Transcript Τό Βαπτισματικό περιεχόμενο τοῦ Πάσχα

tCυλNNoΥ eMM. FλN|oλΣvH
o Bλπfιcιιefιγoc
eopfecMoc
toγ πλc:cλ
Fλl ol λFoλoYΘtec
r'Σι
fnc MeΓλλHc feccλPλγocfnc
tnc MeΓλλHc eBλoΜλ.λ"oc
eyλoclc
eNoPtλc λΓΓeλtλNCυN MYλoπofevoγ
MeΓλλH feccepepocfκ
ιoo3
ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΜΜ. ΚΑΝΙΟΛΑΚΗ
Ο ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
ΚΑΙ ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ
ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΚΑΙ
ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ
Ἀφιερώνεται
στόν ἀγαπημένο μου παππού,
ἀρχιμανδρίτη
π. Ἰωάννη Ζαχαράκη,
πού ἐπί ἐξηκονταετία,
εὐδοκίμως ἱεράτευσε καί διακόνησε
τήν ἐνορία τῶν Ἀγγελιανῶν.
1
Συγγραφέας.
Ἰωάννης Ἐμμ. Κανιολάκης.
Καθηγητής στήν Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστική Σχολῆς Κρήτης.
Διεύθυνση Κατοικίας: Ἐρατοῦς 11. Ρέθυμνο.
Σύμφωνα μέ τούς νόμους: Ν. 2387/ 1920, 4301/1929, 3565/1956, 4254/1962,
4264/1975 καί 100/1975, δέν ἐπιτρέπεται καί τιμωρεῖται ἡ μερική ἢ ὁλική, ἢ μέ
ὁποιοδήποτε τρόπο ἀναπαραγωγή τῆς ἐργασίας αὐτῆς, χωρίς τήν ἒγγραφη
ἂδεια τοῦ συγγραφέως.
2
Προλογικό.
Γιά νά καταλάβουμε τό βαθύτερο περιεχόμενο καί τό νόημα τοῦ Πάσχα, πρέπει
νά ἀνατρέξουμε στίς λειτουργικές πηγές καί στά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας.
Αὐτή ἡ ἱστορική καί ταυτόχρονα θεολογική καί λειτουργική σπουδή τῶν Λειτουργικῶν
πηγῶν, θά μᾶς ἀποκαλύψει τό πῶς ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία ἑόρταζε τό Πάσχα, τί νόημα
ἀπέδιδε στόν ἑορτασμό, πῶς αὐτός ἐξελίχθηκε καί ἒφθασε στή σημερινή λειτουργική
πράξη καί τάξη. Μαζί μ' αὐτό θά γνωρίσουμε τό λειτουργικό περιεχόμενο, τή γέννηση
καί τήν ἱστορική ἐξέλιξη τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος.
Πρέπει δέ νά γνωρίζουμε, πώς γιά τήν ἀρχαία Ἐκκλησία ὁ κανόνας τῆς
προσευχῆς ἦταν ὁ κανόνας τῆς πίστεως. Δηλαδή, ὃ,τι ἡ Ἐκκλησία μας τελοῦσε μέ τή
λατρεία της, ἦταν ἡ φανέρωση καί ὁ ὑπομνηματισμός τῆς πίστεώς της. Καί ἀντίστροφα,
ὃ,τι ἡ Ἐκκλησία πίστευε καί δίδασκε, τό αἰσθητοποιοῦσε μέσω τῶν συμβόλων, μέσω
ὃλων αὐτῶν πού ἐτελοῦντο καί ἐλέγοντο στή λατρεία της.
Μετά τήν ἐπικράτηση τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ καί τόν ἀποχωρισμό τοῦ
Βαπτίσματος ἀπό τή Θεία Λειτουργία, ἀλλά καί κάτω ἀπό τίς συνεχῶς μεταβαλλόμενες
λειτουργικά συνθῆκες καί μέ τήν ἐπίδραση τοῦ πνεύματος τοῦ Μοναχισμοῦ, ἡ Μεγάλη
Τεσσαρακοστή ὡς πορεία πρός τό Πάσχα προσέλαβε τά χαρακτηριστικά τοῦ
πνευματικοῦ ἀγῶνος τῆς ἀσκήσεως, τῆς μετανοίας, τῆς συγγνώμης, τῆς ταπεινώσεως,
κ.λ.π.
Στό βάθος της ὃμως ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή διατηρεῖ τό πνεῦμα τῆς πρώτης
Ἐκκλησίας, πού ἦταν ἡ ἀπάρνηση τοῦ κόσμου τῆς ἁμαρτίας καί ἡ ἒνταξή, ἢ ἡ
ἐπανένταξή μας στήν καινούργια ζωή πού ὁ Χριστός μᾶς χάρισε μέ τό Σταυρό καί τήν
Ἀνάστασή Του.
Ὃλα αὐτά θά σπουδάσουμε συνοπτικά στό σύντομο αὐτό πόνημα, τοῦ ὁποίου
τήν ἒκδοση εὐχαρίστως ἀποδέχθηκε ὁ π. Ἐμμ. Πρωτογεράκης, ἐφημέριος τῆς ἐνορίας
τῶν Ἀγγελιανῶν, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε ἰδιαιτέρως, εὐχόμενοι εἰς αὐτόν
μακροημέρευση καί εὐόδωση τοῦ λειτουργικοῦ καί ποιμαντικοῦ του ἒργου, μέ τήν
ἐνδυνάμωση καί τήν εὐλογία τοῦ παναγάθου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
Καί πρωτίστως εὐχαριστοῦμε τόν σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ρεθύμνης καί
Αὐλοποτάμου κ. Ἂνθιμο, ὁ ὁποῖος περιέβαλλε μέ ἀγάπη καί ἐνέκρινε ὡς ποιμήν τῆς
τοπικῆς Ἐκκλησίας τήν ἐκδοση αὐτή, εὐχὀμενοι, ὃπως Κύριος ὁ Θεός χαρίζει εἰς αὐτόν
ὑγείαν, μακροημέρευση καί προκοπήν εἰς "ὀρθοτὀμησιν τοῦ λόγου τῆς ἀληθείας Του.
