Transcript Mehmet Alkan - Elektrik Üreticileri Derneği

YAN HİZMETLER PİYASASI
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği
Uygulamaları
Mehmet ALKAN,
Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı,
Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürü, TEİAŞ
[email protected]
[email protected]
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
19.07.2012 – Ankara sheraton Otel
Elektrik Üreticiler Derneği
Gündem
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
1
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Gündem
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
2
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
•Dünya uygulamaları, yabancı uzman görüşleri ve TEİAŞ’ın
içinde bulunduğu koşullar değerlendirilerek tedarik
metodolojisi geliştirilmiştir;
Dünya Uygulamaları
•İspanya (RED Electrica)
•Fransa (RTE)
•Nordpool
•California (Amerika)
•PJM (Amerika)
TEİAŞ’ın Mevcut Durumu
•Üretimde yüksek kamu payı
•Arz-talep dengesi
•Sistem güvenliği
•Altyapı gereksinimleri
•UCTE hedefi
•Mevzuattan gelen kısıtlar
Yabancı Uzman Görüşleri
•Ödeme yapılmaması
•Sabit fiyat
•Fırsat maliyeti
•Yan hizmet ihaleleri
Yan Hizmetler Tedarik Yöntemi
Mevcut durum ve ENTSO-E hedefleri göz önünde bulundurularak Kısa ve Orta vadede TEIAS’ın
ihtiyaçlarını karsılayabilecek bir yöntem benimsenmistir.
3
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği kapsamında 7 adet hizmet
tanımlanmaktadır
Yönetmelik kapsamında aşağıdaki hizmetler yer almaktadır;
‒ Primer Frekans Kontrolü
‒ Sekonder Frekans Kontrolü
‒ Bekleme Yedekleri
‒ Anlık Talep Kontrolü
‒ Reaktif Güç Kontrolü
‒ Oturan Sistemin Toparlanması
‒ Bölgesel Kapasite Kiralama
Yönetmelikte tanımlanan bu hizmetlerin halihazırda üç tanesi ödemeye esas olarak
uygulanmaktadır;
‒ Primer Frekans Kontrolü
‒ Sekonder Frekans Kontrolü
‒ Reaktif Güç Kontrolü
5
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin tedarikine ilişkin işlemler aşağıdaki genel esaslar
çerçevesinde yürütülür
• Yan hizmetler, bu hizmetlerin etkin şekilde sağlanmasını temin eden, yan hizmetlerin sağlanmasına
ilişkin maliyetleri en aza indiren, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeyen ve yan hizmet sağlama
yeteneğine sahip yeni üretim ve tüketim tesisi yatırımlarını teşvik edici yöntemler ile tedarik edilir,
• TEİAŞ, yan hizmet sağlayacak tesis ve/veya tüzel kişilerin belirlenmesi, gerektiği durumda yan hizmet
anlaşmalarının imzalanması ve hizmetin sağlanması hususlarında, teknik gereklilikler, sistem şartları ve
bölgesel gereklilikleri de dikkate alarak, eşit taraflar arasında ayrım gözetmeksizin hareket eder,
• TEİAŞ’ın, arz kalitesi ve işletme koşullarına ilişkin kriterler doğrultusunda iletim sisteminin işletimini
sağlayacak yan hizmetleri, sistemin işletme güvenliği ve sistem bütünlüğü sağlanacak ve yan
hizmetlerin tedarik edilmesine ilişkin maliyetleri en aza indirecek şekilde tedarik etmesi esastır.
• TEİAŞ, sağlanan yan hizmetleri izlemek ve kontrol etmekle yükümlüdür. Tüzel kişilerce sunulan
yan hizmetlerin izlenmesi, hizmetin sunulduğu tesisin bağlı bulunduğu ilgili BYTM ve/veya Sistem
İşletmecisi’nin sorumluluğundadır.
• Yan hizmet sağlayacak tesislerin izlenebilir olmaları esastır. Yan hizmet sunan tüzel kişiler,
TEİAŞ’ın izleme sistemi ile veri alışverişi gerçekleştirmek üzere bağlantı kurulması için gerekli yazılım
ve donanımı sağlamakla yükümlüdürler.
