Smjer: Stručni studij Atletika Kolegij: Antropološka analiza Profesor: doc. dr. sc. Dražen Harasin Student: dipl.ing. Nenad Erega (trener atletike za sprint, prepone i horizontalne skokove)

UPOREDNI PRIKAZ TEMELJNIH ANTROPOLOŠKIH KARAKTERISTIKA NAJBOLJIH SVJETSKIH I HRVATSKIH TROSKOKAŠA

SEMINARSKI RAD

STUDENI, 2014.

ZAGREB

UVOD

 Proces izbora potencijalnog atletičara vrši se na temelju uvida u sličnost njegova profila antropoloških karakteristika s profilom antropoloških činilaca o kojima najviše zavisi uspjeh u pojedinoj atletskoj disciplini  Procedura utvrđivanja parametara izbora i usmjeravanja mora sadržavati ukupne bio-psiho-sociološke karakteristike i specifične varijable aktivnosti projicirane na kriterij uspjeha.

 Vrhunski atletski rezultat na današnjem stupnju razvoja atletike može postići samo mali broj izuzetno nadarenih pojedinaca, koji su dovoljno rano ne samo usmjereni prema disciplini u kojoj takve rezultate mogu postići, nego su i podvrgnuti dugoročnom i intenzivnom programu sistematskog treninga.

 Efikasnost zavisi od razine funkcioniranja različitih regulativnih mehanizama koji leže u osnovi različitih antropoloških karakteristika, a troskok je jedna od takvih atletskih disciplina koja upravo naglašava različitost.

1. OSNOVNI ANTROPOLOŠKI POJMOVI

1. Morfološke karakteristike – specifičnosti građe tijela

varijabilnost longitudinalne dimenzionalnosti skeleta voluminoznost tijela potkožno masno tkivo

2. Kognitivne sposobnosti – odgovorne za procese prijema, obrade, emisije i

zadržavanja informacija.

3. Konativne osobine – neponovljiva struktura psihičkih

osobina nekog pojedinca.

4. Motoričke sposobnosti - dvije latentne

dimenzije širokog opsega regulacije.

Prva dominira u motoričkim aktivnostima u kojima su presudni procesi strukturiranja i kontrole motoričkog izlaza:  brzina,  koordinacija,  agilnost,  ravnoteža,  preciznost,  fleksibilnost Druga je odgovorna za učinak u onim motoričkim zadacima u kojima dominira energetska komponenta aktivnosti:   Intezitet: 1. eksplozivna snaga 2. dinamometrijska sila Trajanje motoričke aktivnosti: 1. repetitivna snaga 2. statička snaga

2. OPĆE ANTROPOLOŠKE KARAKTERISTIKE TROSKOKAŠA

 Vrhunske rezultate u troskoku postižu osobe različitih morfoloških karakteristika. Izuzetak je jedino količina potkožnog masnog tkiva, koja predstavlja balastnu masu s negativnim utjecajem na rezultat u troskoku.

 Motoričke sposobnosti od primarnog značenja za rezultat u troskoku : 1. eksplozivna snaga, 2. maksimalna snaga 3. maksimalna sila pokušanih pokreta (koncentrična stopa razvoja snage u pokretu)  Od ostalih motoričkih sposobnosti najvažnija je brzina.

 Manje, ali značajno, na rezultate u troskoku utječu i ostale motoričke sposobnosti: koordinacija, agilnost, preciznost, ravnoteža i fleksibilnost .

2.1. Modelne karakteristike građe tijela troskokaša (uporedni prikaz)

Dakle, na ispitanom uzorku od 60 troskokaša (30 vrhunskih svjetskih troskokaša i 30 najboljih naših troskokaša) evidentirane su sljedeće modelne karakteristike : u godinama starosti postizanja najboljeg rezultata: u visini tijela troskokaša: SVIJET HRVATSKA

- prosječna vrijednost 25,5g. 22,7g.

- standardna devijacija do 37,25 12,33 36,56 - raspon 17g.do 35g. 17g.do 31g.

