Transcript AFRİKA COĞRAFYASI Yrd. Doç. Dr. Taner KILIÇ

AFRİKA COĞRAFYASI
Yrd. Doç. Dr. Taner KILIÇ
Kıtanın Sınırları ve Afrika Adının Kökeni
• Cebelitarık boğazı ile Avrupa’dan, Kızıldeniz ve
Süveyş kanalı ile Asya’dan ayrılır.
• Kuzeyinde Akdeniz, batıda Atlas Okyanusu,
doğusunda Hint Okyanusu yer alır. Babülmendep
Boğazı Arap Yarımadasına 18km yaklaşır.
• Eski dünya karalarındandır.
• Afrika adı, Kartaca’ya ilk defa ayak basan
Romalılarca “Afri” veya “Africani” denilen
oymaklardan adını almıştır.
• Africani terimi daha sonra Arapça “İfrikiya” olarak
değişmiştir.
• Bir başka görüş; Latince “Aprica”dan (güneşli) ya
da Yunanca “Apghrike”den (soğuksuz) esinlenerek
Romalıların kıtayı “Afrika” olarak adlandırdığını
öne sürmektedir.
• Yüzölçümü 30 milyon km²’dir (Karaların % 20’si).
Asya ve Amerika kıtasından (Kuzey ve Güney
Amerika birlikte düşünülürse) sonra 3. sıradadır.
• Afrika’nın, hem kuzey ve güney hem de doğu ve
batı yarımkürede toprakları vardır.
• Oluşum bakımından eski olduğundan kıyıları çok
girintili ve çıkıntılı değildir. Bundan dolayı doğal
liman ve körfez azdır. Etrafında çok fazla ada da
yoktur.
• Madagaskar dünyanın 4. büyük adasıdır (590 bin
km²).
• Kıtanın GD’sunda Komor, Mairitus ve Reunion
adaları, doğusunda Seyşeller ve Sokotra, KB’sında
Kanarya, Azor ve Madeira, batısında Yeşilburun,
Sao Tome ve Principe adaları, GB’sında Ascension
ve St. Helena adaları bulunmaktadır.
Afrika Kıtasının Genel Özellikleri
• Ekvator, kıtanın ortasından, Yengeç dönencesi
Sahra’dan, Oğlak dönencesi ise Kalahari
çölünden geçer.
• Dolayısıyla Afrika topraklarının büyük bir kısmı
tropikal kuşakta yer alır. Bu nedenle Afrika’ya
sıcak kıta da denilir.
• Afrika, bir bütün olarak dar kıyı şeritlerinden
hemen sonra dimdik yükselen büyük bir plato
görünümündedir.
• Kuzeyinde Atlas ve Ahaggar dağları, doğuda
Etiyopya dağları, Güney Afrika’da Drakensberg
dağları bulunur.
• 8.5 milyon km²’yüzölçümü ile Sahra dünyanın
en büyük tropikal çölüdür. Kalahari ve
Namibya Çölü diğer önemli çöllerdir.
• Amazon’dan sonra dünyanın en geniş tropikal
ormanları Kongo Havzası’nda yer almaktadır.
• Ekvator orta bölümden geçtiği için iklim ve
bitki örtüsünde simetrilik göze çarpar.
• Ekvator’un kuzeyinde ve güneyinde yağmur
ormanları kuşağı uzanır.
• Yağmur ormanlarının sınırından başlayan
savanlar (yüksek boylu otlar) kuşağının
kuzeyinde Sahra, güneyinde Kalahari Çölü
başlar.
• Çöl iklimi daha kuzeye çıkıldığında yerini
Akdeniz iklimine, güneye inildiğinde de Güney
Afrika’nın ılıman (Akdeniz) iklim koşullarına
bırakır.
• Kıtanın orta bölümünde balta girmemiş
ormanlar bulunduğundan ulaşım zordur. Bu
durumundan dolayı uzun süre karanlık kıta
denmiştir.
• Halkının büyük bölümü zencilerden
oluştuğundan Kara Afrika da denilmektedir.
• Coğrafi keşiflerden bu yana, özellikle 19.yy’dan
1950’li yıllara kadar Avrupalı devletlerden
tarafından sömürülmüştür. Günümüzde de bu
sömürü devam etmektedir.
• Bundan dolayı Sömürge kıta adı da verilebilir.
• Asya Kıtası’ndan sonra dünyanın en kalabalık
kıtasıdır.
• Çeşitli kıtalardaki Afrika kökenli insanların
sayısı da oldukça fazladır.
• Doğum ve ölüm oranları yüksektir.
• Beslenme, kuraklık, açlık ve sağlık sorunlarını
en yüksek olduğu kıtadır.
• Genç nüfus oranı yüksek, yaşlı nüfus oranı
düşük, ortalama yaşam süresi kısadır.
• Birçok Afrika ülkesi bağımsızlığını 1960
yılından sonra kazanmıştır. Ancak hemen
hiçbiri tam olarak bir istikrara kavuşamamıştır.
• Ruanda, Fildişi kıyısı, Sudan, Angola, Somali ve
son olarak Kuzey Afrika ülkeleri örnek olarak
verilebilir.
Jeomorfolojisi
• Afrika kıtasının oluşumu oldukça sadedir.
• Afrika eski kütlesi, oldukça sert ve dayanıklı
olan şist ve gnays gibi kayaçlardan
oluştuğundan Huron kıvrımlarından sonraki
kıvrım hareketlerinden etkilenmemiştir.
• Kuzeydeki Atlas dağları ve Güney Afrika’daki
Drakensberg dağları, 3. Jeolojik zamanda
oluşmuştur.
• Mozambik’in Beira kentinden başlayarak,
Afrika’nın göller bölgesini takip ederek, oradan
Kızıldeniz’e ulaşan, Kızıldeniz üzerinden Lut
Gölü, Amik grabeni ve Kahramanmaraş’a kadar
uzanan “Doğu Afrika Graben” hattı
oluşmuştur.
• Uzunluğu 6000km’yi bulur. Bu hat üzerindeki
graben sahalarına göller yerleşmiş, Kızıldeniz,
okyanus suları tarafından işgal edilmiştir.
• Bu kırık hattı boyunca volkanizma olayları
meydana gelmiş Klimanjaro (Uhuru), Kenya,
Etiyopya, Ruwenzori, Virunga ve Elgon gibi
büyük yanardağlar oluşmuştur.
• Sahra’nın orta kesiminde de volkanik kökenli
Ahaggar ve Tibesti dağları yer alır.
• Batı Afrika’da Futa Jalon, Nimba ve Kamerun
dağı volkanik kökenlidir.
Akarsular
• Nil Nehri dünyanın en uzun akarsuyudur.
Burundi’den doğarak, göller bölgesini geçer ve
Mısır’dan Akdeniz’e dökülür.
• Afrika’nın en uzun ikinci akarsuyu Kongo
Nehri’dir. Amazon’dan sonra en bol su taşıyan
akarsudur.
• Afrika’nın üçüncü uzun akarsuyu Nijer
Nehridir. Nijer ve Nijerya bu bu nehirden
isimlerini almışlardır.
• Mozambik’ten denize dökülen Zambezi
Nehri’nin üzerinde ünlü Victoria şelalesi yer
alır.
• Orange Nehri Drakensberg dağlarından
doğarak Atlas Okyanusu’na dökülür.
• Senegal, Gambia, Volta (Gana) ve Limpopo
(Mozambik) diğer önemli nehirlerdir.
Gölleri
• Victoria Afrika’nın en büyük gölüdür. Superior
Gölü’nden sonra dünyanın ikinci büyük tatlı su
gölüdür.
• Çad Gölü’nün dışarıya akıntısı yoktur. Göl alanı
günümüzde önemli ölçüde daralmıştır.
• Tanganika Afrika’nın en derin gölüdür.
• Malavi (Nyassa), Rudolf (Turkana), Albert
gölleri diğer önemli göllerdir.
NİJERYA
• Nijerya Afrika’nın batısında yer alan bir ülkedir.
• Batı Afrika’nın güneyinde yer alan Nijerya’nın
yüzölçümü 923.768km²’dir.
• Atlas Okyanusu’na kıyısı bulunur.
• 30 eyaletten oluşmaktadır.
• Güneyinde Gine Körfezi, batısında Benin,
Kuzeyinde Nijer ve Çad ve doğusunda
Kamerun bulunur.
• Başkenti Abuja’dır. Güney eyaletlerinin başkenti
eski başkent olan Lagos’tur. Kuzey eyaletlerinin
başkenti ise Kano’dur.
• 145 milyon kişi olan nüfusu ile Afrika’nın en
kalabalık ülkesidir.
