نام گذار سالمت را‬
‫تشكيل مي دهد كه در طول تاريخ نه به‬
‫عنوان پديده و واكنشي يك طرفه بلكه‬
‫دوطرفه و پويا به وقوع پيوسته و همچنان‬
‫ادامه خواهد يافت‬
‫بسياري از اين تغييرات‪ ،‬حاصل ارتباط‬
‫متقابل انسان و محيط اكولوژيك و فرهنگي‬
‫ـ اجتماعي اوست‬
‫طبيعي‬
‫ِ‬
‫گاهي تحت تاثير عميق حوادث‬
‫شدن ُكره زمين‪ ،‬پديده‬
‫نوظهوري نظير گرم‬
‫‪3‬‬
‫تحوالت ژنتیك و موتاسیون هاي مربوطه نیز مي تواند از‬
‫•‬
‫ّ‬
‫عوامل پیدایش بیماري ها باشد كه آنهم با تغییرات محیط‪ ،‬در‬
‫تعامل بوده و مجموعة این تغییرات (محیط و ژن) عاملي در‬
‫تغییر رفتار انسان ها و شیوة زندگي آنان هستند و این در‬
‫حالیست كه تغییر رفتار انسان ها را مي توان شایعترین دلیل‬
‫گذار سالمت دانست‪.‬‬
‫امروزه معضل بیماري هاي عفوني نوپدید‪ ،‬بسیاري از‬
‫•‬
‫باورهاي بهداشتي را تحت الشعاع‪ ،‬قرار داده و تو ّجه جوامع‬
‫علمي را به خود معطوف داشته است و جالب تو ّجه است كه‬
‫بسیاري از دانشمندان براین عقیده اند كه نوپدیدي بیماري هاي‬
‫ُمسري‪ ،‬صرفا یك پدیده جدید نیست بلكه بار ها اتفاق افتاده و‬
‫تحوالت بهداشتي‪ ،‬ایفاء نموده است‪.‬‬
‫نقش عظیمي در تاریخ ّ‬
‫‪4‬‬
The World Health is in Transition
1-Epidemiologic:
2-Demographic:
double burden of non-communicable diseases
“NCD” in many countries
Population ageing
3-Lifestyles:
Diets are rapidly changing
Physical activity reducing
Tobacco use increasing
4-Urbanization:
Growing cities
5-Globalisation:
Increasing global influences
5
‫گذار سالمت‬
‫‪Health Transition‬‬
‫شايع ترينِدليلِگذارِسالمت‪:‬‬
‫تغييرِرفتارِانسانِها‬
‫‪6‬‬
‫گذار اپیدمیولوژیک‬
Epidemiologic Transition
• Industrialization, Urbanization, Motorization
•
•
•
•
•
•
Changing the Environment
Changing the Behavior
Changing the Genetic
Health & Medical Promotion (Prevention)
Changing of the Population structure (Ageing)
Changing the Lifestyle
Non-communicable diseases Risk Factors
7
Lifestyle Transition
1) Healthy Dietary Habits
2) Rest/Leisure-time Entertainments & physical activities
3) Smoking/Substance Abuse
4) Sexual behavior
5) Use of Health & Medical Services
6) Stress
7) Work-related issues
Work in Transition
8
Work Transition
 Work is more complicated/vary
 Work is more skilled, more training is needed

Increasingly men have been replaced by machines
 Work is more hazardous
 The demand of workers has been increased
 Shorter hours, 6-8 hours per day
 Shorter days per week (4-6 days/week)
 Shorter working years (20-30 years)
9
‫تا كنون با سه گذار اپيدميولوژيك )‪(E. Transition‬‬
‫مواجه بوده ايم‪:‬‬
‫اولين گذار‬
‫• ‪ّ -1‬‬
‫در اواخر دوره پارينه سنگي )‪ (Paleolithic‬و‬
‫دوران نوسنگي )‪ ،(Neolithic‬حادث گردیده است‪.‬‬
‫دومين گذار‬
‫• ‪ّ -2‬‬
‫با آغاز عصر جديد و انقالب صنعتي‪ ،‬شكل گرفته‬
‫است‪.‬‬
‫سومين گذار‬
‫• ‪ّ -3‬‬
‫از حدود سه دهة قبل آغاز گردیده است همچنان ادامه‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫ّ‬
‫اولین گذارايپدميولوژيك‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ّاولین گذار اپیدمیولوژیك‪ ،‬حدود ده هزار سال قبل آغاز گردیده است‪.‬‬
‫زیرا در آن زمان چرخش عظیمي در شیوه زندگي انسان آغاز شده‬
‫جوامع ّاولیه انساني محدود و پراکنده – احتمال خیلی کم بروز همه‬
‫گیري هاي وسیع‬
‫شكار و كوچ گرائي‪،‬جاي خود را به اِسكان در یك منطقه ثابت و‬
‫تولید مواد غذائي مورد نیاز روزمره‪ ،‬داد‬
‫سازمان دهي اجتماعي انسان‪ ،‬عادات غذائي‪ ،‬ویژگي هاي دموگرافیك‬
‫و تماس بیشتر انسان با حیوانات تاثیر عظیمي داشته و زمینه را‬
‫براي ابتالء به بسیاري از بیماري هاي مشترك بین حیوانات و انسان‬
‫ها (زئونوزها) مساعد نموده و شاید بیشترین علل مرگ و میر را به‬
‫خود اختصاص داده است ‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ّ‬
‫اولین گذار ايپدميولوژيك(ادامه)‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪-1‬اسكان گروه هائي از انسان ها در یك منطقه‬
‫‪-2‬توسعة روابط اجتماعي و به تبع آن افزایش تماس مستقیم انسان ها‬
‫زمینه را براي انتشار بیماري هاي ُمسري‪ ،‬مساعد نمود‪.‬‬
‫‪-3‬انباشته شدن فضوالت انساني هم مزید بر علّت گردیده موجبات‬
‫افزایش ماكروپارازیت ها و عفونت هاي گوارشي را فراهم نموده است‪.‬‬
‫‪ -4‬تا اینكه با تسلط بر حیوانات و اهلي كردن حيواناتي نظیر بز‪،‬‬
‫گوسفند‪ ،‬گاو‪ ،‬خوك ‪ . . .‬و برخي از پرندگان‪ ،‬منابع جدیدي از بیماري‬
‫هاي مشترك‪ ،‬در تماس با انسان قرار گرفته و بیماري هائي نظیر‬
‫توبركولوز‪ ،‬آنتراكس‪ ،‬تب ‪ . . . Q‬و بروسلوز به آساني از طریق تماس‬
‫و مصرف فراورده هاي حیواني به انسان منتقل گردیدند‪.‬‬
‫بیماري هاي اصلي و عوامل مهم منجر به مرگ انسان هاي آن زمان را‬
‫‪12‬‬
‫‪،‬تشكیل مي دادند‪.‬‬
‫زئونوزهاي مرتبط با حيوانات اهلي‬
‫ّ‬
‫اولین گذار ايپدميولوژيك(ادامه)‬
‫• ‪ -5‬فعالیت هاي كشاورزي‪ ،‬باعث افزایش تماس با انگل هاي‬
‫بدون ناقل )‪ (Vector‬نظیر شیستوزوما و كرم هاي گوارشي‬
‫كه تخم آن ها از طریق فضوالت انساني‪ ،‬به مزارع رسیده و‬
‫باعث آلودگي فراورده هاي كشاورزي مي شود‪ ،‬گردید‪.‬‬
‫• ‪ -6‬انباشتن مواد غذائي نیز آغاز شده و احتماال باعث طغیان‬
‫هاي نسبتا وسیعي از مسموميت هاي غذائي‪ ،‬شده است‪.‬‬
‫• ‪-7‬از طرف دیگر تماس بسیار نزدیك با علوفه به هنگام چیدن‬
‫آن ها انسان را در معرض گزش حشرات و ابتالء به بیماري‬
‫هائي نظیر تیفوس قرار داده و بر اساس عادات زندگي انسان‬
‫ها بسیاري از حشرات ناقل نیز در تماس با وي قرار گرفتند و‬
‫مثال باعث انتقال تب زرد‪ ،‬تب دانگ و امثال اینها گردیدند‬
‫‪13‬‬
‫ّ‬
‫اولین گذار ايپدميولوژيك(ادامه)‬
