Al. Jerozolimskie 101 lok. 12 02-011 Warszawa tel. + 48 22 745 01 90 fax + 48 22 745 01 91 Schillerstrasse 20 D-60313 Frankfurt am Main Tel. 0049 69 / 913 301 – 0 Fax 0049 69 / 913 301 – 19 Joachim Hilla Rechtsanwalt - Frankfurt nad Menem radca prawny - Warszawa

Praca prawnika w Niemczech i w Polsce

wykład na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w ramach Kliniki Prawa Warszawa, 4 marca 2009 roku www.hilla.eu

e-mail: [email protected]

1

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

I.

II.

Praca prawnika w Niemczech i w Polsce

III.

IV.

V.

VI.

VII.

VIII.

Wprowadzenie Zawody prawnicze i nieprawnicze (dla prawników) Kształcenie prawników Możliwości wykonywania zawodu w drugim państwie Tzw. warunki Różnice w pracy na przykładzie zastępstwa procesowego w sprawach cywilnych Podsumowanie Wskazówki bibliograficzne www.hilla.eu

2

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Joachim Hilla

Wykonuje zawód adwokata w Niemczech, radcy prawnego w Polsce. Tłumacz języka polskiego dla sądów i notariuszy w Hesji. Studia prawnicze w Katowicach (dyplom w 1976 r.), Warszawie i Heidelbergu, asystentura na Uniwersytetach w Katowicach i Passau. Drugi egzamin państwowy w Niemczech i egzamin radcowski w Polsce. Liczne publikacje z zakresu prawa polskiego i niemieckiego. Od 1990 roku praktyka adwokacka. Do 1998 r.

w Polsce i w Niemczech. wspólnik w dużej niemieckiej kancelarii adwokackiej. Własne kancelarie we Frankfurcie nad Menem i w Warszawie. Doświadczenie arbitrażowe www.hilla.eu

3

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Członkostwo:

1.

Rechtsanwaltskammer we Frankfurcie n/Menem, 2.

Okręgowa Izba Radców Prawnych (OIRP) w Warszawie, 3.

Deutscher Anwaltverein (DAV), 4.

Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit (DIS), 5.

Deutsche Gesellschaft für Osteuropakunde (DGO), 6.

Polsko Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa (IHK) w Warszawie 4

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

I. Wprowadzenie

1.

2.

Prawo karne u prof. Woltera Cel wykładu: przykładowe wskazanie aktualnych różnic w pracy prawnika w dwóch krajach

www.hilla.eu

5

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

II. Zawody prawnicze i nieprawnicze

1.

2.

Zawody prawnicze Zawody nieprawnicze dla prawników

www.hilla.eu

6

Joachim Hilla

Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

1. Kto jest prawnikiem ?

Niemcy Polska

Richter Staatsanwalt Rechtsanwalt Notar sędzia prokurator adwokat radca prawny notariusz www.hilla.eu

7

2. Zawody nieprawnicze dla prawników Niemcy Polska

• • • • • • Testamentvollstrecker Insolvenzverwalter Schiedsrichter Mediator Steuerberater Wirtschaftsprüfer • • • • • • wykonawca testamentu syndyk masy upadłościowej arbiter sądu polubownego mediator doradca podatkowy biegły rewident 8

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

III. Kształcenie prawników

www.hilla.eu

9

Joachim Hilla

Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Jak zostać prawnikiem?

Niemcy

Studia uniwersyteckie (przynajmniej 7 semestrów) zakończone

1. Staatsexamen

Referendardient 2. Staatsexamen www.hilla.eu

Polska

Uniwersyteckie studia prawnicze zakończone magisterium Aplikacje: • • • adwokacka, radcowska, prokuratorska, • sędziowska itd .

Egzamin adwokacki … 10

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

1. Kształcenie uniwersyteckie

www.hilla.eu

11

Joachim Hilla

Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

1. Kształcenie uniwersyteckie

1.

2.

3.

Podobieństwa odnośnie programu, toku i okresu nauczania Różnice w metodzie nauczania i egzaminach: Pisemne „klauzury” i prace domowe, prace seminaryjne oś myślenia prawniczego: „Kto, od kogo, czego i na jakiej podstawie prawnej może żądać” odpowiedzialność karna S, L i B Pisemny egzamin państwowy (4-8 dni) System ocen i jego znaczenie Skala punktów 0-18 www.hilla.eu

12

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

2. Aplikacja / Referendardienst

www.hilla.eu

13

Joachim Hilla

Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

2.