SVIJET HRVATSKA

- prosječna vrijednost - standardna devijacija do 6,44 1,95 5,81 - raspon 187,9cm 184,3cm 178 do 200cm 169 do 195cm

u masi tijela troskokaša:

- prosječna vrijednost

SVIJET

- standardna devijacija do 21,02 4,11

HRVATSKA

78,5kg 75,4kg 12,73 - raspon

u BMI indexu troskokaša:

- prosječna vrijednost - standardna devijacija do 69 do 95kg 60 do 85kg

SVIJET HRVATSKA

22,2 22,2 7,21 0,00 13,06 - raspon

u rezultatu troskokaša:

18,6 do 23,8 20,7 do 25,1

SVIJET HRVATSKA

- prosječna vrijednost - standardna devijacija do 3,22 15,29 11,33 - raspon 17,72m 15,37m 17,24 do 18,29m 14,01 do 17,11m

2.2. Opći motorički pokazatelji troskokaša ostvareni u natjecateljskim uvjetima (uporedni prikaz) TABLICA 4 A: MOTORIČKI POKAZATELJI U NATJECATELJSKIM UVJETIMA (U SVIJETU)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

IME I PREZIME

JONATHAN EDWARDS KENNY HARRISON TEDDY THAMGHO WILLIE BAUZS CHRISTIAN TAYLOR KHRISTO MARKOV JAMES BECKFORD JADEL GREGORIO VOLODYMYR INOZEMTSEV JOAO CARLOS DA OLIVEIRA PHILIPS IDOWU NELSON EVORA CHRISTIAN OLSSON FABRIZIO DONATO MARIAN OPREA WALTER DAVIS LEEVAN SANDS JOANDRI BETANZOS ALEXIS COPELLO DENIS KAPUSTIH PEDRO PABLO PICHARDO WILL CLAYE ERNESTO REVE BENJAMIN COMPAORE GODFREY KHOTSO MOKOENA SHUO CAO LYKMAN ADAMS SAMYR LAINE LAZARO MARTINEZ

PROSJEK: DRŽAVA

GBR USA FRA USA USA BUL JAM BRA RUS BRA GBR POR SWE ITA ROM USA BAH CUB CUB RUS CUB USA CUB FRA RSA CHN RUS HAI CUB

60M

6,73 6,79 6,79 6,81 6,93 6,78 6,88 7,09 7,05 6,87

100M

10,42 10,60 10,61 10,78 11,00 10, 35 10,60 10,42 10,64 10,76 10,70 10,63

200M

22,26 20,70 21,11 21,84 21,77 22,60 21,71

400M

45,17 48,69 46,93

DALJ

7,41 8,23 8,01 8,11 8,19 8,23 8,62 8,22 8,36 7,83 8,10 7,69 8,00 7,78 8,36 8,13 7,51 7,22 8,29 7,88 8,50 7,42 7,18 7,19 7,94

VIS

2,10 2,07 2,28 1,98 2,10 2,11

110M PR

15,91 15,72 15,82

OSTALO

Motka 5,40 Kugla 12,31 Kugl 11,24/Mot 3,42

start i startno ubrzanje: 60m brzina:100m brzinska izdržljivost I: 200m brzinska izdržljivost II: 400m

KOEFICIJENT: KOEFICIJENT: KOEFICIJENT: KOEFICIJENT:

horizontalna komponenta odraza: dalj

KOEFICIJENT:

vertikalna komponenta odraza: vis

KOEFICIJENT:

međumišićna koordinacija: 110mpr

KOEFICIJENT:

SVIJET

6,87 1,00 10,63 1,00 21,71 1,00 46,93 1,00 7,94 1,00 2,11 1,00

HRVATSKA STANDARDNA

DEVIJACIJA 7,14 0,9621 3,79 11,04 0,9628 3,72 22,50 0,9648 3,52 50,51 0,9292 7,08 7,44 0,9370 6,72 1,98 0,9353 6,57 15,82 1,00 16,17 0,9783 2,17

3. SPECIFIČNI MOTORIČKI POKAZATELJI TROSKOKAŠA

Cjelokupan i svestran psiho-fizički razvoj djeteta osobito naglašen u dobi od 7 do 9 godina. Intezivnije promjene počinju između 10-e i 12-e godine, a to su:

 razvoj bazične snage,izdržljivosti, agilnosti i brzine;  učenje pojedinačnih elemenata tehnike troskoka, i uspostavljanje bazične strukture discipline.