• Avrupalılar tarafından Nijer Nehri’nden dolayı
bütün Batı Afrika için Nijerya adı kullanılmıştır.
• Nijerya’nın kuzeyinde bulunan ve Müslümanların
yaşadığı Sokoto bölgesinin adı Fulani dilinde Nijer
“bilinmezlik” demektir.
Doğal Coğrafya Özellikleri
• Nijerya jeomorfolojik açıdan 4 bölgeye
ayrılabilir.
• 1- Güneydeki sahil düzlükleri
• 2- Sahil düzlüklerinin kuzeyinde bir duvar gibi
1800m’ye kadar yükselen platolar
• 3- Kamerun sınırına yakın dağlık alanlar (en
yüksek yeri Chappal Waddi 2419m).
• 4- Kuzeyde 300m yükseklikteki yarı kurak Jos
Platosu
• Ülkenin en büyük ırmağı Nijer ve onun kolu
olan Benue’dir.
• Nijer Nehri kuzeyden güneye akarak Gine
Körfezi’nde büyük bir delta yaparak dökülür.
• Ancak deltanın hemen gerisinde, plato
oldukça yüksek olduğundan Nijer’in vadisi
derinleşir ve çok sayıda çağlayan oluşturur.
• Doğudaki dağlık alanda yükselti 2042m’ye
ulaşır (Dimlang veya Vogel dağı).
• Ülkede yağışı belirleyen iki hava kütlesi vardır.
• 1- Yağış getiren güneybatı musonları
• 2- Sahra’dan esen kuru ve tozlu çöl rüzgarları
(harmattan adı verilen).
• Bundan dolayı yağış miktarları güneyden
(4300mm) kuzeye (500mm) doğru azalır.
• Ülkenin bu iklim şartlarına uygun olarak, bitki
örtüsü de farklılık arz eder.
• Kıyı ve delta bölgelerinde mangrov ormanları
ile bataklıklar görülür.
• Sahil bölgesinden kuzeye gidildikçe oldukça sık
tropikal yağmur ormanlarına geçilir. Bu
ormanların bir kısmını büyük bir ekonomik
değere sahip olan yağ palmiyeleri teşkil eder.
• Orman kuşağının kuzeyinde oldukça yüksek
otlar içeren Savan kuşağına geçilir.
• Savan kuşağının kuzeyinde Sahra’ya yaklaştıkça
bitki örtüsü cılızlaşır.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• Nijerya’nın yerleşme tarihi MÖ yıllara kadar
iner.
• 14. yy’dan itibaren İslamiyet’in yayılmasıyla
birlikte Kuzey Nijerya tamamen İslamlaşmıştır.
• Nijerya’ya ilk olarak 15.yy’da Avrupa
sömürgeciliğini ve zulmünü getirenler, Portekiz
ve İngiliz esir tüccarı denizciler olmuştur.
• Böylece Avrupalıların işgalleriyle Atlantik esir
ticareti başlamıştı.
• 350 yıl kadar süren bu vahşet, 20 milyon
Nijeryalı’nın esir olarak satılmasıyla Avrupa
tarihinde kara bir leke olarak kalmıştır.
• İngiltere 19.yy’dan itibaren Nijerya’yı sömürge
haline getirmiştir
• II. Dünya Savaşı’ndan sonra ise milliyetçilik
hareketleri başlamış ve bağımsızlık elde etme
düşüncesiyle İngilizlere karşı isyan hareketleri
başlamıştır.
• Nijerya 1960 yılında bağımsızlık elde etti ve
1963 yılında Cumhuriyet ilan edildi.
• Bu tarihten sonra Nijerya’da iç karışıklıklar
başlamıştır. Bu iç karışıklıklar sonucunda
binlerce insan hayatını kaybetmiştir.
• 1970’li yıllarda bulunan petrol Nijerya’nın
kaderini değiştirmiştir.
• 1990’lı yıllara kadar iç karışıklıklar devam
etmiş ve asker yönetime el koymuştur.
• Başta petrol ve doğal gaz olmak üzere zengin
doğal kaynakları ve elverişli tarım alanları
bulunan Nijerya, Afrika ölçeğinde ekonomik
durumu iyi olan ülkeler arasındadır.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
• Nijerya’da 250’den fazla etnik grup yaşar.
• Ülkede en kalabalık nüfusu teşkil eden 11
etnik grup, nüfusun % 92’sini oluşturmaktadır.
• Hausa, Yoruba, İbibio, Fulani, İçok, Kanuri, Edo,
Tiv ve İjolar en kalabalık olanlardır.
• Kuzey bölgesinde yaşayan Fulani ve Kanuriler
Arap-zenci karışımı bir ırkı temsil ederler.
• Ülkede çok sayıda etnik grubun bulunması, kıta
aşırı göç yollarının buluşma noktası olmasından
ileri gelmektedir.
• 16.yy’dan itibaren acımasız bir köle ticaretine
sahne olan Afrika’nın, en önemli köle toplama
kampları Batı Afrika sahilleri ile birlikte Nijerya
topraklarına yer alıyordu.
• Toplama merkezlerine getiren, tüm Afrikalı
gruplardan bir kısmı çeşitli sebeplerle bu toplama
merkezlerinde bırakılmışlardır.
• İşte bu sebeple, Nijerya’da hemen hemen tüm
Afrika halklarının temsilcilerine rastlamak
mümkündür.
• Ülkede resmi dil olarak İngilizce konuşulur.
• İngilizcenin yanı sıra yerel diller de
kullanılmaktadır (yaklaşık 180 farklı dil).
• Müslüman nüfus ülkenin kuzeyinde, Hrıstiyan
ve Animist inanca sahip olanlar ise güneyde
yaşamaktadır.
• En önemli kentleri Lagos (1.5 milyon), İbidan
(1.3 milyon), Abuja (1.2 milyon), Kano (0.7
milyon) ve Port Harcourt’dur (0.4 milyon).
• 1991 yılında başkent Abuja’ya taşınmıştır.
Abuja başkent olarak özel tasarlanmıştır.
• Sömürgeci Avrupalı devletlerin etkisi kıyı
bölgelerinde daha belirgindir.
• Nüfusun % 42’si 0-14, % 55’i 15-64 ve % 3’ü 65
yaş üstüdür.
• Ortalama yaşam süresi 50 yıldır (2008).
• Nüfusun % 70’i yoksulluk sınırını altında yaşar
(2007).
• İşsizlik oranı yüksektir.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Nijerya’nın en önemli zenginlik kaynakları
petrol ve tarımdır.
• Toplam işgücünün yaklaşık % 60’ı tarımda
çalışır. Ülkenin1/3’ü tarıma elverişlidir.
Topraklarının % 15’i ormanlarla kaplıdır.
• Tarım ürünleri ülke ihtiyacını ancak
karşılamaktadır. Manyok, yam, süpürge darısı,
darı, pirinç ve mısır yetiştirilen başlıca
ürünlerdir.
• İhracata yönelik yetiştirilen palmiye yağı ve
tohumu, yerfıstığı, kauçuk ve pamuk; petrol
gelirlerinin artması sonucunda üretimi azalmış
olan ürünlerdir.
• Ülkenin kuzeyinde çalılık ve savan kuşağında
büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği önemlidir.
• Güneydeki sahil kesiminde balıkçılık önemli bir
ekonomik faaliyettir.
• Nijerya, Afrika kıtasının toplam petrol
rezervinin 1/3’üne doğal gaz rezervinin ise
1/5’ine sahiptir.
• Mevcut işletilen petrol yatakları, daha ziyade
güneyde, sahil ve Nijer deltası bölgesindedir.
• Petrol ve doğal gazın dışında zengin kömür,
kalay ve demir madenlerine sahiptir.
• Çıkardığı kömürün de önemli bir kısmını ihraç
eder.
• Ulaşım imkanları da son yıllarda hızla
gelişmektedir. Kara, deniz ve demiryolunun
yanı sıra Lagos ve Kano havaalanları uluslar
arası havaalanlarıdır.
• Ülkede ihracat ithalattan fazladır. En fazla
ihracatı ABD’ye yapar. En fazla ithalatı ise Çin,
ABD ve AB ülkelerinden yapar.
• Nijerya Afrika kıtasında gelişmeye aday ülkeler
arasındadır.
• Türkiye son yıllarda Nijerya’dan önemli
miktarda sıvılaştırılmış doğal gaz ithal etmeye
başlamıştır.
MISIR
• Mısır hem Ortadoğu hem de Afrika ülkesidir.
• Kuzeyinde yüksek, düz ve körfezsiz Akdeniz
kıyıları vardır.
• Doğusunda Süveyş Kanalı ve Kızıldeniz yer alır.
Kızıldeniz kıyısı boyunca, çok sayıda mercan
resifi bulunur.