• TEİAŞ, yan hizmet sağlamakla yükümlü ya da yan hizmet sağlamak üzere TEİAŞ tarafından tespit
edilmiş olan tesislerin yan hizmet sunabilme özelliklerini Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nde
belirtilen yöntemler çerçevesinde herhangi bir zamanda test edebilir ve/veya test ettirebilir.
6
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmet Performans Testleri, EPŞY göre;
• Md.4-108, Performans testleri: Üretim ve tüketim tesislerinin yan hizmet sağlama kapasitelerinin
tespiti amacıya uygulanan testleri,
• 115, Primer frekans kontrol rezerv kapasitesi: Primer frekans kontrol performans testleri neticesinde
belirlenen ve primer frekans kontrol hizmet anlaşmalarında yer alan, sistem frekansında ±200
mHz’lik frekans sapması oluşması durumunda ilgili üretim tesisi tarafından etkinleştirilmesi gereken
rezerv miktarının tamamını,
• Md.8-(4), primer frekans kontrol ve/veya sekonder frekans kontrol ve/veya reaktif güç kontrolüne
katılımı zorunlu olan yeni bir üretim tesisinin ticari işletmeye geçebilmesi için, geçici kabul
işlemlerinin tamamlanmasından önce TEİAŞ ile üretim faaliyeti gösterecek lisans sahibi tüzel kişi
arasında ilgili yan hizmet anlaşmasının imzalanması esastır.
• Md.9-c, Kullanıcı; yan hizmetlere ilişkin olarak TEİAŞ tarafından belirlenen performans testlerinin
akredite edilmiş yetkili bir kuruluşça gerçekleştirilmesini sağlar,
• Md.21-6 ( c), Hız regülatörü; primer frekans kontrol performans testleri ile belirlenen azami primer
frekans kontrol rezerv kapasitesini sağlayacak şekilde 126 ncı Maddede belirtilen esaslar dahilinde
bir hız eğimi ile çalışacak şekilde ayarlanır ,
• Md106-2, Yan hizmetlere ilişkin performans testlerinin ilgili yan hizmetin sunulmaya başlanmasından
önce yapılması ve ilgili yan hizmet anlaşmasında belirlenecek periyotlarla tekrarlanması esastır.
Yapılacak izleme ve kontroller neticesinde TEİAŞ’ın gerekli görmesi halinde, ilgili testler daha önce
de tekrarlanabilir.
7
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Gündem
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
8
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Entso-e’de
yük-frekans kontrolu
Sistem
Frekansı
Frekanstaki
değişimi
sınırlar
Aktive eder
Primer
Kontrol
Aktive eder
Büyük bir yük kaybı sonrası
primer rezervleri boşaltır
Primer
rezervleri
boşaltır
Devreye girer
Sekonder
Kontrol
Sekonder
rezervleri
boşaltır
Devreye girer
Tersiyer
Kontrol
9
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Entso-e’de yük-frekans kontrolu
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetler ve
Dengeleme Piyasası İlişkisi
Yan Hizmetler
(sistem işletim önceliklerinin
etkin olduğu alan)
Dengeleme Güç Piyasası
(YAL/YAT optimizasyonunun
etkin olduğu alan)
Fiyat
MWh
Rezervler
Tersiyer Kontrol
(-İşletme Yedekleri)
(Kapasite Kiralama)
Tersiyer
Kontrol
Sekonder
Kontrol
Primer
Kontrol
YAL/YAT
Optimizasyonu
Sekonder Frekans Kontrolü (AGC)
Primer Frekans
Kontrolü
Primer frekansın devrede olduğu fakat primer
kontrolün sekonder kontrol ile yer değiştirdiği
alan
30 sn.
15 dak.
11
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesi
•
EPŞY Md. 125 gereği, Primer frekans kontrol, Sekonder frekans kontrol ve tersiyer kontrol
hizmetlerini bir arada sunan bir ünite için Primer frekans kontrol rezerv miktarının, Sekonder
frekans kontrol rezerv miktarının ve Tersiyer kontrol rezerv miktarının dağılımı aşağıdaki şekilde
gösterildiği gibidir.
