Transcript دانلود
کرم شناس ی پزشكي طبقه بندی و خصوصیات کرم ها واژه کرم «ورم » wormبه جانوران اشاره دارد که متعلق به سه شاخه ی زیر هستند: -1آنلیدا (کرمهای بندبند) -2کرمهای نخی (کرمهای گرد) یا نماتودا -3کرمهای پهن (کرمهای تخت) که شامل دو رده است: -1سستودا (کرمهای نواری) -2ترماتودا (کرمهای برگی شکل) کرمهای نخی ـ نماتودها نماتودها شامل گونه های بی شماری از کرمهای با زندگی آزاد و انگلی هستند. اشکال با زندگی آزاد در آب و خاک انتشار وسیعی دارند. گونه های انگلی در گیاهان ،نرم تنان ،آنلیدا ،بندپایان و مهره داران زندگی می کنند. طول کرمهای انگل انسان از 2میلی متر (استرونژیلوئیدس استرکورالیس) تا بیش از یک متر (دراکونکولوس مدی نن سیس) متغییر است. دو جنس معموال از یکدیگر جدا بوده و جنس نر که کوچکتر از ماده می باشد ،به طور معمول انتهای خلفی خمیده ای دارد و در برخی گونه ها دارای اسپیکولهای جفتگیری و یک کیسه است. ریخت شناس ی و فیزیولوژی نماتودهای بالغ کرمهای استوانه ای کشیده ای هستند که دارای تقارن دو طرفی می باشند. انتهای قدامی کرم ممکن است مجهز به قالب ،دندان ،خار و پاپیل هایی برای سایش،چسبیدن و پاسخ های حس ی باشد. دیواره ی محافظ بدن مرکب از : )1(کوتیکول خارجی ،هیالینی و بدون سلول )2( اپی تلیوم زیر کوتیکولی )3( یک الیه از سلول های عضالنی کوتیکول دارای مشخصه های سطحی متنوع ،خار ،برجستگی و یا پاپیل های حس ی است. دو طناب طولی پشتی ،شکمی و دو طناب جانبی سلول های عضالنی بدن را به چهار دسته تقسیم می کنند. این طناب ها اعصاب طولی و در اغلب موارد کانال های دفعی جانبی را در خود جای می دهند. مجرای گوارش لوله ی ساده ای است که از دهان تا مخرج امتداد داشته و در سطح شکمی و به فاصله ی کمی از انتهاب خلفی کرم به خارج راه می یابد. در جنس ماده روده به داخل رکتوم کوچکی که با کوتیکول مفروش شده منتهی می شود. در جنس نر ،روده به مجرای جنس ی متصل شده و تشکیل کلواک مشترک را می دهد که در داخل مخرج باز می شود. نماتودها فاقد سیستم گردش خون هستند. مایع داخل حفره ی بدن حاوی هموگلوبین ،گلوکز ،پروتئین و ویتامین ها است و اعمال خون را به طور کامل انجام می دهد. سیستم اعصاب مرکب از یک حلقه با اتصال گانگلیونهای به هم پیوسته در اطراف مری است . اعضای تولید مثل نر در 1/3خلفی کرم و به صورت لوله ی منفرد خمیده و یا پیخ خورده ای است که به قسمتهای مختلف بیضه ،مجرای وابران ،سیمنال وزیکول و مجرای جهنده اسپرم تقسیم می شود. اسپرماتوزوئید آمیبی شکل از مجرای وابران عبور کرده و به سمینال وزیکول متسع می رسد و با عبور از مجرا ی جهنده ی اسپرم عضالنی به داخل کلواک می ریزد. اجزاء کمکی جفتگیری عبارتند از یک یا دو اسپیکول داخل غشایی و گاهی یک گوبرناکولوم . در بعض ی گونه ها زواید بال مانند و یا یک کیسه ی جفتگیری به عنوان متصل کننده ی جنس نر به ماده عمل می کند. دستگاه تولیذ مثل ماده لوله منفرد و یا دو شاخه ای مرکب از تخمدان ،اویدوکت ،کیسه ذخیره منی ،رحم ،پراننده تخم و واژن است. توده ی تخم از تخمدان به