 Obujam treninga povećava se 30-50%, a intenzitet 50-75% svake naredne godine.  U dobi od 10 do 12 godina, gimnastičke vježbe izvode se svakodnevno (u jednostavnoj, složenoj i povezanoj izvedbi) ,bazične vježbe snage u teretani mogu se izvoditi s lakim opterećenjima od 0,5 kg (bučice, mandžete, lopte, medicinke, palice), a skakačke vježbice u rasponu od 5-10 ponavljanja, i čučnjevi u rasponu od 20-25 ponavljanja.

TABLICA 6: STADIJ II.- STARIJA DJEČJA I OMLADINSKA DOB GODINE

Visina Težina 100 m sprint Troskok Dalj troskok (14-16 koraka zaleta) troskok (10 koraka zaleta) 40 m visoki start 80 m visoki start 150 m sprint dalj (10 koraka zaleta) petoskok (6-12 koraka zaleta) 40 m skokovi (8 koraka zaleta) 13-14 godina 169-178 cm 50-54 kg 12. 2 sec. 14.00 m 6.30 m 12.50 m 5.2 sec. 6.00 m sec+ br. Skokova čučanj (% vlastite težine) 5 čučnjeva sa girama u svakoj ruci sa girama (75% vlastite tež) step na klupu 50-60 cm (% vlastite težine) nabačaj (% vlastite težine) bacanje (iza leđa 7,25 kg) 20kg/5.5 sec. 4kg/12.50m 7.5 -6.5 sec. 80-100 100-120 12.50-13.75m 15-16 godina 178-181 cm 55-60 kg 17-20 godina 182-188 cm 73-76 kg 11. 6- 11.3 sec. 11.0-10.8 sec. 14.50-15.50m 16.00-16.50 m 6.70-7.00 m 7.25-7.50 m 15.50-16.00 m 14.00-15.00 m 15.30-15.80 m 5.1-5.0 sec. 4.9-4.7 sec. 9.5-9.3 sec. 18.2-17.5 sec. 9.2-8.9 sec. 17.0-16.5 sec. 6.00-6.40m 6.60-7.10 m 21.50-22.00 m 22.50-23.50 m 8-7 sec + 11 sk 125-160 6.5-6.0 sec. +10 sk 175-200 6.0-5.5 sec. 120-150 135-150 14.50-15.00 m

U II-om stadiju treninga, osnovni cilj postaje razviti dobar nivo svih performansi, i taj stadij je podijeljen u 3 faze:

 fazu orijentacije prema disciplini (13-14 godina);  fazu specijalizacije troskoka (15-16 godina) ;  fazu razvoja visokih performansi tehnike (17-20 godina).

Glavni trenažni zadaci u tom stadiju jesu:

 razvoj specifičnih komponenti psiho-fizičkih performansi potrebnih za troskok;  razvoj tehničkih komponenti troskoka;  intenziviranje opće fizičke pripreme

 selekcija troskokaša vrši se u dobi od 14-e do 16-e godine, i to kod onih atletičara koji su pokazali rast svojih preformansi veći od 5% godišnje i koji su pokazali relativno visoku toleranciju na obujam treninga.  Metode treninga uključuju uvođenje trčanja i skakanja po pijesku, snijegu i vodi (13 do 16 godina),te rad u teretani na vježbama za razvoj snage gdje težina izvođenja vježbe počinje prelaziti vlastitu masu.

 Specifična snaga se razvija korištenjem raznih skakačkih vježbica, uključujući dubinske skokove, te svih tipova dužinskih poskoka.