‫با تكامل فكري و افزایش تجربیات انسان و بهرهگیري بهتر از ابزارهاي‬
‫جدید‪ ،‬در عصر نوسنگي بیماري هاي جدیدي پا به عرصه وجود‬
‫گذاشته‪.‬‬
‫• ‪ -8‬به دلیل افزایش جمعیت‪ ،‬بیماري هاي ناشي از كمبود غذا و سوء‬
‫تغذیه نیز مزید بر علّت شده و زمینه را براي بروز بیماري هاي عفوني‬
‫فراهم مي كرده‬
‫• ‪ -9‬زندگي در آن شرایط باعث بوجود آمدن طبقات اجتماعي مختلفي شده‬
‫و آثار و بقایاي انسان ها در آن دوران و ازجمله تغییرات موجود در‬
‫استخوان هاي آنان حاكي از این واقعیت است كه زنان و كودكاني كه‬
‫متعلق به طبقات اجتماعي ضعيف تري بوده اند در ّاولین گذار‬
‫اپیدمیولوژیك‪ ،‬از بیماري هاي بیشتري رنج مي برده اند ‪.‬‬
‫• ‪-10‬در دوران نوسنگي‪ ،‬مقايسه استخوان ها با موارد مشاب ِه مربوط به‬
‫اجداد آنان موارد مرگ و مير بيشتر‪ ،‬مشكالت دنداني و اختالل در رشد‬
‫استخواني در نسل جديد را نشان مي دهد ‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫ّ‬
‫اولین گذار ايپدميولوژيك(ادامه)‬
‫‪-11‬با افزایش جمعیت انسان ها و آغاز شهرنشیني‪ ،‬در مناطق مختلف‪ ،‬بر وسعت و‬
‫شدت همه گیري ها افزوده شده و با گسترش شهرها بر تراكم جمعیت ها و بروز‬
‫همه گیري هاي با منبع مشترك‪ ،‬افزوده گردیده و ازجمله همه گیري هاي ُكلرا‬
‫مصیبت هاي فراواني به بار آورده‪.‬‬
‫‪ -12‬همه گیري هاي ناشي از بیماري هاي واجد ناقل‪ ،‬نظیر طاعون و تیفوس باعث از‬
‫هم پاشیدگي جوامع انساني گردیده است‬
‫‪ -13‬طغیان ناشي از سرخك‪ ،‬اوریون‪ ،‬آبله و سایر عفونت هاي ویروسي نیز به طور‬
‫روزافزوني‪ ،‬مسئله ساز‪ ،‬واقع مي شده و زماني كه همه گیري ها و طغیان هاي‬
‫ناشي از بیماري هاي عفوني باعث ابتالء بزرگساالن مي شده چرخ اقتصاد خانواده‬
‫سوم‬
‫ها را نیز فلج مي كرده است‪ .‬به طوري كه ابتالء به ِسل باعث هالكت یك ّ‬
‫جمعیت بسیاري از كشورهاي اروپائي گردیده و مرگ سیاه (طاعون) قرن سیزدهم‬
‫باعث از بین بردن یك چهارم جمعیت اروپا شده است‬
‫‪ -14‬مسافرت هاي بین شهري و بین قاره اي نیز باعث تماس بیشتر و انتشار وسیعتر‬
‫برخي از بیماري ها و ازجمله موجب بروز همه گیري هاي مرگبار آبله‪ ،‬تیفوئید و‬
‫‪15‬‬
‫امثال آنها شده است ‪.‬‬
‫دومین گذارايپدميولوژيك‬
‫دومین گذار اپیدمیولوژیك‪ ،‬با آغاز انقالب صنعتي‪ ،‬در اواسط قرن نوزدهم در‬
‫‪ّ -1‬‬
‫اروپا و آمریكاي شمالي‪ ،‬حادث گردیده و به نحو واضحي در كشورهاي صنعتي‬
‫باعث كاهش میزان مرگ ناشي از بیماري هاي عفوني شده و پاندمي هاي مرگبار‬
‫بیماري هاي عفوني‪ ،‬ظاهرا جاي خود را به بیماري هاي دژنراتیو و ساخته دست‬
‫بشر داده اند‪.‬‬
‫• ‪-2‬پیشرفت هاي جدید در علم پزشكي‪ ،‬تكنولوژي و ارتقاء سطح‬
‫زندگي مردم‪ ،‬حاصل گردیده و سرانجام به كشورهاي درحال توسعه‬
‫نیز گسترش یافته است‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫دومین گذارايپدميولوژيك‬
‫(ادامه)‬
‫‪-3‬افزايش اميد به زندگي باعث بروز بیماري هاي مرتبط با‬
‫سالخوردگي كه تا قبل از آن از شیوع چنداني برخوردار نبود‪ ،‬گردید‪.‬‬
‫این بیماري ها كه امراض ناشي از صنعتي شدن نیز نامیده شده اند‬
‫عبارتند از ‪ :‬سرطان‪ ،‬ديابت‪ ،‬بيماري هاي عروق كرونر و بيماري‬
‫هاي انسدادي ريه ها‪.‬‬
‫‪ -4‬صنعتي شدن جوامع مخصوصا در شهرها باعث آلودگي آب و‬
‫هوا و نهایتا افزایش میزان بروز برخي از سرطان ها‪ ،‬بیماري هاي‬
‫حساسیتي‪ ،‬اختالالت زایماني و اختالل در رشد مغزي و اثرات‬
‫سایكوسوماتیك گردید‪.‬میزان بروز بیماري هائي نظیر افزایش فشار‬
‫خون‪ ،‬افسردگي‪ ،‬بيقراري و امثال اینها به طور روز افزوني افزایش‬
‫یافت‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫دومین گذارايپدميولوژيك‬
‫(ادامه)‬
‫دومين گذار‬
‫‪-5‬مثل عصر پارینه سنگي و ّاولین گذار اپیدمیولوژیك در ّ‬
‫اپيدميولوژيك نيز نابرابري هاي اجتماعي باعث تفاوت هاي فاحشي بين ميزان‬
‫بروز بيماري ها و مرگ ناشي از آنها در طبقات مختلف اجتماعي گرديده‬
‫است‪.‬‬
‫نابرابری در کشورهای در حال توسعه شدیدتر بود و دربرخی مناطق به علت‬
‫شهرنشینی سریع و زیرساختهای نادرست‪ ،‬همچنان بیماریهای عفونی باالترین‬
‫سهم مرگ را داشتند و همزمان بیماریهای دژنراتیو در گروهی عامل اصلی‬
‫مرگ بود!‬
‫‪18‬‬
‫سومین گذارايپدميولوژيك‬
‫سومین گذار اپیدمیولوژیك‪ ،‬فرض بر این است كه‬
‫در ّ‬
‫• از میزان مرگ ناشي از بيماري هاي عفوني كاسته شد‪.‬‬
‫• بر میزان مرگ ناشي از بيماري هاي مزمن‪ ،‬افزوده شد‬
‫• كاهش مرگ و مير مادران و كودكان‪،‬‬
‫• افزايش جمعيت‪،‬‬
‫• افزایش اميد به زندگي و پيرشدن جمعيت ها‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫رعایت موازین بهداشتي‬
‫برخورداري از خدمات مربوطه‬
‫ارتقاء استانداردهاي زندگي‬
‫بروز بيماري هاي مزمن مرتبط با سالمندي و مرگ ناشي از این بیماري ها در این‬
‫گروه سنّي‬
‫‪20‬‬
21
By: Dr K. Mirzaei
‫ت مثبت این دوره ‪ ،‬براي تمام مردم جهان‪ ،‬به هیچ وجه‪،‬‬
‫• تغییرا ِ‬
‫یكسان نبوده است‬
‫• الگوي مرگ نیز در كشورهاي مختلف جهان‪ ،‬با یكدیگر متفاوت‬
‫بوده به طوري كه از تعداد ‪ 57‬میلیون مورد مرگي كه در سال‬
‫‪ 2002‬رخ داده است حدود ‪ %20‬آن در نوجوانان و كودكان‬
‫كمتر از‪ 20‬ساله آنهم عمدتا (‪ )%98‬در كشورهاي درحال‬
‫توسعه‪ ،‬حادث گردیده در حالیكه بیش از ‪ %60‬موارد مرگ در‬
‫كشورهاي توسعه یافته‪ ،‬در سنین بعداز ‪ 70‬سالگي به وقوع‬
‫پیوسته است‬
‫‪22‬‬
‫• از ‪ 20‬كشور با باالترین میزان مرگ‪ 19 ،‬كشور در‬
‫منطقه آفریقا واقع بوده‪ ،‬احتمال وقوع مرگ در سنین قبل‬
‫از ‪ 5‬سالگي در كودكاني كه در سیرا ِلئون متولّد مي‬
‫شوند ‪ 3.5‬برابر كودكان هندي و بیش از یكصد برابر‬
‫كودكان ایسلندي مي باشد و این در حالیست كه میزان‬
‫مرگ كودكان در ژاپن‪ ،‬سنگاپور و سیزده كشور‬
‫اروپائي‪ ،‬كمتر از ‪ 5‬نفر در ‪ 1000‬نفر موالید زنده بوده‬
‫است‬
‫• جالب توجه است كه عمده ترین علل مرگ در‬
