Transcript Rola jednostek ądu terytorialnego samorz w kreowaniu polityki

Rola jednostek
samorządu terytorialnego
w kreowaniu polityki
innowacyjnej
Dr Robert Romanowski
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Katedra Handlu i Marketingu
Plan wystąpienia
Podstawowe pojęcia i definicje
Zadania polityki innowacyjnej
Procesy innowacyjne
Doświadczenia Wielkopolski w twozreniu
RSI
Klastry
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
Typy sieci
Skutki tworzenia klastrów
Innowacja
Wszystkie definicje mieszczą się między dwoma
skrajnymi podejściami: Druckerowskim i
Schumpeterowskim
 Wg Druckera innowacja jest szczególnym
narzędziem przedsiębiorców, za pomocą
którego ze zmiany czynią okazję do podjęcia
nowej działalności gospodarczej lub do
świadczenia nowych usług.


Przedsiębiorcy powinni w celowy sposób szukać
źródeł innowacji, szukać zmian i ich objawów,
wskazujących na okazję do skutecznej innowacji.
Definicja innowacji wg
Schumpetera
· wprowadzenie nowego produktu (lub nowego gatunku
produktu)
· wprowadzenie nowej metody produkcji
· otwarcie nowego rynku, tj. rynku, na którym dana gałąź
przemysłu danego kraju nie była dotąd reprezentowana,
bez względu na to, czy rynek ten wcześniej istniał czy
też nie
· zdobycie nowego źródła surowców i półfabrykatów i to
niezależnie od tego, czy rynek ten istniał wcześniej czy
też nie
· wprowadzenie zmian w organizacji jakiegoś przemysłu,
np. stworzenie sytuacji monopolistycznej lub jej złamanie
Cel polityki innowacyjnej
 Najważniejszy
cel: Podnoszenie poziomu
innowacyjności jednostki terytorialnej
 Najważniejszy rezultat: ilość i jakość
nowych rozwiązań wprowadzonych w
przedsiębiorstwach danej jednostki
terytorialnej
 Miara pośrednia: wydatki na B+R (w
regionie, w przedsiębiorstwach itd.)
Innowacyjność
 "zdolność
przedsiębiorstw do tworzenia i
wdrażania innowacji oraz faktyczna
umiejętność wprowadzania nowych i
zmodernizowanych wyrobów, nowych lub
zmienionych procesów technologicznych
lub organizacyjno - technicznych".
Podręcznik Oslo Manual
Innowacyjność gospodarki
 zdolność
podmiotów gospodarczych do
ustawicznego poszukiwania i
wykorzystania w praktyce nowych
wyników badań naukowych, prac
badawczo - rozwojowych, nowych
koncepcji, pomysłów i wynalazków.
Proces innowacyjny
 Proces
innowacyjny to zespół powiązanych
ze sobą działań, prowadzących do
urzeczywistniania idei naukowych, to
znaczy przekształcania ich w środki
materialne, nadające się do praktycznego
wykorzystania
Modele science push i demand pull
 Tradycyjne
modele
procesu
innowacyjnego
 A: model „science push”
 B: model „demand pull”
A
Badania
podstawowe
B
Potrzeba
rynkowa
Badania stosowane i
inżynieryjne
Prace
rozwojowe
Wdrożenie
Wdrożenie
Marketing
Sprzedaż
Model sprzężeniowy procesu
innowacyjnego
Nowa
potrzeba
Nowy pomysł
Nowa
możliwość
techniczna
Potrzeby społeczne
Prace
rozwojowe
Wdrożenie
Marketing i
sprzedaż
Stan techniki i technologii produkcji
Rynek
Podstawowe fazy procesu
innowacyjnego
 Proces
dochodzenia
do
innowacyjnych dzielimy na fazy:


zmian
potencjalną, która zaczyna się w momencie
podjęcia prac nad nowym pomysłem, a kończy w
chwili rozpoczęcia jego aplikacji,
fazę kinetyczną, w którym następuje wdrożenie
pomysłu.
Faza potencjalna
• Podfaza koncepcyjna – w której powstają nowe
pomysły
• Podfaza rozwojowa – w której dochodzi do
konkretyzacji pomysłów (przybierają kształt
bardziej realny)
• Podfaza proceduralno-weryfikacyjna – w której
następuje
weryfikacja
skonkretyzowanych
pomysłów