 U prvoj fazi III-eg stadija (3-4 godine) naglasak je na maksimalnom razvoju psiho fižičkih komponenti. Nakon toga one se prenose na temelju sportskog potencijala na najviši nivo tehnike (2-3 godine).

 Obujam treninga u ovom dijelu se postupno udvostručuje, stime da se pazi da je takvo povećanje bazirano na izmjenama ciklusa sportaševih radnih mogućnosti i oporavka.

5. ZAKLJUČAK

 dobivene modelne karakteristike potvrdile su tezu iz uvoda ovog rada da je „troskok jedna od atletskih disciplina koja upravo naglašava različitost“.  dobiveni visoki indeksi standardnih devijacija kao i rasponi promatranih parametra, osim krajnjeg rezultata u troskoku na svjetskom nivou (indeks standardne devijacije 3,22),su dokaz da gotovo najveću ulogu u realizaciji vrhunskog rezultata u troskoku ima „visoko tehničko majstorstvo“, odnosno kvalitetna tehnička izvedba.   Što se nas tiče, standardne devijacije su minimalne u sferi visine tijela (1,95), mase tijela (4,11) a u BMI indeksu ih ni nema (0,00). (2)minimalno zaostajemo za svijetom i u sferi brzine, kod starta i startnog ubrzanja na 60 m indeks standardne devijacije 3,79, kod brzine na 100m 3,72, a kod brzinske izdržljivosti na 200m samo 3,52, te kod međumišićne koordinacije ,110m pr. 2,77. ”iznenađujući“ je podatak da smo „najlošiji tamo gdje smo mislili da smo najbolji“; kod vertikalne komponente odraza (skok uvis) indeks standardne devijacije nam je 6,57, a kod horizontalne komponente odraza (skok udalj) 6,72.

 Istina, naš uzorak, „moguće je i da nije sasvim relevantan“ iz razloga što je „samo“ 50% uzorka ili 15 atletičara podvrgnuto specifičnom troskokašakom treningu  No moje je mišljenje da pravi uzrok tako loših rezultata kod horizontalne i vertikalne komponenete odraza ,pa i u još boljim rezultatima u sferi brzine, leži u trenažno nedovoljno razvijenoj skupini dimenzija pod dominacijom mehanizma za energetsku regulaciju: eksplozivnoj snazi , bazičnoj tjelesnoj snazi i maksimalnoj sili pokušanih pokreta.

 Dokaz za takvu „heretsku“ konstataciju nalazi se upravo u našoj prosječnoj vrijednosti rezultata u troskoku (15,37m), te indeksu standardne devijacije u odnosu na svijet (15,29), a pogotovo što je „u onoj drugoj, nespecifičnoj polovici ispitanika“, njih 33% ili 10 ispitanika, podvrgnuto specifičnom treningu skoka u dalj, a koji u svom trenažnom procesu moraju sadržavati iste mehanizme za energetsku regulaciju.

Prosječna starost postizanja najboljeg rezultata u svijetu (25,5 god.) i kod nas (22,7 god.) uz vrlo visoki indeks standardne devijacije (12,33) koji „prati“ i krajnju razliku rezultata u troskoku, produkt je „naših“ specifičnih i s negativnim predznakom, socioloških karakteristika :

nestabilnog i niskog gospodarsko financijskog aspekta života posljednjih desetljeća na nacionalnom,loka lnom i osobnom nivou; nedovoljno definiranog stausa amaterskog sporta na nacionalnom i lokalnom nivou, a samim time i atletike; nedovoljne i nerazvijene atletske infrastrukture potrebne za kvalitetan rad tradicionalizma u selekciji atletičara i izboru atletskih disciplina (težnja za jednostavnijim a izbjegavanje kompleksnijeg i tehnički zahtjevnijeg), te one ujedno predstavljaju glavni ograničavajući faktor moguće kvalitetnije i dugoročnije realizacije trenažnog procesa, i uzročnik su relativno ranog napuštanja aktivnog bavljenja natjecateljskom ( vrhunskom) atletikom.