اویدوکت رفته و درآنجا بارور می شود. سیستم دفعی کرم مرکب از دو کانال جانبی است که در داخل طنابهای طولی جانبی قرار دارند. نزدیک به انتهای قدامی بدن ،کانالهای جانبی به صورت پلی به هم متصل شده و مجرای انتهای آن به سوراخ شکمی در ناحیه مری ختم می شود. نماتودها فقط دارای عضالت طولی هستند و این عضالت حرکات مشخص سینوس ی آنها را تامین می کنند. نماتودهای روده ای موقعیت خود را به کمک چسبیدن دهان به مخاط (انکیلوستوما) ،با قائم نگه داشتم انتهای قدامی (تریکیوریس) و با باقی ماندن در چینهای مخاط و فشار بر روی آن (آسکاریس) حفظ می کنند. روشهای کسب غذا در نماتودها را می توان به اقسام زیر تقسیم کرد: )1( مکیدن و خوردن خون (انکیلوستوم) )2( خوردن بافتهای تخریب شده و خون توسط کرمهای فرو رفته در مخاط (تریکیوریس) )3( تغذیه از محتویات روده (آسکاریس) )4( خوردن مواد غذایی از مایعات بدن (فیلرها) روندهای متابولیک نماتودهای انگل اساسا بی هوازی است. بخش اصلی انرژی کرم ماده در تولید تعداد زیادی تخم مصرف می شود. نماتودهای روده ای مانع عمل شیره های گوارش ی می شوند و کرمهای مهاجم بافتی در کار مایعات بدن اختالل ایجاد می کنند. محافظت در مقابل اعمال گوارش ی ،توسط کوتیکول و با تولید ضد آنزیمها صورت می گیرد. چرخه ی زندگی اغلب نماتودها تنها یک میزبان (میزبان قطعی) دارند انتقال به میزبان جدید مستلزم خوردن تخم رسیده عفونت زا یا الرو ویا ورود الرو از طریق پوست و یا غشای مخاطی است . برخی از گونه ها یک میزبان واسطه دارند که در آن الرو یک مرحله از رشد را طی می کند. میزبان واسطه که معموال از بندپایان است انگل خورده شده را از طریق مجرای روده وارد بافتهای خود می کند. در تریشینال اسپیرالیس میزبانان واسط و نهایی هر دو یکی هستند. تخم و الرو از طریق مدفوع ادرار ،خلط ،پوست ،خون ،لنف یا مایعات بافتی دفع مي شوند. نماتودها در طی رشد مراحل الروی خود ،در داخل و یا خارج بدن میزبان ،چندین پوست اندازی انجام می دهند. سستودا کرمهای نواری ،کرمهای انگلی متعلق به رده ی سستودا از شاخه ی کرمهای پهن می باشند. کرمهای بالغ در مجرای گوارش مهره داران و الرو آنها در بافتهای مهره داران و بی مهره گان زندگی می کنند. کرم بالغ ،طویل و روبان مانند است و معموال در جهت پشتی ـ شکمی پهن شده و فاقد مجاری گوارش ی و عروقی می باشد. این کرمها معموال به بندها یا پروگلوتیدهایی تقسیم شده اند که هنگام بلوغ دارای اعضای تولید مثل هر دو جنس نر و ماده هستند. انتهای قدامی ،به یک عضو اتصال به نام اسکلولکس که مجهز به بادکشها و معموال قالب می باشد ،تغییر شکل داده است. گونه های مهم و بیماریزا برای انسان عبارتند از: دیفیلوبوتریوم التوم، هیمنولپیس نانا تنیا ساژیناتا ،تنیا سولیوم اکینوکوکوس گرانولوزوس اکینو کوکوس مولتی ،لوکوالریس. سستودها به دو گروه عمده تقسیم می شوند: -1سودوفیلیده ها مثل دیفیلوبوتریوم التوم -2سیکلوفیلیده ها مثل سایر سستودها از جمله تنیا ساژیناتا ریخت شناس ی کرم نواری بالغ شامل قسمت های زیر است: )1( اسکولکس که برای