Pmax
PmaxRT
RPA
RP
RT+
PmaxRS
RS
RSA
RS
PminRS
RTPminRT
Pmin
RPA
RP
11 Nisan 2009, 24 Saatlik Şebeke Frekans Grafiği
(Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmalarından Önce)
07 Temmuz 2009, 24 Saatlik Şebeke Frekans Grafiği
(Primer Frekans Kontrol Hizmet Anlaşmalarından Sonra)
Primer Frekans Kontrol Hizmetinin Ücretlendirilmesi
• Primer frekans hizmeti sağlanmasına ilişkin temel maliyet bileşeni ayrılan rezerve ilişkin “tesis kapasite
bedeli”dir.
• Primer frekans kontrol hizmeti, 3 aylık dönemler için Fiyat Tespit Komisyonu tarafından belirlenen
sabit bir birim bedel üzerinden ücretlendirilir.
• İmzalanan primer frekans kontrol hizmet anlaşmaları uyarınca üretim faaliyeti gösteren tüzel kişilere
primer frekans kontrol rezerv miktarını sağladıkları toplam süre ve miktar için, belirlenen Primer
Frekans Kontrol Birim Hizmet Bedeli üzerinden ödeme yapılır.
TL/MWh
30
27.76
25
20
15
12.62
10.73
10
10.73
8.34
5.39
0.84
1.07
4. Çeyrek
1.75
2.71
3. Çeyrek
5
1.73
0.13
2009
15
2010
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
2011
4. Çeyrek
3. Çeyrek
2. Çeyrek
1. Çeyrek
4. Çeyrek
3. Çeyrek
2. Çeyrek
1. Çeyrek
2. Çeyrek
1. Çeyrek
0
Primer Birim Hizmet Bedeli
tamamen Dengeleme Güç
Piyasası kapsamında verilen
teklif fiyatlarına ve ortaya
çıkan Saatlik Sistem Marjinal
Fiyatlarına endeksli olarak
hesaplanmaktadır.
Gündem
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
16
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Sekonder Frekans Kontrol Performans Testleri
Hazırlık Aşamaları:
1.
Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Bağlantı anlaşmasını imzalamayı müteakip olarak; santralin tesis
aşamasında üretim tesisinde Santral/Blok/Ünite bazında kurulacak Sekonder Frekans Kontrol
Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanı hazırlanarak incelenmek ve onaylanmak üzere, TEİAŞ İletişim ve
Bilgi Sistemleri (İBS) Dairesi Başkanlığına gönderilir.
2.
İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişilerce
hazırlanarak gönderilen
Santral/Blok/Ünite Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanı incelenerek
düzeltilir/onaylanır.
3.
Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, TEİAŞ İBS Dairesi Başkanlığınca incelenerek onaylanan
Santral/Blok/Ünite Sekonder Frekans Kontrol Sisteminin/Arabiriminin Tasarım dokümanına uygun olarak
santralde gerekli sistem tesis edilir.
4.
İBS Dairesi Başkanlığı tarafından,
veritabanına ve şemalarına ilave edilir.
5.
İBS Dairesi Başkanlığı ve Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Elektrik Piyasası Şebeke
Yönetmeliği (EPŞY) EK-4B’ye göre, Santral mahallinden AGC Kontrol Programı’nın benzetimi (Simülasyon)
metoduyla veya Milli Yük Tevzi Merkezinde bulunan AGC Programı üzerinden set-point sinyalleri gönderilerek
yapılacak Sekonder Frekans Kontrol Testleri öncesinde, santralde TEİAŞ SCADA Sistemi ile veri alış-verişi
için tesis edilmesine ihtiyaç duyulan RTU ile santral ve TEİAŞ Yük Tevzi Merkezi arasındaki iletişim linklerinin
kurularak servise alınmış olması ve bu santralin TEİAŞ SCADA Sistemine dahil edilmesi amacıyla SCADA
Sistemi veritabanı ve şemalarına gerekli ilavelerin yapılması ve santral ile TEİAŞ Milli Yük Tevzi Merkezi
(MYTM) arasında SCADA Point-to-Point Testlerinin başarı ile tamamlanmış olması gerekmektedir.
Söz konusu Santral/Blok/Ünite TEİAŞ SCADA/EMS Sistemi AGC
Sekonder Frekans Kontrol Performans Testlerinin yapılması ve
Raporlanması:
1. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Santral mahallindeki Sekonder Frekans Kontrolü Performans (SFKP) testleri, TEİAŞ-Yük Tevzi
Dairesi Başkanlığınca (YTDB) görevlendirilen gözlemci nezaretinde, Akredite olmuş/ Akreditasyon sürecinde olan muayene kuruluşları aracılığı
ile EPŞY EK-4B SFKP test prosedürü çerçevesinde, AGC Kontrol Programı’nın benzetimi metoduyla gerçekleştirilir.