• Kuzeydoğuda Sina topraklarının ötesinde İsrail
yer alır.
• Batıda Libya, güneyde Sudan ile çevrilidir.
• Mısır adı, “sınır” anlamına gelen “mısr”
kelimesinden gelmiştir (çoğulu emsar).
• Yunanlılar, Romalılar ve bugünkü Batı
ülkelerinin kullandığı ad olan “Egypt” eski
Mısır dilinden alınmış ve Kıpti kökenlidir.
• Yüzölçümü 1 milyon km²’dir. Bunun 59 bin
km²’sini Sina Yarımadası oluşturur.
Doğal Özellikleri
• Mısır’ın toplam yüzölçümünün % 96’sını çöller
ve kayalık kayalık alanlar oluşturur.
• Coğrafi olarak 4 bölgeye ayrılabilir:
• 1- Nil vadisi ve deltası
• 2- Arabistan Çölü (Doğu Çölü)
• 3- Libya Çölü (Batı Çölü)
• 4- Sina Yarımadası
• Nil Vadisi ve Deltası, Mısır’ın nüfus, yerleşme
ve ekonomik coğrafya özellikleri bakımından
önem arz eden tek bölgesidir.
• Heredot; “Mısır Nil’in hediyesidir” demiştir.
Gerçekten Mısır denilince ilk akla gelen Nil’dir.
• Güneyden kuzeye ülkeyi bir uçtan bir uca kat
eden Nil, ülkeye büyük bir canlılık verir.
• Mısır’ın en zengin toprakları bu bölümdedir.
• Nil deltasında kıyı gölleri ve lagünler bulunur.
• Mısır’ın iklimi sıcak ve kuraktır. Akdeniz
kıyılarında 200mm civarında olan yağış güneye
doğru 80mm’ye düşer. Çöllere geçildiğinde
iyice azalır.
• Kıyı kesiminde nem oranı yüksektir. Çöllerden
esen Hamsin adı verilen rüzgarlar sıcak
şiddetlidir. Çöl tozlarını geniş bir alana yayarlar.
• Ülke bitki örtüsü bakımından fakirdir. Delta ve
vahalarda, hurma ağaçları yoğunluk kazanır.
Nil vadisi boyunca papirüsler yetişmektedir.
• Afrika kıtasının en uzun nehri olan Nil
(6695km), Afrika’nın % 10’luk bir kısmının
sularını toplar.
• Missisippi’den sonra dünyanın en uzun ikinci
nehridir.
• Nil Nehri Burundi’den doğduktan sonra
Victoria Gölü’ne dökülür. Victoria Gölü’nden
çıktıktan sonra Albert Gölü’ne dökülür.
Buradan sonra Sudan’a girer. Sudan’da Beyaz
Nil ismini alır. Sudan’ın başkenti Hartum
yakınlarında Mavi Nil kolunu alır.
• Nil Kahire yakınlarında delta bölgesine girer.
Rosetta ve Dimyat adıyla iki koldan Akdeniz’e
dökülür.
• Nil’in meydana getirdiği verimli şerit, tarih
boyunca, bu bölgede verimli medeniyetlerin
doğmasına sebep olmuştur.
• Eskiden çok önemli şehirler olan Memphis ve
Thebes bugün tarihe kavuşmuştur.
• Büyük İskender tarafından kurulan İskenderiye
Roma döneminde Roma’dan sonra en büyük
ikinci şehriydi. 700 000 ciltlik kütüphanesi ile
ün salmıştı.
• Nüfusu 6 milyonun üzerinde olan Kahire
Afrika’nın en önemli kentidir.
• Beyaz Nil ile Mavi Nil’in birleştiği yerden kurulan
Hartum şehri, Sudan’ın başkentidir.
• Mısır’da eskiden tarım, Nil’in taşkın dönemlerine
göre yapılırdı.
• Taşkın dönemlerinden sonra verimli tarım
arazileri üzerinde tarım yapılır ve yılda iki ürün
alınırdı. Sulama basitçe yapılmış kanallar ile
yapılırdı.
• Barajlar yapılmaya başladıktan sonra sulama
düzenli hale getirilmiş ve daha geniş alanlar
ekilmeye başlanmıştır.
• Assuan yakınlarında ilk baraj 1902 yılında
yapılmıştır. Büyük Assuan Barajı ise 1971
yılında hizmete girmiştir. Nasır baraj gölü
Belçika büyüklüğündeki bir alanı
kaplamaktadır.
• Bu baraj ile birlikte elektrik üretimi ve sulanan
alanlar gelişmiştir. Ancak bu baraj bazı
olumsuzluklara da yol açmıştır.
• Baraj Gölü’nün aşağısına alüvyon akımı
durmuştur. Alüvyon akımı durduğundan gübre
kullanım ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
• Toprakta tuzlanma başlamıştır. Bazı balık türleri
yok olmuştur.
• Öte yandan göl alüvyon ile dolduğundan su tutma
kapasitesi düşmüştür.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
Süveyş Kanalı
• Süveyş Kanalı dünyanın en önemli
kanallarından biridir.
• Süveyş kanalı; Atlas Okyanusu kıyısı ülkeleri ile
Hint Okyanusu kıyısı ülkeleri arasındaki en kısa
deniz yoludur.
• Antik Mısır’dan, 18.yy’a kadar olan dönemde,
Nil Deltasını Kızıldeniz’e bağlayacak su kanalı
projeleri yapılmıştır.
• Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps’in girişimi
ile kanalın yapımına 1859’da başlanmıştır. Kanal
1869’da hizmete girmiştir.
• Süveyş kanalı 160km uzunluktadır. Derinliği 1213m, genişliği ise 150-200m arasında değişir.
• Günde ortalama 60 gemi geçer. Geçişi 13 saati
bulur (Port Said-Süveyş).
• Süveyş kanalı Mısır’a yılda 3 milyar $ kazandırır.
2004 yılında 16 850 gemi geçmiştir.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• Nil Vadisi ve deltası, tarihte çok eski
medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır.
• I. Milattan Önceki Mısır
• 1- Krallar Devri (MÖ 5000-3315)
• 2- Firavunlar Devri (MÖ 3315-525)
• 3- İranlılar Devri (MÖ 525-332)
• 4- Yunanlılar Devri (MÖ 332-100)
•
•
•
•
•
•
II. Milattan Sonraki Mısır
1- Romalılar Devri (MÖ 100-MS 395)
2- Bizanslılar Devri (MS 395-644)
3- Müslüman Araplar Devri (MS 644-1517)
4- Osmanlı Devri (MS 1517-1848)
5- Bugünkü Mısır: 1936’ya kadar İngiliz
hakimiyeti devam etmiştir. 1936’dan sonra
bağımsızlık ilan etmiştir.
Nüfus Özellikleri
• 1940’da 40 milyon olan ülke nüfusu, 2008’de
82 milyona yükselmiştir.
• Nüfusun % 32’sini 0-14 yaş, % 63’ünü 15-64
yaş ve % 5’ini 65 yaş üstü nüfus oluşturur.
• Nüfusun % 90’ı Müslüman, % 10’u Hristiyan’dır
(Kıpti).
• Nüfusun % 95’i kuzeyde ve Nil vadisi etrafında
toplanmıştır.
• El-Ezher üniversitesi uluslar arası nitelik taşır.
• Başkent Kahire, hem Afrika kıtasının hem de
Ortadoğu’nun ne büyük kentidir. Banliyöleri ile
nüfusu 15 milyonu bulur.
• Diğer önemli kentleri; İskenderiye (3 milyon),
Giza (2 milyon), Port Said (0.5 milyon) ve
Süveyş’tir (0.4 milyon).
Ekonomik Özellikleri
• Mısır’ın büyük bir bölümü çöllerle kaplıdır.
• Nüfus ve tarımsal faaliyetler, Nil vadisi ve
deltasında toplanmıştır.
• Barajlar yapılmadan önce 1500km boyunca
Nil, Habeşistan’ın verimli balçığını, HaziranEkim arasında Mısır’a taşırdı.
• Taşkınlar, Mısır halkının tarımsal hayatını
düzenlerdi.
• Mısır’da ekimi en çok yapılan ürün pamuktur.
• 1970’li yıllarda dünya pamuk üretiminin %
6’sını karşılamakta ve ülke ihracatının % 80’ini
pamuk ve pamuklu kumaşlar oluşturmaktaydı.
• Pamuğun önemi kısmen azalmıştır. En önemli
ihraç ürünleri petrol ve petrol ürünleridir.
• Şekerkamışı, mısır, buğday, pirinç ve domates
ekimi de önemlidir.
• Hayvancılık pek gelişmemiştir. Kıyı balıkçılığı
yapılır.