‫كشورهاي درحال توسعه را بیماري هاي عفوني تشكیل‬
‫مي دهد‪.‬‬
‫‪23‬‬
24
By: Dr K. Mirzaei
25
By: Dr K. Mirzaei
‫نوپديدي و بازپديدي بيماري هاي عفوني و امواج سه گانه‬
‫گذار اپيدميولوژيك‬
‫‪ 1‬ـ بسیاري از بیماري هائي كه قبال وجود نداشته است طي سه دهة‬
‫گذشته پا به عرصه وجود گذاشته و مرگ و میر فراواني در بالغین‬
‫به بار آورده است‪(.‬نوپدیدی)‬
‫‪ 2‬ـ بر میزان بروز و شیوع بسیاري از بیماري هائي كه تصور مي‬
‫رفت‪ ،‬تحت كنترل مي باشند‪ ،‬افزوده شده است‪(.‬بازپدیدی)‬
‫‪ 3‬ـ بسیاري از بیماري هائي كه قبال به آنتي بیوتیك هاي موجود‪،‬‬
‫پاسخ مي دادند با سرعتي بیش از زمان الزم براي تولید آنتي‬
‫بیوتیك هاي موثر‪ ،‬نسبت به داروهاي موجود‪ ،‬مقاوم شده اند‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫نوپديدي هاي اخیر‬
‫• از سال ‪ 1973‬تا كنون بيش از ‪ 30‬عامل بيماريزاي جديد‪،‬‬
‫شناسائي شده است به طوري كه بسياري از آن ها از قبل‬
‫نيز وجود داشته ولي تشخيص داده نشده بوده و تعدادي از‬
‫آن ها وجود نداشته و طي اين مدت‪ ،‬پا به عرصه وجود‬
‫گذاشته اند كه از نظر تعريف كلّي‪ ،‬تفاوتي بين اين دو گروه‬
‫نبوده و همگي جزو عوامل عفونتزاي نوپديد‪ ،‬طبقه بندي‬
‫مي شوند‪.‬‬
‫• ‪HIV/AIDS‬‬
‫• نوپدیدي بیماري هاي غیرمسري قلب و عروق‪ ،‬ناشي از‬
‫استعمال دخانيات و حوادث و سوانح رانندگي و امثال اینها‬
‫كه زائیده تمدّن و شهرنشیني و تغییر در شیوة زندگي هستند‬
‫‪27‬‬
‫بیماریهای بازپدید‪ :‬بیماریهایی که در گذشته در یک منطقه جغرفیایی‬
‫خاص بوده اند خاموش یا کنترل شده بودند مجددا شایع شوند‬
‫• بازپدیدي سل‪ ,‬نه تنها در دنیاي غرب بلكه در كل جهان‬
‫طغیان كرده‬
‫• بازپدیدي ديفتري در شوروي سابق كه حاصل توقف‬
‫واكسیناسیون جامعه اي بود كه به غلط تصور مي شد براي‬
‫همیشه در مقابل این بیماري‪ ،‬مصون گردیده اند‪ ،‬باعث‬
‫وقوع بزرگترین همه گیري این بیماري در سرزمین گسترده‬
‫شوروي سابق شده است‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫علل بازپدیدی یا نوپدیدی بیماریها‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫‪.8‬‬
‫رشد و جابجایی و تغییر ساختار جمعیتها‬
‫تغییر رفتار انسانها و تغییر شیوه زندگی‬
‫تغییر شیوه های کشاورزی و دامداری و تولید مواد غذایی‬
‫کوتاه شدن فاصله های جغرافیایی و سهولت جابجایی‬
‫جنگ های منطقه ای و نابسامانی های اجتماعی‬
‫استفاده نابجا از داروها و افت کش ها‪ ،‬عفونت های‬
‫بیمارستانی‬
‫جابجایی حیوانات ( سارس‪ ،‬ابوال)‬
‫افزایش روشهای تشخیصی( هلیکوباکتر)‬
‫کلیات اپیدمیولوژیک‬
‫بیماریهای غیر واگیر‬
‫• ‪Degenerative diseases, Chronic diseases, Chronic illness‬‬
‫بیماریهای مزمنی که از فرد به فرد انتقال نمی یابد و با سیر آهسته‬
‫پیشرفت می نمایند‪.‬‬
‫• هدف سازمان جهانی بهداشت‪:‬تا سال ‪:2025‬‬
‫‪ %25‬کاهش در میزان سالیانه مرگ های زودرس به دلیل بیماریهای‬
‫غیرواگیر‬
‫اپیدمیولوژی بیماریهای غیر واگیر‬
‫• چهار گروه از مهمترین علل مرگ و ناتوان در بیماریهای غیر واگیر‪:‬‬
‫‪ .1‬بیماریهای قلبی عروقی‪،‬‬
‫‪ .2‬سرطانها‪،‬‬
‫‪ .3‬انسداد مزمن مجاری تنفسی‬
‫‪ .4‬دیابت‬
‫چهار عامل خطر قابل پیشگیری بیماریهای غیر واگیر‪:‬‬
‫‪ .1‬عدم تحرک‪،‬‬
‫‪ .2‬دخانیات‪،‬‬
‫‪ .3‬رژیم غذایی ناسالم‬
‫‪ .4‬مصرف الکل‬
‫اهمیت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫روند رو به افزایش سن جوامع‬
‫‪ %80‬از ‪ 57‬میلیون مرگ ساالنه از بیماریهای مزمن در‬
‫کشورهای در حال توسعه است( بجز کشورهای افریقایی)‬
‫یکی از مهمترین موانع توسعه پایدار در قرن ‪21‬‬
‫‪ %43‬بارجهانی بیماریها مربوط به بیماریهای غیرواگیر‬
‫است‪.‬‬
‫روند روبه افزایش مهمترین فاکتورهای خطر بیماریهای‬
‫غیرواگیر‬
‫پیشگیری و کنترل بیماریهای غیرواگیر‬
‫• پديده شکست موفقيت‪ :‬افزایش خدمات درمانی و کاهش‬
‫مرگ افرینی بیماریهای غیر واگیر‪ ،‬افزایش امید به زندگی و‬
‫افزایش شیوع این بیماریها بدون کاهش ‪ DALY‬و همراه با‬
‫افزایش هزینه های سالمت‬
‫• راهکار «موفقيت بدون شکست»‪ :‬به تاخیر انداختن ابتال به‬
‫بیماریها با پیشگیری و کنترل بیماریهای غیرواگیرو به‬
‫تاخیر انداختن سن ابتال و کوتاه کردن دوره بیماریهای مزمن‬
‫قبل از پایان زندگی و در نتیجه کاهش هزینه ها و افزایش‬
‫کیفیت زندگی در سالمندی‬
‫پیشگیری از ابتال به بیماریهای غیر واگیر از طریق‪:‬‬
‫– تغییر دیدگاه عمومی در غیرقابل اجتناب بودن بیماریهای غیر وگیر(‬
‫هدف راهبردی)‬
‫– توجه به سطوح پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مقدماتی‪:‬بهبود سالمت جامعه و کاهش عوامل خطربا توجه به تعیین کننده‬
‫های اقتصادی اجتماعی و تغییر رفتار‪ -‬نتیجه ان‪:‬کاهش میزان عوامل خطر‬
‫سطح اول‪ :‬کاهش تماس با عوامل خطر‪ -‬نتیجه ان‪:‬کاهش بیماری است‬
‫سطح دوم ‪ :‬تشخیص زودرس قبل ازبروز نشانه ها با درمان به موقع‪.‬‬
‫نتیجه ان‪ :‬پیشگیری از پیشرفت نشانه ها و عود بیماری در درمان شده ها و‬
‫کنترل بیماری است‬
‫سطح سوم‪ :‬جلوگیری از پیشرفت بالینی بیماری و معلولیت وانجام نوتوانی‬
‫است‪ .‬نتیجه ان‪ :‬کاهش آثار نامطلوب یا معلولیت است‬
‫• پیشگیری بیماریهای غیرواگیر خصوصا در سطح مقدماتی‬
‫باید به صورت شبکه علیتی پیگیری شود‪.‬‬
‫• شبکه علیت مبنای مداخله از نوع «شبکه ی مداخله» برای‬
‫مراحل پیشگیری مقدماتی است‪.‬‬
‫• شبکه علیتی تمایل به سیگار یا رژیم غذایی نادرست را‬
‫رسم کنید‬
‫پیشگیری سطح اول‬
‫• هدف‪ :‬گروه ها در معرض خطرباال‬
‫• از طریق‪ :‬تغییر رفتار در سطح فردی و جمعی این گروه‬
‫• توجه به تئوری مدل انتقال یا مراحل مدل تغییر‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫مرحله قبل از تصمیم گیری‬
‫مرحله قصد ونیت‬
‫مرحله اجرای‬
‫مرحله حفظ و ادامه عمل‬
‫مرحله عود‬
‫اپیدمیولوژی بیماریهای واگیر‬
Features unique to infectious diseases:
1) A case may also be a source.