Aplikacja/Referendardienst (różnice)

1. koncepcja: Einheitsjurist – jedna aplikacja dla wszystkich zawodów 2. dostępność – każdy, kto zdał 1. egzamin państwowy 3. cel: żadnego powtarzania studiów uzyskanie praktycznych umiejętności wykonywania zawodu Relationstechnik jako Wunderwaffe niemieckich prawników 4. przebieg Pflicht und Wahlstationen (w tym zagranicą) 5. egzamin 8 12 pięciogodzinnych pisanych klausur ewentualnie kilkutygodniowa praca domowa całodniowy egzamin ustny ewentualnie z referatem www.hilla.eu

14

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

3. Fachanwaltschaften

Fachanwalt für Arbeitsrecht Fachanwalt für Bank- und Kapitalrecht Fachanwalt für Bau- und Architektenrecht Fachanwalt für Erbrecht Fachanwalt für EU Fachanwalt für Familienrecht Fachanwalt für gewerblichen Rechtschutz Fachanwalt für Handels- und GesellschR Fachanwalt für Informationstechnologierecht Fachanwalt für Insolvenzrecht Fachanwalt für Medizinrecht Fachanwalt für Miet- und Wohnungseigentumsrecht Fachanwalt für Sozialrecht Fachanwalt für Steuerrecht Fachanwalt für Strafrecht Fachanwalt für Verkehrsrecht Fachanwalt für Verwaltungsrecht Fachanwalt für Versicherungsrecht Fachanwalt für Transport- und Speditionsrecht Fachanwalt fur Urheber- und Medienrecht Prawo pracy Prawo bankowe i rynku kapitałowego Prawo budowlane Prawo spadkowe Prawo Uni Europejskiej Prawo rodzinne Prawo ochron y własności przemysłowej Prawo handlowe i spółek Prawo technologii informatycznych Prawo upadłościowe Prawo medyczne Prawo lokalowe i najmu Prawo pomocz społecznej Prawo podatkowe Prawo karne Prawo ruchu drogowego Prawo administracyjne Prawo ubezpieczeń Prawo transportu i spedycji Prawo autorskie i mediów www.hilla.eu

15

Joachim Hilla

Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

IV. Możliwości wykonywania zawodu w innym państwie: 1. Notka historyczna 2. Regulacje europejskie (UE) 3. Regulacje WTO:

-

ustawa o prawnikach zagranicznych - Bundesrechtsanwaltsordnung § 206 www.hilla.eu

16

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

1. Notka historyczna

www.hilla.eu

17

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

2. Regulacje europejskie (UE)

www.hilla.eu

18

Joachim Hilla

Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Prawo europejskie

a) Art. 49 60 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską b) Dyrektywa Rady z dn. 22.03.1977 r. mająca na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez adwokatów ze swobody świadczenia usług (77/249/EWG) c) Dyrektywa Rady z dn. 21.12.1988 r. dotycząca ogólnego systemu uznawania dyplomów szkół wyższych, przyznanych na zakończenie przynajmniej 3-letniego kształcenia i doskonalenia zawodowego (89/48/EWG) d) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 16.02.1998 r. w sprawie ułatwienia stałego wykonywania zawodu adwokata w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych (98/5/UE) www.hilla.eu

19

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Statystyka liczby osób przypadających na jednego prawnika w UE i jej państwach członkowskich Miejsce* kraj

8 15 Niemcy Polska

Liczba ludności

82 060 000 38 139 000

Liczba prawników **

146 910 34 181

Liczba mieszkańców przypadających na jednego prawnika

559 1 116

* Wśród innych państw UE i państw członkowskich ** Posługujących się tytułem zawodowy zgodnie z dyrektywą 98/5/EC

Źródło: Rzeczpospolita/Prawo co dnia z dn. 19.02.2009 na podstawie danych CCBE

www.hilla.eu

20

10 16 17 19 20 25 26 27 1 2 3 6

Miejsce* kraj

Włochy Grecja Hiszpania Wielka Brytania Belgia Słowacja Czechy Francja Austria Litwa Irlandia Finlandia Unia Europejska

Liczba ludności Liczba prawników **

59 418 550 11 216 708 46 063 511 60 975 000 10 584 534 5 455 000 10 425 000 63 753 140 8 192 880 3 354 700 4 422 100 5 313 026 497 869 567 213 081 38 000 154 953 139 789 15 363 4 595 8 020 47 765 5 129 1 590 2 008 908 437 908 437

Liczba mieszkańców przypadająca na jednego prawnika 279 295 298 436 689 1 187 1 300 1 335 1 597 2 110 2 202 548 548

21

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

V. Tzw. Warunki: 1.

Warunki pracy 2. Wynagrodzenie

www.hilla.eu

22

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

1. Warunki pracy:

•

oprzyrządowanie

•

programy dla prawników

•

literatura

•

miecz Damoklesa odpowiedzialności cywilnej - ubezpieczenia

•

konkurencja

www.hilla.eu

23

24

25

26

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Konkurencja

www.hilla.eu

27

28

29

30

31

c.d.