• Ülkede demir çelik, gübre, çimento ve dokuma
fabrikaları önemlidir.
• Petrolün yanı sıra doğal gaz rezervleri de
önemlidir.
• Mısır’ın en önemli gelir kaynaklarından birisi
de turizmdir.
• Piramitler, Kızıldeniz’deki mercan resifleri ve
tarihi eserler önemli turizm değerleridir.
• İskenderiye, Port Said ve Süveyş önemli
limanlardır.
• İthalatı, ihracatından fazladır.
GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ
• Afrika Kıtası’nın güney ucunda yer aldığından
bu isim verilmiştir.
• GB’da Atlas Okyanusu, G ve GD’sunda Hint
Okyanusu yer alır.
• Kuzeyinde; Namibya, Botswana, Zimbabwe,
Mozambik ve Swaziland bulunur.
• Güney Afrika Cumhuriyeti’nin(GAC) sınırları
içerisinde Lesotho yer alır.
• Yüzölçümü 1 219 912km²’dir. Nüfusu 50
milyon civarındadır.
• GAC doğal yapı olarak sade bir görünüşe
sahiptir. Ortalama yüksekliği 1200m’yi bulan
platolar hakimdir. Kıyı şeridi çok dardır.
• Ülkenin güneyinde dağ sıraları yer alır.
Drakensberg dağları en fazla yükseltiye sahip
dağlardır (Sources dağı 3299m).
• KB’da Kalahari, B’sında Namib Çölü yer alır.
• Ilıman bir iklime sahiptir. Denize yakınlığı bu
durum üzerine etkili olmuştur.
• Batı kıyısı Benguale soğuk su akıntısının, doğu
kıyısı Mozambik sıcak su akıntısının etkisindedir.
• Bundan dolayı batı kıyılarında yıllık ortalama
sıcaklık 13°C iken, doğuda 20°C’dır.
• Yıllık yağış ortalaması batıda 127mm iken, doğuda
1100-1300mm arasında değişir.
• Ümit Burnu’nda Akdeniz iklimi özellikleri
görülür.
• İç kesimlerde kuraklık tehlikesi her zaman
vardır.
• Kış mevsiminde Antarktika üzerinden gelen
soğuk hava akımları bazen geçici de olsa soğuk
ve yağışlı bir hava oluşmasına sebep olur.
• Akarsular bakımından oldukça zengindir.
• Denize yakın dağların yamalarından doğup
kısa mesafede denize dökülen akarsuların yanı
sıra uzun boylu akarsularda bulunur.
• Ülkenin en önemli akarsuyu Orange, bir çok
kolu da alarak Atlas Okyanusu’na dökülür.
• Hint Okyanusu’na dökülen en önemli akarsu
Limpopo Nehridir. Bunun yanı sıra Hint
Okyanusu’na dökülen pek çok akarsu bulunur.
• GAC’nde bitki örtüsü; ormanlar, savanlar, yarı
çöller, çöller ve makiler olmak üzere 5 kısımda ele
alınabilir.
• Kıyı kesimlerinde yer alan orman, iç kesimlerde
yerini savanlara bırakır.
• Akdeniz ikliminin hakim olduğu kısımlarda maki
bitki örtüsü yer alır.
• Yağışların az olduğu yerlerde savanlar yerlerini
otlaklara bırakır.
• Kalahari ve Namib Çölü’nde çöl bitkileri vardır.
• Güney Afrika, Avrupalılar tarafından 1488’de
Bartholomeu Dias’ın Ümit Burnu’nu geçmesi
ile tanınmıştır.
• Avrupalılar tarafından yeni bir Hindistan yolu
olan Ümit Burnu, stratejik önem kazanmıştır.
• 1652’de Hollanda kolonisi haline gelen Cape
Town, daha sonra İngiliz koloni topraklarına
katılmıştır (1815).
• Avrupalıların buralarda ilk sömürge kurmaları
esnasında yerli halka karşı yapılan ırk ayrımı
politikası, 1807’de kaldırılmıştır.
• Fakat azınlıkta olan Boer adı verilen çiftçiler
tarafından ırk ayrımı sürdürülmüştür.
• 1836’da Güney Afrika’nın iç kısımlarına göç
eden Boerler burada ırk ayrımını
sürdürmüşlerdir.
• Ancak yerlilerle Boerler ve İngilizler arasındaki
savaşların ardı arkası kesilmemiştir.
• 1838 yılında Boerlerle yerliler arasındaki
savaşta (Kanlı Nehir Savaşı) 10 000 Zulu
hayatını kaybetmiştir.
• 1867’de elmas, 1886’da altın yataklarının
keşfedilmesi Güney Afrika tarihinde gerçek bir
dönüm noktasıdır.
• 1899 yılında Boerlerle, İngilizler arasındaki savaş,
1902’de İngilizlerin galibiyeti ile sonuçlanmıştır.
• 52 bin Afrikaan’a karşı 450 bin İngiliz askeri
savaşmıştır
• Sonunda daha fazla dayanamayan Boerler, İngiliz
kolonileri ile birleşerek Güney Afrika Birliği adıyla
Büyük Britanya İmparatorluğu’na bağlanmıştır.
• 1913’de çıkan bir yasayla ülke topraklarının %
13’ü siyahlara (19 milyon), geri kalan kısmı beyaz
nüfusa bırakılmıştır (4.5 milyon).
• “Sadece beyazlar” ibaresinin gölgesinde
siyahların ezildiği ırkçılık politikası Apartheid’ın ilk
resmi adımı atılmıştır.
• I. Dünya Savaşı’ndan sonra her geçen gün ağırlık
kazanan ırkçılık, 1924’te başa geçen General
Herzog’un zamanında çıkarılan kanunla meşru
hale getirilmiştir.
• General Herzog 1934’te çıkardığı kanunlarla
zencilerin yurttaşlık ve siyasi haklarını ellerinden
almıştır.
• II. Dünya Savaşı’ndan sonra bu ırkçı politika
şiddetini artırmıştır.
• 1915 yılından beri işgal ettiği Namibya’da da
ırk ayrımı uygulamıştır. BM’in Namibya’dan
çekilmesi isteğini 1969’da reddetmiştir.
• Namibya’yı bir eyalet gibi yönetmiştir.
• 1976’daki zenci hareketlerinde binlerce zenci
hayatını kaybetmiştir.
• 1989 yılında Namibya bağımsızlığını kazanmıştır.
• 1982-89 yılları arasında binlerce Namibyalı
hayatını kaybetmiştir.
• Irk ayrımını savunan son cumhurbaşkanı Botha
1989’da istifa etmiştir.
• 1990 yılında yeni başkan de Klerk yumuşak bir
politika izlemiş ve 1962’den beri hapiste olan
Nelson Mandela’yı serbest bırakmıştır (1990).
• 1991’de Nelson Mandela devlet başkanı olmuştur.
Irk Ayrımı (Irkçılık)
• Çeşitli insan ırkları arasındaki biyolojik
farklılıkların kültürel veya bireysel meseleleri
de tayin etmesi gerektiğine ve doğal
sebeplerle bir ırkın (genellikle kendi ırkı)
diğerlerinden üstün olduğuna ve diğerlerine
hükmetmeye hakkı olduğuna duyulan inanç
veya bu değerleri kabul eden doktrindir.
Irkçılık ile ilgili terimler
• Etnosentrizm (Etnik merkezcilik): Bir grubun
inançlarını diğerlerinkine üstün görme.
• Bir kimsenin kendi kültürünü temel olarak
alması ve diğer kültürleri kendi kültürü
açısından değerlendirmesi ile tarif edilen ilkel
duygu.
• İnsanların kendi grupları ile diğerlerini
ötekileştirme.
• Zenofobi: Farklılık korkusu.
• Irkçılık sosyal ayrımcılığı, ırklar arasında fark
gözetilmesini ve soykırıma kadar varan şiddeti
haklı gösterebilmektedir.
• Irkçılık bazen milliyetçilik kavramı ile de iç içe
girebilmektedir. Bulgaristan’da ATAKA partisi,
Almanya’da Nazi ve Neo-Naziler, Fransa’da
rasistler ve Rusya’daki aşırı sağcılar buna örnek
verilebilir.
Irkçı İdeolojiler
•
•
•
•
Beyaz Üstünlüğü
Siyah Üstünlüğü
Sosyal Darwinizm
Nazizim
Irkçı Şiddet
• Etnik temizlik: Bir etnik gruba mensup insanların
zorla yerinden edilmesini amaçlayan siyasal
politikaları ifade eder. Boşnaklara karşı uygulanan
zorla yerinden etme (nüfus transferi)
politikalarına karşı ilk kez 1992 yılında George W.