pattern of societal contacts influence the risk of disease
2) People may be immune.(at risk?!)
3) A case may be a source without being recognized.
There may be asymptomatic or subclinical infection.
4) There is often a need for urgency.
5) Preventive measures often have good scientific
basis.
infectious disease epidemiology is largely concerned with
interventions vs determination of risks.
Severity of infections
Tuberculosis
Measles
Rabies
inapparent
mild
moderate
severe
fatal
Iceberg Concept of Infection
Fatal
Clinical and
Clinical
Disease
Severe disease
Moderate severity
Mild illness
SubClinical
Disease
infection without
clinical illness
Exposure without
infection
‫‪Unique Features of Infectious Diseases‬‬
‫‪ -4‬این بیماریها بعضا نیاز به مداخالت اورژانسی دارند‬
‫بسیاری از بیماریهای مزمن تحت تاثیر عوامل محیطی( مثال تماس با‬
‫سرب) و رفتاری( مثال مصرف سیگار) می باشند که غالبا باید با‬
‫برنامه های طوالنی مدت آنها را کنترل و پیشگیری نمود‬
‫اما‬
‫گسترش ناگهانی بیماریهای عفونی مثل شیگال یا انفوالنزا زمان‬
‫بررسی و مداخله و پیشگیری بسیار سریع باید عمل نمود و بعضا در‬
‫حد چند روز و حتی چند ساعت بیشتر فرصت نخواهیم داشت تا‬
‫مداخالت موثر را ارزیابی و اجرا نماییم‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪Unique Features of Infectious Diseases‬‬
‫‪-5‬غالبا تاثیر اقدامات پیشگیرانه به روشنی قابل سنجش هستند‬
‫بسیاری از بیماریهای مزمن مثل بیماریهای قلبی عروقی اثر عوامل‬
‫خطر مثل رژیم غذایی و کلسترول بر ایجاد بیماری غیردقیق‬
‫است‬
‫اما‬
‫بسیاری ازبیمارهای عفونی تاثیر عامل بیماریزا و ویژگی های انتقال‬
‫آن کامال ثابت و مشخص است و به روشنی ( البته نه به سادگی)‬
‫می توان از این نوع بیماریها پیشگیری نمود‪.‬‬
Person-to-Person Transmission
Cases
 Index – the first case identified
 Primary – the case that brings the infection into a population
 Secondary – infected by a primary case
 Tertiary – infected by a secondary case
T
S
Susceptible
Immune
Sub-clinical
Clinical
P
S
S
T
‫‪Definitions continued:‬‬
‫‪ Mortality‬‬
‫‪proportion of the population that die yearly of the disease‬‬
‫‪and is a product of incidence and the case fatality rate.‬‬
‫‪ Reproductive rate‬‬
‫قابلیت یک بیماری عفونی در گسترش یافتن تعریف می شود که تحت تاثیر‬
‫احتمال انتقال از فرد آلوده به افراد مستعد می باشد که این فاکتورها شامل‪:‬‬
‫‪ -1‬فراوانی تعداد تماسهای افراد‬
‫‪ -2‬طول مدت عفونت زایی‬
‫‪ -3‬نسبت جمعیت غیر ایمن در جامعه‬
What determines R0 ?
probability of transmission per contact
R0 = p • c • d
duration of infectiousness
contacts per unit time
Use in STI Control :
p
c
condoms, acyclovir, zidovudine
D
case ascertainment (screening,
partner notification), treatment,
compliance, health seeking
behaviour, accessibility of services
health education, negotiating skills
Basic reproductive rate (R0)
Basic formula for the actual value: R0 = P * c * d
• P - risk of transmission per contact (i.e. attack rate)
– Condoms, face masks, hand washing  P ↓
• c - average number of contacts per time unit
– Isolation, closing schools, public campaigns  c ↓
• d - duration of infectiousness measured by the same
time units as κ
– Specific for an infectious disease
– Early diagnosis and treatment, screening, contact tracing
d↓
‫)‪Basic reproductive rate (R0‬‬
‫• متوسط تعداد افرادی که یک فرد الوده به یک عامل عفونی در طول دوره‬
‫عفونت زایی می تواند مستقیما آلوده کند بشرط انکه همه افراد ان جمعیت‬
‫مستعد ابتال باشند‬
‫‪- R0 < 1 - the disease will disappear‬‬
‫‪– R0 = 1 - the disease will become endemic‬‬
‫‪– R0 > 1 - there will be an epidemic‬‬
Approximate formula for R0
• For childhood diseases: R0 = 1 + L/A
– L - average life span in the population
– A - average age at infection
R0 of childhood diseases
Infection/
infectious agent
Measles
11-18
Average age at
infection*
4-5
Pertussis
16-18
4-5
Mumps
11-14
6-7
Rubella
6-12
6-10
Diphtheria
4-5
11-14
Polio
6-7
12-17
Source: Anderson & May, 2006
R0
* In the absence of immunization
‫محاسبه نسبت افراد ایمن برای جلوگیری از‬
‫اپیدمی‬
‫• اگر‪ p‬نسبت افراد ایمن شده و‪ R0‬تعداد افرادی که‬
‫مستقیما یک نفر می تواند مبتال کند باشند‬
‫‪• R0-(p×R0)<1‬‬
‫• تعداد افرادی که از فرد اول مبتال می شوند باید کمتر‬
‫از یک باشد تا بیماری متوقف شود‬
‫‪• R0-1<P×R0‬‬
‫‪• P>(R0-1)/R0=1-1/R0‬‬
‫• اگر هر بیمار سرخک بتواند ‪ 15‬نفررا آلوده کند برای‬
‫جلوگیری از اپیدمی آن چند درصد افراد جامعه باید ایمن‬
‫باشند‬
Definitions continued:
 Vector - ‫ناقل‬
. ‫منبعی که عامل عفونی را در خود نگهداری م یکند و انرا به سایر افراد مستعد انتقال می دهد‬
 Transmission routes
Direct (mucous membrane to mucous membrane, cross placental, blood or
tissue, skin to skin, sneezes or coughs)
Indirect (water, air borne, food borne, vectors or objects).