Przedsiębiorstwa oczekują największego
wsparcia w fazie rozwojowej (ze względu na
ponoszone koszty i duże ryzyko
niepowodzenia)
Przykład – Śrem
Projekt pilotażowy – Centrum Innowacyjnej
Przedsiębiorczości Regionu Śremskiego
 wsparcie badawcze firm wysokiej techniki
(przemysł farmaceutyczny i nanotechnologie)
 outsourcing jako forma zarządzania Centrum
(niskie koszty bieżące, wykorzystanie
najlepszych specjalistów w razie potrzeby)
 Intensywna współpraca przedsiębiorstw, władz
lokalnych, podmiotów B+R oraz Śremskiego
Centrum Wspierania Przedsiębiorczości
Przykład – Śrem
Silne strony
1. przyjazny klimat dla przedsiębiorczości
reprezentowany przez władze lokalne
2. inicjatywa bardzo silnie wspierana przez
przedsiębiorstwa
(zrealizowana
idea
konsesnusu społecznego)
3. Bardzo innowacyjny charakter projektu –
a. wsparcie badawcze firm wysokiej
techniki
(przemysł
farmaceutyczny
i
nanotechnologie)
b. outsourcing
jako
forma
zarzadzania
Centrum
(niskie
koszty bieżące, wykorzystanie
najlepszych specjalistów w razie
potrzeby)
Szanse
1.
korzyści
Poznańskiego
Obszaru
Metropolitalnego (m.in. możliwość wykorzystania
potencjału naukowo-badawczego Poznania)
Słabe strony
1. rozproszenie uprawnień do zarządzania
infrastrukturą na terenie Śremu na wielu
szczeblach władzy (wydłużone procedury
podejmowania decyzji, biurokracja)
2. zmiana władz lokalnych może
spowodować zmianę klimatu dla
przedsiębiorczości
3. niewystarczająca liczba specjalistów i firm
otoczenia biznesu w Śremie
Zagrożenia
1. trudność w powielaniu rozwiązań
zastosowanych w projekcie na innym
terenie przy braku lokalnego lidera
Faza kinetyczna
• Podfaza aplikacyjna (wdrożeniowa) –
zaakceptowane do realizacji rozwiązania
są przekształcane w innowacje od strony
technicznej.
• Podfaza akceptacyjna (komercjalizacji
produktu),
uzyskanie
poparcia
dla
wprowadzonych zmian
• Podfaza dyfuzyjna, w której dany pomysł
(w postaci materialnej lub niematerialnej)
jest rozpowszechniany.
Model sieci
Firmy konsultingowe i usługowe
Sektor publiczny:
administracja rządowa i
regionalna
Projekty wspierania innowacji,
Centra innowacji gospodarczych
Przedsiębiorstwa duże
Wyższe uczelnie
Techniki zarządzania
innowacyjnego
Techniki rewizyjne
Techniki prognozowania
Łańcuchy i skupienia
oddziałów,
plan marketingowy
Projekty zatrudniania absolwentów
Współpraca uczelnia – przedsiębiorstwo
Projekty transferu
technologii
Przedsiębiorstwo małe
i średnie
Centra technologii
Podmioty B+R
Ocena prac badawczorozwojowych
Polityka współpracy; forum
biznesu
Kapitał początkowy,
Kapitał ryzyka
Mecenasi gospodarki
Przedsiębiorstwa małe i
średnie
Rys 1
Finanse - banki
Gospodarka usieciowiona
Źródło: K. Koschatzky, M. Kulicke, A. Zenker, Innovation networks: concepts and challenges in the European perspective, Physica –Verlag –
Springer, Heidelberg 2001, s. 247; cyt. za: R. Domański, A. Marciniak, Sieciowe koncepcje gospodarki miast i regionów, PAN KPZK, Studia Tom
CXIII, Warszawa 2003, s. 13
Środowisko innowacyjne - sieci
 Warunkiem
powstania, sprawnego
działania i dalszego rozwoju środowiska
innowacyjnego jest obecność na danym
terytorium sieci kooperujących ze sobą
przedsiębiorstw produkcyjnych
 Nowoczesna
gospodarka wymaga
współpracy wielu podmiotów
Rola władz publicznych