Bush tarafından kullanılmıştır.
• Nefret suçu: Irk, renk, etnik köken, din, cinsiyet,
cinsel yönelimi, yaşı, fiziksel veya zihinsel
engelleri kullanılarak yapılan şiddet eylemleridir.
• Soykırım
• Linç
Nüfus Özellikleri
• GAC’nin nüfusu 1904’te 5.2 milyon, 1981’de
21.4 milyon, 2008’de 48.8 milyona ulaşmıştır.
• Günümüzde nüfus artış hızı % 0.8 civarındadır.
• Günümüz nüfusunun % 79’unu siyah, %
9.6’sını beyaz, % 8.9’unu melez, % 2.5’lik
kısmını Asyalılar oluşturur.
• Beyazlar, İngiliz, Hollanda, Alman ve Fransız
kökenlidir.
• Asyalılar gurubunu şekerkamışı
plantasyonlarında çalıştırılmak için getirilen
Hintliler oluşturur.
• Irkçılık politikasının bir sonucu olarak beyazlar,
zenciler, melezler ve Asyalılar farklı yerleşim
birimlerinde otururlar.
• Etnik grupların okulları ve gittikleri
üniversiteler bile ayrıdır.
• Resmi dil olarak Afrikaner ve İngilizce kullanılır.
• İdari bakımdan 4 eyalete ayrılmıştır. Bunlar;
Ümit Burnu, Natal, Transvaal ve Orange
eyaletleridir.
• Ülkenin yasama başkenti Cape Town, yargı
başkenti Bloem Fontein ve idari başkent ise
Pretoria’dır. Johannesburg, Durban ve
Kimberley diğer önemli şehirlerdir.
• Hint Okyanusu’ndaki Prens Edward ve Marian
adaları da GAC’ne bağlıdır.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• GAC ekonomik olarak gelişmiş ülkeler arasındadır.
Ancak gelir dağılımı arasında uçurumlar vardır.
• Nüfusun % 50’si yoksulluk sınırının altında yaşar.
• Tarıma elverişli topakların büyük bir kısmı
beyazların elindedir.
• Mısır, yerfıstığı, patates, buğday, tropikal
meyveler, turunçgiller, tütün, şeker, çiçek ve üzüm
yetiştirilen önemli ürünlerdir.
• Yetiştirdiği koyun sayısı ve elde ettiği yün
bakımından dünyada üst sıralarda yer alır.
• Toprakların % 70’i otlak ve % 10’u ise tarıma
elverişlidir.
• Tiftik keçisi beslemesi bakımından önemlidir
(Özellikle Ankara keçisi). Yine büyükbaş hayvan
besiciliği de önemlidir.
• Balıkçılık önemli bir geçim kaynağıdır (Cape
Town limanı).
• En önemli madenleri; altın, elmas, platin,
uranyum, manganez, krom, demir cevheri, kömür,
bakır, kalay, tungsten, mika ve nikeldir.
• Dünya altın üretiminin % 70’ini, elmas üretiminin
% 65’ini karşılar.
• Demir çelik, kimya, gıda, dokuma, balık sanayi
gelişmiştir.
• Taşkömüründen elde ettiği elektrik enerjisiyle
dünyada ön sıralarda yer alır.
• Hidrolektrik santrallerinin yanı sıra bir tane de
nükleer santrali vardır.
• Turizm de son yıllarda hızla gelişmektedir.
Plajları ve milli parkları çok sayıda turisti
kendine çeker.
• Afrika Kıtasının en gelişmiş ülkesidir.
• Türkiye GAC’nden en fazla altın ve kömür alır.
Otomotiv, dokuma, petro-kimya ve makine en
çok sattığımız ürünlerdir.
CEZAYİR
• Kuzey Afrika ülkesidir. Afrika Kıtası’nda
yüzölçümü bakımından Sudan’dan sonra ikinci
sıradadır.
• Yüzölçümü 2 381 740 km²’dir.
• Cezayir kelimesi Arapça “Adalar” anlamına
gelir. Bu isim Cezayir Limanı’nın girişinde yer
alan iki adaya atfen verilmiştir.
Fiziki Coğrafya Özellikleri
• Ülke yeryüzü şekilleri bakımından iki bölgeye
ayrılır.
• 1- Güney bölgesini Sahra Çölü oluşturur ve
ülke yüzölçümünün % 82’sini oluşturur.
• Ülkenin orta ve güney bölümlerini tamamen
içine alan Sahra, tabanı granit ve billuri
şistlerden oluşmuş kum çölleriyle kaplıdır.
• Yer altı sularının çıktığı kısımlarda sulanabilen
vahalar yer alır.
• Sahra’nın güneyinde yer alan Ahaggar
dağlarındaki Tahat tepesi 3003m
yüksekliktedir.
• Cezayir’in en yüksek noktası olan bu yerin kışın
dorukları karlarla kaplıdır.
• Sahra yüzey şekilleri bakımından iki kısımda
ele alınabilir.
• Erg adı verilen kumlarla kaplı kısım ve
hammada denilen taşlarla örtülü kısım.
• 2- Kuzey Bölgesinde dağlık sahalar yer alır.
Kıyıları genelde dağlara çok yakın ve sarptır.
Doğal liman azdır.
• Kıyının hemen gerisinden Fas’tan başlayan
Atlas dağları doğuda Tunus’a kadar 2400km
boyunca iki şerit halinde uzanır.
• Kuzeydeki dağ sırasına Tell Atlaslar (Küçük),
güneydekine ise Sahra Atlasları (Büyük) denir.
• Tell atlaslar (küçük) batıdan doğuya doğru
yükselir. En yüksek noktası Djurdjura’dır
(2308m).
• Sahra Atlasları (büyük), kıyı bölgesi ile Sahra
arasında set görevi görür.
• İki dağ sırası arasında büyük ovalar ve platolar
yer alır.
• Ülkenin en alçak noktası Şot Melrhir’dir.
• Ülkenin kuzeyinde Akdeniz, güneyinde ise çöl
iklimi etkilidir.
• Afrika dünyasını oluşturan güney bölümüne
karşılık, kuzey bölgesi Akdeniz dünyasını
simgeler.
• Atlas dağlarında zaman zaman şiddetli
depremler görülür. Yağışlı mevsimlerde çamur
akıntıları ve seller meydana gelir.
• Erozyon ülkenin önemli sorunları arasındadır.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• İslamiyet 720 yılından sonra yayılmaya
başlamıştır.
• 1500’lü yıllarda İspanyollar Cezayir’i vergiye
bağlamıştır.
• 1520 yılında Oruç Reis ve kardeşi Barbaros
Hayrettin Paşa Cezayir’i Osmanlı topraklarına
katmıştır.
• 1930 yılında ülkeyi Fransızlar işgal etti. Tarım
toprakları Fransız sömürgecilere dağıtıldı.
• Tarımın yanı sıra ticaret ve bankacılık da
sömürgecilerin eline geçmiştir.
• 1954 yılında başlayan bağımsızlık savaşı
sırasında binlerce Cezayirli hayatını
kaybetmiştir.
• Ülke 1962’de bağımsızlığını kazanmıştır.
• 1991 yılında çok partili seçimler yapılmıştır. En
fazla oyu İslami Selamet Cephesi’nin (FİS)
alması sonucunda ülke karışmıştır.
• 1999’a kadar süren bu karışıklar sonucunda
160 000 kişi hayatını kaybetmiştir.
• 1999 yılında askerlerin desteğini alan
Abdülaziz Bouteflika iktidara gelmiştir.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
• Nüfus artış hızı % 1,7’dir. Ortalama yaşam
süresi ise 73’tür. Genç bir nüfusa sahiptir.
• Nüfus ülkenin kuzeyindeki kentlerde (% 63)
toplanmıştır.
• Nüfusun % 97’si Arap ve Berberi’dir. Dini
açıdan Sünni Müslüman’dır.
• Başkenti Cezayir kentidir (4 milyon). Kenti
Kartaca’lılar kurmuştur.
• Diğer önemli şehirleri Oran, Constantine,
Annaba’dır.
• Resmi dil olarak Arapça’nın yanı sıra
Fransızca’da kullanılır.
• Nüfusu 35 milyon kadardır.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Tarım önemli bir geçim kaynağıdır. Buğday,
arpa, patates, baklagiller, üzüm, hurma ve
çeşitli sebzeler yetiştirilir.
• Buğday ve arpa üretimi yeterli olmadığından
Fransa, Kanada ve ABD’den ithal eder.
• Hurma önemli bir ihraç kalemidir. Ülkede 7-8
milyon civarında hurma ağacı vardır.
• Zeytinyağı üretimi ve şarap ihracatı önemlidir.