 Reservoir vs source
Reservoir: ecological niche where a pathogen lives and multiplies outside
human
source which is the actual object animal or person from which infection is
acquired).
‫‪Incubation period: time from infection to‬‬
‫‪development of symptomatic disease.‬‬
‫‪ ‬دورهِکمونِ(‪:)Incubation Period‬‬
‫–‬
‫–‬
‫تعريف‪ :‬مدتِزمانیِکهِبينِتهاجمِعامـلِ‬
‫عفونتِزاِوِپديدارِشدنِاولينِعالمتِياِ‬
‫نشانهِبيماریِموردِنظر‪ِ،‬وجودِدارد‪.‬‬
‫درِدورهِکمون‪ِ،‬عاملِعفونتِزاِدرِبـدنِ‬
‫ميزبانِتکثيرِمیِيابدِوِوقتـیِتـراکمِ‬
‫آنِبهِحدِکفايتِرسيد‪ِ،‬تعادلِسالمتیِدرِ‬
‫ميزبانِبهِهمِخوردهِوِبيمـاریِآشـکارِ‬
‫میِشود‪.‬‬
‫• ميانهِدورهِکمونِ( ‪Median Incubation‬‬
‫‪)period 52‬‬
‫اصطالحات رايج ‪...‬‬
‫•‬
‫عواملِمؤثرِبرِدورهِکمون‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫(ادامه)‬
‫زمانِدوِتاِشدنِ(‪ )replication time‬عاملِبيماریِزا‬
‫‪ : infective dose‬مقداریِازِعاملِبيماریِکهِمیِتوانـدِ‬
‫بيماریِراِشروعِکندِ‬
‫راهِورودِ‬
‫استعدادِميزبانِ‬
‫طولِدورهِکمونِيکـیِازِخصوصـياتِهـرِبيمـاریِ‬
‫است‪.‬‬
‫برایِهرِبيماریِيکِحـداقلِدورهِکمـونِوجـودِ‬
‫داردِکهِتاِقبلِازِآنِهيچِبيماریِرخِنخواهـدِ‬
‫داد‪.‬‬
‫دورهِکمونِبيماریِدرِبينِبيماریِهـایِعفـونیِ‬
‫مختلفِوِهمچنينِازِفردیِبهِفردِديگرِباِهمانِ‬
‫بيماری‪ِ،‬متفاوتِاست‪.‬‬
‫– ‪53‬کوتاه‪ :‬بينِچنـدِسـاعتِتـاِ‪ 2‬الـیِ‪ 3‬روز‪ :‬مسـموميتِ‬
‫غذائیِباِاسـتافيلوکو‪ِ،،‬وبـا‪ِ،‬ديسـانتریِباسـيلیِوِ‬
‫دوره کمون‬
‫•‬
‫(ادامه)‬
‫داليلِاهميتِدورهِکمون‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫خصوصاِدرِعفونتهایِباِ‬
‫ً‬
‫رديابیِمنبعِعفونت (‬
‫دورهِکمونِکوتاه)‬
‫معمـوالِ‬
‫ً‬
‫تعيين ِمدت ِمراقبـت ِاز ِبيمـاری (‬
‫برابرِباِبيشترينِدورهِکمونِبيماری)‬
‫ايمنِسازی (اگاهیِازِدورهِکمونِکمکِمیِکنـدِ‬
‫تاِبتوانيمِباِسرمهایِحاویِايمونوِگلوبولين‪ِ،‬‬
‫ازِبروزِبيماریِبالينیِپيشِگيریِکنيم )‬
‫مثالِباِمنبعِ‬
‫‪ .4‬مشخصِکردنِنوعِاپيدمیِ( ً‬
‫نقطهِای‪ِ،‬پيشرونده)‬
‫‪54‬‬
‫( درِاپيــدمیِيــاِمنبــعِنقطــهِایِ ‪(point source‬‬
‫)‪ epidemic‬همهِمواردِدرِطیِيکِدورهِکمونِبيماریِ‬
‫اتفاقِمیِافتد‪ِ،‬‬
‫درِحـالیِکـهِدرِاپيـدمیِپيشـروندهِ ‪(propagated‬‬
‫)‪ epidemic‬بيماریِمیِتواندِفراتـرِازِطـولِدورهِ‬
‫کمونِهمِاتفاقِافتد‪).‬‬
‫‪ .5‬تعيينِپيشِآگهیِ )‪ (prognosis‬بيماری‬
‫توجه‬
‫‪• Latent period: time interval from infection to‬‬
‫‪development of infectious (note: this definition‬‬
‫‪differs from that used for non-infectious‬‬
‫‪diseases).‬‬
‫• اصــطالدِدورهِپنهــانیِ)‪ (latent period‬درِ‬
‫بيماريهــایِغيرعفــونیِمعــادلِدورهِ‬
‫کمونِدرِبيماريهایِعفونیِاست‪:‬‬
‫– فاصــلهِبــينِشــروعِبيمــاریِتــاِتشــخيصِ‬
‫بيماری»‬
‫اينِمرحله‪ِ،‬ازِچندِماهِتاِچندِسـالِ‬
‫•‬
‫‪55‬‬
‫متغيرِاست‪.‬‬
Timelines for Infection and Disease
Time of Infection
Dynamics of
infectiousness
latent
period
infectious
period
noninfectious
-- removed
-- dead
-- recovered
susceptible
time
Dynamics of
disease
incubation
period
symptomatic
period
noninfectious
-- dead
-- recovered
-- immune
-- carrier
susceptible
time
Dynamics of disease and infectiousness
Latent period
Infectious period
Incubation period
Infection
Clinical disease
Onset of
symptoms
Non-infectious period
Recovery
Resolution
of symptoms
Time
Relationships between time periods
Transmission
Second patient
Latent period
Incubation period
First patient
Clinical disease
Transmission
Latent period
Incubation period
Infection
Infectious period
Infectious period
Clinical disease
Serial interval
or generation time
Time
‫‪Serial Interval‬‬
‫فاصله در سلسله ابتال‪:‬‬
‫درِعمل‪ِ،‬ندرتاِدورهِکمونِدقيقِيکِبيمـاریِ‬
‫ً‬
‫–‬
‫راِمیِدانيم‬
‫– اماِمیِدانيمِکهِدرِجريانِطغيانِ)‪(outbreak‬‬
‫بيماریِدرِيکِخانوادهِکهِکـوچکترينِگـروهِ‬
‫اجتماعیِوِنيزِيکِگروهِبستهِاست‪ِ،‬يکِموردِ‬
‫اوليهِ)‪ (primary case‬وِبهِدنبـالِآنِدرِمـدتِ‬
‫کوتاهیِدوِياِسهِموردِثانويهِرخِمیِدهد‪.‬‬
‫– فاصلهِایِکهِبينِابتالِموردِاوليهِوِمواردِ‬
‫ثانويهِوجودِداردِبهِنامِ«فاصلهِدرِسلسلهِ‬
‫ابتالء» ناميدهِمیِشود‪.‬‬
‫– باِجمعِآوریِاطالعاتِدرِموردِيکِسریِکامـلِ‬
‫‪59‬ازِاينِگونهِموارد‪ِ،‬مـیِتـوانِدورهِکمـونِ‬
‫بيماریِراِحدسِزد‬
‫اصطالحات رايج ‪...‬‬
‫(ادامه)‬
‫‪( Generation Time ‬زمانِالزمِبرایِتجديدِ‬
‫نسلِ)‪:‬‬
‫«فاصلهِزمانیِبينِدريافتِعفونـتِتوسـطِ‬
‫–‬
‫ميزبانِوِبيشترينِشدتِآلودهِکننـدگیِاوِ‬
‫برایِديگران»‬
‫بهِطورِمعمولِزمانِتجديدِنسلِتاِحدودیِ‬
‫–‬
‫معادلِدورهِکمونِاست‪ِِ،‬ولیِبهِهرِحالِايـنِ‬
‫‪60‬‬
‫دوِاصطالدِيکیِنيستند‪:‬‬
‫• ممکنِاستِزمانِحداکثرِمسریِبودنِبيمـاری‪ِ،‬درِ‬
‫قبلِياِبعدِازِدورهِکمونِباشد‪:‬‬
‫• مثال‪ :‬در ِاوريون‪ِ ،‬بيشترين ِشدتِواگيریِبيماریِ‬
‫‪ 48‬ساعتِقبلِازِتورمِغددِبزاقیِمیِباشدِ(قبلِ‬
‫ازِکمون)‪.‬‬
‫• دورهِکمونِفقطِدرِعفونتهائیِکاربردِداردِکـهِ‬
‫عاليمِآشکارِبالينیِمیِدهند‪ِ،‬درِحالیِکهِزمانِ‬
‫تجديدِنسلِاشارهِبهِانتقالِعفونـتِدارد‪ِ،‬چـهِ‬
‫‪ Secondary Attack Rate (SAR)‬ميزانِحملهِ‬
‫ثانويه‪:‬‬