Zapewnienie środowiska sprzyjającego
wzrostowi przedsiębiorczości (głównie dla
gmin)





Zapewnienie infrastruktury wysokiej jakości
(infrastruktura techniczna – gminy)
Sprawnie działające i łatwo dostępne urzędy
Umiejętność brania odpowiedzialności na siebie (już
w szkole) – konkursy na pro-przedsiębiorczy program
nauczania
Klimat inwestycyjny, szczególnie dla lokalnych
przedsiębiorstw
Pobudzanie procesów kooperacji
Rola władz publicznych

Promowanie partnerskich relacji (wszystkie
szczeble, szczególnie powiaty)



Autonomia terytorium, potrzebna do efektywnego
wykorzystania potencjału (przejrzysta polityka
wspierania podmiotów gospodarczych)
Promowanie właściwego sposobu współdziałania
strategicznego (dobre praktyki)
Komunikowanie bieżących trendów
politycznych (region/województwo)



Dość wczesne określanie priorytetów rozwoju regionu
Wskazywanie źródeł finansowania
Aktualnie jest to propagowanie postawy
proekologicznej i rozwój przemysłów przyjaznych dla
środowiska
Rola władz – wsparcie innowacji




Władza nie zastąpi przedsiębiorstw we
wprowadzaniu innowacji i rozwoju gospodarczym
Powinno się pozostawić przedsiębiorstwom
swobodę funkcjonowania, lecz także...
Wspierać działania decydujące o powstaniu i
wzroście lokalnego systemu produkcyjnego
(propagowanie powiązań i zaufania)
Władza nie narzuca rozwiązań, lecz daje bodziec do
pożądanych zmian, pomagając w ich realizacji
(głównie informacyjny, uwzględniający kojarzenie
partnerów)
Rola władz – wsparcie innowacji
 Innowacyjność
nie musi się ograniczać do
branż wysokiej techniki (IT, komputery i
maszyny biurowe, statki kosmiczne i
samoloty oraz rynek farmaceutyczny)
 Możliwe jest realizowanie innowacji w każdej
branży
 Sposobem na podniesienie innowacyjności i
nowoczesności lokalnej/regionalnej
gospodarki jest wspieranie inicjatyw
klastrowych
Działania władz w Wielkopolsce
W RSI (2002-3) skupiono się na diagnozie
problemów
 Przyjęto sugestie ekspertów zagranicznych z
niewielkimi modyfikacjami
 Monitoring (2006-7) był jednorazowy, pokazał
zmiany w perspektywie 3-letniej
 Projekty dofinansowane z 2.6 miały charakter
oddolny


Skupiono się raczej na tworzeniu infrastruktury
innowacyjnej i akcjach informacyjnych
Najważniejsze zdiagnozowane
problemy
Luka inżynierska na rynku pracy


Niewielka liczba kadr inżyniersko-technicznych i doradczych
Ograniczone powiązania nauki i przemysłu
(atomizacja środowisk)
Niezadowalający poziom innowacyjności
Wielkopolskich przedsiębiorstw


1.
2.
3.
W przypadku MSP przecenia się własne zasoby w tworzeniu
innowacji przy jednoczesnych trudnościach ze sformułowaniem
oczekiwań (z wyjątkiem finansowych)
W przypadku dużych, zależnych przedsiębiorstw – potrzeby
innowacyjne są często zaspokajane przez centrale koncernów
Przedsiębiorstwa te mają dużą zdolność adaptacji i naśladownictwa
nowych rozwiązań
Najważniejsze problemy w
latach 2003-2007
brak wyboru branż kluczowych => rozproszenie
wysiłków
 Oprócz działania 2.6 ZPORR nie uwzględniano
zapisów RIS w punktowaniu dotacji
 Nie powołano obserwatorium monitorującego
poziom innowacyjności
 Podmioty infrastruktury innowacyjnej ograniczyły
swą działalność do wynajmu powierzchni, w
niewielkim tylko stopniu wspierając
przedsiębiorstwa doradztwem