2. Üretici ve Test ekibi tarafından, SFK Performans test sonucunda, TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak, “SFK Performans
Test Tutanağı” düzenlenir. Santral mahallinde TEİAŞ gözlemcisi eşliğinde yapılan SFKP testlerine ilişkin veri kayıtları CD’si hazırlanan tutanak
ekinde söz konusu TEİAŞ gözlemcisine verilir.
3. Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişi tarafından, Santral mahallinde yapılan SFKP testleri sonucunda, Akredite firmalarca düzenlenen SFK Hizmeti
Sertifikası ile TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak hazırlanan “SFKP Test Raporunu” veya Akreditasyon sürecinde olan
firmalar tarafından TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format esas alınarak hazırlanan SFKP Test Raporunu, her sayfasına firma kaşesi basılarak
ve firma yetkililerince imzalanarak, Yük Tevzi Dairesi Başkanlığına bir yazı ekinde gönderilir.
4. Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı tarafından, Akredite firmalarca / Akreditasyon sürecinde olan firmalarca TEİAŞ Web sitesinde yayınlanan format
esas alınarak düzenlenen SFKP Test Raporu, EPYHY gereği Yük Tevzi Dairesi Başkanlığı tarafından incelenerek, İBS Dairesi Başkanlığınca
yapılacak işlemlerde yararlanmak üzere anılan Daire Başkanlığına gönderilir.
5. İBS Dairesi Başkanlığı tarafından, EPŞY EK - 4B uyarınca, MYTM’de bulunan AGC programından gönderilen set-point değerleri ile yapılan
Sekonder Frekans Kontrolü Testi sonucunda hazırlanan test raporu, ilgili Üretim Tesisi Sahibi Tüzel Kişiye ve Yük Tevzi Dairesi Başkanlığına
gönderilir.
6. Yük Tevzi Dairesi Başkanlığında EPYHY gereği kurulan, Yan Hizmetleri Değerlendirme komisyonu tarafından, Santral mahallinde Akredite
firmalarca düzenlenen SFK Hizmeti Sertifikası ile SFKP Test Raporunu veya Akreditasyon sürecinde olan firmalar tarafından hazırlanan SFKP
Test Raporu ile İBS Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen Sekonder Frekans Kontrolü Test raporundan yararlanarak değerlendirme yapılır.
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Reaktif Güç Kontrol Hizmeti, ilgili tesisin bağlı bulunduğu baranın gerilimini regüle etmek
amacıyla Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği hükümlerine göre Reaktif Güç
Kontrolüne katılmaları zorunlu olan üretim tesislerinin ünitelerinin jeneratör veya
senkron kompansatör olarak çalışması sırasında sisteme reaktif güç vermesi veya
sistemden reaktif güç çekmesi yolu ile sağlanır.
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği uyarınca üç şekilde
tedarik edilir:
•Aşırı ve düşük ikazlı olarak EPŞY’de belirlenen güç faktörleri arasında,
•Aşırı ve düşük ikazlı olarak belirlenen güç faktörleri arasında nominal çıkış vermesini sağlayan
kapasitenin dışında ilave kapasite,
•Senkron Kompansatör olarak,
19
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Gündem
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
20
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
TEİAŞ
TEİAŞ
Primer frekans
kontrolü katılım
oranının
belirlenmesi
Primer frekans
kontrolü birim
hizmet
bedelinin
belirlenmesi
•YAN HİZMET ANLAŞMALARI ADIMLARI
TEİAŞ
ÜFGTK
ÜFGTK
TEİAŞ
ÜFGTK* ile
primer frekans
kontrol hizmet
anlaşmaları
imzalanması
Yükümlülüğün
transferi
anlaşmaları
yapılması
Sağlanacak
primer frekans
kontrol rezerv
miktarının
bildirilmesi
Bildirimlerin
kontrol edilmesi
Primer
frekans
kontrol hizmet
anlaşmaları
5. Adım
 TEİAŞ’ın
belirleyeceği

Taahhütnamenin
zaman planı
3. Adım
imzalanması
doğrultusunda
 Mahalli kayıt
2. Adım
anlaşmanın
ekipmanının
imzalanması ve
 Primer frekans kurulması ve
1. Adım
yürütümü
kontrol
TEİAŞ Anlaşma
performans
SCADA
imzalamak üzere testleri
Sistemine
TEİAŞ’a
sertifikalandırıl bağlanması
başvuruda
malı.