‫– «تعدادِافرادیِکـهِپـسِازِمواجهـهِبـاِ‬
‫موردِاوليهِيکِبيماریِوِدرِطـیِزمـانیِ‬
‫معادلِيکِدورهِکمون‪ِ،‬مبتالِمیِشوند»‬
‫تعدادِافرادِمواجههِيافتهِایِکهِدرِطیِيکِدورهِ‬
‫کمونِبهِبيماریِمبتالِمیِشوندِ‬
‫= ‪SAR‬‬
‫تعدادِکلِافرادِمواجههِيافته‪a‬‬
‫• مخرجِکسر‪:‬‬
‫•همهِافرادیِکهِباِموردِاوليهِبيماریِ‬
‫مواجههِيافتهِاند‬
‫‪ .‬درِمواردیِفقطِمحدود به تماسهایِ‬
‫افراد«مستعد» بهِبيماریِمیِشودِ‬
‫(زمانیِکهِبرایِتمايزِافرادِمستعدِازِافرادِ‬
‫ايمن‪ِ،‬راهیِوجودِداشتهِباشد)‬
‫‪61‬‬
‫•موردِاوليهِبيماری‪ِ،‬نهِدرِصورتِوِنهِدرِ‬
‫• مثال‪:‬‬
‫• درِيــکِخــانوادهِ‪ 6‬نفــری‪ِ،‬پــدرِوِ‬
‫مادرِقبال ِنسبتِبهِسرخکِايمنِشـدهِ‬
‫ً‬
‫ِجديدا ِدچارِ‬
‫ً‬
‫اند‪ .‬يکی ِاز ِفرزندان‪،‬‬
‫ـلهِ‬
‫ـکِفاصـ‬
‫ـتِوِدرِيـ‬
‫ـدهِاسـ‬
‫ـرخکِشـ‬
‫سـ‬
‫کوتاهِ‪ 2‬فرزندِديگـرِازِویِسـرخکِ‬
‫گرفتهِاند‪.‬‬
‫‪ 66/66‬درصد‬
‫• ميزانِحملهِثانويهِ؟ِ‬
‫‪62‬‬
Definitions (cont.)
Virulence: Severity of the disease produced by the
organism.
number of cases of overt infection / number of total infections
Carrier: Individual who harbors the organism but
is not infected, as measured by serologic
studies or evidence of clinical illness.
Classic Example: Typhoid Mary was a carrier of
Salmonella typhi who worked as a cook in NYC
in different households over many years –
considered to have caused at least 10 typhoid
fever outbreaks that included 51 cases and 3
deaths.
‫‪Herd Immunity‬ايمني گروهي‬
‫• مقاومتِيكِگروهِياِيكِجامعهِدرِمقابلِ‬
‫ابتالءِبهِبيماريِبهِدليلِايمنيِتعدادِ‬
‫زياديِازِافرادِآنِجامعهِنسبتِبهِآنِ‬
‫بيماريِ‬
‫– ايمنيِوِمقاومتِنسبتِباالييِازِافرادِيكِ‬
‫جامعهِدرِمقابلِيكِبيماريِنهِتنهاِباعثِميِ‬
‫شودِكهِاينِافرادِبهِبيماريِمبتالِنشوندِ‬
‫بلكهِممكنِاستِافرادِحساسِنيزِمبتالِ‬
‫نگردند‪.‬‬
‫چرا؟‬
‫‪Herd immunity‬‬
‫‪The resistance of a group to an attack by a disease to which a large‬‬
‫‪proportion of the members of the group are immune.‬‬
‫فرض کنید دو جامعه را‪:‬‬
‫‪ ‬هیچ یک از افراد جامعه ایمن نیستند‬
‫‪ %75 ‬افراد جامعه ایمن هستند‬
‫‪ ‬بعد از دو سلایر اینتروال چه اتفاقی برای این دو جامعه خواهد افتاد؟‬
‫اهميتِموضوع‬
‫• وقتيِيكِبرنامهِايمنِسازيِاجراِميِ‬
‫شود‪ِ،‬الزمِنيستِبرايِكسبِايمنيِموثر‪ِ،‬‬
‫‪ %100‬افراِجامعهِِمايهِكوبيِشوند‪.‬‬
‫ايمنِسازيِبخشِعمدهِايِازِافرادِآنِ‬
‫جامعهِتماميِافرادِآنِجامعهِراِبهِ‬
‫شكلِموثريِازِابتالِبهِآنِبيماريِ‬
‫محافظتِ‬
‫ميِكند‪ .‬افراديِكهِمايهِكوبيِنشدهِ‬
‫اندِازِطريقِايمنيِگروهيِمحافظتِميِ‬
‫شوند‪.‬‬
‫شرايط الزم براي ايجاد ايمني گروهي‬
‫• عاملِعفونيِفقطِدرِبينِيكِگونهِميزبانِ‬
‫قابلِانتقالِباشد؛ِ‬
‫• انتقالِبهِطورِمستقيمِبرِقرارِشود؛‬
‫• عفونتِايجادِشدهِدرِميزبانِبايدِايمنيِ‬
‫قويِايجادِكند؛‬
‫– ايمنيِگروهيِوقتيِبهِشكلِمتعادلِعملِ‬
‫ميِكندِكهِبرخوردِافرادِجامعهِباِ‬
‫يكديگرِبهِشكليِمستمرِتصادفيِباشد‪.‬‬
‫• چهِنسبتيِازِافرادِجامعهِبايدِايمنِ‬
‫باشندِتاِايمنيِگروهيِعملِكند؟ِ‬
Epidemiologic Triad
Disease is the result of
forces within a dynamic
system consisting of:
agent of infection
host
environment
Factors Influencing Disease
Transmission
Agent ability to infect
Environment
ability to cause disease
• Pathogenicityability to cause death
• Infectivity
• Virulence
• Immunogenicity
• Antigenic stability
ability to induce
immunity
• Weather
• Housing
• Geography
• Occupational setting
• Air quality
• Food
• Survival
• Age
• Sex
Host
• Genotype
• Behaviour- smoking, exercise
• Nutritional status
• Health status- stress, sleep,
•stomach acidity
Modes of Disease Transmission
Direct
 Skin-skin
 Herpes type 1
 Mucous-mucous
 STI
 Across placenta
 toxoplasmosis
 Through breast milk
Indirect
A. Vheicle Transmission

Food-borne


Salmonella
Water-borne

Hepatitis A
 Air-borne


Ting-borne

 HIV
Chickenpox
Scarlatina
 Sneeze-cough
 Influenza
B. Vector Transmission

Mecanical (on insect bodies)

Thrachoma
 Biological

Malaria
Disease occurrence in populations
• Sporadic
– Occasional cases occurring at irregular intervals
• Endemic
– Continuous occurrence at an expected frequency over a
certain period of time and in a certain geographical
location
• Epidemic or outbreak
– Occurrence in a community or region of cases of an illness
with a frequency clearly in excess of normal expectancy
• Pandemic
– Epidemic involves several countries or continents, affecting
a large population
Number of Cases of a Disease
Endemic vs Epidemic
Endemic
Time
Epidemic
‫تعاریف معمول دراپیدمیولوژی (ادامه)‪:‬‬
‫‪ ‬هیپراندمیک )‪:(hyper endemic‬‬
‫• حضور دایمی بیماری در منطقه با میزان باالی شیوع و بروز‬
‫• درگیری همه گروههای جامعه به طور مساوی‬
‫‪ ‬هولواندمیک (‪:)Holo-endemic‬‬
‫• بروززیاد در کودکان‪ ،‬درگیری زیاد بچه ها و سپس به تعادل رسیدن دربزرگسالی (ابتالی کمترنسبت به بچه‬
‫ها) مثل ماالریا‬
‫‪ ‬تک گیر )‪:(sporadic‬‬
‫• موارد نادر بیماری که بطور اتفاقی و پراکنده بروز می کند‪.‬‬
‫ً‬