اتصال کرم تجهیز یافته است. )2( گردن که بخش خلفی آن ،ناحیه ی رشد کرم است )3( استروییال که مرکب از زنجیره ی به تدریج رشد یافته ای از بندها یا پروگلوتیدها از 3تا 4000متغیر است. اسکولکس کروی یا گالبی شکل کرم برای چسبیدن به دیواره ی روده ی میزبان دارای یکی از این سه نوع عضو است: )1( دو شیار مکنده ی طولی ،یا بوتریا (دیلفیلوبوتریوم التوم) )2(چهار صفحه ی بادکش ی فنجان مانند (تینا ساژیناتا) )3( عالوه بر بادکش ها ،یک رستلوم مجهز به قالبهای کیتینی (تنیا سولیوم). بندها از بخش خلفی گردن منشاء گرفته و به طور پیشرونده کامل تر می شوند. بدن سفید کرم ،پوشیده از پوشش خارجی ویا کوتیکول یکنواخت، قابل ارتجاع و مقاومی است که تگومنت Tgumentناميده مي شود کوتیکول به وسیله لوله های پروتوپالسمی به سلول های موجود در عمق پارانشیم متصل است. سطح کوتیکول از میتوکندری و ساختمانهایی شبیه به پرزهای کوچک پوشیده شده است. در زیر پوشش خارجی الیه ی منفردی از عضالت حلقوی و یک الیه از عضالت طولی دیده می شود. در قسمت خلفی هر بند ،یک کانال عرض ی تنه های طولی شکمی را به هم متصل می کند. کانالهایي مواد دفعي را از لوله های جمع آوری کننده که آنها نیز از سلول های شعله ای منتشر در تمام پارانشیم منشاء گرفته اند، دریافت می کنند. در اسکولکس ،گانگیلونهای رأس ي تشکیل حلقه ی رستلومی (شاید مغز) را می دهند. یک تنه ی عصبی اصلی و جانبی و دو تنه کمکی و طولی در هر طرف بند از گانگلیون رأس ی شروع شده و از تمام بندها می گذرد. اغلب سستودها هرمافرودیت هستند. هر بند بالغ مرکب از حداقل یک سری از اعضای تولید مثل نر و ماده است. مجرا ی وابران در جنس نر و واژن در جنس ماده ،سوارخ تناسلی مشترکی دارند که در سطح شکمی و یا در حاشیه ی جانبی بند باز می شود. منفذ تناسلی ممکن است در تمام بندها در یک طرف (هیمنولپیس نانا)، بی قاعده و با تناوب نامنظم (تنیا) و یا در صورت وجود دو سری عضو تولید مثل ،در هر طرف بند (دیپلیدیوم) باشد. اعضای تولید مثل نر در بخش پشتی پروگلوتید قرار دارند. مجاری ریزآوران که از ( 3هیمنولپیس) تا 500بیضه یا بیشتر (تنیا، دیفیلوبوتریوم) منشاء می گیرند به هم پیوسته و مجرای وابران پیچیده ای را تشکل می دهند که به عضو تناسلی (سیروس) عضالنی و برجسته ای که در یک پوشش ضخیم (کیسه ی سیر) قرار دارد ختم می شوند. اعضای تولید مثل ماده در سطح شکمی بند قرار دارند. واژن که لوله ای ظریف و مستقیم است از محل باز شدن خود در دهلیز تناسلی به قسمت داخلی و پایین بند کشیده شده و با اتساع خود کیسه ی ذخیره ی منی (سمینال رسپتاکل) را به وجود می آورد. تخمها در اووتیپ شکل می گیرند. مواد زرده (ویتالریا) به صورت یک توده ی منفرد و یا دو قسمتی متراکم شده و یا به شکل فولیکول های جدا از هم در سطح بند منتشر شده اند و محتویات آن از راه مجرای زرده به داخل اووتیپ راه می یابد. در اطراف و مدخل اووتیپ ،خوشه ای از غدد پوسته ای تک سلولی به نام غده ی مهلیس دیده می شود که در بعض ی گونه ها وجود ندارد. فیزیولوژی کرمهای نواری در حالی که با