bulunulması
4. Adım
Yeni Bir Üretim Tesisinin Ticari İşletmeye Geçmesi Aşamasında
Geçici Kabul İşlemlerinin Tamamlanmasından Önce
 Yukarıda belirtilen 1.-5. adımların tamamlanması
veya
 Üretim tesisinin daha önce imzalanmış olan bir yan hizmet anlaşması kapsamına dahil edilmesi.
ÜFGTK
Primer frekans
kontrolü tepkisi
verilmesi
TÜRKAK VE
AKREDİTASYONUN HUKUKİ YAPISI VE GEREKLİLİĞİ
-Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), ürün ve hizmetlerin kalite ve
güvenlik kıstaslarına uygunluğunu tescil etmekle görevli kamu kurumu
olarak 4 Kasım 1999'da 4457 sayılı Kanunla kuruldu.
- Kuruluş amacı:
Madde 1- Bu Kanun ile, laboratuvar, belgelendirme ve muayene ve
hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları akredite
etmek, bu kuruluşların belirlenen ulusal (TS EN ISO IEC 17020/Nisan 2005) ve
uluslararası standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını ve bu
suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin
ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla, merkezi
Ankara`da olmak üzere Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk hükümlerine
tabi, tüzel kişiliği haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk Akreditasyon
Kurumu, kısa adı TÜRKAK kurulmuştur.
EA AKREDİTASYON SİSTEMİ
TÜRKAK 23866 SAYI VE 04.11.1999 TARİHLİ RESMİ GAZETEDE YAYIMLANARAK 4457 SAYILI KANUN
İLE KURULMUŞ, 27-28 KASIM 2002 TARİHİNDE ‘’AVRUPA AKREDİTASYON BİRLİĞİ’’ ‘NE (EA) TAM
ÜYE OLMUŞTUR
TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
24
Alman mevzuatında
Sertifikasyon
(Yenilenebilir enerji)
1. Rüzgar Türbinlerinin (WECs) Üretim
Tesisleri gibi sahada HER ÜNİTE İÇİN (Şebeke
Yönetmeliği Uygunluk Testi) GEREKLİDİR.
2. Simülasyon modelleri testler ile doğrulanması
gerekir.
3. TSO / DSO POC ilgili elektrik verileri sağlar
4.Bütün Santralda, bağlantı çalışması ve
modelleme
sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenir.
(örneğin FGH)
5.. TSO / DSO raporu alır.
6. Rüzgar Enerji Santrali, planlandığı gibi inşa
edilmeli.
uygunluk Beyanı" nda ONAY belirtilir.
TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
25
Çek Cumhuriyeti'nde Sertifikasyon ölçümleri ve
gerçekleştirilen Testler; Sertifikasyon Süreçleri
TEİAŞ YÜK TEVZİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI ELEKTRİK KALİTE HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
26
Primer Frekans Kontrol Bildirimleri – Ondalıklı Miktarlar
•
Üretim lisansı sahibi tüzel kişi ile TEİAŞ arasında imzalanan Primer Frekans Kontrol Hizmet
Anlaşmasının 4.3. Bölümü uyarınca Üretici, takip eden güne ilişkin, Anlaşma kapsamında yer alan her
bir üretim tesisinden sağlayacağı Primer frekans kontrol rezerv miktarını 1 MW ve katları cinsinden,
her gün Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde belirtilen GÜP bildirim zamanının
sonuna kadar PYS aracılığıyla Sistem İşletmecisi’ne bildirecektir.
•
Ondalıklı miktarlar, mevcut durumda manüel olarak yapılan izleme ve kontroller açısından sorun
yarattığı için, bildirimlerin 1 MW ve katları cinsinden yapılması ve PFK hizmetinin de bu değerler
üzerinden sağlanması gerekmektedir.