‫• رخ دادن بیماری به صورت نامنظم و بدون قاعده اززمانی به زمان دیگر و عموما به ندرت‬
‫نکته‪ :‬در صورت فراهم بودن شرایط این وضعیت میتواند منتهی به ایجاد اپیدمی شود‪.‬‬
‫‪ ‬جهان گیری )‪:(pandemic‬‬
‫• اپیدمی که در سطح چند کشور‪ ،‬قاره یا درکل جهان اتفاق می افتد‪.‬‬
‫• ایدز‪ ،‬انفلوآنزا‪ ،‬سارس‬
‫بررسی یک اپیدمی‬
‫اهداف درس‬
‫انتظار می رود شما با مطالعه این درس‪:‬‬
‫‪-1‬هدف از بررسی اپیدمی را بیان نمایید‪.‬‬
‫‪-2‬هر یک از مراحل بررسی اپیدمی را توضیح دهید‪.‬‬
‫‪-3‬اقدامات الزم جهت بررسي و كنترل اپیدمي را توضیح دهید‪.‬‬
‫‪-4‬اپیدمی ها را براساس ویژگیهای زمان‪ ،‬مکان و شخص تفسیر‬
‫نمایید‪.‬‬
‫‪-5‬اپیدمی ها را با استفاده از جدول و نقشه اپیدمی تفسیر نمایید‪.‬‬
What could account for an increase in
cases?

1.
2.
3.
4.
5.
6.

1.
2.
3.
4.
Real increase
Increase in population size
Changes in population characteristics
Random variation
Seasonal variation
Endemic for the region
Outbreak
Artificial increase
Increased submission of #s of specimens
New testing protocol
Contamination of specimens
Changes in reporting procedures
‫کاربرد عبارات زیر دریک اپیدمی چیست؟‬
• Incubation period:
– From the moment a person is infected until they
develop symptoms of disease
– Is not a fixed number of days
– Median ( or mean) period, plus a min and max
• Latent period
– This is the time period from infection until the
infectious period starts
• Infectious period:
– Time period during which a person can
transmit a disease
• Serial interval
– For diseases that spread from person to
person, the time period between successive
generations is called the serial interval( or
generation time)
Incubation Period in infectious diseases
• Interval from receipt of infection to the time of onset of
clinical illness (signs & symptoms)
• Different diseases have different incubation periods
• No precise incubation period
– A range is characteristic for a disease
• What accounts for this delay?
– Time needed for the pathogen to replicate to the “critical mass”
necessary for clinical disease
– Site in the body at which the pathogen replicates
– Dose of the infectious agent received at time of infection
‫بررسی اپیدمی‬
‫اهداف بررسی اپیدمی‪:‬‬
‫‪ ‬مشخص کردن بزرگی اپیدمی یا ابتالء از نظر زمان‪ ،‬مکان و شخص‬
‫‪ ‬تعیین شرایط خاص و عواملی که موجب بروز اپیدمی شده اند‬
‫‪‬تعیین وضعیت اپیدمی از نظر شروع یا پایان‬
‫‪ ‬شناسایی علت‪ ،‬منبع عفونت و راههای انتقال بیماری به منظور تعیین اقداماتی که برای کنترل اپیدمی‬
‫الزم است‪.‬‬
‫‪ ‬ارائه توصیه های الزم برای پیشگیری از عود مجدد اپیدمی‬
‫‪‬تحقیق بر اپیدمی به عنوان یک فرصت آموزشی‬
‫‪‬مسائل قانونی و سیاسی‬
‫بررسی اپیدمی‬
‫مراحل بررسی اپیدمی‪:‬‬
‫‪ .1‬تایید تشخیص ها‬
‫‪ .2‬اثبات وجود اپیدمی‬
‫‪ .3‬تعریف جمعیت در معرض خطر‬
‫‪ .4‬جستجوی سریع برای پیدا کردن همه مبتالیان و خصوصیات آنها‬
‫‪ .5‬ارزیابی عوامل اکولوژیک‬
‫‪ .6‬بررسی بیشتر جمعیت در معرض خطر‬
‫‪ .7‬توصیف و تحلیل داده ها‬
‫‪ .8‬تنظیم فرضیه‬
‫‪ .9‬آزمون فرضیه‬
‫‪ .10‬نوشتن گزارش‬
‫‪ -1‬تائید تشخیص ها‬
‫‪ ‬تشخیص ها باید در همان منطقه و هرچه سریعتر به تایید برسند‪.‬‬
‫‪ ‬ممکن است گزارشات نادرست باشند‬
‫‪ ‬برای رسیدن به تشخیص الزم نیست همه مبتالیان معاینه شوند‬
‫‪ ‬بررسی های آزمایشگاهی هرجا که ممکن است‪ ،‬در تایید تشخیص‬
‫بیشترین استفاده را خواهند داشت‬
‫‪ ‬بررسی اپیدمیولوژیک نباید تا حصول نتایج آزمایشگاهی به تاخیر افتد‪.‬‬
‫‪ -2‬اثبات وجود اپیدمی‬
‫‪ ‬مقایسه وفور بیماری در همین دوره در ‪ 5‬سال گذشته‬
‫‪ ‬بروز بیماری شایعی بیشتر از ‪ 2‬انحراف معیار نسبت به بروز آندمیک آن باشد‪ ،‬آستانه اپیدمی در‬
‫نظر گرفته می شود‬
‫‪ ‬در اپیدمی های با منشاء مشترک نیازی به چنین مقایسه ای نیست‬
‫‪ -3‬تعریف جمعیت در معرض خطر‬
‫‪ ‬تهیه نقشه منطقه‬
‫‪ ‬تهیه نقشه دقیق فعلی منطقه‬
‫‪ ‬واجد اطالعاتی در مورد نقاط مرزی طبیعی‪ ،‬جاده ها‪ ،‬نقاط مسکونی‪... ،‬‬
‫‪ ‬تقسیم ناحیه مورد نظر به بخش ها با خطوط مرزی مشخص و شماره گذاری نقاط مسکونی‬
‫‪ ‬سرشماری جمعیت‬
‫‪ ‬برای بدست آوردن مخرج کسر ممکن است به کل جمعیت یا زیرگروههایی از جمعیت نیاز باشد‬
‫‪ -4‬جستجوی سریع برای پیدا کردن همه مبتالیان و خصوصیات آنها‬
‫‪ ‬بررسی پزشکی‬
‫‪ ‬شناسایی همه بیماران (حتی کسانی که مراجعه نکرده اند) بصورت همزمان و در منطقه‬
‫تعریف شده‬
‫‪ ‬شناسایی کسانی که احتماالً با خطر مواجه شده اند‬
‫‪ ‬برگه های اپیدمیولوژیک‬
‫‪ ‬جمع آوری داده ها از مبتالیان و از اشخاص مواجه یافته که مبتال نشده اند‬
‫‪ ‬اطالعات شامل‪ :‬سن‪،‬جنس‪،‬شغل‪،‬طبقه اجتماعی‪،‬سفر‪،‬تاریخچه مواجهه قبلی‪،‬زمان شروع‬
‫بیماری‪ ،‬نشانه ها و عالئم بیماری‪ ،‬تماس شخص در خانه‪،‬کار‪،‬مدرسه؛ شرکت در مهمانی‪ ،‬سابقه‬
‫تزریقات‪.... ،‬‬
‫‪ ‬اطالعاتی که جمع می شوند باید مربوط به بیماری تحت مطالعه باشند‪.‬‬
‫‪ ‬جستجو برای دیگر مبتالیان‬
‫‪ ‬شناسایی مبتالیان دیگر و تشخیص انتشار فرد به فرد‬
Line-Listing (basic) Example
Case Initial Date of
No.
s
Report
Date of
Onset
Age
Sex
Clinical
Dx
Symp.