Charakterystyka populacji
 Badano
najbardziej znaczące dla rozwoju
województwa przedsiębiorstwa (dobór
celowy, ale wsparty metodą kuli
śniegowej)
 188 przedsiębiorstw przemysłowych
(0,48% populacji generalnej)
Innowacje produktowe
Brak innowacji
produktowych
60,00%
51,10%
50,00%
Produkt stworzony
w Firmie
40,00%
30,00%
20,70%
20,00%
10,00%
0,00%
19,70%
8,50%
Stworzony przy
współpracy innych
podmiotów
Stworzony przez
inne podmioty
Charakter innowacji
produktowych
Absolutnie nowe produkty
20,70%
18,60%
6,90%
17,00%
36,70%
Absolutnie nowe produkty
oraz zmodernizowane
produkty wcześniej
wytwarzane
Zmodernizowane produkty
wcześniej wytwarzane
Imitacje produktów
konkurentów
Brak innowacji produktowej
Innowacje procesowe
Brak innowacji
procesowych
40,00%
35,00%
38,30%
Stworzona w Firmie
30,00%
25,00%
20,00%
25,50%
23,40%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
Stworzona przy
współpracy innych
podmiotów
Stworzona przez
inne podmioty
6,90% 5,90%
Kupno
opatentowanej
technologii
Charakter innowacji
procesowych
45,00%
40,00%
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
Absolutnie nowe
technologie
43,60%
38,30%
9,00%
9,00%
Zmodernizowane
technologie
wcześniej
stosowane
Imitacje technologii
konkurentów
Brak innowacji
Park maszynowy (wg poziomu
techniki przedsiębiorstw)
40,00%
35,00%
30,00%
25,00%
przestarzałe
20,00%
7-10 lat
3-6 lat
15,00%
nowoczesne
10,00%
5,00%
0,00%
niska
średnio niska
średnio
wysoka
Wysoka
Województwo
Poziom technologii (wg poziomu
techniki przedsiębiorstw)
60,00%
stworzona
przed 2001
50,00%
40,00%
średnio
nowoczesna
(2001-2002)
30,00%
nowoczesna
(2003-2004)
bardzo
nowoczesna
(2005)
20,00%
10,00%
0,00%
niska
średnio niska
średnio wysoka
Wysoka
Województwo
Porównanie innowacyjności w
podregionach


Nie ma znaczących różnic między
centrum a podregionami w zakresie
podstawowego ogólnego miernika
innowacyjności (% wprowadzonych
innowacji produktowych i procesowych)
Różnice są większe w poziomie
nowoczesności wprowadzanych
innowacji
Porównanie innowacyjności w
podregionach
Poznań
poznański
kaliski
pilski
koniński
Absolutnie
nowe
produkty
35,7%
28,6%
10,3%
25,0%
15,0%
Absolutnie
nowe
procesy
14,3%
7,8%
6,9%
10,0%
5,0%
Zakup
technologii
(produktowe)
11,9%
22,1%
10,3%
10,0%
5,0%
Zakup
wyników
badań
(produktowe)
23,8%
7,8%
3,4%
10,0%
25,0%
Aktualne trendy w polityce
innowacyjnej WLKP (2008-9)
wspieranie rozwoju klastrów –
inicjatywy oddolne (lotniczy w Kaliszu,
automatyki przemysłowej w Ostrowie
Wielkopolskim, energii odnawialnej w
regionie, bryczkarski w Gostyniu, meblarski
w Kępnie, motoryzacyjny w Poznaniu, ew.
nanotechnologiczny w Poznaniu i
chemiczny w Aglomeracji Poznańskiej)
 Bardzo dokładna inwentaryzacja
podmiotów systemu innowacji w regionie
(głównie B+R oraz otoczenia biznesu)
 Intensywne
Klastry
Klaster na tle pojęć pokrewnych
 Definicja
klastra ściśle wiąże się z takimi
pojęciami, jak:
Środowisko innowacyjne =>
sieci =>
TSP/LSP =>
klaster
Środowisko innowacyjne