• Güney ve orta bölgelerde hayvancılık önemli
bir geçim kaynağıdır.
• Yapılan balıkçılık geçimlik düzeydedir.
• Petrol, doğal gaz, demir ve fosfat rezervleri
önemlidir.
• Petrol üretiminde dünyada 14. doğal gaz
üretiminde dünyada 5. sırada yer alır.
• Ülkede ihracat ithalattan fazladır.
• Cezayir Türkiye’ye sıvılaştırılmış doğal gaz
(LNG) ve sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ihraç
ederken, Türkiye’den ulaşım araçları, demir
çelik ürünleri, tekstil, makine, çimento,
televizyon ve gıda maddeleri ithal eder.
ETİYOPYA
•
•
•
•
Doğu Afrika’da bulunan bir devlettir.
Eski Adı Habeşistan’dır. Sömürge olmamıştır.
Afrika’nın en eski bağımsız devletidir.
II. Dünya Savaşı sırasında İtalyan işgaline
uğramıştır.
• Etiyopya adının kökeni, Eski Yunanca’da “siyah
derili insan” anlamına gelen “aethipos”
sözcüğüdür.
• Sudan ve Moritanya adları da aynı anlama
gelir.
• Yüzölçümü 1 127 000km²’dir.
Fiziki Coğrafya Özellikleri
• Etiyopya genellikle dağlık ve platolarla kaplı bir
ülkedir.
• Kızıldeniz’den ayrılan Afar grabeni (-120) Eritre
ve Cibuti sınırında yer alır.
• Afar grabeninin (Danakil depresyonu) tabanı
tuz tortulları ile kaplıdır.
• Fay hatlar boyunca sodalı ve kükürtlü sıcak su
kaynakları çıkmaktadır.
• Rift vadisi ülkeyi KD- GB yönünde geçer.
• Rift vadisi boyunca, Afrika masifi ayrılmaktadır.
• Rift vadisinin batısında Etiyopya platosu uzanır.
Ortalama yükseltisi 2000m’yi bulan bu
platonun en yüksek yeri Daşan dağıdır
(4543m).
• Akarsularla parçalanmış olan bu plato nüfusun
yoğun olduğu yerler arasındadır.
• Çöküntü alanının doğusunda akarsularla
parçalanmış Somali Platosu yer alır.
• Enlem itibarıyla subekvatoral ve tropikal iklim
kuşağı üzerinde yer alır.
• Esas iklim özelliğini dikey yöndeki yükselti
fazlalığı meydana getirir.
• 1800m yükseltinin altındaki yerlerde
subekvatoral iklim görülür.
• Bu yerlerde sıcaklık 40°C’yi geçer. En sıcak ay
ortalaması 33°C, en soğuk ay ortalaması
21°C’dır.
• 2400-3200m arasında ılıman iklim görülür.
Buralarda ortalama sıcaklık 16°C’dir.
• GB bölgelerinde yağış 2500mm iken, KD’da
50mm’ye düşer.
• Ülkenin en önemli akarsuları; Şebeli, Mavi Nil
(Tana Gölü’nden doğar) ve Omo’dur.
• Nil Nehri’nin çöllerde kuruyup kaybolmasını
engelleyen Sobat, Mavi Nil (Bahr’ül Azrak) ve
Atbara bu ülkeden doğar.
• GB’da yer alan ormanlar hariç, diğerleri tahrip
edilmiştir. Alçak yerlerde step ve savanlar
egemendir.
• Yüksek yerleri ise baobab, çınar, incir ve hurma
ağaçları kaplar.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• Etiyopya Miladın ilk yıllarından beri köklü bir
geleneği olan Afrika’nın en eski bağımsız
devletidir.
• Ülkeye ilk yerleşenler Hami ve Sudan kökenli
kabileler olmuştur.
• Miladi 1.yy’dan 7.yy’a kadar Aksum krallığı
tarafından yönetilmiştir.
• İslam İmparatorluğu döneminde Habeşistan
ticari bakımdan gelişmiştir.
• Kızıldeniz kıyısı boyunca İslamiyet yayılmıştır.
• Portekizlilerin etkisiyle de Hristiyanlık
yayılmıştır.
• 1935 yılında Mussolini ülkeyi işgal etse de II.
Dünya Savaşı’ndan sonra çekilmek zorunda
kalmıştır.
• 1930-1975 yılları arasında Necaşi Haile
Selasiye iktidarda kalmıştır.
• 1975’de askeri bir darbe ile iktidardan
uzaklaştırıldı.
• Ülkede Müslümanlara yapıla baskı bu dönemde
de devam ettiğinden Eritreli Müslümanlar ile
hükümet güçleri arasında çatışmalar yaşanmıştır.
• Eritre 1993’de yapılan halk oylaması ile
bağımsızlık ilan etmiştir.
• Ülke günümüzde çok partili sistem ile
yönetilmektedir.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
• Nüfusu yaklaşık 85 milyondur. Nüfus artış hızı %
3,2’dir.
• Nüfusun % 46’sını 0-14 yaş oluşturur. % 51,4’ünü
15-64 yaş, % 2,6’sını ise 65 yaş üzeri nüfus
oluşturur.
• Nüfusun % 88’i kırsal kesimde yaşarken % 12’si
kentlerde yaşar.
• Ortalama yaşam süresi 55’tir.
• Oromolar (% 32), Amharalar (% 30), Somaliler (%
6), Tigreler (% 6), Sidamolar, Shankellalar, Afarlar
ve Gurageler en büyük etnik gruplardır.
• Nüfusun % 61’i Hristiyan, % 33’ü Müslüman ve
% 5’i Animist ve % 1 diğer.
• Bunların yanı sıra büyük bir kısmı İsrail’e göç
etmiş olan Falaşa Yahudisi bulunur.
• Yerel dil ve lehçelerin yanı sıra İngilizce ve
Arapça’da kullanılır.
• İşsizlik oranı yüksektir.
• Başkent Addis Ababa’nın (Yeni Çiçek) nüfusu
3,5 milyondur.
• Başkentin denizden yükseltisi 2500m’dir.
Kıyıda Cibuti’ye bağlanan demiryolu vardır.
• Afrika Birliği ve BM Afrika Ekonomik Kurulu bu
şehirdedir.
• Asmara, Dire Dava, Gonder, Desse, Harar ve
Mitsiva önemli şehirlerdir.
• Etiyopya Açlıktan etkilenen ülkeler arasındadır.
Açlıktan etkilenenlerin sayısı 7,5 milyondur.
• Eritre ile süren iç savaş ekonomiyi olumsuz
etkilemiştir.
• Bu savaş sırasında on binlerce insan yaşamını
kaybetmiştir.
• Etiyopya bütçesinin önemli bir kısmını
silahlanmaya ayırmaktadır.
• Doğu bloğu ülkelerinden bol miktarda silah
satın almaktadır.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Ekonomisi tarıma dayanır.
• Ekstansif tarım yapılır.
• Tahıl, mısır, arpa, darı, bakliyat ve yağlı
tohumlar yetiştirdiği başlıca ürünlerdir.
• Kahve, Etiyopya ekonomisi için önemlidir.
Gelirinin % 10 kahveden elde edilir.
• 15 milyon kişi kahve sektöründen geçimini
sağlar.
• Kahve ihracatında Fildişi kıyısı ve Uganda’dan
sonra Afrika’da 3. sırada yer alır.
• Hayvancılık sektöründe Afrika’da ilk sıradadır.
• Hayvancılık kuraklık ve salgın hastalıklardan
olumsuz etkilenmiştir.
• Altın, mermer, kireç taşı ve tantal önemli
madenlerdir.
• Dokuma, deri, çimento, mobilya kimyevi ve
sigara fabrikaları önemlidir.
• Enerji kaynakları bakımından fakirdir.
• Ülkenin engebeli oluşu kara ve demiryolu
ulaşımını engeller.
• Türkiye Etiyopya’dan susam, pamuk, iplik ve
kahve satın alırken, Tarım makineleri,
otomotiv, kimyasal maddeler, demir-çelik,
jeneratör ve tekstil ürünleri satar.
SENEGAL
•
•
•
•
Batı Afrika’da Atlas Okyanusu kıyısında yer alır.
Adını Senegal Nehri’nde alır.
Yüzölçümü 196 190 km²’dir.
Bağımsız Gambiya Cumhuriyeti, Senegal Nehri
boyunca Senegal toprakları ile çevrilmiştir.
• Gambiya ülke topraklarının içerisine 320 km
sokulmuştur.
Fiziki Coğrafya Özellikleri
• Ülkenin büyük bir kısmı ortalama 200m
yükseklikteki platolarla kaplıdır.