HAV
Igm
1
JP
10/1
2
10/9
14
M
HAV
+
+
2
SB
10/1
2
10/5
37
F
HAV
+
+
3
DT
10/1
3
10/8
12
M
Appe
ndiciti
s
+
+
‫‪ -5‬ارزیابی عوامل اکولوژیک‬
‫‪ ‬برای اجرای اقدامات مناسب جهت جلوگیری از انتقال بیشتر‬
‫بیماری باید بررسی شرایط موجود انجام شود‪.‬‬
‫‪ ‬بررسی عوامل اکولوژیک که اپیدمی را ممکن می سازد‪ :‬وضعیت بهسازی محیط غذاخوری ها‪،‬‬
‫چگونگی تهیه آب آشامیدنی و شیر‪ ،‬شکستگی در سیستم تامین آب‪ ،‬حرکات جمعیت های انسانی‪،‬‬
‫تغییرات جوی مثل دما‪ ،‬رطوبت‪ ،‬آلودگی هوا‪ ،‬دینامیک جمعیت حشرات و مخازن حیوانی‬
‫‪ ‬جهت شناسایی منبع یا منابع عفونت‪ ،‬مخازن و نحوه انتقال باید ارتباط عوامل محیطی با بیماری‬
‫بررسی شود‪.‬‬
‫‪ -6‬مطالعه بیشتر جمعیت در معرض خطر‬
‫‪ ‬بررسی بیشتر جمعیت در معرض خطر یا نمونه انتخابی از آن‪:‬‬
‫‪ ‬معاینه پزشکی‪ ،‬آزمون های غربالگری‪ ،‬آزمایش غذاهای مشکوک‪ ،‬بررسی های زیست شیمیایی‪،‬‬
‫ارزیابی وضعیت ایمنی‪.... ،‬‬
‫‪ ‬شیوه مطالعه‬
‫‪‬مطالعه گذشته نگر ← بررسی مورد ـ شاهد‬
‫‪ ‬گروه مورد – بیماران‬
‫‪ ‬گروه شاهد – افراد سالم‬
‫‪ ‬مطالعه آینده نگر ← مقایسه افراد مواجهه یافته با افراد بدون مواجهه‬
‫‪ -7‬توصیف و تحلیل داده ها‬
‫‪ ‬زمان‬
‫‪ ‬ترسیم منحنی اپیدمی‬
‫نکات قابل توجه در منحنی همه گیری‪:‬‬
‫‪ (1‬ارتباط زمانی بین مواجهه با منبع مشکوک‬
‫‪ (2‬تک منبعی بودن یا پیشرونده بودن همه گیری‬
‫‪ (3‬فصلی بودن یا دوره ای بودن در بعضی بیماری های خاص‬
‫تجزیه و تحلیل داده ها‬
‫‪ ‬زمان‬
‫‪ ‬ترسیم منحنی اپیدمی‬
‫‪ ‬مکان‬
‫‪ ‬تهیه نقشه عالمت گذاری شده از مبتالیان‬
Outbreak Pattern of Spread
• The overall shape of the epi curve can reveal the type
of outbreak
– Common source
– Point source
– Propagated
Outbreak Pattern of Spread-Common Source
• People are exposed continuously or intermittently to
a harmful source
• Period of exposure may be brief or long
• Intermittent exposure often results in an epi curve
with irregular peaks that reflect the timing and the
extent of exposure
Example of an Epi Curve for a Common Source
Outbreak with Intermittent Exposure
Outbreak Pattern of Spread-Common Source
• Continuous exposure will often cause cases to rise
gradually (and possibly to plateau, rather than to
peak)
Example of an Epi Curve for a Common Source
Outbreak with Continuous Exposure
Outbreak Pattern of Spread-Point
Source
• Typically shows a sharp upward slope and a gradual
downward slope
• Is a common source outbreak in which the period of
exposure is brief, and all cases occur within one
incubation period
Example of an Epi Curve for a Point Source
Outbreak
Outbreak Pattern of SpreadPropagated
•
•
•
•
Is spread from person to person
Can last longer than common source outbreaks
May have multiple waves
The classic epi curve for a propagated outbreak
has progressively taller peaks, an incubation
period apart
Example of an Epi Curve for a Propagated
Outbreak
Time of
Timesymptom
of symptomonset
onset
4:00
2:00
0:00
22:00
20:00
18:00
16:00
14:00
12:00
10:00
8:00
No.
cases
Cases
No.
Epidemic curve
15
10
5
0
Epidemic curve
Epidemic map
‫تجزیه و تحلیل داده ها‬
‫‪ ‬زمان‬
‫‪ ‬ترسیم منحنی اپیدمی‬
‫‪ ‬مکان‬
‫‪ ‬تهیه نقشه عالمت گذاری شده از مبتالیان‬
‫‪ ‬شخص‬
‫‪ ‬تجزیه و تحلیل داده های مربوط به سن‪ ،‬جنس‪ ،‬شغل‪.... ،‬‬
‫‪ ‬مشخص نمودن میزان های حمله و کشندگی برای افراد در معرض خطر و افرادی که در‬
‫معرض خطر نبوده اند‬
‫‪ -8‬تنظیم فرضیه‬
‫‪ ‬تنظیم فرضیه براساس‬
‫‪ ‬توزیع زمان‪ ،‬مکان و شخص‬
‫‪ ‬عامل بیماریزا‪ ،‬میزبان و محیط زیست‬
‫‪ ‬سپس توصیف اپیدمی از نظر‬
‫‪ ‬منبع احتمالی‬
‫‪ ‬عامل مسبب بیماری‬
‫‪ ‬راه انتقال احتمالی‬
‫‪ ‬عوامل محیطی که باعث وقوع اپیدمی می شوند‬
‫‪ -9‬آزمون فرضیه‬
‫‪ ‬مقایسه میزان های حمله در گروه های مختلف مواجهه یافته و‬
‫مواجهه نیافته‬
‫‪ ‬تطابق فرضیه ها با حقایق شناخته شده‬
‫‪ -10‬نوشتن گزارش‬
‫‪ ‬گزارش کامل و متقاعد کننده‬
‫‪ ‬اطالعات الزم در گزارش‬
‫‪ ‬پیش زمینه‬
‫‪ ‬داده های قبلی‬
‫‪ ‬متدولوژی تحقیق‬
‫‪ ‬تجزیه و تحلیل داده ها‬
‫‪ ‬اقدامات کنترل کننده‬
‫بررسی اپیدمی‬
‫‪ ‬در آغاز اپیدمی‪ ،‬ممکن است اجرای اقدامات کنترل بیماری به‬
‫صورت موقت و بر پایه واقعیات معلوم بیماری ضرورت یابد‪.‬‬
‫‪ ‬این اقدامات ممکن است براساس یافته های جدید که بوسیله‬
‫بررسی اپیدمیک بدست می آید تغییر کرده و یا با اقدامات دیگر‬
‫جایگزین شود‪.‬‬
‫بررسی اپیدمی‬
‫‪Frost:‬‬
‫یک بررسی اپیدمیولوژیک چیزی بیش‬
‫از جمع آوری حقایق ثابت شده است و‬
‫شامل قرار دادن منظم آنها در زنجیره ای‬
‫از استنباط هاست که کم و بیش فراتر از‬
‫مرزهای مشاهده مستقیم می باشد‪.‬‬
‫خدا قوت‬