32

33

34

35

(…)

36

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

2. Wynagrodzenie:

•

służba państwowa

•

wolne zawody (fakty i mity)

www.hilla.eu

37

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

zawód Jurist Notar Rechtsanwalt Rechtsanwaltfachangest ellter Steuerberater Steuerfachangestellter Wirtschaftsjurist Wirtschaftsprüfer Wynagrodzenie wschód

2600 4905 1500 1200 2500 1670 2500 4500 www.hilla.eu

wynagrodzenie północ

3289 5300 1800 1400 3000 1800 2800 5200

Wynagrodzenie Południe/zachód

3520 5500 2100 1650 3500 2150 3000 5500 38

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

VI. Różnice w pracy na przykładzie zastępstwa procesowego w sprawach cywilnych

www.hilla.eu

39

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 1. Obowiązek przedłożenia pełnomocnictwa - art. 126 § 3 k.p.c

„ § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron (…) § 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa. (…)” 2.

Skutki braków formalnych – - art. 130 k.p.c.

3. Zwolnienie od kosztów sądowych/pomoc w poniesieniu kosztów sądowych www.hilla.eu

40

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 4. Dochowanie terminów: sposób dochowania – art. 165 k.p.c

„§ 1. Terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego.

§ 2. Oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu § 3. To samo dotyczy złożenia pis ma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku.”

- kazus faks 5. Prekluzje dowodowe 6. Postępowania dowodowe formułowanie tezy dowodowej 7. Doręczenie protokołów 8. Terminy na wniesienie środków zaskarżenia i ich uzasadnienie www.hilla.eu

41

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

VIII. Wskazówki bibliograficzne

www.hilla.eu

42

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Literatura:

1.

Kłaczyńska Katarzyna, Kłaczyński Michał,

Świadczenie przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Polsce: Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004, 2.

Bohdan Łukasz,

Usługi prawnicze w Unii Europejskiej, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2000, 3.

Kulesza i Kamiński Biuro Doradztwa Prawnego

Swoboda świadczenia usług i wykonywania wolnych zawodów, cz. 1 - Opracowanie analityczne, cz. 2 Dokumenty, Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa 1998, 4.

Filipek Józef,

Wykonywanie wolnych zawodów, Urząd Rady Ministrów, Biuro ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej, Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa 1996.

www.hilla.eu

43

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Artykuły:

1.

Winnicka Hanna,

Wolność przedsiębiorczości dla prawników w Unii Europejskiej czyli prowadzenie stałej praktyki w innym kraju członkowskim niż ten, w którym uzyskano uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego, Radca Prawny nr 5/2005, str. 84-96, 2.

Winnicka Hanna,

Swoboda świadczenia usług prawniczych w prawie wspólnotowym, Radca Prawny nr 3/2005, str. 79-88, 3.

Klatka Zenon,

Reprezentowanie klienta przez prawnika zagranicznego w postępowaniu przez sądami i innymi organami władzy publicznej, Radca Prawny nr 5/2004, str. 115-126, 4.

Podleś Marcin,

Zasady ponadgranicznej działalności prawników w Unii Europejskiej i ich urzeczywistnienie na przykładzie prawa niemieckiego, Radca Prawny nr 5/2003, str. 98-112, www.hilla.eu

44

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa 5.

Laszuk Grażyna,

Świadczenie pomocy prawnej w Zjednoczonej Europie a prawo polskie, Radca Prawny nr 4/2001, str. 28-41, 6.

Gromek-Broc Katarzyna,

Swobodny przepływ adwokatów w Unii Europejskiej w świetle dyrektywy 98/5 WE o prowadzeniu działalności zawodowej na terenie innego kraju członkowskiego, Radca Prawny nr 2/2001, str. 86-91, 7.

Hilla Joachim,

Nowe zasady wykonywania zawodu prawnika w Unii Europejskiej (dyrektywa 98/5/EC), Monitor Prawniczy nr 11/1999, str. 52-55.

8.

Hilla Joachim,

Udział obrońców i pełnomocników z innych państw w postępowaniu karnym przeciwko cudzoziemcom w Polsce, Przestępczość przygraniczna, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000, www.hilla.eu

45

Joachim Hilla Rechtsanwalt Frankfurt am Main radca prawny Warszawa

Podsumowanie: 1.

Pomimo daleko idących podobieństw obraz jest zróżnicowany 2.

Diabeł tkwi w szczegółach wniosek: nie chałturzyć

www.hilla.eu

46

Sukcesów w karierze prawniczej!

Al. Jerozolimskie 101 lok. 12 02-011 Warszawa tel. + 48 22 745 01 90 fax + 48 22 745 01 91

Joachim Hilla

Rechtsanwalt i radca prawny

www.hilla.eu

Schillerstrasse 20 D-60313 Frankfurt am Main Tel. 0049 69 / 913 301 – 0 Fax 0049 69 / 913 301 – 19 47