اسکولکس خود به مخاط روده چسبیده اند در مجرای روده ی میزبان زندگی می کنند. محل زندگی آنها به طور معمول ایلئوم است ولی کرمها در ژژنوم و گاهی در کوکون نیز دیده می شوند. این کرمها از مکانهای دیگر مانند کیسه صفرا نیز گزارش شده اند. کرمها در شرایط هواری اکسیژن مصرف می کنند ولی مقدار اسید تولید شده در شرایط هوازی و غیر هوازی یکسان است. گلیکوژن که نقش اساس ی را در متابولیسم انگل بر عهده دارد از دکستروز ساخته می شود. آنزیمهای مختلفی که در پوشش خارجی وجود دارند در جذب مواد غذایی شرکت می کنند. بنابراین ،کرمهای نواری به کاهش نسبی کربوهیدرات ها در رژیم غذایی میزبان ،حساس هستند. تولید مثل غیر جنس ی در میزبان واسطه (اکینوکوکوس) بر تعداد نسل های آینده می افزاید. کرمهای نواری بالغی همچون تنیا سولیوم و دیفیلوبوتریوم التوم ممکن است حیات 25ـ 20ساله داشته باشند. چرخه ی زندگی به جز هیمنولیپس نانا که در آن یک میزبان هر دو مرحله ی الروی و بلوغ انگل را تکمیل می کند ،سایر کرمهای نواری شایع در انسان ،برای رشد مرحله ی الروی خود پس از خوردن تخم نیاز به یک یا چند میزبان واسط دارند. میزبان قطعی از طریق خوردن گوشت حاوی الرو ،به کرم بالغ مبتال می شود گونه ی میزبان واسط و میزبان قطعی در اغلب سستودها به میزان زیادی انتخابی است. برای مثال میزبان قطعی تنیا سولیوم ،انسان و میزبان واسط آن خوک است. ً با این وجود ،اگر تخم تنیا سولیوم تصادفا توسط انسان خورده شود ،می تواند به مرحله ی الروی سیستی سرکوس سلولزه تبدیل شود انسان میزبان واسط اکینوکوکوس گرانولوزوس ،و سگ و سایر سگ سانان میزبانان قطعی آن هستند. الروها به دو دسته ی اصلی تقسیم می شوند: )1(جامد )2( حبابی یا کیسه ای. ویژگیهای نوع جامد در الرو دیفیلوبوتریوم التوم و ویژگیهای الرو حبابی در سایر کرمهای نواری انسان دیده می شود. دسته ی اخیر خود به دو نوع : سیستی سرکوئید و سیستی سرکوس یا الرو کیسه ای حقیقی تقسیم می شوند. سیستی سرکوئید دارای کیسه کم رشد یافته ،که معموال دوباره جذب شده و از بین می رود و نیز یک بخش خلفی جامد است (دیپلیدیوم کانینوم). سیستی سرکوس ساده از طریق بزرگ شدن حفره مرکزی ،فرو رفتن دیواره ی زایا به طرف داخل و تشکیل اسکولکس در رأس قسمت به داخل فرو رفته به وجود می آید (تنیا سولیوم). هنگامی که تعدادی اسکولس از الیه ی زایای دیواره ی کیست ایجاد بشوند ،کیست ،سنوروس نامیده می شود و زمانی که الیه ی زایا کیست های دختر و یا کپسول های جوانه ای را ،که خود دارای تعداد بسیار زیادی اسکولکس هستند ،به وجود آورد ،به الرو حاصل اکینوکوکوس یا کیست هیداتید می گویند. در الروهای سنوروس و اکینوکوکوس یک کیست منفرد از طریق رشد غیر جنس ی می تواند نسل های بی شماری ایجاد کند که هر یک قادرند به یک کرم بالغ تبدیل شوند. بیماریزایی کرمهای نواری بالغ علیرغم اندازه ی بزرگ خود ،حداقل تحریک رودای را باعث شده و تأثیرات عمومی بسیار کمی ایجاد می کنند. در عفونت با دیفیلوبوتریوم التوم کاهش اختصاص ی ویتامین B12کامال مورد مطالعه قرار گرفته است. مراحل