•
Üretim lisansı sahibi tüzel kişi katılım oranına karşılık gelen ondalıklı miktarı diğer üretim
tesislerinden sağlayabilir. Aynı şekilde bu ondalıklı miktara ilişkin yükümlülüğünü, bir diğer üretim
lisansı sahibi tüzel kişiye devredebilir.
Üretici 1
Üretici 2
0.05 MW
Katılım Oranına Karşılık
Gelen PFK Rezerv
Miktarı
PYS’ye Bildirilen PFK
Rezerv Miktarı
27
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
8.05 MW
8
10.85 MW
10.90
9 MW
8
11 MW
Yükümlülüğün Transferi
Esaslar
• Üretim faaliyeti gösteren tüzel
kişiler sağlamakla yükümlü
oldukları primer frekans kontrol
rezerv miktarının tamamını ya da
bir kısmını primer frekans kontrol
hizmet anlaşması imzalamış olan
başka bir tüzel kişiden
sağlayabilirler.
• Yükümlü olan tüzel kişinin ve
yükümlülüğün transfer edildiği tüzel
kişinin bir gün öncesinde saat
16:00’a kadar Sistem İşletmecisi’ne
PYS aracılığıyla bildirimde
bulunması esastır.
• Primer frekans kontrolü
yükümlülüğünün transferi Sistem
İşletmecisi’nin onayı ile birlikte
geçerlilik kazanır.
28
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Primer Birim Hizmet Bedeli (PBHB): 10 TL/MW/h
Sistem Marjinal Fiyatı (SMF): 150 TL/MWh
Üretici 1
Üretici 2
Üretici 3
Değişken Maliyet
90
105
160
Fırsat Maliyeti
60
45
0
45 TL/MW/h
Primer Rezerv
Yükümlülüğü
5 0
Kayıp Gelir / Elde
Edilen Gelir
300/50
450/100
0/50
Yükümlülüğün
Transferi ile Elde
Edilen Gelir
75
(300-225)
100
325
(100+225)
10
5 10
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni
Düzenlemeler
• Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 17.12.2012
tarih, 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
• Bu kapsamda Yönetmelik’te aşağıdaki konularda değişiklik yapılmıştır:
• Primer Frekans Kontrolü
o Arıza / Devre Harici durumları
o Primer Frekans Kontrol Rezerv Miktarına ilişkin bildirimler
• Senkron Kompanzasyon Hizmet Bedeli
• Ödeme Bildirimleri
• Faturalama
• Ödeme, Tahsilat ve İtirazlar
29
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Gündem
Yan Hizmetlerin Tedarik Edilmesine İlişkin Genel Esaslar
Uygulanmakta Olan Yan Hizmetler
Primer Frekans Kontrol Hizmeti
Sekonder Frekans Kontrol Hizmeti
Reaktif Güç Kontrolü Hizmeti
Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinde Yapılan Yeni Düzenlemeler
Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Hedeflenen Yan Hizmet Yapısı
30
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Hiyerarşi
Frekans Kontrolünde üretim ve tüketim taraflarının
ortak çalışması hedeflenmektedir
30 sn.
15 dak.
1 saat
Anlık Talep Kontrolü
Primer Frekans Kontrolü
Sekonder Frekans Kontrolü
Tersiyer Frekans Kontrolü (Dengeleme Güç Piyasası)
31
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Zaman
- Oturan Sistemin Toparlanması (Black start) Hizmeti,
- Anlık Talep Kontrolü Hizmeti
•
2012 yılı sonuna kadar uygulamaya konulacak Yan hizmetlerdir.
•
Ünite Toparlanma Performans Testi, Üretim Tesisi Toparlanma
Performans Testi olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. amacı, test
edilen ünitenin veya tesisin toparlanma yeteneğinin ve ilgili ünitenin acil
durum generatörü vasıtasıyla devreye girebilmesinin doğrulanmasıdır.
•
Anlık Talep Kontrol Hizmeti Performans Testlerinin amacı, test edilen
tüketim tesislerinde yer alan ve bu hizmete katılacak tüketim noktalarının
talebinin, sistem frekansının TEİAŞ tarafından belirlenen frekans seviyesine
(49,4 Hz) düşmesi durumunda anlık talep kontrol röleleri vasıtasıyla otomatik
olarak kesilebildiğinin doğrulanmasıdır.