3
Νιπτήρος. Ὁ Ἐπίσκοπος σέ μιά εἰδική τελετή νίπτει τά πόδια 12 κληρικῶν, ἐνῶ
ἀναγινώσκεται ἡ σχετική περικοπή ἀπό τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο.
δ. Τό "μέγα τριήμερο" τοῦ Θανάτου καί τῆς Ἀναστάσεως.
ή Μεγ. Παρασκευή ἑορτάζουμε τά Πάθη τοῦ Κυρίου. Εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς
ταπεινώσεως καί τῆς μεγάλης θυσίας. Στόν Ὂρθρο τά 12 Εὐαγγέλια
Τἐσχάτης
μᾶς διηγοῦνται λεπτομερῶς τά Πάθη καί οἱ ὓμνοι ὑπομνηματίζουν ὃσα
γίνονται τήν ἡμέρα αὐτή. Τό ἲδιο καί στίς Ὧρες. Ἀλλά ἡ Ἐκλησία δέν μᾶς τά διηγεῖται
αὐτά σάν μιά ἁπλή ἀνάμνηση τῶν γεγονότων. Πρώτιστα μᾶς φέρνει στό σήμερα ὃ,τι
συνέβη "τῷ καιρῷ ἐκείνῳ" στά Ἰεροσόλυμα τῶν Παθῶν σάν ἓνα μυστήριο πού
καλούμαστε νά τό ζήσουμε καί νά γευτοῦμε τή λυτρωτική χαρά πού προσφέρει σέ μᾶς ὁ
Χριστός.
Τό Μεγ. Σάββατο ἑορτάζουμε τή Ταφή τοῦ Κυρίου καί τήν κάθοδό Του στόν
Ἃδη. Τό Μεγ. Σάββατο εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς σιγῆς. Εἶναι ἡ ἡμέρα ἀναπαύσεως. Ὁ Κύριος
τέλειωσε τό ἒργο Του - τό ἒργο τῆς ἀναδημιουργίας τοῦ κόσμου - καί τώρα βρίσκεται
στό τάφο. Ἐκεῖ στό τάφο ὁ νεκρός, ἀλλά Ζῶν Κύριος συντρίβει τελειωτικά τό κράτος
τοῦ θανάτου καί ἐργάζεται τήν ἀνάσταση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ἒτσι τήν νεκρική
σιγή συνοδεύουν τά προεόρτια τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ Ἀκολουθίες προαναγγέλουν
χαρμόσυνα τήν Ἀνάσταση. Τό πρωί στή Θεία Λειτουργία θά ἀντηχήσει πανηγυρικά τό
προανάκρουσμα τῆς Ἀναστάσεως:
Ἀνάστα ὁ Θεός κρῖνον τήν γῆν,
ὃτι σύ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσι τοῖς ἒθνεσι.
31
.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.
Προλογικό.
3
Α. ΠΑΣΧΑ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΜΑ
Η ΦΑΝΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΖΩΗΣ.
6
Β. Ο ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΚΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ.
8
Γ. Η ΜΕΓ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΚΑΙ Η ΜΕΓ. ΕΒΔΟΜΑΔΑ.
12
Δ. ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ ΚΑΙ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΤΗΣ ΜΕΓ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ .
14
Ε. Η ΜΕΓ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΚΑΙ
ΟΙ ΜΟΝΑΧΙΚΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΗΣ .
18
ΣΤ. Η ΜΕΓ. ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΗΣ .
25
Ζ. ΤΟ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ..
29
Βιβλιογραφία. (Ἐνδεικτική).
1. π. Ἀλ. Σμέμαν, Ἐξ Ὓδατος καί Πνεύματος, Ἐκδ. ΔΟΜΟΣ, 1984.
2. π. Ἀλ. Σμέμαν, Ἡ Μεγάλη Σαρακοστή. Πορεία πρός τό Πάσχα, Ἐκδ. ΑΚΡΙΤΑΣ, 1995
3. Ἰ. Φουντούλη, Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικάς ἀπορίας,
Τόμοι Α´ (1997), Β´ (1994), Γ´ (1991), Δ´ (1994),
Ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας.
4. Ἰ. Φουντούλη, Λογική Λατρεία, Ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1984.
5. Π. Σκαλτσῆ, Ἰ Κογκούλη, Χ. Οἰκονόμου, Τό βάπτισμα.
Ἐκδ. Ὀρθ. Χριστ. Ἀδελφότητος "ΛΥΔΙΑ".
6. Χ. Βασιλόπουλου, Οἱ Μυσταγωγικές Κατηχήσεις τοῦ Κυρίλλου Ἱεροσολύμων,
Ἐκδ. Ἀδελφ. Κυριακίδη.
7. π. Γ. Μεταλληνοῦ, Ἡ Θεολογική μαρτυρία τῆς Ἐκκλησιατικῆς λατρείας.
Ἐκδ. Ἁρμός, 1995.
32