الروی سستودها می تواند بیماری شدیدی ایجاد کند. سیستی سرک تنیا سولیوم در مغز ،می تواند باعث عالیمی شبیه به تومورهای مغزی شود. کیست های اکینوکوک ،که اغلب بین 20ـ 10سانتی متر دارند ،ممکن است همچون ضایعات فضاگیر عمل کند. ترماتودا فلوک ها کرمهای انگل متعلق به رده ترماتودا و از شاخه کرمهای پهن هستند. گونه های انگل در انسان متعلق به «دای جنا» می باشند که در آنها تولید مثل جنس ی کرمهای بالغ با تولید مثل غیرجنس ی در مرحله الروی در بدن حلزون دنبال می گردد. ریخت شناس ی ً ترماتودهای بالغ معموال تخت ،کشیده و برگی شکل هستند ولی بسته به حالت انقباض ی کرم ،می توانند به اشکال بیضوی ،مخروطی یا استوانه ای درآیند. اندازه ی آنها از کمتر از یکی میلی متر تا چند سانتی متر متغیر است. در پوشش این کرمها میکروتریش و یا کانالهای سوراخ دار (شبیه به پوشش خارجی سستودها) وجود ندارند. کرمها به وسیله ی بادکشهای عضالنی و فنجان مانند خود ،که گاهی مجهز به خار و یا قالبچه است ،به میزبان می چسبند. بادکش دهانی در انتهای قدامی کرم قرار دارد و در بسیاری از گونه ها بادکش شکمی یا استابولوم بزرگتر و فاقد مجرا در سطح شکمی و در قسمت خلفی بادکش دهانی دیده می شود. ترماتودها فاقد حفره ی بدنی هستند. حلق عضالنی و کروی کرم از دهان در بادکش دهانی تا مری کوتاه و باریکی امتداد یافته و ترشحات غدد بزاقی تک سلولی را دریافت می کنند. سیستم دفعی شامل سلول های شعله ای منتشر و پراکنده مویرگها ،لوله های جمع آوری کننده ،مثانه و یک سوراخ دفعی است. سلول شعله ای انتهایی ،هاللی و دارای دسته ای مژه است که به طرف قسمت داخلی مویرگ انتهایی جهت گرفته اند. با فعالیت این مژه ها ،مواد زاید دفعی به داخل سیستم دفع لوله ای رانده شده و سرانجام از طریق مثانه و از سوراخ موجود در سطح شکمی انتهای خلفی کرم به خارج می ریزند. سیستم عصبی ابتدایی کرم شامل دو گانگلیون جانبی در ناحیه حلق است که به وسیله رابط پشتی به یکدیگر می پیوندند. به جز ترماتودهای خونی که تک جنس ی هستند ،سایر ترماتودهای انگل انسان هرمافرودیت می باشند. بیضه های مشخص کرم معموال دو عدد ( به جز شیستوزوماها) و اغلب در نیمه ی خلفی بدن قرار دارند. اعضای تولید مثل کرم ماده شامل ،تخمدان منفرد ،اویدوکت ،کیسه ذخیره اسپرم ،غدد و مجاری زرده ،اووتیپ ،غده مهلیس و در بسیاری گونه ها کانال لورر می باشد. اووتیپ ،اتساع عضالنی اویدوکت است که توسط غده ی مهلیس با عمل نامشخص ،احاطه شده است. پوسته ی تخم در اغلب ترماتودهای دای جنا ،دارای دریچه ی قطبی درپوش مانندی است ولی تخمهای شیستوزوما فاقد دریچه هستند. ترماتودهای بالغ به وسیله انقباض ،طویل شدن و پیچ خوردن ،حرکت می کنند. آلت تناسلی (سیروس) عضو جفتگیری است و اسپرماتوزوئید با عبور از رحم در کیسه ی ذخیره اسپرم نگهداری می شود. چرخه زندگی در میزبان قطعی ،که معموال از مهره داران است ،تکثیر به شکل جنس ی و با تولید تخم صورت می گیرد ولی در میزبان واسط نرم تن، تولید مثل غیرجنس ی است . در چرخه زندگی معمولی ترماتودها ،تخمها از