Oturan Sistemin Toparlanması (Black start) Hizmeti
Bu kapsamda Anlık Talep Kontrol Hizmeti’nin 2012 yılında
devreye alınması planlanmaktadır
•
Anlık Talep Kontrol Hizmeti, sistem frekansının düşük frekans rölelerinin çalıştığı frekans seviyesine düşmesini
engelleyen bir hizmettir. Sistem frekansının Anlık Talep Kontrol Hizmeti için belirlenen frekans seviyesine düşmesi
durumunda, bu hizmeti sağlamaya gönüllü tüketim tesislerinin tüketiminin anlık talep kontrol röleleri vasıtasıyla
kesilmesi ile sağlanır.
•
Anlık talep kontrol röleleri, primer frekans kontrolünden daha hızlı hareket ettiği için, bu hizmet özellikle ana üretim
veya iletim tesislerindeki ani kesintilere dayanmak için kullanışlıdır.
•
Çimento ve demir-çelik sanayisi üreticileri, su pompa istasyonları gibi büyük tüketiciler bu hizmeti sağlamaya
elverişlidir.
34
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
- Anlık Talep Kontrolü Hizmeti
Özet – Yan Hizmetleri Karşılaştırma Tablosu
Fiyatlandırma
Mekanizması
Alım Yöntemi
Anlaşma Esasları
Cezai Yaptırım
Sabit Fiyat
Zorunlu Rezerv
Ayırma
Süresiz YH
Anlaşması
Cezai Şart /
EPK 11. madde
Formül Bazlı
(Fırsat Maliyeti)
Dengeleme Güç
Piyasası Teklifleri
Süresiz YH
Anlaşması
EPK 11. madde
Bekleme Yedekleri
Yan Hizmetler
Teklifleri
İhale Mekanizması
--
EPK 11. madde
Anlık Talep Kontrolü
Yan Hizmetler
Teklifleri
İhale Mekanizması
En az 1 Yıl Süreli
YH Anlaşması
Cezai Şart
Sınırlar Arasında
Ödeme
Yapılmaması
Zorunlu Rezerv
Ayırma
Süreli YH
Anlaşması
EPK 11. madde
Sınırlar Dışında
Fırsat Maliyeti
Dengeleme Güç
Piyasası Teklifleri
Süreli YH
Anlaşması
EPK 11. madde
Senkron Kompanzasyon
Müzakere Edilen
Fiyat
Müzakereler
Süreli YH
Anlaşması
EPK 11. madde
Oturan Sistemin
Toparlanması
Müzakere Edilen
Fiyat
Müzakereler
En az 5 Yıl Süreli
YH Anlaşması
Cezai Şart /
EPK 11. madde
Primer Frekans Kontrolü
Sekonder Frekans Kontrolü
Reaktif Güç Kontrolü
- 36 -
Yan Hizmetler Merkezi İzleme ve Kontrol Sisteminin (YHMİKS)
İşleyişi
YHMİKS
Üretim Tesisi
Teknik Bilgileri
Sertifika Bilgileri
Matematiksel Model
Talimatlar
SCADA
Mahalli
Kayıt
Sistemleri
Gerçek
Zamanlı
Veri
YH Uyum Hesaplama
Teknik
Raporlar
Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
37
DGPYS
Hesaplanan Çıkış Gücü
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü
Sonuçlar
Uzlaştırma ve
Ceza
Bildirimleri
Piyasa
Katılımcısı
Yan Hizmetler
Kullanıcıları
SCADA/EMS
Erişim Sunucusu
SCADA Sistemi
Portal Sunucusu
DGPYS
Entegrasyon
Sunucusu
k
Lin
B
D
Yan Hizmetler
Kapsamındaki
Üreticiler
C
S
V
Uygulama Sunucusu
CSV
Veri Tabanı
Sunucusu
CSV Erişim
Sunucusu
Active Directory
Yedekleme Sunucusu
Disk Sistemi
ATK
Kapsamındaki
Tüketiciler
Sabırla Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim.
Sorular ve Cevaplar
Mehmet ALKAN
TEİAŞ-EKH Müdürü
[email protected]
[email protected]
39
TEİAŞ - YTDB - Elektrik Kalite Hizmetleri Müdürlüğü