Najszersze z prezentowanych pojęć
Jest definiowane jako organizacja terytorialna, w
której bierze początek proces innowacji.



uczenie się dzięki wielostronnym transakcjom
(dotyczy wszystkich podmiotów)
Efekty zewnętrzne (dla firmy, jak i obszaru)
specyficzne dla innowacji, w określonych ramach
terytorialnych; warunek: otwartość na dzielenie się
wiedzą (także milczącą) – obieg wiedzy
Doskonalenie form zbiorowego zarządzania
zasobami (szczególnie ludzkimi); powstaje region
uczący się, umożliwiający stałe utrzymanie przewagi
konkurencyjnej nad innymi regionami
Sieci
 Sieć
jest zbiorem wyselekcjonowanych
związków z wybranymi partnerami,
wpisującymi się w relacje rynkowe
przedsiębiorstw.
Przyczyny tworzenia sieci:
 Poszukiwanie komplementarnych zasobów
 Poszukiwanie synergii i ograniczanie ryzyka
porażki (Powiązania są elastyczne, ich
kombinacje zależą od strategii partnerów)
Silne powiązania występują, gdy
 Partnerzy
są powiązani technologicznie
 Partnerzy są powiązani kapitałowo (np.
poprzez wykup udziałów, czy akcji)
 Partnerzy się znają i lubią lub szanują
(wiarygodność)
TSP/LSP
 Pojęcie
terytorialnych/lokalnych systemów
produkcyjnych odnosi się do pionowych i
poziomych powiązań niezależnych
podmiotów gospodarczych (pojęcie
propagowane przez autorów francuskich).



Pojęcie często utożsamiane z pojęciem sieci
Jedyna różnica polega na tym, że TSP mają
ograniczenia terytorialne, a sieci nie znają
takich ograniczeń, mogą istnieć wirtualnie
Sieci są pojęciem szerszym
Typy sieci

Dystrykt przemysłowy – pierwszy raz opisany przez
Marshalla, ale ewoluujący w dwa pozostałe typy
(generalnie ograniczony terytorialnie)


Sieci komplementarne, które opierają się na stosunkach
partnerskich i podwykonawstwie z dominującymi relacjami
pionowymi


nie muszą być ograniczone terytorialnie
Sieci współdziałania i współpracy, bez wyodrębnionych
granic terytorialnych, przez które przepływają wszelkie
informacje techniczne, naukowe i finansowe (dominują relacje
poziome)


Utożsamiany z TSP/LSP
nie muszą być ograniczone terytorialnie
Analiza typów sieci w zdecydowanej większości odnosi się do
korzyści związanych z bliskością terytorialną!
Dystrykt przemysłowy

Dystrykt Mashallowski (XIX-wieczne okręgi
przemysłowe)





Małe spółki, wyspecjalizowane w produkcji danego
wyrobu/ów mogą razem osiągać podobne korzyści
skali, tak jak korporacje
Kooperacja w pionie (korzyści aglomeracji)
Występuje silna konkurencja w sektorze (w poziomie)
– impuls do usprawnień i innowacji
Występuje też konkurencja między kanałami
dystrybucji
Rozwój danego przemysłu wywołuje rozwój gałęzi
pomocniczych
Zalety i wady dystryktu

Korzyści:




specjalizacji (wysokie kompetencje i efekty skali),
komunikacji i informacji – dyfuzja innowacji
korzyści podaży pracy (powiązanie technologiczne
wymagało znajomości całego procesu i
specjalizowania się w danym etapie)
Wady