طریق روده ای ،ادراری ـ تناسلی و یا مجاری تنفس ی از بدن میزبان قطعی خارج می شوند. هنگام باز شدن تخم در آب شیرین ،درپوش تخم با یک حرکت ناگهانی باز شده و به الور میراسیدیوم اجازه خروج می دهد در حالی که پوسته ی تخمهای بدون درپوش ،در اثر حرکات فعاالنه ی الروشکاف برداشته و الرو خارج می گردد. پس از خروج از پوسته ،میراسیدیوم مژه دار و گالبی شکل فعاالنه در آب شنا می کند. این الرو دارای غدد ترشحی قدامی است که با تولید آنزیم توسط این غدد ،الرو وارد بافتهای حلزون می گردد. میراسیدیوم توسط محرکهای شیمیایی که احتماال توسط موکوس و یا عصاره ی بافتی حلزون ایجاد می شوند به طرف میزبان مناسب جلب می گردند. میراسیدیوم با حرکات مته مانند و به کمک ترشحات غدد خود در طی چند دقیقه از طریق قسمتها ی بدون صدف حلزون وارد آن می گردد و پس از ورود ،مژه های خود را از دست می دهد. اگر میراسیدیوم در عرض چند ساعت حلزون مناسب را پیدا نکند، خواهد مرد. در بعض ی گونه ها،تخمهای باز نشده ی کرم توسط حلزون خورده شده و در روده ی این میزبان باز می شوند. در داخل بافتهای حلزون ،میراسیدیوم متحمل دگردیس ی شده و تیدبل به اسپوروسیت نامنظم و کیسه ای می شود که به عنوان کیسه ی جوانه ای عمل کرده و با رشد خود ایجاد نسلی از اسپورسیت های دختر به نام ردی می نماید که از دیواره ی پار شده ی اسپورسیست های مادر خارج می شوند. در داخل ردی و اسپورسیست های دختر سرکرها رشد کرده ،خارج می شوند و با ورود به بافتهای حلزون و سرانجام عبور از پوشش خارجی حلزون به داخل آب می ریزند. ترشحات هضم کننده ی غدد رأس ی ،سرکر را قادر می سازد وارد پوست میزبان قطعی (شیستوزوما) ،و یا وارد بافتهای میزبانان واسط شود. سرکر درون کیست ،متاسرکر نامیده می شود و در این حالت ،دم، غدد کیست ساز و هضم کننده ی سرکر ناپدید می شوند. برای تهاجم به میزبان قطعی ،متاسرکر موجود در بدن میزبان واسطه دوم (ماهی ،سخت پوست ،حلزون)و یا روی گیاهان آبزی باید خورده شود و یا سرکر وارد پوست گردد. حلزونها (اغلب گونه های آب شیرین آنها) نخستین میزبانان واسطه ترماتودها انگل انسان هستند آسیب شناس ی ضایعات ایجاد شده توسط ترماتودها بستگی به محل زندگی آنها در میزبان ،تعداد آنها و تأثیر مواد تولید شده توسط انگل بر بافتهای محل سکونت خود دارد. کرمهایی مانند فاسیولوپسیس و متاگونیموس که در مجرای گوارش ی زندگی می کنند کمتر از کرمهای مهاجم بافتی ،آسیب می رسانند. ضایعات کیستی اطراف ترماتودهای ریوی و تخمهای آنها ،در داخل حفره های متعدد ریوی به هم می پیوندند. تخمهای شیستوزوماها نیز باعث تغییرات آسیب شناختی شدیدی می شوند. به عالوه ،ترماتودهایی مانند پاراگونیموس یا شیستوزوماها ممکن است مهاجرت کرده و یا با منحرف شدن به طرف مکانهای غیر معمول مانند سیستم اعصاب مرکزی ،پوست و یا هر عضو دیگر ،ضایعات متعددی ایجاد کنند. شیستوزومیازیس مزمن مجرای ادرار غالبا منجر به درجات متفاوتی از گرفتاری های انسدادی این مجرا ،شامل هیدرونفروز ،می شود که ناش ی از پاسخهی التهابی در مقابل تخم است.