• Ülkenin en yüksek yeri GD’da yer alan Nepen
Diakha bölgesinde 581m’dir.
• Senegal Nehri ülkenin kuzey sınırını oluşturur.
• Saloum ve Casamance diğer önemli
nehirleridir. Nehir boyları ülkeye canlılık verir.
• Verde Burnu okyanusa doğru sokulmuş dağlık
bir arazidir.
• Kıyılar ve özellikle Dakar’ın kuzeyi deniz
meltemlerine açık olup ılıman bir iklime
sahiptir.
• Kıyının gerisinde kuzeye gidildikçe Büyük
Sahra’ya yaklaşılır ve sıcaklık artar. Yağış düşer
ve bozkır vejetasyonu görülür.
• Bunun güneyindeki bölge ise daha çok yağış
alır (900mm). Baobab ağaçları ve akasyalar
yaygın olarak görülür.
• Casamence bölgesinde yıllık yağış miktarı 9001500mm arasında değişir.
• Ülkenin güneybatısı yer yer bataklık ve tropikal
ormanlarla kaplıdır. Mangrove ormanları
yaygındır.
• Verde Burnu bölgesi kısmen yarı çöl
karakterindedir.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• 11.yy’dan itibaren Müslümanlık yayılmaya
başlamıştır.
• 15.yy’dan itibaren Portekizliler ve 17.yy’dan
itibaren Fransızlar ülkeye egemen oldular.
• Fransız Batı Afrikası olarak da bilinir.
• 1960 yılında bağımsızlık kazanmıştır.
• 1990’lı yıllara kadar ülke önemli iç karışıklıklar
yaşamıştır.
• Senegal 1982 yılında, Senegambia
konfederasyonunu kurmak için Gambiya’ya
katıldıysa da birleşme asla gerçekleşmedi.
• Bu birlik 1989’da dağıldı.
• Casamence bölgesinde düşük yoğunluklu
ayrılıkçı hareketler söz konusudur.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
•
•
•
•
•
15 milyon civarında bir nüfusa sahiptir.
Nüfus artış hızı yüksektir (% 2,5).
Başkenti Dakar’dır (3 milyon).
Kaolack, Thiéc, Rufisque ve St. Louis’dir.
Etnik yapısı karmaşıktır. % 37’si Volof, % 18’i Serer,
% 17’si Peul, % 9’unu Diola ve % 9’unu
Mandingolar oluşturur.
• Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Voloflar tarımla
uğraşır. Genellikle yer fıstığı ekerler.
• Peullar Fulani ve Diolalar Berberi kökenlidir.
Serer ve Mandigolar çiftçidirler.
• % 95’i Müslüman’dır.
• Ülkenin resmi dili Fransızca’dır. Ayrıca yerel
diller de kullanılır.
• Okuma yazma oranı düşüktür.
• Senegal’in siyasi, ekonomik, idari ve ticari
merkezi olan Dakar’da çok miktarda Fransız
yaşar.
• 1924 yılında açılan Bamako (Mali)-Dakar
demiryolu şehrin ticari önemini artırmıştır.
• Eyalet sistemi ile yönetilir (11 bölge).
• 0-14 yaş % 42, 15-64 yaş % 55 ve 65 yaş üstü
nüfus % 3’tür.
• Ortalama yaşam süresi 57’dir.
• İşsizlik oranı % 48, yoksulluk sınırı altındaki
nüfus % 54’tür.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Senegal ekonomisi genellikle tarıma dayanır.
• Yer fıstığı en önemli tarım ürünüdür.
• Darı, süpürge darısı ve pirinç diğer önemli
tarım ürünleridir.
• Hayvancılık ileri değildir. Gıda ve balıkçılık
sanayi mevcuttur.
• Fosfat en önemli yer altı kaynağıdır. İhraç
edilmektedir.
• Demir altın, bakır, turba, mermer, doğal gaz ve
titan diğer önemli madenlerdir.
• Son yıllarda turizm sektörü gelişme
göstermektedir.
• Avrupalı ve özellikle Fransız turistler ülkeyi
ziyaret eder.
• En büyük ticaret ortağı Fransa’dır. ABD ve
İngiltere’de önemlidir.
•
•
•
•
Ulaşım Afrika ölçütlerine göre gelişmiştir.
İthalat ihracattan fazladır.
İhracat ürünleri; balık, fosfat, yerfıstığı, pamuk.
Senegal İslam Konferansı örgütüne üyedir.
GAMBİYA
•
•
•
•
Afrika Kıtası’nın en küçük devletidir.
Senegal ile çevrilidir.
Atlas Okyanusu’na kıyısı vardır.
Ülkenin ortasından geçen Gambiya Nehri’nden
ismini alır.
• Gambiya Mandinka dilinde nehir anlamına
gelir.
• Yüzölçümü 11 300 km²’dir.
Fiziki Coğrafya Özellikleri
• Ülke Gambiya Nehri etrafında 50km genişlikte
bir alanda uzanır.
• Ortalama yükseltisi fazla değildir. Batıdan
doğuya doğru yükselir.
• Doğu-batı doğrultusu 464km’dir.
• Gambiya Nehri etrafında Banto faros adı
verilen verimli ovalar bulunur.
• Sıcak ve nemli bir iklime sahiptir. Yaz oldukça
yağışlı geçerken kış biraz daha kuraktır.
•
•
•
•
Yıllık ortalama yağış 1000mm’dir.
Sel ülke için önemi bir sorundur.
Doğal kaynaklar bakımından fakirdir.
En yüksek yeri 53m’dir.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• Avrupalılardan önce Mali ve Sudan
krallıklarına ait bir bölgeydi.
• Halkın büyük çoğunluğunu Mali’den gelmiş
olan Mandingolar oluşturur.
• 15.yy’dan itibaren Portekizli, Hollandalı, İngiliz
ve Fransız denizciler bölgeye geldiler.
• Yer altı kaynakları zengin olmadığından köle
ticareti yaptılar.
• 1738 Versailles Anlaşmasıyla İngilizlere verildi.
• 1965’de bağımsızlık kazandı.
• 1982-1989 arasında Senegambiya ismini
almıştır.
• Bir süre askeri diktatörlük ile yönetildikten
sonra 1996’da genel seçimler yapılmıştır
Beşeri Coğrafya Özellikleri
•
•
•
•
Nüfusu 2 milyondur.
Nüfus artış hızı yüksektir (% 2,7).
Nüfusun % 10’u kentlerde yaşar.
Nüfusun büyük kısmını Volof ve Mandingolar
oluşturur.
• Başkent Banjul önemli bir liman kentidir.
• Banjul Gambiya Nehri halicinde kurulmuştur
ve büyük gemilerin yanaşması için müsaittir.
• Nüfusun büyük kısmını Müslümanlar
oluşturur. Diğer inanç gruplarını Hristiyanlar ve
Animistler oluşturur.
• 0-14 yaş % 44, 15-64 yaş % 53 ve 65 yaş üzeri
% 3’tür.
• Ortalama ömür 55’tir.
• Resmi dili İngilizce ve yerel diller.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Ekonomisi tarıma dayanır.
• Yerfıstığı ekimi önemlidir. Pirinç, darı ve mısır
ekimi önemlidir.
• Hayvancılık ancak ülke ihtiyacını karşılar.
• Yer fıstığı, balık, deri ihraç ürünleri arasındadır.
• Tarım ürünleri, tekstil ve çeşitli makineler ithal
eder.
• Son yıllarda turizm önemli bir gelir kaynağı haline
gelmiştir.
• En önemli ulaşım aracı Gambiya Nehri’dir.
• İthalat ihracattan fazladır.
• Gambiya Türkiye’den çimento, mobilya, ilaç,
demir çelik ürünleri alırken; ham deri ihraç
eder.
FAS
• Afrika Kıtası’nın KB ucunda yer alır.
• Faslılar ülkelerine Mağrib derler. Arapça batı
demektir.
• Mağrib ülkeleri Fas, Cezayir ve Tunus’tur.
• Libya ve Moritanya Büyük Mağrib içerisinde yer
alır.
• Yüzölçümü 446 500 km²’dir.
• Ceuta ve Melilla İspanya’ya aittir.
• Cebeli Tarık Boğazı’nda yer alması sebebiyle
jeostratejik bir öneme sahiptir.
Fiziki Coğrafya Özellikleri
• Ülkenin kuzeyi dağlıktır ve 4 sıra halinde
uzanır. Bu dağ sıraları arasında vadiler yer alır.
• 1- Rif dağları (Tidiguin 2453m)
• 2- Orta Atlaslar (3000m)
• 3- Yukarı Atlaslar (Toubkal 4165m)
• 4- Anti Atlas dağları (3000m)
• Atlas Okyanusu ve Akdeniz kıyısında dar kıyı
ovaları yer alır.