Kryzys w jednej branży może powodować upadek
branż związanych
Jeśli zachwiany będzie mechanizm wymiany wiedzy
dystrykt łatwo może utracić konkurencyjność
Rozbieżność strategii przedsiębiorstw i władz
dystryktu może doprowadzić do obniżenia
rentowności całego regionu
Dystrykt „Trzecich Włoch”

Powiązane MSP z wysoko wyspecjalizowaną produkcją
są nośnikami nowych rozwiązań technicznych i
organizacyjnych, oferując unikatowe produkty wysokiej
jakości






Względnie jednolity system wartości i myślenia – zasada
wzajemności łącząca pojęcia etyka, aktywność i rodzina
(znacząca rola szkoły)
Tworzą się reguły przekazywane z pokolenia na pokolenie
Reguły te są propagowane przez wszystkie instytucje: rynek,
przedsiębiorstwa, kościół, rodzinę, szkołę, władze lokalne,
organizacje non-profit i inne
Istnieją konflikty, ale najważniejszy jest wyższy, wspólny interes
Przedsiębiorstwa specjalizują się w jednej lub najwyżej kilku
fazach produkcji
Podstawowe powiązania dotyczą jednej branży, ale każdy szuka
powiązań z innymi branżami (nowe zastosowania dla produktów)
7 cech podstawowych (warunków
do spełnienia) modelu włoskiego
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Podział pracy - gęsta sieć współzależności jedno- i
wielogałęziowych
Obniżenie kosztów funkcjonowania dla wszystkich w
dystrykcie
Specjalizacja – postęp, efekty skali
Wielość przedsiębiorstw – łatwiejsze rozwiązywanie
problemów (przy założeniu przepływu wiedzy)
Brak lidera – bardzo liczą się powiązania poziome
Wartości „z dziada pradziada” – unikatowe
umiejętności (teoria elit)
Rozwój bezpośrednich kontaktów
Zestaw cech ekonomicznotechnicznych modelu włoskiego
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Elastyczna produkcja – szybkie dostosowanie się do
zróżnicowanych potrzeb nabywców
Wielość MSP z elastyczną ofertą
Podział pracy (produkty finalne, specjalizacja fazowa
itp.), lecz nie sztywny – każdy może zamienić się w
poddostawcę, jak i twórcę produktu finalnego
Relacje: na przemian konkurencja i kooperacja –
próba znalezienia nowych rynków zbytu bez czynienia
destrukcji
Można wyodrębnić strefę z jednym dominującym
rodzajem produkcji
Silna więź między rynkiem, a lokalną społecznością
(powiązanie rynku, życia rodzinnego, politycznego i
społecznego)
Problemy
 Pozyskiwanie
środków inwestycyjnych
(głównie kapitały własne)
 Ograniczona sprawność zarządzania –
zależy od poziomu wiedzy właścicieli
(rzadko zatrudnia się specjalistów spoza
rodziny)
 Trudno zostać liderem – trzeba się
podzielić sukcesem
 Zalet jest jednak znacznie więcej, niż wad
Klaster
Pojęcie stosowane w literaturze anglojęzycznej
(Porter); w polskim tłumaczeniu grono lub
skupisko
 Grono (cluster) to znajdująca się w geograficznym
sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i związanych z
nimi instytucji, zajmujących się określoną
dziedziną, połączona podobieństwami i wzajemnie
się uzupełniająca




Geograficzny zakres: miasto/gmina, region, kraj, grupa
krajów
Muszą uczestniczyć: firmy reprezentujące wszystkie
etapy danego procesu technologicznego oraz instytucje
finansowe
Mogą uczestniczyć: dystrybutorzy i klienci, władze,
podmioty otoczenia biznesu i sfery b+r i inne
Zalety klastrów

Podniesienie poziomu konkurencyjności
wszystkich podmiotów uczestniczących w
klastrze


Obniżenie kosztów produkcji
Szybsza realizacja zleceń – lepsze zaspokojenie
potrzeb nabywców
Podniesienie poziomu innowacyjności regionu,
w którym funkcjonuje klaster i większości
podmiotów tworzących klaster
 Awans cywilizacyjny lokalnej społeczności