• Bu ovaların en önemlileri; Tensift, Oum Er
Rabia, Bou Begreg ve Udian’dır.
• Ülkede 4 farklı iklim tipi görülür.
• Akdeniz kıyılarında Akdeniz iklimi, Atlas
Okyanusu kıyılarında Batı rüzgarlarına açık
Okyanusal iklim, iç kısımlarda karasal ve
ülkenin güneyinde çöl iklimi etkilidir.
• Fas akarsular bakımından zengindir.
Akarsuların yazın suları çok çekilir. En önemli
akarsuyu Muluya Akdeniz’e dökülür.
• Atlas Okyanusu’na dökülen önemli akarsuları
Sebou, Behl, Bou Begreg, Oum Er Rabia ve
Tensift ırmaklarıdır.
• Bitki örtüsü de iklime uygun bir yayılış gösterir.
• Meşe ve sedir ormanları önemlidir.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• Fas bir Afrika ülkesi olmasına rağmen, Sahra
Çölü’nün varlığı nedeniyle Afrika’nın iç
kısımlarıyla bağlantı kuramamıştır.
• Fas’ın en eski halkı Berberilerdir.
• Fenikeliler, Kartacalılar ve Romalılar’da bu
topraklara hakim olmuşlardır.
• 8.yy’da İslamiyet bölgede yayılmıştır.
• 11.yy’da Büyük Fas devleti kurulmuş ve
başkenti Fas olmuştur.
• 19.yy’dan itibaren Fransız sömürgesi olmuştur.
• 1912 yılında tamamen Fransa’nın
egemenliğine girmiştir.
• 1956 yılında bağımsız krallık olmuştur.
• 1961 yılında 1999 yılına kadar Kral II. Hasan
tarafından yönetilmiştir.
• 1999’dan beri oğlu Sidi Muhammed ülkeyi
yönetmektedir.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
• Nüfusu 35 milyondur.
• Nüfusun büyük kısmı kıyıda toplanmıştır.
• 0-14 yaş % 31, 15-64 yaş % 64 ve 65 yaş üzeri
nüfus % 5’tir.
• Nüfus artış hızı % 2,3’tür.
• Fas’ın çoğunluğunu Araplar oluşturur. Berberiler
ikinci ve Morlar (Moritanya asıllılar) üçüncü
büyük gruptur.
• Bunların dışında İspanyol, Fransız ve Yahudi
azınlıklar vardır.
• Arapça’nın yanı sıra Fransızca’da resmi dil olarak
kullanılır.
• Berberiler genellikle kendi dillerini kullanır.
• Önemli kentleri başkent Rabat (2 milyon),
Kazablanka (2,2 milyon), Fas (450 bin), Marakeş
(440 bin) ve Tanca’dır (270 bin).
• Başkent Rabat Atlas Okyanusu kıyısında Bou
Regreg akarsuyunun denize döküldüğü yerde
kurulmuştur. Nehrin getirdiği alüvyonlar
nedeniyle liman özelliğini kaybetmiştir.
• Casablanca (Beyaz Ev) Atlas Okyanusu
kıyısında kurulmuş bir liman kentidir. Ülkenin
en büyük kentidir.
• Nüfusun % 40’ı kentlerde yaşar. Kırsal
alanlardan olan göçler şehirleri olumsuz
etkilemektedir.
• Fas kültürünün en tipik özelliği “suk” adı
verilen pazarlardır. Tüm cadde ve sokaklar
buraya açılır.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Dünya’nın en zengin fosfat yataklarına sahiptir.
• Ekonominin temelini tarım oluşturur.
• Tahıl, baklagiller, Narenciye, turfanda sebze ve
zeytin üretimi önemlidir.
• Şarapçılıkta önemli bir gelir kaynağıdır.
• Hayvancılıkta önemli bir gelir kaynağıdır. En
çok koyun yetiştirilir. Son yıllarda kümes
hayvancılığı da gelişmiştir.
• Yarış atları yetiştirilir.
• Balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır.
• Turizm de son yılarda gelişme gösteren önemli
bir sektördür (6 milyon turist).
• İthalatı ihracatından fazladır.
• En önemli ticari ortakları İspanya ve İtalya’dır.
Cebeli Tarık Boğazı ve Fas
• İspanya ile Fas arasında yer alan bir boğazdır.
• En geniş yeri 58km en dar yeri 15km’dir.
• Cebeli Tarık bölgesi Utrecht Anlaşması (1713)
uyarınca İngiltere’ye bırakılmıştır.
• Cebelitarık 6km² genişliğe ve 30 bin nüfusa
sahiptir.
• Fas toprakları üzerinde yer alan ve boğazın
kontrolünü sağlayan diğer uç bölgesi olan Septe
(70 bin) ve Melila (60 bin) İspanya’ya aittir.
Batı Sahra
• Afrika’nın KB’sında Atlas okyanusu kıyısında
yer alır.
• 1976’da İspanya’dan ayrılmıştır.
• Nüfusu 300 bindir.
• Yüzölçümü 266 bin km²’dir.
• Ülkenin büyük kısmında çöl iklimi görülür.
• Fosfat ve demir yatakları önemlidir.
• Arapça ve İspanyolca konuşulur.
ZİMBABWE
• Eski adı Rodezya’dır.
• Ülkeyi kuzeyden Zambezi, güneyden Limpopo
Nehri çevreler.
• Zimbabwe adı Shone dilinde Büyük Taş Evler
(Dzimba dza mabwe) anlamına gelir.
• Yüzölçümü 390 580 km²’dir.
• Botswana, Mozambik, Güney Afrika ve
Zambiya ile komşudur.
Fiziki Coğrafya Özellikleri
• Zimbabwe büyük oranda yüksek bir plato özelliği
gösterir.
• Doğu sınırı dağlıktır. En yüksek yeri İnyanga
dağlarında 2592m’ye ulaşır.
• Yukarı Zambezi’deki Victoria şelalelerinin genişliği
1,6km ve yüksekliği 108m’dir.
• Subtropikal bir iklim hüküm sürer.
• Yağışlı ılık mevsim kasımdan marta kadar sürer ve
soğuk kurak mevsim mayıstan ağustosa kadar
sürer.
Tarihsel ve Siyasal Gelişim
• MS 4.yy’dan, 15.yy’a kadar Bantu kabileleri
egemen oldu.
• 1505 yılında Portekizliler bu bölgeye
geldiğinde Monomotapa krallığı bölgeye
egemendi.
• 1830’larda güneyden gelen Ndebele kabileleri
ülkeyi işgal etti.
• 1888’de İngiliz Cecil Rodes, Ndebele şefinden
maden işletme imtiyazı elde etti.
• Bunun kurduğu İngiliz Güney Afrika şirketi,
1889’dan 1923’e kadar ülkede siyasi ve
ekonomik kontrolü elinde tuttu.
• 1923’te Güney Rodezya (Zimbabwe) İngiltere
tarafından (beyaz azınlık tarafından
yönetilmek üzere) ilhak edildi.
• 1953’te Güney Rodezya, Kuzey Rodezya
(Zambiya) ve Nyasaland (Malawi) birleşti.
• 1963’te bu birlik dağıldı. 1964’te Kuzey
Rodezya (Zambiya) ve Nyasaland bağımsızlık
ilan etti.
• 1965’te Güney Rodezya (Zimbabwe)
bağımsızlık ilan etti.
• İngiltere bunu kabul etmedi ve müeyideler
uyguladı.
• İç savaş yaşandı. 1980’de tam bağımsızlığını
kazandı.
Beşeri Coğrafya Özellikleri
•
•
•
•
•
•
•
Ülke nüfusu 12 milyon civarındadır.
Nüfusun % 96’sını siyahlar oluşturur.
Resmi dil İngilizcedir.
Kuzeyde Shonalar, güneyde Ndebeleler yaşar.
Bunlar Bantu dil grubuna ait dilleri konuşur.
Başkenri Harare’dir (Salisbury).
Kent 1890’da kurulmuştur ve nüfusu 3 milyona
yakındır.
• 0-14 yaş % 44, 15-64 yaş % 52 ve 65 yaş üstü %
4’tür.
Ekonomik Coğrafya Özellikleri
• Tarım en önemli ekonomik faaliyettir.
• Mısır, şeker, pamuk, buğday ve tütün ekimi
önemlidir.
• Krom, altın, nikel, asbest, bakır, demir ve
maden kömürü yatakları önemlidir.
• Hidroelektrik üretimi de önemlidir.
• İthalat ihracattan fazladır. Tarım, tekstil ve yer
altı kaynakları ihraç eder. Sanayi ürünleri satın
alır.